435/434 - 380/379 r. p.n.e. – Lata życia Filoksenosa z Kythery, greckiego poety, twórcy tzw. nowego dytyrambu, którego najsłynniejszy utwór p.t. Kyklops (Cyklop) opiewał miłość cyklopa Polifema.
ok. 275 r. p.n.e. – Teokryt napisał sielankę p.t. Cyklop, opisującą miłość Cyklopa Polifema do pięknej nimfy Galatei.
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1bpMhOkDlIp91
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) formy strony biernej czasowników w czasie przyszłym.
6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;
7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
b) strukturę składniową zdania w stronie czynnej i biernej.
Nauczysz się
konstruować formy gramatyczne czasowników w czasie przyszłym;
wskazywać w tekście łacińskim czasowniki w czasie przyszłym i je tłumaczyć;
wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;
Zapoznaj się z tekstem łacińskim, w którym Cyklop Polifem zwraca się do pięknej nimfy Galatei i próbuje przekonać ją, że warto zwrócić na niego uwagę.
Neque tam foedus sum: nūper mē in aquā vīdī, et mihi vultus meus valdē placuit. Praetereā dīves sum et multa possideō. Prō domō antrum aestāte frīgidum, hieme vērō calidum habeō. Veniās igitur ad antrum meum! Sī in illud intrāverīs, etiam sī inexpectātā vēnēris, semper bene tē recipiam et multōs cibōs appōnam: mihi est enim magna cōpia lactis atque cāseī, quibus aestāte et hieme fruor, nam multae ovēs multaeque caprae in meīs vallibus errant. Sī forte eārum numerum rogāverīs, respondēre nōn poterō, nam sōlum pauperēs hominēs pecora numerant. Sunt mihi quoque ūvae aurō similēs, nucēs atque varia genera malōrum, melle multō dulciōra. Sī tibi haec omnia placuerint et plūra volueris, omnia quae mihi sunt habēbis. Tantum liceat tēcum versārī! Nōn ante requiēscam quam mea uxor fuerīs, Galatēa.
Polifem - słynny cyklop, syn Posejdona i nimfy Toosy. Dotarł do niego w czasie swoich wędrówek Odyseusz wraz z dwunastu towarzyszami. Sześciu spośród nich Polifem pożarł, pozostałych uratował Odyseusz, oślepiwszy podstępnie olbrzyma. Polifem prześladował swoją miłością nimfę morską Galateę, a swojego rywala, pięknego Akisa, zabił blokiem skalnym.
Galatea - nimfa morska, córka boga Nereusa, kochanka pięknego pasterza Akisa. Zakochany w niej cyklop Polifem zabił swego szczęśliwego rywala, cisnąwszy weń olbrzymim głazem. Galatea zamieniła Akisa w źródło.
Luigi Miraglia Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Polyphēmus et Galatēa s. 54, w. 29 – 43
m1ed8e9600b461913_0000000000003
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.
Prezentacja 3D pt. Polyphemus – rzeźba Augusta Rodina (1840 – 1917)
R1RkhJQQFC2uH1
Zadania
RoMYXhOGQls3W
Ćwiczenie 1
Futurum exactum
W tekście o Polifemie i Galatei pojawiły się nie omawiane wcześniej formy czasownika. To formy czasu przyszłego futurum exactum, który tworzymy przez dodanie końcówek do tematu perfecti. Jego tworzenie jest zatem niezależne od koniugacji i przebiega według schematu:
temat perfecti +
- erō
- erimus
- eris
- eritis
- erit
- erint
Zatem, aby utworzyć formy futurum exactum od czasownika veniō, venīre, venī, ventum używamy tematu perfecti venī i po odcięciu –ī dodajemy końcówki charakterystyczne dla futurum exactum:
vēnerō
vēnerimus
vēneris
vēneritis
vēnerit
vēnerint
Futurum exactum wyraża:
czynność przyszłą wcześniejszą od innej czynności przyszłej, wyrażonej w zdaniu nadrzędnym, np. Quī spērāverit vānam glōriam, habēbit vēram.
czynność, która wkrótce nastąpi, np. Mox vēnerō.
RlL3lk4unePnh
Ćwiczenie 2
R1MUhYksFsPLV
Ćwiczenie 3
R1IFeAA7QGnwx
Ćwiczenie 4
R36Mn79yBXcCS
Ćwiczenie 5
R1dzz3Nc51di5
Ćwiczenie 6
R17yZHqbJ37Kb
Ćwiczenie 7
RLHf81EeIDipj
Ćwiczenie 8
Słowniki
Słownik pojęć
Dytyramb
Dytyramb
(gr. dithyrambos) pieśń kultowa na cześć Dionizosa, o nastroju podniosłym, pełnym entuzjazmu i wzburzenia, opiewająca cierpienia i radości boga. W Attyce, na wyspach jońskich, w Beocji, w Koryncie i w innych miejscach szczególnej czci Dionizosa śpiewano podczas uroczystości dionizyjskich dytyramby; początkowo prymitywne i surowe; formę literacką nadał im w VII w. p.n.e. Arion z Metymny, żyjący w Koryncie, on też ustalił sposób wykonania dytyrambu. Największą sławę uzyskał dytyramb. śpiewany przez chóry tzw. kozłów. Z niego miała narodzić się attycka tragedia. Dalszy rozwój dytyrambu dokonał się w Atenach, gdzie podczas wspaniałych uroczystości dionizyjskich występowali ze swymi dytyrambami najwybitniejsi lirycy greccy, jak: Lasos z Hermiony (ok. 500 r. p.n.e.), Symonides z Keos, Pindar i inni. Za czasów Melanippidesa z Melos (ok. 440 r. p.n.e.) dokonało się przeobrażenie dytyrambu. Muzyka wzięła w nim górę nad poezją, w treści zapanowała wybujała fantazja, w formie puste, napuszone frazesy i sztuczne obrazy. Najznaczniejsi twórcy tzw. nowego dytyrambu to Filoksenos z Kytery, Kinezjasz z Aten, Frynis z Mityleny, Timoteos z Miletu, Poliejdos i Telestes (wszyscy z IV w. p.n.e.). Ich dytyramby były przeznaczone do wykonania przez jednego wirtuoza.
Sielanka
Sielanka
bukoliczna poezja, bukoliki (od wyrazu gr. bukólos wolarz), poezja pasterska, sielanka, przedstawiająca spokojne i proste życie pasterzy. Wywodziła się ze śpiewów pasterskich przy wtórze piszczałki czy fujarki; pieśni pasterskie istniały już w odległej starożytności zwłaszcza na Sycylii, gdzie też bukoliczna poezja najwcześniej się rozwinęła. Pierwszym greckim poetą bukolicznym był, wedle tradycji, Stesichoros z Sycylii (ok. 600 r. p.n.e.), najwybitniejszym zaś przedstawicielem twórczości bukolicznej Teokryt. Utwory jego i następców zebrano później w tzw. Corpus bukoliczne. Niektóre bukoliki Teokryta mają jeszcze cechy realistyczne, niebawem jednak zaczyna w rodzaju tym przeważać charakter literacki, konwencjonalny, a pod maską pasterzy ukrywały się często osobistości współczesne, zwłaszcza poeci. W Rzymie naśladowcą bukolik Teokryta był M. Valerius Messalla, a przede wszystkim Wergiliusz. Za Nerona tworzył bukoliki Kalpurniusz, w III w. Nemezjanus. Zarówno w Grecji, jak i w Rzymie bukoliczna poezja rozwinęła się w okresie powstawania wielkich miast jako reakcja przeciw skrępowanemu konwenansami życiu miejskiemu. Cechuje ją więc tęsknota do natury i upodobanie do scen rodzajowych.
Słownik łacińsko‑polski
R1QNIepXn6SXbm1ed8e9600b461913_00000000000061
m1ed8e9600b461913_0000000000006
m1ed8e9600b461913_0000000000006
cōpia, -ae (f.) duża ilość, ogrom, wojsko
dīvēs, -itis bogaty, bogacz, wspaniały, kosztowny
errō, -are, -avī, -ātum (1) błądzić, mylić się
Fruor, -i, -itus sum (3) z abl. używać
intrō, -āre, -āvī, -ātum (1) wchodzić
lac, -tis = lacte, lactis (n.) mleko
licet, licuit, licitum est (2) wolno, jest dozwolone
mel, mellis (n.) miód
nuper niedawno, dopiero co
ovis, -is (f./m.) owca
rogo, -āre, -āvī, -ātum (1) uchwalać, wprowadzać (prawo), pytać się, prosić kogo o co
uxor, -ōris (f.) żona
vallis, -is (f.) dolina
Galeria dzieł sztuki
ROGPtkO2eooJl1
Ruls1zAOL8qnr1
R77pvUt2QFkAf1
RD30Lae1JiNdW1
m1ed8e9600b461913_0000000000216
Bibliografia
Jan Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978 r.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2012 r.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.