Ważne daty

Īnfīnītīvus – utrwalenie wiadomości

W  języku łacińskim występuje sześć bezokolicznikówBezokolicznikbezokoliczników. Dwa z nich tworzy się od tematu czasu teraźniejszego. Īnfīnītīvus praesentis āctīvī (bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej) jest drugą formą podstawową czasownika, którą można znaleźć w słownikach. Bezokolicznik ten tworzy się poprzez dodanie do tematu końcówki -re (w III koniugacji – -e‑re), na przykład:

Drugim bezokolicznikiem tworzonym na bazie tematu praesentis jest īnfīnītīvus praesentis passīvī (bezokolicznik czasu teraźniejszego strony biernej). Do tematu praesentis dodaje się końcówkę -ri, w III koniugacji jest to -i, na przykład:

Od tematu perfecti tworzy się wyłącznie jeden bezokolicznik – īnfīnītīvus perfectī āctīvī (bezokolicznik czasu przeszłego dokonanego strony czynnej) – za pomocą dołączenia końcówki -isse do tegoż tematu:

Na bazie tematu supini powstają zaś aż trzy bezokoliczniki. Pierwszym jest īnfīnītīvus perfectī passīvī (bezokolicznik czasu przeszłego dokonanego strony biernej). Do jego utworzenia potrzebne jest participium perfectī passīvī odmienione w accusatiwie singularis bądź pluralis oraz bezokolicznik słowa posiłkowego, na przykład:

Drugim bezokolicznikiem tworzonym od tego tematu jest bezokolicznik czasu przyszłego strony czynnej – īnfīnītīvus futūrī āctīvī. Do jego utworzenia wykorzystuje się participium futūrī āctīvī odmienione w accusatiwie singularis bądź pluralis oraz bezokolicznik słowa posiłkowego, na przykład:

W końcu w łacinie istnieje także budowany na temacie supini Īnfīnītīvus futūrī passīvī (bezokolicznik czasu przyszłego strony biernej). Do jego utworzenia wykorzystuje się supinum czasownika oraz bezokolicznik czasu teraźniejszego strony biernej czasownika nieregularnego iść (eō, īre, iī, itum). SupinumSupinumSupinum wchodzące w skład infinitivu nie odmienia się, na przykład:

Trzy infinitivy tworzone na bazie tematu supini, występują w języku łacińskim w składniach dopełnieniowych, tj. w ACI (Accusativus cum infinitivo) oraz w NCI (Nominativus cum infinitivo). W powyższych przykładach (dla infinitiwów perfectī passīvī oraz futūrī āctīvī) zostały przytoczone wersje dla ACI.

Zadania

RCiAAjOLQ9nOW1

Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Cyceron oskarża Katylinę”. Na obrazie przedstawione jest pomieszczenie sądu. Po prawej stronie, w ławach zasiadają senatorowie odziani w białe togi. Po lewej, przed słuchaczami stoi Cyceron z rękami wzniesionym w górę. Ma krótkie siwe włosy, jest ubrany w długą togę. W tle, pod ścianą, stoi na postumencie marmurowa kolumna.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1J6mVIt6wumH

Ilustracja przedstawia popiersie Homera wyrzeźbione w jasnym marmurze. Jest to niemłody już mężczyzna, o wyraźnych zmarszczkach na czole i wokół oczu. Przedstawiony jest z bujnym zarostem. Po obu stronach głowy ma kręcone dość długie włosy, gładko przyczesane na czubku głowy.

ReKS75i8XPPkn

Ilustracja przedstawia rzeźbę zatytułowaną „August z Prima Porta”. Ukazuje ona stojącą postać cesarza. Jest on ubrany w krótką tunikę z zapinanym na ramionach bogato zdobionym pancerzem. Przez lewe ramię i biodra przerzucony ma płaszcz. Wyciągnięta prawa ręka wskazuje, że władca zamierza przemówić. Rzeźba wykonana jest zgodnie z zasadą ponderacji: ciężar posągu spoczywa na prawej stopie; lewa odciążona oparta jest jedynie na palcach. U stóp cesarza znajduje się Kupidyn na delfinie.

R3fQbyKWv7v5F1

Ilustracja przedstawia pomnik Cycerona jako prawnika. Jest on wykonany z jasnego kamienia, stoi na tle kamiennej ściany. Mężczyzna odziany jest w długie szaty. Głowę ma lekko uniesioną do góry. Jest łysy, jedynie nad uszami widnieją ślady włosów. Prawą rękę wyciągniętą ma przed siebie, w lewej przyciska do piersi zwój papirusu. Wyciągnięta lewa stopa sugeruje ruch. Posąg ustawiony jest na postumencie, na którym widnieje napis CICERONE.

RbcLW6Few7rXm

Kolorowa ukazuje rzymską mozaikę z Neapolu. Na kwadratowym jasnym tle przedstawiony jest duży ciemny pies. Pysk ma skierowany w prawy dolny róg kwadratu. Ma cienki, lekko zawinięty do góry ogon, spiczaste uszy, z pyska wystaje czerwony język. Pies ma na szyi obrożę. Przywiązana do niej smycz skierowana jest w prawy górny róg mozaiki.

RaL0pjUmQ1lHf

Kolorowa ilustracja ukazuje dzieło Cornelisa Corta pt. „Bitwa pod Zamą”. Jest to scena starcia wojsk rzymskich z punickimi. W centralnej części obrazu znajdują się wojownicy jadący na słoniach. Dwa słonie ukazane są z przodu, jeden, na drugim planie, tyłem. Na pierwszym planie walczy konnica. Na ziemi leżą martwi i ranni żołnierze. Nad walczącymi powiewają chorągwie.

RCiAAjOLQ9nOW1

Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Cyceron oskarża Katylinę”. Na obrazie przedstawione jest pomieszczenie sądu. Po prawej stronie, w ławach zasiadają senatorowie odziani w białe togi. Po lewej, przed słuchaczami stoi Cyceron z rękami wzniesionym w górę. Ma krótkie siwe włosy, jest ubrany w długą togę. W tle, pod ścianą, stoi na postumencie marmurowa kolumna.

RJPmHwByLJkwX1

Ilustracja przedstawia obraz Williama-Adolphe Bouguereau pt. „Homer i jego przewodnik”. W centrum obrazu znajduje się postać Homera. Ubrany jest w białą długą szatę. Ma siwy zarost i ciemne włosy. W ręku trzyma kij, którym się podpiera. Prowadzi go za rękę chłopiec w ciemnoniebieskiej krótkiej tunice. Ma czarne kręcone włosy, przez rękę przewiesił koszyk. Przestraszony chłopiec patrzy na dużego psa, który zastąpił im drogę. Za wędrowcami biegną dwa inne psy, poganiane przez młodzieńców znajdujących się z tyłu, na wzniesieniu.

RhNiM4GHchuuI1

Ilustracja przedstawia obraz Williama Blake pt. „Cerberus”. Na obrazie znajduje się trzygłowy pies - cerber.

Bibliografia

Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

Hubert Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.