Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R8gGVw6dU6C8711
Reporterka Źródło: domena publiczna.
domena publiczna
Ćwiczenie 1

Obejrzyj trzy programy informacyjne tego samego popołudnia. Porównaj wiadomości podawane przez różne stacje. Czym się różniły?

RUGyjShx4IUMl1
zadanie interaktywne
Jak nóżRyszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński Jak nóż

Wiedza o świecie coraz bardziej przechodzi w ręce mediówj0000008RWB6v21_000tp001mediów. Przeciętny człowiek wie tyle, ile mu pokaże amerykańska telewizja. Wszystkie inne telewizje, z naszą włącznie, kupują materiały od telewizji amerykańskiej i wzorują się na niej. Wiemy o świecie tyle, ile chcą, abyśmy wiedzieli, trzy wielkie sieci amerykańskiej telewizji. […]

Na czym więc opiera się ta manipulacjaj0000008RWB6v21_000tp002manipulacja?
Na doborze tematów. Pokazuje się tylko niektóre rzeczy i to w nienormalnych proporcjach. Na przykład bieda. Oglądając telewizję, mamy prawo myśleć, że na świecie głównym problemem jest terroryzm, różni fundamentaliścij0000008RWB6v21_000tp003fundamentaliści, handel narkotykami i wszelka zorganizowana przestępczość. To nie jest prawda. Głównym problemem świata jest to, że dwie trzecie ludzkości żyje w biedzie, na pograniczu głodu, bez szansy zmiany tego stanu. Dawniej świat był podzielony na Wschód i Zachód, demokrację i totalitaryzmj0000008RWB6v21_000tp004totalitaryzm. Dziś mamy podział na biednych i bogatych. Ta różnica rośnie. Wchodzimy w XXI wiek jako rodzina ludzka bardzo podzielona. Dwieście sześćdziesiąt osiem osób na świecie posiada majątek równy majątkowi połowy ludzkości. Tego nie potrafimy zmienić. Zbyt wielkie siły pracują na to, żeby ten podział utrzymać, a nawet pogłębić. Ale o tym nie dowiemy się z dziennikaj0000008RWB6v21_000tp005dziennika. Manipulacja polega na tym, że się problem biedy spycha do egzotyki. Są specjalne kanały, jak Discovery, Travel, czyli kanały turystyczne. Tam została zepchnięta bieda. „Jak się pojedzie na Bahama, to się znajdzie biedną wioskę”. Bieda to atrakcja turystyczna.

Co się staje w związku z tym z zawodem dziennikarza?
Strasznie się zmienia. Dziennikarstwo było zawodem bardzo odpowiedzialnym, wymagającym wysokich kwalifikacji, wiedzy, dojrzałości. Kiedyś wielcy dziennikarze to były wielkie sławy, wszyscy znali ich nazwiska, wiedzieli, kogo i co sobą reprezentują.
Ludzie na początku wieku XXI mają wrażenie, że przyszło im żyć w świecie rozdzieranym wojnami. A to przecież nieprawda. Dziewięćdziesiąt dziewięć procent ludzkości żyje gorzej lub lepiej – częściej gorzej niż lepiej – ale w warunkach pokoju. Miejsca konfliktów zbrojnych to punkty na naszej planecie. Jest ich kilkanaście czy kilkadziesiąt, ale to tylko punkty. My jednak, postrzegając świat przez pryzmat mediów, koncentrujących się na tych punktach zapalnych, mamy wrażenie, że wszędzie toczy się wojna, że wszędzie czyha śmierć i zagłada. Człowiek jest bardzo podatny na sugestięj0000008RWB6v21_000tp006sugestię, a moc sugestii mediów jest ogromna. […]
Media nie są zresztą wcale zainteresowane tym, by oddawać rzeczywistość – są zainteresowane wzajemnym współzawodnictwem. Stacja telewizyjna lub gazeta nie mogą sobie pozwolić na to, by pominąć wiadomość, którą podał ich bezpośredni konkurent. I w końcu dzieje się tak, że media przyglądają się nie tyle życiu, które się toczy naprawdę, ile swoim konkurentom.
Dzisiejsze media poruszają się stadnie, jak owce. Nie umieją się zdobyć na posunięcia odrębne, niezależne od nikogo. Z tego też powodu wszędzie czytamy i słuchamy tych samych relacji, tych samych wiadomości. Weźmy na przykład wojnę w Zatoce Perskiej. Dwieście ekip telewizyjnych skupiło się na tym samym obszarze. W tym samym momencie wiele rzeczy ważnych, a nawet kluczowych działo się na innych obszarach świata, ale okazywało się to nieważne, nikt o tym nie informował, bo wszyscy byli w Zatoce. Ponieważ celem każdej wielkiej sieci telewizyjnej nie jest przekazywanie wizerunku świata, lecz unikanie porażki w konfrontacji z innymi sieciami. I jeśli zaraz potem wydarzy się coś nowego, wszyscy przemieszczą się w nowy region, będą przebywali w tym samym miejscu i nie będą mieli czasu na inne miejsca. I w ten właśnie sposób przeciętny człowiek wyrabia sobie pogląd na temat sytuacji światowej. […]
Światowa kariera internetu wydaje się reakcją na globalizacjęj0000008RWB6v21_000tp007globalizację telewizji. Kto nie chce oglądać tego, co wszyscy, nawiązuje prywatne kontakty drogą internetową. Globalne sieci komputerowe wydają się więc próbą sprywatyzowania mediów. Tyle że żeglowanie po internecie oznacza poruszanie się wśród mnóstwa informacyjnego śmiecia.
Dialog kulturowy zawsze był dialogiem umysłów wysokich, dialogiem głębokiej refleksji, skupienia i ciszy. Jeżeli wszyscy zaczynają mówić naraz, jak to się dzieje w internecie, rozmowa schodzi do poziomu jarmarku. Przecież w codziennych kontaktach większość ludzi nie ma sobie zazwyczaj do powiedzenia nic rewelacyjnego. To jest nasze elementarne doświadczenie reporterskie: kiedy zbieramy notatki do materiału reporterskiego w rozmowach z tak zwanymi zwykłymi ludźmi, później, w trakcie redakcji okazuje się, iż dziewięćdziesiąt procent z nich nie ma wielkiej wartości.
Rewolucja technologiczna w komunikacji, w przekazywaniu informacji jest zjawiskiem tak nowym, że zdążyliśmy się na razie nim jedynie zauroczyć. Jesteśmy na etapie prostej fascynacji nową zabawką, która daje nam ogromne możliwości. Nie zdążyliśmy natomiast jeszcze zastanowić się, do czego ma to służyć, jakie treści mają przekazywać te niesamowite narzędzia. To jest przecież tylko kolejny instrument stworzony przez cywilizację. Tak jak nóż – może służyć do pokrojenia chleba albo do obcięcia głowy. Każda rewolucja techniczna wymaga od ludzi korekty ich wyobraźni. A to jest zawsze dłuższy proces.

j0000008RWB6v21_00000_BIB_001Ryszard Kapuściński, Jak nóż, [w:] tegoż, Autoportret reportera, t. 1, Kraków 2008, s. 121–132.
1
Ćwiczenie 2
RUHH5JDKxJglL1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 3

Jakie istotne tematy porusza Ryszard Kapuściński w swoim tekście? Wypisz je tutaj lub w zeszycie.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 4
R1axFDyEFa7yp1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 5

Jak reporter ocenia wiedzę o świecie współczesnego człowieka? Zacytuj odpowiedni fragment tekstu.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 6

Co może być receptą na dezinformacjęj0000008RWB6v21_000tp008dezinformację społeczeństwa?

Ćwiczenie 7

Wymień tematy, którymi chętnie zajmują się media.

Ćwiczenie 8

Jakie tematy są najczęściej pomijane przez media? Z czego to wynika?

Ćwiczenie 9

Wymień różnice między dziennikarzami w XX i XXI wieku.

RTyobaOmHBmgD1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 10

Jak reporter ocenia wartość toczonych przez internet rozmów?

Ćwiczenie 11

Czego brakuje „informacyjnym śmieciom”?

Ćwiczenie 12

Zapoznaj się z poniższą wypowiedzią dziennikarki i odpowiedz na pytania:

  • W jaki sposób media odpowiadają na oczekiwania odbiorców?

  • Czego oczekują od mediów współcześni odbiorcy?

  • W jaki sposób media kształtują gusta odbiorców?

RB8oaOGmpAovw
Media – odpowiedź na oczekiwania czy kształtowanie gustów? Opowiada Ewa Wolniewicz-Dżeljilji Media – odpowiedź na oczekiwania czy kształtowanie gustów? Opowiada Ewa Wolniewicz-Dżeljilji Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
uzupełnij treść
Ćwiczenie 13

Przeczytaj jeszcze jeden fragment z książki Ryszarda Kapuścińskiego. Wytłumacz, dlaczego media mają olbrzymi wpływ na ludzi.

Myślenie niezależneRyszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński Myślenie niezależne

Środki masowego przekazu, nawet jeżeli im nie wierzymy, jeżeli uważamy, że kłamią, mają na człowieka olbrzymi wpływ, ponieważ ustalają mu listę tematów, ograniczając w ten sposób jego pole myślenia do informacji i opinii, jakie decydencij0000008RWB6v21_000tp009decydenci sami wybiorą i określą. Po pewnym czasie, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, myślimy o tym, o czym decydenci chcą, abyśmy myśleli (najczęściej są to sprawy błahe, lecz celowo wyolbrzymione, albo fałszywie przedstawione problemy). Dlatego ktoś, kto mniemaj0000008RWB6v21_000tp00Amniema, że myśli niezależnie, ponieważ jest krytyczny wobec treści przekazywanych mu przez środki masowego, przekazu – jest w błędzie. Myślenie niezależne to sztuka myślenia własnego, osobnego, na tematy samodzielnie wywodzone ze swoich obserwacji i doświadczeń, z pominięciem tego, co usiłują narzucić mass mediaj0000008RWB6v21_000tp00Bmass media.

j0000008RWB6v21_00000_BIB_002Ryszard Kapuściński, Myślenie niezależne, [w:] tegoż, Lapidaria, Warszawa. 2007.
Ćwiczenie 14

Jak rozumiesz sformułowanie „myślenie niezależne”? Dlaczego media przeszkadzają nam w takim myśleniu?

Ćwiczenie 15

Wykorzystaj informacje zawarte w lekcji i stwórz krzyżówkę, której tematem będą media. Zredaguj hasła wraz z pytaniami. W razie problemów sięgnij do zamieszczonego poniżej samouczka.

R149DBnXzyp7J1
zadanie interaktywne
RzUXSss5gKVZl1
samouczek - Jak zrobić krzyżówkę? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0, muzyka: audiojungle.net.
j0000008RWB6v21_000tp002
j0000008RWB6v21_000tp005
j0000008RWB6v21_000tp003
j0000008RWB6v21_000tp007
j0000008RWB6v21_000tp006
j0000008RWB6v21_000tp004
j0000008RWB6v21_000tp001
j0000008RWB6v21_000tp008
j0000008RWB6v21_000tp00B
j0000008RWB6v21_000tp009
j0000008RWB6v21_000tp00A