Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1BqrJcD1iBeL1

Indicativus perfecti passivi

Ważne daty

753 r. p.n.e. - domniemana data założenia Rzymu

338 r. p.n.e. - Rzym podbija Lacjum

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RG2IK8EVTDMXd1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: Andrzej Gillmeister, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: h) formy strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: perfectum;

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;

s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.

Nauczysz się

konstruować formy gramatyczne czasowników w czasie Indicātīvus perfectī passīvī;

charakteryzować zdania w tekście łacińskim czasowniki w czasie Indicātīvus perfectī passīvī i je właściwie przetłumaczyć;

opowiadać o występujących w lekcji pracach Herkulesa i jego matceAlkmenamatce.

Dē Hercule

R1RnO9l7eAbfs1
Rzeźba pod tytułem „Hercules Farnezyjski” przedstawia postać mężczyzny o atletycznej budowie ciała. Mężczyzna ma krótkie kręcone włosy oraz długą brodę i jest nagi. Herkules opiera się o maczugę przykrytą materiałem, spod którego wystaje też głowa lwa. Rzeźba wykonana jest z jasnego kamienia. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Herculēs Iovis et Alcmēnae, mulieris mortālīs, fīlius, vir fortissimus errat. 2. Herkules, syn Jowisza i Alkmeny, kobiety śmiertelnej, był mężem bardzo dzielnym.
„Hercules Farnezyjski”, rzymska kopia rzeźby Lizyppa, okres cesarstwa, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.5
R1aDbvlOqA4kJ1
Rzeźba nieznanego autora wykonana została z jasnego kamienia. Przedstawia Herkulesa pokazanego jako małego, nagiego chłopca o kręconych włosach. Jedną dłonią opiera się o podłożę, a drugą trzyma i poddusza węża. W tle widoczne są ściany oraz łacińska inskrypcja. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ab Hercule īnfante duo dracōnēs necātī sunt. 2. Kiedy Herakles był niemowlakiem dwa węże zostały przez niego zabite.
Heracles jako chłopiec duszący węża, II w. n.e., Muzeum Kapitolińskie w Rzymie, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1aPS7bby3izh1
Mozaika nieznanego autora przedstawia Herkulesa walczącego z lwem nemejskim. Postacie mężczyzny oraz lwa nie są szczegółowo przedstawione, widoczne są tylko zarysy. Mężczyzna poddusza lwa, chwyta go za łeb. Z prawej strony widoczna jest maczuga. Mozaika jest dwukolorowa – białe tło oraz brązowe postacie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ab eō virō multae regiōnēs ā mōnstrīs perīculōsīs līberātae sunt, ē.g. leō Nemaeus necātus est. 2. Przez tego męża wiele regionów zostało uwolnionych od niebezpiecznych potworów, np. lew nemejski został zabity.
„Herkules walczący z lwem nemejskim”, 201 - 250 n.e., fragment mozaiki z Lirii, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Hiszpanii, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
REg5Rh9JzZh9C1
Fotografia nieznanego autora przedstawia malarstwo czarnofigurowe pod tytułem „Heracles i Hydra Lemejska” na wazie. Na naczyniu przedstawiono walkę Herkulesa z Hydrą, która znajduje się w centrum fotografii. Hydra ma czarne ciało oraz czarno-pomarańczowe pyski. Herkules ubrany jest w zbroję, ma dużą brodę oraz krótkie brązowe włosy. Jedną dłonią ściska głowę hydry, w drugiej trzyma maczugę, którą zadaje cios. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. et Hȳdra, mōnstrum, cui novem capita erant, interfecta est. 2. i Hydra, potwór, który miał dziewięć głów, została zgładzona.
„Heracles i Hydra Lernejska”, 525 r. p.n.e., ceramika czarnofigurowa z Etrurii, Getty Villa, Los Angeles, Kalifornia, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RVJn5zlOBUbUz1
Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę pod tytułem „Herakles i dzik erymantejski”. Jest to mała figura, w brązowym kolorze. Herkules to mężczyzna o atletycznej budowie ciała, ma krótkie kręcone włosy oraz długą brodę. Mężczyzna niesie na swoich barkach dużego dzika. Zdjęcie figury zostało wykonane na szarym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Etiam aper Erymanthius, quī regiōnem vastābat, ab Hercule captus et ad Eurysthēum rēgem adductus est. 2. Także dzik erymantejski, który pustoszył krainę, został złapany przez Herkulesa i zaprowadzony do króla Eurysteusza.
Herakles i dzik erymantejski, połowa XVII w., Miejskie Muzeum Sztuki, Nowy Jork, wikimedia.org, metmuseum.org, CC BY 3.0

Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie

Źródło i tłumaczenie
R1aiN6riVD6P01
Ćwiczenie 1
Połącz w pary mityczne stworzenia z miejscem, z którym są kojarzone. Dzik Możliwe odpowiedzi: 1. Erymant 2. Lerna 3. Nemei Hydra Możliwe odpowiedzi: 1. Erymant 2. Lerna 3. Nemei Lew Możliwe odpowiedzi:1. Erymant 2. Lerna 3. Nemei
RXHIH7EEIuOoN
Ćwiczenie 2
Połącz w pary osoby i słowa z ich opisami: Herculēs Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant Alcmēna Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant Dracō Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant Leō Nemaeus Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant Hȳdra Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant aper Erymanthius Możliwe odpowiedzi: 1. bēstia fera, mōnstrum perīculōsum ab Hercule necātum, 2. mulier mortālīs, 3. vir fortissimus, fīlius Iovis et Alcmēnae, 4. serpēns ab Hercule īnfante necātus, 5. animal ferum, quod regiōnem suam vastābat, 6. mōnstrum, cui novem capita erant

Indicātīvus perfectī passīvī

Indicātīvus perfectī passīvī - tryb oznajmujący czasu przeszłego strony czynnej koniugacji I - IV

Czasu przeszłego dokonanego możemy używać do mówienia o wydarzeniach minionych, opowiadania historii i bajek.

REVmeqZJqJRVR1
Peter Paul Rubens, „Hercules i Cerber”, 1636 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna

Perfectum passīvī składa się z participium perfecti passivi (utworzone z czwartej podstawowej formy czasownika - supinum) i formy czasownika sum, esse w czasie teraźniejszym.

Formy podstawowe czasownika:

amō,

1 sg.

indicātīvus praesentīs āctīvī

amāre,

īnfīnītīvus praesentis āctīvī

amāvī

1 sg.

īndicātīvus perfectī āctīvī

amātum

supīnum

mfedd29bf6cb275e0_0000000000085

Wzór odmiany jest wspólny dla wszystkich IV koniugacji:

Singulāris

Plūrālis

1

amātus, -ā, -um sum

amātī, -ae, -a sumus

2

amātus, -ā, -um es

amātī, -ae, -a estis

3

amātus, -ā, -um est

amātī, -ae, -a sunt

(zostałem, -am, -o pokochany itd.)

Zadania

R17gW570nrLTj
Ćwiczenie 3
cōnspiciō, cōnspicere, cōnspexī, cōnspectum. cōnspectum to: Możliwe odpowiedzi: 1. 1 sg indicātīvus praesentīs āctīvī, 2. 1 sg Indicātīvus perfectī āctīvī, 3. supīnum
R18hazUg5ET84
Ćwiczenie 4
Połącz w pary formy supinum poniższych czasowników z ich formami podstawowymi (praesens i infinitivus): sublātum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere lātum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere positum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere morsum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere missum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere cāsum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere pēnsum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere pulsum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere fīxum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere frāctum Możliwe odpowiedzi: 1. pellō, pellere, 2. frangō, frangere, 3. mordeō, mordēre, 4. fīgō, fīgere, 5. pōnō, pōnere, 6. ferō, ferre, 7. tollō, tollere, 8. mittō, mittere, 9. cadō, cadere, 10. pendō, pendere
RSx7rdwApoYwl
Ćwiczenie 5
Uzupełnij odmiany czasowników właściwymi formami: (Pierwsza forma to Singularis, druga to Pluralis) 1. 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus – necātī, -ae, -a sumus
2. necātus, - ā, -um es – necātī, -ae, -a estis
3. necātus, - ā, -um est – 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus

1. adductus, -a, -um sum – adductī, -ae, -a sumus
2. adductus, -a, -um es – 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus
3. 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus – adductī, -ae, -a sunt

1. captus -a, -um sum – 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus
2. 1. captus -a, -um es, 2. necātus, - ā, -um sum, 3. necātī, -ae, -a sunt, 4. adductī, -ae, -a estis, 5. adductus, -a, -um est, 6. captī, -ae, -a sumus – captī, -ae, -a estis
3. captus -a, -um est – captī, -ae, -a sunt
RVGWUdNVmLyB2
Ćwiczenie 6
Uzupełnij tekst właściwymi czasownikami w czasie przeszłym. Herculēs Iovis et Alcmēnae, mulieris mortālīs, fīlius, vir fortissimus tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt. Ab Hercule īnfante duo dracōnēs tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt. Ab eō virō multae regiōnēs ā mōnstrīs perīculōsīs tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt, ē.g. leō Nemaeus tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt et Hȳdra, mōnstrum, cui novem capita erant, tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt. Etiam aper Erymanthius, quī regiōnem vastābat, ab Hercule captus et ad Eurysthēum rēgem tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. erat, 2. interfecta est, 3. necātī sunt, 4. adductus est, 5. necātus est, 6. līberātae sunt.
R15fGgXxe79DR
Ćwiczenie 7
In imāgine: W zadaniu znajduje się fotografia przedstawiająca mozaikę, na której przedstawiona została postać mężczyzny ubranego w zbroję, oraz pelerynę ze skóry lwa. Mężczyzna ma krótkie włosy oraz krótki zarost. W jednej dłoni trzyma łuk, a drugą napina cięciwę – celuje w ptactwo. Z prawej strony znajdują się spadające trzy siwe kaczki – ofiary herosa. Na mozaice znajduje się też maczuga. Tło mozaiki jest w wykonane za pomocą jasnych kamyczków. Możliwe odpowiedzi: 1. Leō Nemaeus ab Hercule necātus est. 2. Cerberus ab īnferīs Eurysthēō adductus est. 3. Avēs Stymphalīdēs sagittīs ab Herculem interfectae sunt.

Słowniki

Słownik pojęć

Alkmena
Alkmena

(gr. Alkmene) mit. małżonka Amfitriona. Miała dwóch synów: Ifiklesa, którego ojcem był Amfitrion i Heraklesa, który był dzieckiem Zeusa. Po śmierci Amfitriona pojął ją za żonę Radamantys, z którym mieszkała na Wyspach Szczęśliwych. Jako założycielka rodu Heraklidów, była czczona w Tebach i w Atenach.

Dzik erymantejski
Dzik erymantejski

mit. ogromny dzik, który się pojawił w Arkadii, w pobliżu Erymantu i pustoszył okolice. Schwytanie go było jedną z 12 prac Heraklesa. Herakles wypłoszył dzika z gęstwiny leśnej i pędził go po głębokim śniegu do chwili, gdy zwierzę straciło siły. Wówczas bohater wziął go na plecy i zaniósł Eurysteuszowi.

Hydra Lernejska
Hydra Lernejska

potwór o dziewięciu głowach, zamieszkały w okolicach Lerny, zabity przez Heraklesa.

Lew nemejski
Lew nemejski

mit. olbrzymi lew, potomek Tyfona i Echidny, żyjący w okolicach Nemei. Pierwszą z dwunastu prac Heraklesa było dostarczenie Eurysteuszowi skóry lwa nemejskiego

Słownik łacińsko‑polski

R1eCnDobTlhX71
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Warszawa 1990.

Mały słownik łacińsko‑polski, Józef Korpanty, Warszawa 2001.

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 2012.

L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.

L. Winniczuk, Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1991.