Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1M59X53QAtiq1

Indicativus plusquamperfecti passivi

Ważne daty

23‑79 n.e. – okres życia Pliniusza Starszego

24 sierpnia 79 r. – wybuch Wezuwiusza

ok. 61‑113 n.e. – okres życia Pliniusza Młodszego

1

Scenariusz dla nauczyciela

RZFHZXTOUHvcX1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

h) Indicativus plusquamperfecti passivi.

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu; 

18) potrafi w przypadku wyrazów wieloznacznych wybrać znaczenie odpowiednie dla kontekstu/tematyki tłumaczonego tekstu;

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

2. nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy.

Nauczysz się

rozpoznawać formy strony biernej czasu zaprzeszłego (plusquamperfectum);

konstruować odpowiednie formy czasu zaprzeszłego na podstawie podanych form podstawowych;

tworzyć odpowiednie tłumaczenia zdań z czasownikami w czasie zaprzeszłym.

INDICATIVUS PLUSQUAMPERFECTI PASSIVI

Plusquamperfectum łacińskie najczęściej służy do wyrażania czynności przeszłej, która zdarzyła się przed inną przeszłą czynnością. Formy indicativus plusquamperfecti passivi składają się z imiesłowu czasu przeszłego dokonanego (participium perfecti passivi) oraz dodanego czasownika posiłkowego „być” (sum, esse) w formie przeszłej (imperfectum). Zobacz:

paro, parāre, parāvi, parātum – przygotować

Liczba pojedyncza

Osoba

rodzaj męski

rodzaj żeński

rodzaj nijaki

1

parātus eram - zostałem przygotowany

parāta eram - zostałam przygotowana

parātum eram - zostałem przygotowane

2

parātus eras

parāta eras

parātum eras

3

parātus erat

parāta erat

parātum erat

Liczba mnoga

Osoba

rodzaj męski

rodzaj żeński

rodzaj nijaki

1

parāti erāmus

parātae erāmus

parāta erāmus

2

parāti erātis

parātae erātis

parāta erātis

3

parāti erant

parātae erant

parāta erant

Zazwyczaj formy czasu plusquamperfectum występują w parze z formami innych czasów przeszłych (imperfectum, perfectum), wskazując na czynność wcześniejszą. Warto jednak zaznaczyć, że czas plusquamperfectum może wystąpić w zdaniu niezależnie od innej przeszłej czynności – nie będzie wyrażał wówczas czynności wcześniejszej, lecz taką, która miała miejsce dawno w przeszłości.

Praca z tekstem: Ostatnie chwile Pliniusza Starszego

Przeczytaj tekstm1131abadc51603d6_0000000000004tekst łaciński, zwróć uwagę na zawarte w nim formy indicativus plusquamperfecti activi et passivi.

Avunculus meus erat Mīsēnī classemque imperiō praesēns regēbat. Nōnum Kal. Septembrēs hōra ferē septima māter mea indicat eī appārēre nūbem inūsitātā et magnitūdine et speciē. Ascendit tamen locum altiōrem, quī aliquandō eī mōnstrātus erat, ex quō maximē illud factum mīrum spectāre poterat. Fōrmam nūbis, quā numquam ingentiōrem vīderat, nōn alia magis arbor, quam pīnus expressit. Nūbēs, quae longissimō velut truncō in altum sublāta, pondere suō victa, velut rāmīs diffundēbātur candida interdum, interdum sordida, prout terram cineremve sustulerat. Avunculus meus cito ascendit ūnam ex eīs nāvibus, quae parātae erant, Stabiās amīcīs auxiliō ventūrus. Iam nāvibus cinis incīdēbat, interim ē Vesuviō monte plūribus locīs lātissimae flammae altaque incendia relūcēbant, quōrum fulgor et clāritās tenebrīs noctis excitābātur. Cūnctātus paulum, mox avunculus gubernātōrī „Fortēs” inquit „fortūna iuvat”.

Film edukacyjny pt. Indicativus plusquamperfecti passivi

RWa08Gnhs2pJC
Film edukacyjny pt. „Indicativus plusquamperfecti passivi”. W celu obejrzenia filmu należy nacisnąć na biały trójkąt na szarym tle.

Omówienie postaci: Pliniusza Starszego, oraz Pliniusza Młodszego

Gaius Plinius Secundus zwany Starszym – rzymski historyk i pisarz, który urodził się w 23 r. n.e. w Comum Novum. Znany ze swego dzieła encyklopedycznego Historia naturalis. Był starannie wykształcony i sprawował szereg urzędów. W roku 79 n.e., będąc dowódcą rzymskich okrętów, udał się do Stabiów na pomoc tamtejszej ludności po wybuchu Wezuwiusza i zginął jako jedna z ofiar erupcji wulkanu. Ostatnie chwile życia wuja i samo wydarzenie opisał następnie Pliniusz MłodszyPliniusz MłodszyPliniusz Młodszy w jednym ze swoich listów (VI 16).

Rqfhe589Zljn51
Autor nieznany, Gaius Plinius Secundus, XIX wiek, Biblioteka prawnicza w Waszyngtonie, D.C., Stany Zjednoczone, thefamouspeople.com, CC BY 3.0
m1131abadc51603d6_0000000000004
m1131abadc51603d6_0000000000005

Gaius Plinius Caecilius Secundus zwany Młodszym – rzymski polityk i mówca, urodził się ok. 63 r. n.e. w Comum Novum. Po śmierci ojca został adoptowany przez wuja – Pliniusza Starszego. Do naszych czasów zachowała się jego bogata korespondencja (ponad 200 listów), m.in. z historykiem Tacytem lub cesarzem Trajanem. To właśnie Tacytowi Pliniusz relacjonował w liście ostatnie chwile swego wuja, który zginął w czasie erupcji Wezuwiusza. Z cesarzem Pliniusz wymieniał listy w sprawie chrześcijan, pojawiających się coraz liczniej w zarządzanej przez niego prowincji.

RYpuQ5wMYMnUF1
Autor nieznany, Gaius Plinius Caecilius Secundus, XIX wiek, Biblioteka prawnicza w Waszyngtonie, D.C., Stany Zjednoczone, alchetron.com, CC BY 3.0

Zadania

R1TixCjgLxOu5
Ćwiczenie 1
Wysłuchaj nagrań słówek w słowniczku i naucz się ich prawidłowej wymowy.
RAR18K6z1NSFt
Ćwiczenie 2
Spośród poniższych form z tekstu wskaż formy czasu zaprzeszłego (plusquamperfectum). Możliwe odpowiedzi: 1. relūcēbant, 2. mōnstrātus erat, 3. vīderat, 4. poterat, 5. sustulerat, 6. parātae erant
RqUV1hFIMUpax
Ćwiczenie 3
Na podstawie wiedzy zdobytej na lekcji uzupełnij zdania. Gaius Plinius Secundus zwany Tu uzupełnij był rzymskim historykiem i Tu uzupełnij. Znany jest ze swojego dzieła encyklopedycznego pod tytułem Tu uzupełnij.
RrDcza1czlzQ4
Ćwiczenie 4
Po przeczytaniu tekstu ułóż wydarzenia w nim opisane w kolejności chronologicznej: Elementy do uszeregowania: 1. Avunculus cito ascendit ūnam ex eīs nāvibus, quae parātae erant. 2. Māter Plīniī indicat avunculō appārēre nūbem inūsitātā et magnitūdine et speciē. 3. Avunculus gubernātōrī "Fortēs" inquit "fortūna iuvat". 4. Avunculus ascendit tamen locum altiōrem, ex quō maximē illud factum mīrum spectāre poterat.
RQYniJo7zC1aO1
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie. Po wybuchu Wezuwiusza Pliniusz Młodszy napisał list do Tacyta w którym relacjonował ostatnie chwile swojego wuja. O kim była mowa w liście? Kim był jego wuj?
Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z mapą, która pokazuje okolice wybuchu Wezuwiusza w 79 r. n.e. Następnie na jej podstawie uzupełnij poniższe zdania.

RC77U1VBO5ASv
R14gxEG1Ozgae
1. Miejscowość, z której Pliniusz Starszy obserwował wybuch wulkanu to Tu uzupełnij. 2. Miejscowość, do której Pliniusz wyruszył statkiem to Tu uzupełnij. 3. Dwie najsłynniejsze miejscowości zniszczone przez wybuch Wezuwiusza to Pompeje i Tu uzupełnij.
RjXy1P8kyKQzr
Ćwiczenie 7
Przetłumacz następująće wyrazy: nāvis, arbor, nūbēs, mons.

Słowniki

Słownik pojęć

Pliniusz Starszy
Pliniusz Starszy

Gaius Plinius Secundus zwany Starszym – rzymski historyk i pisarz, który urodził się w 23 r. n.e. w Comum Novum. Znany ze swego dzieła encyklopedycznego Historia naturalis. Był starannie wykształcony i sprawował szereg urzędów. W roku 79 n.e., będąc dowódcą rzymskich okrętów, udał się do Stabiów na pomoc tamtejszej ludności po wybuchu Wezuwiusza i zginął jako jedna z ofiar erupcji wulkanu. Ostatnie chwile życia wuja i samo wydarzenie opisał następnie Pliniusz Młodszy w jednym ze swoich listów (VI 16).

Pliniusz Młodszy
Pliniusz Młodszy

Gaius Plinius Caecilius Secundus zwany Młodszym – rzymski polityk i mówca, urodził się ok. 63 r. n.e. w Comum Novum. Po śmierci ojca został adoptowany przez wuja – Pliniusza Starszego. Do naszych czasów zachowała się jego bogata korespondencja (ponad 200 listów), m.in. z historykiem Tacytem i cesarzem Trajanem. To właśnie Tacytowi Pliniusz relacjonował w liście ostatnie chwile swego wuja, który zginął w czasie erupcji Wezuwiusza. Z cesarzem Pliniusz wymieniał listy w sprawie chrześcijan, pojawiających się coraz liczniej w zarządzanej przez niego prowincji.

Nono [die] Kal[endas] Septembres
Nono [die] Kal[endas] Septembres

dziewiątego dnia przed kalendami wrześniowymi, tj. 24 sierpnia.

Słownik łacińsko‑polski

R91v2Yc3DHveim1131abadc51603d6_00000000000101
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m1131abadc51603d6_0000000000010

Galeria dzieł sztuki

m1131abadc51603d6_0000000000263

Bibliografia

Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 2003.

S. Wilczyński, E. Pobiedzińska, A. Jaworska, Porta Latina. Podręcznik do języka łacińskiego i kultury antycznej, Warszawa 2005.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej PWN A‑Z, red. Z Piszczek, Warszawa 1966.