Ważne daty
1636 – pierwsze publiczne wykonanie muzyki w Europie,
1805 – pierwszy koncert symfoniczny w Polsce,
1901 – powstanie Filharmonii Warszawskiej.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):
a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności),
b) muzyki jazzowej i rozrywkowej,
2) rozpoznaje ze słuchu:
e) aparat wykonawczy: solista, zespół kameralny, chór, orkiestra, big‑band i zespół folkowy;
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je;
2) głosów ludzkich (sopran, alt, tenor, bas) oraz technik wokalnych (np. śpiew estradowy, śpiew biały, jodłowanie i inne);
3) aparatu wykonawczego (solista, zespół kameralny, chór, orkiestra, big‑band, zespół folkowy).
4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:
1) muzyki ze względu na jej rodzaj (wokalna, instrumentalna, wokalno‑instrumentalna, artystyczna, rozrywkowa, ludowa oraz do wyboru: sakralna, filmowa, teatralna i inne);
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej;
9) stosuje zasady wynikające ze świadomego korzystania i uczestniczenia w dorobku kultury muzycznej: odpowiednie zachowanie podczas koncertukoncertu, przedstawienia operowego itp., tolerancja dla preferencji muzycznych innych osób oraz szacunek dla twórców i wykonawców.
rozpoznawać ze słuchu różne zespoły wykonawcze;
przyporządkowywać instrumenty do orkiestry symfonicznej i różnych zespołów kameralnych;
rozpoznawać rodzaj muzyki ze względu na aparat wykonawczy.
Co to jest koncert?
Koncert to publiczna prezentacja utworu muzycznego i sztuki wykonawczej. W tym znaczeniu koncerty pojawiły się dopiero w XVII w. […] Pierwsze całkowicie publiczne wykonanie muzyki odbyło się w operze weneckiej – w Teatro San Cassiano (1636 r.) […] W Polsce publiczne koncerty odbywały się w Warszawie i w Krakowie od końca XVIII w.; koncerty symfoniczne w Warszawie wprowadził w 1805 r. Józef Elsner. […] W 1901 r. powstała najważniejsza placówka polskiego życia koncertowego – Filharmonia Warszawska.
Źródło: red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
Warto podkreślić, że koncert nie jest ściśle związany z filharmonią i orkiestrą symfoniczną. Miejscem koncertu może być kościół, stadion, dom kultury, pałac, kawiarnia. O koncercie mówimy także w przypadku wykonań muzyki w ramach życia prywatnego. Koncertować mogą także różne zespoły wykonawcze, np.: zespoły kameralne, zespoły rozrywkowe, chóry, a także soliści.
Koncert to również jedna z form muzycznych, utwór przeznaczony na instrument solo i orkiestrę.
Orkiestra symfoniczna
Orkiestra symfoniczna jest wielkim zespołem instrumentalnym. W orkiestrze tej gra nawet 120 muzyków! W orkiestrze symfonicznej wyróżnia się cztery grupy instrumentów:
Instrumenty smyczkowe: skrzypce pierwsze, skrzypce drugie, altówki, wiolonczele, kontrabasy.
Instrumenty dęte drewniane: flety i flet piccolo, oboje i rożek angielski, klarnety i klarnet basowy, fagoty i kontrafagot.
Instrumenty dęte blaszane: waltornie, trąbki, puzony, tuba.
Instrumenty perkusyjne: wielki bęben, gong, kotły, talerze, trójkąt, werbel, czelesta i inne.
Ponadto w orkiestrze symfonicznej występują inne instrumenty: fortepian, harfa oraz inne wskazane w partyturze.
Dopasuj instrumenty do poszczególnych grup.
trójkąt, puzony, kotły, talerze, skrzypce pierwsze, fagoty i kontrafagot, flety i flet piccolo, waltornie, trąbki, tuba, czelesta, werbel, kontrabasy, wielki bęben, oboje i rożek angielski, wiolonczele, klarnety i klarnet basowy, altówki, skrzypce drugie, gong
Instrumenty smyczkowe: | |
---|---|
Instrumenty dęte drewniane: | |
Instrumenty dęte blaszane: | |
Instrumenty perkusyjne: |
Zespoły kameralne
Zespół kameralny – zespół instrumentalny, wokalny lub instrumentalno‑wokalny. […]
Do najpopularniejszych zespołów kameralnych należą:
· Duo instrumentalne (np. skrzypce i fortepian),
· Trio smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela),
· Trio fortepianowe (skrzypce, wiolonczela, fortepian),
· Kwartet smyczkowy (I i II skrzypce, altówka, wiolonczela).
· Kwartet fortepianowy (skrzypce, altówka, wiolonczela, fortepian).
Źródło: red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
Istnieją również inne zespoły kameralne o zróżnicowanym składzie instrumentalnym:
Kwintet – pięć instrumentów,
Sekstet – sześć instrumentów,
Septet – siedem instrumentów,
Nonet – dziewięć instrumentów.
Natomiast zespół kameralny, który składa się z wielu wykonawców - solistów - nazywamy orkiestrą kameralną.
Połącz w pary nazwy grup muzycznych z liczbą instrumentów, które w nich grają.
siedem instrumentów, sześć instrumentów, pięć instrumentów, dziewięć instrumentów
Kwintet | |
Sekstet | |
Septet | |
Nonet |
Kwartet smyczkowy
Wśród kwartetów najbardziej popularnym jest kwartet smyczkowy.
W jego skład wchodzą:
Skrzypce I,
Skrzypce II,
Altówka,
Wiolonczela.
Kwartet smyczkowy posiada dwa znaczenia.
Jest to utwór kameralny dla czterech wykonawców.
Jest to zespół czterech wykonawców.
Współczesne koncerty muzyki rozrywkowej
Współczesnym koncertom muzyki rozrywkowej towarzyszą wrażenia wizualne, pokazy laserowe, różnego rodzaju multimedia, animacje, układy choreograficzne i inne. Koncerty takie odbywają się często dla wielu tysięcy osób. Miejscem tych koncertów są stadiony, miejskie place, fabryki.
Przykładem takiego wydarzenia jest koncert Jeana‑Michela Jarre’a „Przestrzeń Wolności” w stoczni gdańskiej w 2015 r.
Jak się ubrać na koncert?
Jak się ubrać na koncert? Zależy to przede wszystkim od proponowanego repertuaru i miejsca. Inaczej ubierzemy się na koncert muzyki rozrywkowej w przestrzeni miejskiej, inaczej zaś na koncert do filharmonii czy do opery. Schludność ubioru widza i słuchacza świadczy nie tylko o jego statusie, ale przede wszystkim o szacunku do sztuki i artystów.
Miłośnik muzyki klasycznej to melomanmeloman. Istnieje „kanon zachowań melomana”. Meloman podczas koncertów przestrzega następujących zasad:
Ubiera się galowo.
Jest punktualny.
Zachowuje się cicho i kulturalnie, wykazuje skupienie.
Wie, kiedy oklaskiwać artystów – przed i po wykonanym utworze, nigdy w trakcie i pomiędzy poszczególnymi częściami utworu!
Nie wychodzi podczas koncertu.
Zaproszenie na koncert
Plakat to tradycyjna forma zaproszenia na koncert. Znajdują się na nim niezbędne informacje dotyczące koncertu, m.in.:
Miejsce,
Data,
Godzina,
Informacja o artyście,
Repertuar,
I inne, na które warto zwrócić uwagę.
Praca domowa
Przeczytaj poniższy tekst i opisz w kilku zdaniach, jak powinien się ubrać na koncert muzyki klasycznej mężczyzna, co powinna założyć na siebie kobieta, a jak do filharmonii czy teatru może się ubrać młody człowiek?
„Co wypada, a czego założyć nie wolno, planując wyjście do teatru, filharmonii lub opery?”
W przypadku wyjścia do teatru, filharmonii czy opery zawsze musimy wziąć pod uwagę dwie kwestie: wyjątkowość miejsca oraz porę, o której odbędzie się przedstawienie czy koncert - mówi Anna Depreas‑Lipińska, stylistka. - Pomimo wszechobecnego ujednolicenia mody i sprowadzania ubierania się do popularnego stylu casual, takie miejsca jak teatr, filharmonia i opera trzeba traktować ze szczególnym poszanowaniem. Wszak będziemy obcować z kulturą wysoką i odpowiednie ubranie się, dress code, w tych miejscach nigdy nie będzie modowym faux pas. Uroczysta premiera i prapremiera, które z reguły odbywają się wieczorową porą, wymagają wieczorowego stroju. Kobiecy strój do opery czy filharmonii powinien charakteryzować się wytworną, klasyczną elegancją. Wyśmienicie sprawdzi się „mała czarna”, a indywidualny gust może podkreślać biżuteria: subtelna, delikatna lub duża, spektakularna, bardziej wyrafinowana.
Panie, które nie gustują w sukniach czy kostiumach ze spódnicami, nie powinny się martwić - w obecnych czasach spodnie w kobiecym wieczorowym stroju nie oznaczają obrazy kanonu.
- Kobieta jak najbardziej może założyć ciemne spodnie, które będą na przykład częścią eleganckiego garnituru - dodaje Anna Depreas‑Lipińska.
Ekscentryczność, jeśli chodzi o ubiór, panie powinny sobie odpuścić. Niemile widziane są pstrokate i barwne elementy garderoby. Preferuje się natomiast stonowane kolory: czerń, granat, grafit skomponowane z bielą i szarością. Swoją osobowość panie mogą wyrazić za pomocą biżuterii i dodatków, ale niekoniecznie w pstrokatych i szalonych kolorach. Miejscem na ekstrawagancję mogą być, np. festiwale sztuki, a nie filharmonie i opery. Panie powinny także zrezygnować z nakryć głowy. Nawet niewielkie kapelusze mogą przeszkadzać widzom siedzącym z tyłu.A co z panami? I w ich przypadku też rządzi klasyka. Elegancki mężczyzna, który nie chce przynieść wstydu swojej partnerce, zawsze wybiera się do teatru, filharmonii lub opery w stroju wieczorowym.
- Panowie powinni założyć smoking lub czarny garnitur. Obowiązkowa jest biała koszula. Błękitną, prążkowaną lub w kratkę zostawmy raczej na biznesowe spotkania - zaleca Anna Depreas‑Lipińska.Co przystoi młodym?
Obecnie coraz częściej bywalcy teatrów odchodzą od stricte wieczorowych kostiumów na rzecz mniej klasycznych kreacji. Przyczyn tej zmiany jest wiele: od ogólnego rozluźnienia obyczajów, związanych z ubiorem, przez to, że teatry (w tym powstające ostatnio coraz częściej teatry prywatne) w wojnie o widza starają się być coraz dostępniejsze i przyjaźniejsze dla odbiorcy, po to, że tradycja odświętnego ubierania się do teatru nie jest już zaszczepiana uczniom z dawną surowością. Jedno jest pewne: swobodniejszy, aczkolwiek elegancki ubiór nie uchodzi już za rażący grzech przeciwko ustalonemu zwyczajowi. Dozwolony jest szczególnie wśród młodszych widzów. Modny ostatnio styl smart casual (w wolnym tłumaczeniu z języka angielskiego: swobodna elegancja) idealnie się na taką okazję nadaje.
- Oczywiście, młodzież odwiedzająca teatr, filharmonię czy operę nie musi zakładać smokingu lub wieczorowej sukni. Najodpowiedniejsze będą w przypadku chłopców ciemne dżinsy lub chinosy (spodnie materiałowe), biała koszula i marynarka lub sweter. Dziewczęta powinny założyć spódniczkę lub sukienkę w ciemnych barwach - najlepiej czarną lub granatową - oraz żakiet albo sweterek. Na nogi obowiązkowo eleganckie obuwie - radzi Anna Depreas‑Lipińska i podkreśla, że pewnych ubrań założyć nie wolno: - Nie zakłada się bluz sportowych, podartych dżinsów i butów sportowych. Moim zdaniem, dżinsy, bluza czy T‑shirt w takich miejscach jak opera czy filharmonia zawsze będą nie na miejscu, choćby ze względu na szacunek dla artystów, występujących na scenie i prezentowaną przez nich sztukę. Wyjątkowość miejsca wymaga odpowiedniego podkreślenia.
Źródło: http://magazyn.7dni.pl/319499,Co-wypada-a-czego-zalozyc-nie-wolno-planujac-wyjscie-do-teatru-filharmonii-lub-opery.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
Słownik pojęć
impreza artystyczna wypełniona programem muzycznym; też: instrumentalny utwór muzyczny przeznaczony do wykonania przez solistę i orkiestrę symfoniczną.
orkiestra złożona z instrumentów smyczkowych, dętych, perkusyjnych, harfy, niekiedy fortepianu i innych.
cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.
zapis nutowy utworu muzycznego, podzielony na partie wokalne i instrumentalne.
nieduży zespół instrumentalistów lub wokalistów, zwykle 2–9 muzyków (od duetu do nonetu).
utwór na dwoje skrzypiec, altówkę i wiolonczelę; też: zespół czterech osób, grających na tych instrumentach.
miłośnik muzyki.
duży arkusz papieru, zawierający informację w formie graficznej, często reklamę czegoś; też: artystyczny gatunek grafiki użytkowej.
muzyka przeznaczona do śpiewu.
muzyka przeznaczona do wykonywania na instrumentach, bez udziału śpiewu.
Definicje słownikowe opracowano na podstawie: https://encyklopedia.pwn.pl/
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995