Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1AW7jCYiWWPb1

Indicativus futuri II activi

Ważne daty

435/434 - 380/379 r. p.n.e. – Lata życia Filoksenosa z Kythery, greckiego poety, twórcy tzw. nowego dytyrambu, którego najsłynniejszy utwór p.t. Kyklops (Cyklop) opiewał miłość cyklopa Polifema.

ok. 275 r. p.n.e. – Teokryt napisał sielankę p.t. Cyklop, opisującą miłość Cyklopa Polifema do pięknej nimfy Galatei.

1

Scenariusz dla nauczyciela

R1bpMhOkDlIp91
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

h) formy strony biernej czasowników w czasie przyszłym.

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;

2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

b) strukturę składniową zdania w stronie czynnej i biernej.

Nauczysz się

konstruować formy gramatyczne czasowników w czasie przyszłym;

wskazywać w tekście łacińskim czasowniki w czasie przyszłym i je tłumaczyć;

wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;

wskazywać motyw Polifema i Galatei w sztuce;

definiować pojęcie DytrambDytyrambDytramb.

Polifem i Galatea

Rx9euV0STCvHD
Ilustracja interaktywna przedstawia malowidło na ścianie. Jest to całującą się para - Polifem i Galatea. Polifem siedzi na kamieniu przodem do widza, obejmuje kobietę prawą ręką w okolicach pasa, a drugą rękę trzyma na biodrze kobiety. Postać ma brązowy kolor skóry. Tyłem do widza stoi naga kobieta - Galatea, której ciało częściowo zakrywa postać mężczyzny. Materiał sukni przykrywa tylko jej nogi. Ma długie włosy, a prawą ręką obejmuje mężczyznę za szyję. U dołu obrazu w lewym rogu znajduje się baran z krętymi rogami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące ilustracje: 1. „Galatea spotyka Polifema”, fresk z Portici. 2. „Polifem otrzymuje list od Galatei”, fresk z Herkulaneum. 3. Gustave Moreau, „Galatea”. „Galatea i Polifem”, Fontanna pod Pałacem Luksemburski w Paryżu.5. Jacob Jordaens, „Odyseusz w jaskini Polifema”.
„Polifem i Galatea”, przed 79 r. n.e., Dom Myśliwego w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna
Polecenie 1

Zapoznaj się z tekstem łacińskim, w którym Cyklop Polifem zwraca się do pięknej nimfy Galatei i próbuje przekonać ją, że warto zwrócić na niego uwagę.

Neque tam foedus sum: nūper mē in aquā vīdī, et mihi vultus meus valdē placuit. Praetereā dīves sum et multa possideō. Prō domō antrum aestāte frīgidum, hieme vērō calidum habeō. Veniās igitur ad antrum meum! Sī in illud intrāverīs, etiam sī inexpectātā vēnēris, semper bene tē recipiam et multōs cibōs appōnam: mihi est enim magna cōpia lactis atque cāseī, quibus aestāte et hieme fruor, nam multae ovēs multaeque caprae in meīs vallibus errant. Sī forte eārum numerum rogāverīs, respondēre nōn poterō, nam sōlum pauperēs hominēs pecora numerant. Sunt mihi quoque ūvae aurō similēs, nucēs atque varia genera malōrum, melle multō dulciōra. Sī tibi haec omnia placuerint et plūra volueris, omnia quae mihi sunt habēbis. Tantum liceat tēcum versārī! Nōn ante requiēscam quam mea uxor fuerīs, Galatēa.

Źródłom1ed8e9600b461913_0000000000003Źródło

Polifem - słynny cyklop, syn Posejdona i nimfy Toosy. Dotarł do niego w czasie swoich wędrówek Odyseusz wraz z dwunastu towarzyszami. Sześciu spośród nich Polifem pożarł, pozostałych uratował Odyseusz, oślepiwszy podstępnie olbrzyma. Polifem prześladował swoją miłością nimfę morską Galateę, a swojego rywala, pięknego Akisa, zabił blokiem skalnym.

Galatea - nimfa morska, córka boga Nereusa, kochanka pięknego pasterza Akisa. Zakochany w niej cyklop Polifem zabił swego szczęśliwego rywala, cisnąwszy weń olbrzymim głazem. Galatea zamieniła Akisa w źródło.

Źródłom1ed8e9600b461913_0000000000003Źródło

m1ed8e9600b461913_0000000000003
m1ed8e9600b461913_0000000000003

Prezentacja 3D pt. Polyphemus – rzeźba Augusta Rodina (1840 – 1917)

R1RkhJQQFC2uH1
Prezentacja 3D przedstawia Polyphemusa autorstwa Augusta Rodina. Dodatkowo umieszczono następujące informacje: Rzeźba przedstawiająca Polifema została wykonana przez artystę w 1888 r. z gipsu. Cyklop zakochany w Galatei wyrażał swoją miłość do nimfy i żal z powodu braku jej wzajemności poprzez muzykę – melodia jego serca wygrywana na fletni Pana niosła się echem przez okoliczne lasy. Dotarła także do uszu Galatei, która miała właśnie schadzkę z sycylijskim pasterzem Acisem. Wraz ze swoim ukochanym nimfa schroniła się pod skałą i słuchała skierowanej do niej pieśni cyklopa. Gdy Polifem znalazł Galateę w objęciach Acisa wpadł w szał. I tak przedstawił go Rodin – gdy chwyta za wielki głaz, który następnie cisnął w połączoną wzajemną miłością parę. Galatea zdołała się uratować – wskoczyła bowiem do morza, zaś Acis zginął zmiażdżony przez kamień. W kompozycji Rodin’a sceneria mitologiczna jest bardziej uogólniona – jednooki cyklop przedstawiony został jako dwuoki mężczyzna, który budową ciałą nie przypomina gigantycznego siłacza, lecz raczej szczupłego i przeciętnej budowy śmiertelnika.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Zadania

RoMYXhOGQls3W
Ćwiczenie 1
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Polyphēmus in antrum suum Galatēam invītāvit. 2. Polyphēmō frūgēs multae sunt. 3. Cyclōps nympham amat et omnia sua eī dabit. 4. Polyphēmus eum foedum esse putat. 5. Sī Galatēa inexpectāta vēnerit, Polyphēmus eam nōn recipiet. 6. Cyclōps numerum ovium et caprārum nescit, quia pauper est.

Futurum exactum

W tekście o Polifemie i Galatei pojawiły się nie omawiane wcześniej formy czasownika. To formy czasu przyszłego futurum exactum, który tworzymy przez dodanie końcówek do tematu perfecti. Jego tworzenie jest zatem niezależne od koniugacji i przebiega według schematu:

temat perfecti +

- erō

- erimus

- eris

- eritis

- erit

- erint

Zatem, aby utworzyć formy futurum exactum od czasownika veniō, venīre, venī, ventum używamy tematu perfecti venī i po odcięciu –ī dodajemy końcówki charakterystyczne dla futurum exactum:

vēnerō

vēnerimus

vēneris

vēneritis

vēnerit

vēnerint

Futurum exactum wyraża:

  1. czynność przyszłą wcześniejszą od innej czynności przyszłej, wyrażonej w zdaniu nadrzędnym, np. Quī spērāverit vānam glōriam, habēbit vēram.

  2. czynność, która wkrótce nastąpi, np. Mox vēnerō.

RlL3lk4unePnh
Ćwiczenie 2
Utwórz formy czasu futurum exactum: sg (errō, -are, -avī, -ātum) – odpowiedź: Tu uzupełnij 3 sg (appōnō, -ere, -pōsui, -positum) – odpowiedź: Tu uzupełnij 2 pl (intrō, -ārē, -avī, ātum) – odpowiedź: Tu uzupełnij 3 pl (possideō, -ēre, -sēdī, -sessum) – odpowiedź: Tu uzupełnij 1 pl (rogō, -are, -avī, -ātum) – odpowiedź: Tu uzupełnij 2 sg (requiēscō, -ere, -ēvī, -ētum) – odpowiedź: Tu uzupełnij
R1MUhYksFsPLV
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdanie wybierając właściwą formę czasownika.
Ut sēmentem _________________, ita metēs. Możliwe odpowiedzi: 1. fēceris, 2. facis, 3. fēcistī
R1IFeAA7QGnwx
Ćwiczenie 4
Uzupełnij zdanie wybierając właściwą formę czasownika.
Sī Paris ex Graecīs uxōrem ______________ōrīs. Możliwe odpowiedzi: 1. dūxit, 2. dūcit, 3. dūxerit
R36Mn79yBXcCS
Ćwiczenie 5
Uzupełnij zdanie wybierając właściwą formę czasownika.
Tempora sī _________________ nūbila, sōlus eris. Możliwe odpowiedzi: 1. fuērunt, 2. fuerint, 3. fuit
R1dzz3Nc51di5
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie. Czyim synem był Polifem?
R17yZHqbJ37Kb
Ćwiczenie 7
Spośród czasowników wybierz formy futurum exactum. Możliwe odpowiedzi: 1. flēbat, 2. exciderat, 3. plōrās, 4. cognōveris, 5. accipiēs, 6. fēceris, 7. crēdam, 8. vīderō, 9. rīdēbis, 10. lēgeris
RLHf81EeIDipj
Ćwiczenie 8
Przetłumacz następujące zdania: Nūper mē in aquā vīdī, et mihi vultus meus valdē placuit. Prō domō antrum aestāte frīgidum, hieme vērō calidum habeō. Mihi est enim magna cōpia cāseī. Multae ovēs multaeque caprae in meīs vallibus errant.

Słowniki

Słownik pojęć

Dytyramb
Dytyramb

(gr. dithyrambos) pieśń kultowa na cześć Dionizosa, o nastroju podniosłym, pełnym entuzjazmu i wzburzenia, opiewająca cierpienia i radości boga. W Attyce, na wyspach jońskich, w Beocji, w Koryncie i w innych miejscach szczególnej czci Dionizosa śpiewano podczas uroczystości dionizyjskich dytyramby; początkowo prymitywne i surowe; formę literacką nadał im w VII w. p.n.e. Arion z Metymny, żyjący w Koryncie, on też ustalił sposób wykonania dytyrambu. Największą sławę uzyskał dytyramb. śpiewany przez chóry tzw. kozłów. Z niego miała narodzić się attycka tragedia. Dalszy rozwój dytyrambu dokonał się w Atenach, gdzie podczas wspaniałych uroczystości dionizyjskich występowali ze swymi dytyrambami najwybitniejsi lirycy greccy, jak: Lasos z Hermiony (ok. 500 r. p.n.e.), Symonides z Keos, Pindar i inni. Za czasów Melanippidesa z Melos (ok. 440 r. p.n.e.) dokonało się przeobrażenie dytyrambu. Muzyka wzięła w nim górę nad poezją, w treści zapanowała wybujała fantazja, w formie puste, napuszone frazesy i sztuczne obrazy. Najznaczniejsi twórcy tzw. nowego dytyrambu to Filoksenos z Kytery, Kinezjasz z Aten, Frynis z Mityleny, Timoteos z Miletu, Poliejdos i Telestes (wszyscy z IV w. p.n.e.). Ich dytyramby były przeznaczone do wykonania przez jednego wirtuoza.

Sielanka
Sielanka

bukoliczna poezja, bukoliki (od wyrazu gr. bukólos wolarz), poezja pasterska, sielanka, przedstawiająca spokojne i proste życie pasterzy. Wywodziła się ze śpiewów pasterskich przy wtórze piszczałki czy fujarki; pieśni pasterskie istniały już w odległej starożytności zwłaszcza na Sycylii, gdzie też bukoliczna poezja najwcześniej się rozwinęła. Pierwszym greckim poetą bukolicznym był, wedle tradycji, Stesichoros z Sycylii (ok. 600 r. p.n.e.), najwybitniejszym zaś przedstawicielem twórczości bukolicznej Teokryt. Utwory jego i następców zebrano później w tzw. Corpus bukoliczne. Niektóre bukoliki Teokryta mają jeszcze cechy realistyczne, niebawem jednak zaczyna w rodzaju tym przeważać charakter literacki, konwencjonalny, a pod maską pasterzy ukrywały się często osobistości współczesne, zwłaszcza poeci. W Rzymie naśladowcą bukolik Teokryta był M. Valerius Messalla, a przede wszystkim Wergiliusz. Za Nerona tworzył bukoliki Kalpurniusz, w III w. Nemezjanus. Zarówno w Grecji, jak i w Rzymie bukoliczna poezja rozwinęła się w okresie powstawania wielkich miast jako reakcja przeciw skrępowanemu konwenansami życiu miejskiemu. Cechuje ją więc tęsknota do natury i upodobanie do scen rodzajowych.

Słownik łacińsko‑polski

R1QNIepXn6SXbm1ed8e9600b461913_00000000000061
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m1ed8e9600b461913_0000000000006

Galeria dzieł sztuki

m1ed8e9600b461913_0000000000216

Bibliografia

Jan Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978 r.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2012 r.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.