1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4) jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
5) dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
Nauczysz się
opowiadać mit o Afrodycie i Adonisie;
rozpoznać dzieła sztuki nawiązujące do mitu o Adonisie;
analizować i tłumaczyć fragment Metamorfoz Owidiusza poświęcony mitowi Adonisa;
definiować pojęcie kontrapostkontrapostkontrapost i mirra.mirramirra.
m273cb82b00f18c4a_0000000000029
Wprowadzenie
m273cb82b00f18c4a_0000000000071
RAeFiN5VfsVch1
R1Od0gRj9QMIV1
Jednym ze źródeł mitologicznych, które opowiadają historię o Afrodycie i Adonisie, jest dzieło rzymskiego poety Owidiusza (43 p.n.e. – 17/18 n.e.) Metamorfozy. Jest to epos mitologiczny, którego motywem przewodnim są różnorodne przemiany, dokonywane najczęściej z woli bogów. Nagromadzenie materiału mitologicznego sprawiło, że utwór ten stał się na wiele wieków podstawowym podręcznikiem mitologii.
Twórczość Owidiusza charakteryzował doskonały styl, plastyczność opisu, autoironia i humor. Warto znać również inne ważne utwory poety z Sulmony. Owidiusz napisał m. in:
Amores (Miłostki) – utwory pisane w dystychu elegijnym, które w przeważającej większości opo‑wiadają o perypetiach miłosnych, do naszych czasów zachowały się trzy księgi elegii z tego zbioru. Główną bohaterką jest Korynna;
Ars Amatoria (Sztuka kochania) – poemat dydaktyczny, w którym w humorystyczny sposób poeta stara się przedstawić „przepis” na poznanie ukochanej osoby. Utwór ten trafił do indeksu ksiąg zakazanych ze względu na nieunikanie scen erotycznych;
Heroides (Listy heroin) – pisane dystychem elegijnym fikcyjne listy kobiecych postaci mitologicznych (w większości), które piszą listy do swoich ukochanych. Utwory te przesycone są emocjami;
Fasti (Kalendarz poetycki) – pisany dystychem elegijnym poemat o charakterze aitiologicznym, w którym poeta stara się wyjaśnić pochodzenie świąt, uroczystości, rocznic itd. Kompozycyjnie podporządkowany kalendarzowi.
Epistulae ex Ponto (Listy znad Morza Czarnego) – zbiór utworów elegijnych pisanych przez Owidiusza z wygnania do przyjaciół. Opisuje w nich poeta warunki życia na obczyźnie, a poezja staje się dla autora pocieszeniem.
Rl2vFr4Yns1kz
Ćwiczenie 1
Poznałeś najważniejsze dzieła Owidiusza. Połącz tytuł dzieła. z jego charakterystyką. Metamorphoseon libri Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Epistulae ex Ponto Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Amores Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Fasti Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Ars amatoria Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich
Poznałeś najważniejsze dzieła Owidiusza. Połącz tytuł dzieła. z jego charakterystyką. Metamorphoseon libri Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Epistulae ex Ponto Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Amores Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Fasti Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich Ars amatoria Możliwe odpowiedzi: 1. poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby, 2. zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, 3. utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, 4. epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, 5. poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich
Poznałeś najważniejsze dzieła Owidiusza. Połącz tytuł dzieła z jego charakterystyką.
poemat wyjaśniający pochodzenie świąt, obrzędów, uroczystości rzymskich, zbiór elegii Owidiusza, którego bohaterką była Korynna, epos mitologiczny, którego głównym tematem są przemiany, utwory pisane przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis, poemat dydaktyczny Owidiusza, w którym doradza w jak zdobyć serce wybranej osoby
Metamorphoseon libri
Epistulae ex Ponto
Amores
Fasti
Ars amatoria
R1LBIB1iwp8Lg
Ćwiczenie 2
Postać Adonisa w Metamorfozach
RG9NINhELI62H1
Owidiusz pisze o pochodzeniu Adonisa z kazirodczego związku. Jego matką była Myrra, która zakochała się we własnym ojcu – Cynyras. Stało się tak za sprawą Afrodyty, która ukarała w ten sposób całą rodzinę. Myrra była bowiem bardzo piękna, a jej matka – Pafos – rozpowiadała gdzie tylko mogła, że dziewczyna przewyższa urodą samą boginię piękna.
Za pomocą podstępu Myrra znalazła drogę do spełnienia swojego szaleńczego uczucia. Kiedy Cynyras odkrył podstęp, chciał zabić córkę. Udało jej się jednak ujść z życiem. W drodze dziewczyna błagała bogów, by „odmówili jej życia i śmierci”. Została zamieniona w drzewo mirrymirramirry. Nawet po zamianie nie straciła jednak swoich uczuć i zaczęła płakać. Jej łzy stały się wonną żywicą – mirrą.
Okazało się również, że dziewczyna spodziewa się dziecka. Po jakimś czasie drzewo zaczęło w jednym miejscu pęcznieć, aż w końcu przy pomocy nimf leśnych na świat przyszedł Adonis.
RqIVWVC8UjV4j
Ćwiczenie 3
Połącz imiona z opisami w taki sposób, aby powstały prawdziwe stwierdzenia. Myrra Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Pafos Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Adonis Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Afrodyta Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Cynyras Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa
Połącz imiona z opisami w taki sposób, aby powstały prawdziwe stwierdzenia. Myrra Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Pafos Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Adonis Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Afrodyta Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa Cynyras Możliwe odpowiedzi: 1. przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, 2. ukarała Mirrę kazirodczą miłością, 3. zakochała się we własnym ojcu, 4. był synem własnego dziadka, 5. był ojcem Myrry i ojcem Adonisa
Połącz imiona z opisami w taki sposób, aby powstały prawdziwe stwierdzenia.
ukarała Mirrę kazirodczą miłością, był synem własnego dziadka, przechwalała się, że jej córka jest piękniejsza niż Afrodyta, był ojcem Myrry i ojcem Adonisa, zakochała się we własnym ojcu
Myrra
Pafos
Adonis
Afrodyta
Cynyras
RRLzV1iS2myIg1
RDk2g1rYb0R4a1
Adonis odziedziczył po swojej matce urodę. Był po prostu pięknym mężczyzną, który wzbudzał podziw w oczach wielu kobiet. Jego główna cecha stała się w języku polskim przysłowiowa. Można nazwać kogoś „adonisem” lub powiedzieć, że ktoś jest „piękny jak Adonis”. Należy jednak mieć na względzie to, że czasami użycie tego określenia może być ironiczne.
W sztuce Adonis stał się wdzięcznym tematem dzieł malarskich i rzeźbiarskich. Przedstawiany jest najczęściej jako nagi młodzieniec o szlachetnych rysach twarzy, najczęściej z elementami, które nawiązują do polowania, np. z włócznią i psami myśliwskimi.
RH7yN8TUvM52g
Ćwiczenie 4
Adonis i Afrodyta
Uroda Adonisa oczarowała samą boginię piękna – Afrodytę. Pomimo, że wcześniej ukarała jego matkę, zakochała się w młodzieńcu bez pamięci. Adonis często spędzał czas na polowaniach, przemierzając lasy w poszukiwaniu zwierzyny. Bogini często opuszczała swoje świątynie, by towarzyszyć ukochanemu w łowach. Chciała spędzać z nim jak najwięcej czasu, chociaż bieganie po lasach nie należało do jej ulubionych zajęć. Miłość Adonisa i Afrodyty stała się bardzo częstym tematem dzieł sztuki: malarstwa, rzeźbiarstwa, oper czy dzieł literackich.
R165nVLYknyAp1
m273cb82b00f18c4a_0000000000127
Prezentacja 3D - Adonis Antonio Corradiniego
R1IGe3igSgWIM1
W wersji znanej z Metamorfoz bogini zmęczona polowaniem, zachęciła Adonisa do odpoczynku w cieniu topoli. Wenus usiadła pod drzewem, a na swoim łonie oparła głowę młodzieńca i opowiedziała mu mit o Atalancie i Hippomenesie, którzy zostali zamienieni w lwy i są zagrożeniem dla ludzi. Bogini ostrzegała Adonisa przed zbytnią zuchwałością. Sama bała się dzikich zwierząt. Nie chciała, by w trakcie polowania myśliwemu stało się coś złego. Po opowiedzeniu tej historii i ostrzeżeniu młodzieńca, bogini wsiadła do rydwanu zaprzężonego w łabędzie i pełna złych przeczuć odleciała na jedną ze swoich ukochanych wysp.
m273cb82b00f18c4a_0000000000134
Adonis nie posłuchał ostrzeżenia bogini Afrodyty. Kiedy przemierzał las, jego psy wypłoszyły z kryjówki dzika. Zuchwały młodzieniec postanowił wykorzystać szansę i rzucił oszczepem w uciekającego dzika. Udało mu się go zranić, jednak zwierz nie padł od razu. Strząsnął z siebie włócznię i z impetem ruszył na młodzieńca. Ten nie miał się gdzie ukryć i nie był w stanie uciec przed rozszalałym dzikiem. Adonis zginął rozszarpany przez zwierza. Zgiełk z daleka usłyszała bogini Wenus, która przybyła na swoim rydwanie w miejsce, gdzie dokonała się ta tragiczna scena. Rozpaczała i narzekała, że ukochany nie posłuchał jej ostrzeżeń.
Rp4JrOIB5UPz21
m273cb82b00f18c4a_0000000000140
Polecenie 1
Odwołując się do swojej znajomości mitologicznej, wybierz inną postać, która Twoim zdaniem zachowała się podobnie jak Adonis.
Przygotuj kilkuzdaniową wypowiedź, w której uzasadnisz swój wybór.
RfZqrZxp0hO4j
m273cb82b00f18c4a_0000000000153
Po śmierci Adonisa
Polecenie 2
Bogini, lejąc łzy nad zmarłym ukochanym, postanowiła upamiętnić jego śmierć. Przetłumacz fragment Metamofroz Owidiusza, aby dowiedzieć się, co stało się z Adonisem po jego śmierci.
[…] sic fata cruorem nectare odorato sparsit, qui tinctus ab illo intumuit sic, ut fulvo perlucida caeno surgere bulla solet, nec plena longior hora facta mora est, cum flos de sanguine concolor ortus, qualem, quae lento celant sub cortice granum, punica ferre solent; brevis est tamen usus in illo; namque male haerentem et nimia levitate caducum excutiunt idem, qui praestant nomina, venti.
[Przekład polski] Tak mówiąc wonnym nektarem skropiła krew, która w zętknięciu z nim wzburzyła się, podobnie jak przejrzyste bańki podnoszą się na żółtym bagnie. Nie upłynęła więcej niż godzina, kiedy z krwi narodził się kwiat tej samej barwy, takiej, jaką mają zazwyczaj czerwone owoce granatu, które pod rozciągliwą skórką kryją pestkę. Ala kwiat żyje bardzo krótko: wiatry, od których wziął swoje imię, strącają kwiat słabo osadzony i zbyt delikatny, by mógł się utrzymać.
Tłumaczenie: Owidiusz, Metamorfozy, przekł. A. Kamieńska, Wrocław 1995.
m273cb82b00f18c4a_0000000000007
Owidiusz, Przemiany, przeł. A. Kamieńska, Wrocław 1995.
Aby upamiętnić Adonisa, bogini zamieniła go w kwiat zwany anemonem. Jak tłumaczy Owidiusz, nazwa kwiatu pochodzi od wiatru, który często kończy życie tego delikatnego kwiatu. Etymologia nazwy pochodzi więc od greckiego słowa określającego wiatr – anemos.
RvPemPHlaUhE81
R1XLtzzixFO4Q1
W opowiadaniu Owidiusza bogini zapowiada również, że raz w roku zostanie upamiętnione jej opłakiwanie zmarłego Adonisa. Jest to nawiązanie do specjalnych świąt, jakie obchodzono w starożytnej Grecji. Były to AdoniaAdonieAdonia lub Adonie. W tym ośmiodniowym święcie brały udział tylko kobiety. Pierwotnie miało ono charakter żałobny, lecz później ich charakter był mieszany: żałobno‑radosny. Z czasem w trakcie trwania świąt zaczęto odgrywać inscenizacje przedstawiające ślub Adonisa i Afrodyty. Podczas świąt zakładano też ogrody Adonisa. W skrzyniach, donicach, w bardzo płytkiej ziemi sadzono egzotyczne rośliny, które podlewano ciepłą wodą. Skutkowało to tym, że kwiaty te szybko wschodziły, a następnie szybko ginęły. Na koniec święta uroczyście wrzucano te doniczki do rzeki lub morza.
W języku polskim występuje też związek frazeologiczny, który możemy wiązać z tym zwyczajem – ogródek Adonisa. Możemy tak określić rzecz nietrwałą, kruchą, która szybko niszczeje.
RL2KaUhP64Dpy
Ćwiczenie 5
Nawiązanie do mitu w poemacie W. Shakespeare'a
Dziełem literackim nawiązującym do mitu był poemat Williama Szekspira (1563‑1616) – znanego angielskiego poety i dramaturga, autora takich dzieł jak Hamlet, Makbet, Sen nocy letniej a także Sonetów, który wpłynął w znacznej mierze na rozwój literatury europejskiej.
Jego poemat Wenus i Adonis został zainspirowany historią przedstawioną przez Owidiusza w Metamorfozach. Inaczej jednak niż w starożytnym utworze, Adonis Szekspira nie jest zainteresowany zalotami bogini. Jego pasją są polowania i im chce poświęcać swój czas. Ma w planach wyruszyć nazajutrz na łowy, chcąc upolować dzika. Bogini Wenus, pełna złych przeczuć, ostrzega go przed wyruszeniem na łowy, lecz młodzieniec nie daje się przekonać. Bogini spędza całą noc lamentując. Następnego dnia o świcie słyszy odgłosy polowania. Udaje się w to miejsce, gdzie odnajduje rozszarpane ciało Adonisa. Z rozpaczy bogini nakłada klątwę na miłość – zawsze będzie ona związana z cierpieniem, tym większym, im większe będzie uczucie danej osoby.
R1VR0V7INHtnS1
R1CP6pJHagSHs1
R5iUU7D4L2jrR1
m273cb82b00f18c4a_0000000000231
Miłość Adonisa i Afrodyty stała się tematem wielu przedstawień malarskich. Różne były sposoby podejścia do tego tematu. Kilka dzieł zostało zamieszczonych na animacji.
Adonis i Afrodyta w sztuce
RocuLMXCCGThJ
R1VTqqVSTRqtV
RW0lsAtHhScez
RJI5nZTSUjGk2
RXxvCgGdFgyKp
RQgMKlZ5TYB2u1
Ćwiczenie 6
R1arp7Rax1QjH
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Adonie
Adonie
święta ku czci Adonisa; trwały 8 dni; przez pierwsze 4 dni opłakiwano śmierć Adonisa, potem cieszono się z jego zmartwychwstania; kobiety zasiewały w naczyniach, ustawionych na dachach domów, tzw. ogródki Adonisa, doniczki z szybko rosnącymi i szybko więdnącymi kwiatami, symbolizującymi przemijającą młodość.
kontrapost
kontrapost
zasada kompozycji, polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczywał na jednej nodze i na zrównoważeniu tej postawy lekkim wygięciem tułowia i ramienia w stronę odwrotną; kontrapost, stosowany w reliefach egipskich, przyjął się w pełni w klasycznej rzeźbie greckiej; występował też w rzeźbie gotyckiej i nowożytnej.
mirra
mirra
wonna gumożywica, patologiczna wydzielina wypływająca ze zranień gałęzi balsamowca mirra, zasychająca w postaci bryłek (łez);
żółta lub brunatna masa (otrzymywana też w postaci proszku); odznacza się charakterystycznym, aromatycznym zapachem (który podczas ogrzewania, a zwłaszcza palenia staje się bardzo silny), gorzkim smakiem; olejek eteryczny otrzymywany z mirry (olejek mirrowy) oraz alkoholowe roztwory mirry są stosowane jako środki odkażające, leki w chorobach jamy ustnej i przyzębia; olejek jest wysoko ceniony w kompozycjach perfumeryjnych (nośnik orientalnych akordów i znakomity utrwalacz zapachu); od czasów starożytnego Egiptu mirra jest stosowana w kadzidłach do wytwarzania dymu podczas obrzędów religijnych oraz do namaszczania i balsamowania zwłok (opisana m.in. w Starym Testamencie, Nowym Testamencie i w Koranie).