Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RFZ5NWs0soYjd1
Ilustracja przedstawia zdjęcie fragmentu fletu poprzecznego na tle nut. Tytuł lekcji: Jak wyczarować muzykę z powietrza – instrumenty dęte drewniane.

Jak wyczarować muzykę z powietrza – instrumenty dęte drewniane

Źródło: online-skills, źródło:, licencja: CC0.
m7e4f4eb740dcc55b_0000000000022
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RmqxCI58Aw1Sh
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
m7e4f4eb740dcc55b_0000000000025

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

2) rozpoznaje ze słuchu:

A) brzmienie instrumentów muzycznych,

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:

1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je.

m7e4f4eb740dcc55b_0000000000030
Nauczysz się

używać poprawnych nazw podstawowych instrumentów muzycznych z  grupy instrumentów dętych drewnianych: flety, klarnet, fagot, kontrafagot, rożek angielski, obój, saksofon altowy;

opisywać wygląd i budowę instrumentów dętych drewnianych: flety, klarnet, fagot, kontrafagot, rożek angielski, obój, saksofon altowy;

rozróżniać ze słuchu instrumenty dęte drewniane: flety, klarnet, fagot, kontrafagot, rożek angielski, obój, saksofon altowy.

m7e4f4eb740dcc55b_0000000000035

Rodzaje instrumentów

Do wykonywania muzyki wykorzystujemy różnego rodzaju instrumenty. Jest ich bardzo dużo i każdy z nich charakteryzuje się innym brzmieniem. Podzielone są na trzy podstawowe grupy: perkusyjneInstrumenty perkusyjneperkusyjne, strunoweInstrumenty strunowestrunowedęteInstrumenty dętedęte. Instrumenty perkusyjne to grupa, w których źródłem dźwięku są drgania membrany lub całego instrumentu. W instrumentach strunowych źródłem dźwięku są drgania strun, a w dętych, drgające powietrze wdmuchiwane w instrument. Wysokość dźwięku zależy od długości drgającego słupa powietrza.

R1RcngqBS8Qyn1
Ilustracja interaktywna przedstawia schemat z instrumentami muzycznymi z podziałem na instrumenty dęte, perkusyjne, strunowe. Wśród instrumentów dętych drewnianych wymieniono: flet prosty, flet poprzeczny, obój i klarnet. Wśród instrumentów dętych blaszanych: trąbkę, róg (waltornię), puzon i tubę. Wśród perkusyjnych: kocioł, kastaniety, trójkąt, tamburyn, akordeon, marakasy, werbel. Wśród strunowych szarpanych: gitarę, harfę, bandżo i mandolinę. Wśród smyczkowych: skrzypce, altówkę, wiolonczelę i kontrabas, wśród strunowych młoteczkowych: fortepian i pianino. Na ilustracji umieszczone są dwa aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Instrumenty perkusyjne to grupa, w których źródłem dźwięku są drgania membrany lub całego instrumentu. 2. W instrumentach strunowych źródłem dźwięku są drgania strun, a w dętych, drgające powietrze wdmuchiwane w instrument.
m7e4f4eb740dcc55b_0000000000102

Instrumenty dęte

Flety

  • Flet prosty - jest jedenym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych z grupy aerofonów wargowychAerofonyaerofonów wargowych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami.

  • Flet poprzeczny - to długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych.

Wysłuchaj nagrań fletów.

R9rtEmEPaAPIo
Ilustracja interaktywna przedstawia flet prosty. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: flet prosty i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza.
M‑079‑OK5
Źródło: online-skills.
RJfA28MP06mc4
Ilustracja interaktywna przedstawia flet poprzeczny. Na zdjęciu ukazany jest metalowy, podłużny instrument z klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet poprzeczny i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, ale mocniej niż flet prosty, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza. Przedstawione są dźwięki z całej skali fletu są one dość wysokie.
M‑079‑OK6
Źródło: online-skills.
R1KVhm33m5hum1
Ilustracja interaktywna przedstawia flet piccolo. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet piccolo i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet piccolo brzmi bardzo jasno, trochę piskliwie, niektóre dźwięki są bardzo wysokie.
Źródło: online-skills.
RWyBFYTfDg4e6
Nagranie utworu Tico tico w aranżacji na cztery flety poprzeczne. Utwór jest wesoły, skoczny.

Instrumenty wykorzystujące stroik podwójnyStroik podwójnystroik podwójny

  • Fagot - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych, zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza wiązkę drewna.

  • Kontrafagot - basowa odmiana fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów.

  • Rożek angielski - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową.

  • Obój - to instrument muzyczny, zaliczany do grupy aerofonów dwustroikowych. Długość tego instrumentu to około 60 cm.

RKhFndpj04U0j
Ilustracja interaktywna przedstawia fagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument, złożony z dwóch połączonych w dolnej części rur oraz umieszczonego na wygiętej, w kształcie litery S, rurce ustnika. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: fagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Źródło: online-skills.
R1QknOQlyVDLm
Ilustracja interaktywna przedstawia kontrafagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis kontrafagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest bardzo niskie, chropowate. Najniższe dźwięki mocno wibrują.
Źródło: online-skills.
RUa1hrs8R3rPa
Ilustracja interaktywna przedstawia rożek angielski. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami i ustnikiem, umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Rożek angielski i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość ciemne, matowe, trochę brzęczące, przenikliwe.
Źródło: online-skills.
RRDgzVctaLQLd
Ilustracja interaktywna przedstawia obój. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami oraz cienkim, spłaszczonym ustnikiem. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Obój i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest trochę jaśniejsze niż brzmienie rożka angielskiego, przenikliwe, trochę brzęczące.
Źródło: online-skills.

Klarnet

Klarnet - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych z pojedynczym stroikiem. Jest to cylindryczna rura, zakończona nieco rozszerzoną czarą głosową. Tak jak obój, klarnet wyposażony jest w metalowe klapki, ale posiada inny niż w oboju stroik, umieszczony w płasko ściętym ustniku za pomocą metalowej obręczy zwanej ligaturą.

Wysłuchaj nagrania klarnetu.

R1WUKkyBzY1ID
Ilustracja interaktywna przedstawia klarnet. Na zdjęciu ukazany jest czarny, podłużny instrument, rozszerzony na końcu z ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Klarnet i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość jasne, trochę skrzeczące.
Źródło: online-skills.
R1ILVAqI7U8Jd
Utwór „Duet na klarnet i fagot nr 3 B‑dur” Utwór pogodny, w umiarkowanym tempie. Klarnet gra wyżej, fagot niżej. Czasami grają w jednym rytmie na dwa głosy, innym razem na pierwszy plan wybija się jeden z instrumentów, a drugi przejmuje rolę akompaniatora, potem role się zamieniają.

Saksofony

Saksofon - to jeden z młodszych instrumentów muzycznych z grupy aerofonów stroikowych, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę, należy do grupy instrumentów dętych drewnianych.

Wysłuchaj nagrań saksofonu.

R1RX5vGymGIZT
Ilustracja interaktywna przedstawia saksofon altowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Saksofon altowy i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest jasne, chropowate.
Źródło: online-skills.
RD7peIMpGRhZ9
Utwór wykonany przez kwartet saksofonowy. Utwór w rytmie tanga, dynamiczny, rytmiczny, o ciekawej melodii. Klarnety mają różne barwy, jeden z nich gra wysoko i ma bardzo jasną barwę, inne brzmią niżej i mają ciemniejsze barwy. Pierwsza część utworu jest w tempie szybkim, rytmiczna i wesoła. Druga część jest nostalgiczna, powolna, troszeczkę smutna.
m7e4f4eb740dcc55b_0000000000201

Zadania

R6HtJNwSYfdrf
Ćwiczenie 1
Aerofony to nazwa instrumentów: Możliwe odpowiedzi: 1. strunowych, 2. smyczkowych, 3. dętych
Ćwiczenie 2
R1LWo4xlYilox
Próbka brzmienia fagotu. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu. Punkt 1:
R1e9FaYW5Bcgd
Spośród wymienionych instrumentów wybierz te, które należą do instrumentów dętych drewnianych: 1. flet, 2. trąbka, 3. saksofon, 4. obój, 5 fagot.
RufOpHO2pBIVb1
Ćwiczenie 3
Dopasuj opisy do instrumentów. Instrumenty 1. kontrafagot, 2. flet prosty, 3. saksofon altowy, Opisy instrumentów: A. drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. B. drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami C. podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
R1EXlAbeP0Lkx
Ćwiczenie 4
Stroik podwójny posiadają instrumenty: Możliwe odpowiedzi: 1. Klarnet, flet prosty, obój, 2. Saksofon, fagot, flet piccolo, 3. Kontrafagot, rożek angielski, obój
RVZOzffblOaI1
Ćwiczenie 5
Spośród przedstawionych definicji wybierz tą, która opisuje stroik pojedynczy: Możliwe odpowiedzi: 1. urządzenie służące do strojenia instrumentów, 2. pojedyncza płytka drewniana, część ustnika klarnetu i saksofonu, 3. drewniana piszczałka z jednym otworem.
R1JSEJI34ARMO
Ćwiczenie 6
Spośród wymienionych zdań, wybierz te, które są prawdziwe. A. Obój skonstruował Adolf Sax, B. Źródłem dźwięku w instrumentach dętych jest drgająca struna, C. W instrumentach dętych drewnianych dźwięki zmienia się za pomocą wentyli, D. Wysokość dźwięku zależy od długości drgającego słupa powietrza.
R1Zw3S7TjHD3H1
Ćwiczenie 7
Uszereguj instrumenty od najwyżej do brzmiącego najniżej. 1. obój 2. saksofon altowy, 3. flet prosty, 4. kontrafagot.
R10FOmY9ZnPv0
Ćwiczenie 8
Do podanych opisów dopasuj odpowiednią nazwę instrumentu: Możliwe odpowiedzi: 1. Jest nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową., 2. To długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych., 3. Jest odmianą fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów., 4. To jeden z młodszych instrumentów, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę należy do grupy instrumentów dętych drewnianych., 5. Jest jednym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami., 6. Jest zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza wiązkę drewna. Instrumenty A. flet poprzeczny B. flet prosty C. Rożek angielski D. Fagot E. Kontrafagot F. Saksofon.
Polecenie 1

W zamierzchłych czasach ludzie budowali prymitywne piszczałki z muszli, kości i rogów zwierząt, a także z łodyg roślin, na przykład trzciny. Z biegiem czasu udoskonalano konstrukcję instrumentów dętych. Wykorzystując wiedzę poznaną na dzisiejszej lekcji, wykonaj w domu instrument dęty.

m7e4f4eb740dcc55b_0000000000240

Słownik pojęć

Aerofony
Aerofony

grupa instrumentów muzycznych (instrumenty dęte), w których źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza, pobudzony odpowiednim zadęciem.

Duet
Duet

zespół, złożony z dwóch wykonawców.

Instrumenty dęte
Instrumenty dęte

grupa instrumentów, w których źródłem dźwięku jest drgające powietrze, wdmuchiwane do korpusu.

Instrumenty perkusyjne
Instrumenty perkusyjne

grupa instrumentów, w których źródłem dźwięku są drgania całości, bądź części instrumentu, wywołane uderzeniem odpowiedniej części instrumentu pałką, szczotką, dłonią lub potrząsaniem całego instrumentu.

Instrumenty strunowe
Instrumenty strunowe

grupa instrumentów, w których źródłem dźwięku są drgania strun.

Kwartet
Kwartet

zespół wokalny lub instrumentalny, złożony z czterech wykonawców.

Stroik
Stroik

element instrumentu muzycznego, służący do wprowadzania w drganie słupa powietrza, zawartego wewnątrz instrumentu lub rezonatora.

Stroik podwójny
Stroik podwójny

dwie cienkie płytki o kształcie łopatkowym, w szerszej części płaskie i stykające się krawędziami, w węższej wklęsłe i tworzące rurkę. Płytki połączone są na stałe w węższej części. Stosowany, np. w fagocie, oboju.

Stroik pojedynczy
Stroik pojedynczy

prostokątna, cienka płytka przytwierdzana jednym końcem do spodu ustnika. Krawędź wolnego końca stroika kryjącego, znajduje się w zakończeniu dzioba i wyoblona jest odwzorowując jego kształt. Stosowany, np. w klarnecie i saksofonie.

Trio
Trio

zespół instrumentalny, złożony z trzech instrumentalistów.

Wentyle
Wentyle

przyciski w instrumentach dętych, służące do zmiany wysokości dźwięku.

Zadęcie
Zadęcie

sposób wydobywania dźwięku w instrumentach dętych.

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

sjp.pwn.pl

Słownik muzyki, pod red. W. Marchwicy, Zielona Sowa, Warszawa 2006

m7e4f4eb740dcc55b_0000000000243

Biblioteka muzyczna

R9rtEmEPaAPIo
Ilustracja interaktywna przedstawia flet prosty. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: flet prosty i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza.
M‑079‑OK5
Źródło: online-skills.
RJfA28MP06mc41
Ilustracja interaktywna przedstawia flet poprzeczny. Na zdjęciu ukazany jest metalowy, podłużny instrument z klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet poprzeczny i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, ale mocniej niż flet prosty, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza. Przedstawione są dźwięki z całej skali fletu są one dość wysokie.
Źródło: online-skills.
R1KVhm33m5hum1
Ilustracja interaktywna przedstawia flet piccolo. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet piccolo i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet piccolo brzmi bardzo jasno, trochę piskliwie, niektóre dźwięki są bardzo wysokie.
Źródło: online-skills.
RWyBFYTfDg4e6
Nagranie utworu Tico tico w aranżacji na cztery flety poprzeczne. Utwór jest wesoły, skoczny.
RKhFndpj04U0j
Ilustracja interaktywna przedstawia fagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument, złożony z dwóch połączonych w dolnej części rur oraz umieszczonego na wygiętej, w kształcie litery S, rurce ustnika. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: fagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Źródło: online-skills.
R1QknOQlyVDLm
Ilustracja interaktywna przedstawia kontrafagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis kontrafagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest bardzo niskie, chropowate. Najniższe dźwięki mocno wibrują.
Źródło: online-skills.
RUa1hrs8R3rPa
Ilustracja interaktywna przedstawia rożek angielski. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami i ustnikiem, umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Rożek angielski i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość ciemne, matowe, trochę brzęczące, przenikliwe.
Źródło: online-skills.
R1ILVAqI7U8Jd
Utwór „Duet na klarnet i fagot nr 3 B‑dur” Utwór pogodny, w umiarkowanym tempie. Klarnet gra wyżej, fagot niżej. Czasami grają w jednym rytmie na dwa głosy, innym razem na pierwszy plan wybija się jeden z instrumentów, a drugi przejmuje rolę akompaniatora, potem role się zamieniają.
R1WUKkyBzY1ID
Ilustracja interaktywna przedstawia klarnet. Na zdjęciu ukazany jest czarny, podłużny instrument, rozszerzony na końcu z ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Klarnet i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość jasne, trochę skrzeczące.
Źródło: online-skills.
R1RX5vGymGIZT1
Ilustracja interaktywna przedstawia saksofon altowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Saksofon altowy i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest jasne, chropowate.
Źródło: online-skills.
RD7peIMpGRhZ9
Utwór wykonany przez kwartet saksofonowy. Utwór w rytmie tanga, dynamiczny, rytmiczny, o ciekawej melodii. Klarnety mają różne barwy, jeden z nich gra wysoko i ma bardzo jasną barwę, inne brzmią niżej i mają ciemniejsze barwy. Pierwsza część utworu jest w tempie szybkim, rytmiczna i wesoła. Druga część jest nostalgiczna, powolna, troszeczkę smutna.

Bibliografia

Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998

Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, PWM, Kraków 1997

Słownik muzyki, pod red. W. Marchwicy, Zielona Sowa, Warszawa 2006

m7e4f4eb740dcc55b_0000000000280