Jak namalować chropowatą powierzchnię – faktura w obrazie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
8) zna i stosuje zasady prezentacji i upowszechniania dzieł zgodnie z prawem i etyką.
wyjaśniać pojęcia: faktura, matowy, porowaty, impasto, podobrazie, techniki klejowe, gwasz, werniksowanie, laserunek;
wymienić przykładowe rodzaje faktur; wskazać pojęcia, które nie są związane z pojęciem faktury;
określać, które zmysły są odpowiedzialne za przekazywanie informacji o rodzaju faktur;
oceniać za pomocą wzroku fakturę przedmiotów i dopasować do nich właściwe określenia;
uporządkować faktury od najgładszej do najbardziej chropowatej;
rozpoznać rodzaje faktur w podanych dziełach malarskich;
określać rodzaje czynników wpływających na rodzaje faktur w malarstwie;
wyjaśniać pojęcie krakelury i rozpoznać krakelury w podanych przykładach dzieł;
rozpoznać rodzaje narzędzi malarskich stosowanych do uzyskania faktur;
rozróżniać fakturę od iluzji faktury.
Czym jest faktura?
Faktura to cecha powierzchni, która może być np. chropowata, szorstka, spękana, gładka, porowataporowata. W sposób szczególny odczujemy jej charakter poprzez dotknięcie dłonią, bo zmysł dotyku informuje nas o jej właściwościach. Jednak fakturę możemy również ocenić poprzez zmysł wzroku. Mówimy wówczas, że powierzchnia jest matowamatowa, błyszcząca, połyskliwa. Najczęściej wartość dotykową odnosimy do tej wzrokowej lub odwrotnie. Stąd przykładowo możemy powiedzieć, że powierzchnia jest szorstka i matowa (dotyk + wzrok) lub błyszcząca i gładka (wzrok + dotyk). O rodzaju faktury informują nas więc jednocześnie dwa zmysły: wzrok i dotyk.
Poniżej zamieszczono zdjęcia różnych przedmiotów. Za pomocą wzroku oceń ich fakturę i do każdego dopasuj odpowiednie hasło.
puszysta, chropowata, połyskliwa, rokowana, gładka, spękana
Opisując fakturę używamy różnych określeń. Wśród niżej zamieszczonych wyrazów zaznacz te, które nie odnoszą się do faktury.
- gładka
- kolorowa
- matowa
- metalowa
- porowata
- śliska
- zimna
Niżej zamieszczone rzeźby zostały wykonane z tego samego materiału – drewna, a jednak ich faktura jest różna. Uporządkuj je od najgładszej do najbardziej chropowatej.
Potrzebne będą:
skrawki różnych materiałów, np. folia aluminiowa, papier ścierny, płótno o różnym splocie, włóczka, wata, nożyczki, klej, kartka papieru lub tektury.
Rozłóż zgromadzone materiały przed sobą, przyjrzyj się im, a następnie zamknij oczy i dotykaj je. Zapamiętaj swoje odczucia dotykowe i podziel zgromadzone ścinki na dwie grupy: przyjemne i nieprzyjemne w dotyku. W ten sposób podzielisz materiały na kontrastowe, czyli mocno różniące się faktury. Za pomocą nożyczek powycinaj z materiałów różne figury geometryczne, np. koła, kwadraty, prostokąty, trójkąty. Z tak wyciętych figur, mając na uwadze akcentowanie różnorodności faktur, ułóż na kartce kompozycję, którą przykleisz do podłoża. W ten sposób stworzysz abstrakcjęabstrakcję geometryczną na temat faktury.
Na fakturę w malarstwie wpływ ma kilka czynników, między innymi:
rodzaje materiałów użytych przez artystę, np. podobraziapodobrazia, farb, dodanych materiałów (piasku, wiórów itp.);
technika malowania, np. techniki klejowetechniki klejowe, gwaszegwasze i inne;
sposób malowania – nakładanie farb, prowadzenie pędzla lub innego narzędzia.
Poniżej zamieszczono fragment obrazu. Zbliżenie sprawia, że możesz zobaczyć nie tylko technikę nakładania farby w celu uzyskania faktury malarskiej, ale także podłoże obrazu, czyli fakturę płótna stanowiącego jego podobrazie.
Technika malarska a faktura
Matowe faktury uzyskuje się zazwyczaj przy użyciu technik klejowychtechnik klejowych, gwaszygwaszy lub temperytempery. Błyszczące są obrazy olejne, zwłaszcza werniksowanewerniksowane, w których farba nakładana jest cienkimi warstwami za pomocą delikatnych laserunkówlaserunków.
Więcej na temat technik malarskich dowiesz się z E‑materiału W pracowni artysty – malarskie techniki plastyczne.
Poniżej możesz zobaczyć obrazy olejne matowe i lśniące.
Niżej umieszczono reprodukcje dwóch obrazów wykonanych w tym samym czasie i na tym samym podłożu (na drewnie), przy czym jeden został namalowany temperą, a drugi - farbą olejną. Przyjrzyj się im, a następnie rozwiąż Ćwiczenie interaktywne. Weź pod uwagę, że obraz olejny ma fakturę błyszczącą, co powoduje, że przy nieumiejętnym fotografowaniu, na zdjęciu występują refleksy świetlne. Obrazy malowane temperą zazwyczaj mają fakturę matową (o ile nie są pokryte werniksem czy malowane nierozcieńczoną farbą).
Dopasuj nazwy technik do obrazów.
tempera na drewnie, olej na drewnie
Przyjrzyj się każdej reprodukcji, a następnie zaznacz tą, która jest reprodukcją dzieła o najgładszej fakturze, mającym powierzchnię bez nierówności, chropowatości.
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
Krakelury
Specyficznym rodzajem faktury powstającej na powierzchni obrazów olejnych, freskach i ceramice są krakelury, czyli siatka spękań na powierzchni dzieła. Najczęściej powstaje ona w wyniku upływu czasu i jest charakterystyczna dla starych dzieł. Zdarza się także, że artyści świadomie wykorzystują tę właściwość materiału (głównie werniksu) i czynią z niej atut dekoracyjności. Poniżej umieszczono dwa dzieła malarskie. Jeśli chcesz na nich zobaczyć charakterystyczne krakelury, kliknij reprodukcje.
Rodzaj narzędzi a faktura obrazu
Artyści malarze, tworząc swoje obrazy, używają różnych narzędzi. Najczęściej jest to pędzel o różnej szerokości i twardości. W celu uzyskania faktury chropowatej, stosowany jest zazwyczaj pędzel o twardym włosiu. Fakturę, którą pozostawia ślad takiego pędzla, możesz zobaczyć na poniższych zdjęciach.
W celu namalowania chropowatej, fakturalnej powierzchni malarze stosują również szpachle (szpachelki) malarskie. Mają one zróżnicowaną wielkość i kształt końcówek umożliwiających nakładanie farb dla uzyskania wielości śladów fakturalnych. Poniżej przedstawiono wybrane rodzaje szpachli – po kliknięciu zdjęcia zobaczysz faktury jakie można nimi uzyskać.
Technikę malarską, polegająca na nakładaniu farby grubą, wypukłą warstwą przy pomocy szpachli lub pędzla, nazywamy impasto lub impast. Uzyskane w ten sposób nierówności tworzą urozmaiconą fakturę. Zobacz jak posługiwał się impasto Vincent van Gogh. Po kliknięciu w interaktywne punkty zobaczysz detale obrazu.
Niektórzy artyści, chcąc uzyskać jeszcze większą „chropowatość”, dosypują do farby trocin, tłuczonego szkła, piasku lub żwiru. Jednym z pierwszych twórców, który odwoływał się do takiej techniki, był George Braque. Przyjrzyj się reprodukcjom dwóch jego dzieł. Po kliknięciu ilustracji zobaczysz zdjęcia detalu.
Obejrzyj galerię z detalami z innych prac George’a Braque’a, zwracając szczególną uwagę na fakturę jego dzieł.
Faktura a tworzenie iluzji
Artyści od dawna uważali, że sztuką jest stworzenie iluzji fakturalnych obrazowanych przedmiotów. Stąd szukali plastycznych środków na oddanie metalowej zbroi, gładkiego jedwabiu, miękkości chmur, szorstkości skał, połyskliwej biżuterii czy delikatnej skóry człowieka. Tak malował, słynny także w Polsce, włoski malarz Canaletto. Powiększ obraz Canaletta do maksymalnych rozmiarów, a zobaczysz wielość faktur idealnie oddających materiał budowlany, czy stroje ludzi. Wszystko namalowane zostało zupełnie gładko, a jednak widzimy falistość, miękkość, chropowatość.
Mistrz martwych natur – Jean‑Siméon Chardin imitował puch brzoskwiń czy nalot na śliwkach. Fakturę futer doskonale przedstawiali Lucas Cranach Starszy i Hans Holbein Młodszy. Natomiast pejzaże Courbeta naturalistycznie oddają szorstkość głazów i miałkość piasku. Zapoznaj się z ich obrazami w galerii.
Poniżej umieszczono dwa, prezentowane już wcześniej, obrazy portretowe. Przyjrzyj się im, a następnie do każdego obrazu przyporządkuj stwierdzenia, które są dla niego prawdziwe.
Silna ekspresja twarzy., Realistyczne, wręcz fotograficzne opracowanie detalu w obrazie., Dynamizm w przedstawieniu postaci uzyskany dzięki sposobowi nakładania farby., Spokój i dostojeństwo w przedstawieniu portretowanej postaci., Różnorodna, bogata kolorystyka., Spokojne, miękkie przejścia kolorystyczne.
| Ilustracja 1 | |
|---|---|
| Ilustracja 2 |
Przyjrzyj się niżej umieszczonemu przedstawieniu pejzażowemu, zwracając szczególną uwagę na sposób pokazania chmur. Przeczytaj teksty umieszczone pod reprodukcją, a następnie zaznacz zdania nieprawdziwe dla obrazu.
- Burzowe chmury zostały namalowane pędzlem.
- Zupełnie nie są one podobne do rzeczywistych chmur.
- Dynamiczne plamy i kreski, jakimi artysta je namalował, wskazują na to, że za chwilę będzie huragan.
- Chmury gnane są silnym wiatrem, cały czas się rozrywają.
- Widoczny na pejzażu piorun wprowadza do obrazu element światła, które nadaje przedstawieniu dramatyzmu.
Przyjrzyj się przedstawieniu pejzażowemu, zwracając szczególną uwagę na sposób pokazania chmur. Przeczytaj teksty umieszczone pod reprodukcją, a następnie zaznacz zdania nieprawdziwe dla obrazu.
- Kłębiące się chmury zostały namalowane szpachelką.
- Dynamiczne plamy i kreski, jakimi artysta namalował obłoki, wskazują na to, że za chwilę coś będzie się działo.
- Wzburzona woda uderza o burty łodzi.
- Błyskawice rozświetlają pogrążone w ciemności niebo.
- Chmury gnane są silnym wiatrem, cały czas się rozrywają.
- Ptaki, które nie znalazły schronienia, krążą przerażone nad łodziami.
Potrzebne będą: twardy karton, klej biurowy, farby plakatowe, ryż, piasek, cukier, kawałki sznurków o różnej grubości, cienkie papierowe serwetki
Namaluj abstrakcyjny obraz fakturalny przy użyciu naturalnych materiałów. Karton i serwetki posmaruj klejem. Następnie pognieć serwetkę w dłoniach i przyklej do kartonu, dobrze ją dociskając. Wszystko posyp ryżem, cukrem, poprzyklejaj kawałki sznurków lub włóczek. Odczekaj, aż całość wyschnie i pomaluj dowolnymi kolorami farb. Kiedy Twój obraz wyschnie, przy użyciu miękkiego pędzla usuń delikatnie materiał fakturalny, który się nie przykleił. Teraz możesz zabezpieczyć i utrwalić obraz. Artyści używają do tego specjalnych werniksów malarskich, a proces nazywa się werniksowaniem obrazu. Ty użyj do tego lakieru do włosów – spryskaj nim cały obraz.
Słownik pojęć
dzieło sztuki oderwane od obrazowania rzeczywistości, stanowiące zazwyczaj kompozycję linii, plam, brył i płaszczyzn, zaliczane do sztuki nieprzedstawiającej świat rozpoznawalnych przedmiotów.
kryjąca farba wodna z dodatkiem bieli ołowiowej lub kredy, w której spoiwem jest guma arabska lub białko; także technika malarska posługująca się farbami gwaszowymi oraz obraz wykonany taką techniką.
cienka warstwa przezroczystej farby położona na powierzchni obrazu.
niemający połysku.
materiał, np. płótno, papier, drewno, pokryty zaprawą malarską, na którym powstaje malowidło.
z gąbczastą strukturą; mający szorstką powierzchnię z małymi otworkami.
techniki malarskie, polegające na posługiwaniu się farbami kryjącymi, powstałymi z połączenia farby w proszku z klejem (klajstrem lub mączką kasztanową); do malowania farbami klejowymi stosowane są pędzle szczecinowe.
rodzaj kryjącej farby, do wyrobu której oprócz barwników używa się jako spoiwa jaj kurzych w połączeniu z sokiem, piwem czy kwasem chlebowym lub gumy arabskiej i kazeiny, rozpuszczonych w oczyszczonym oleju i żywicy drzew iglastych; także technika malarska polegająca na posługiwaniu się farbami temperowymi oraz obraz namalowany tą techniką.
wprowadzanie do obrazów powłoki chroniącej przed wpływami atmosferycznymi i uszkodzeniami. Werniks jest mieszaniną szybkoschnącego pokostu i oleju lub roztworów żywiczych.
Źródło:
sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
