Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Rc5trbSHhdHaW1

Kim był cesarz Klaudiusz? Biografia cesarza pióra Swetoniusza

Ważne daty

1 VIII 10 p.n.e. – urodziny Klaudiusza

37 n.e. – Klaudiusz zostaje mianowany konsulem

25 I 41 n.e. – początek panowania Klaudiusza jako cesarza

43 r. – zdobycie Brytanii przez Klaudiusza

48 r. – śmierć Messaliny

52 r. – ukończenie Aqua Claudia

13 X 54 – śmierć Klaudiusza

1

Scenariusz dla nauczyciela

R1KLx9usetUhM1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

2. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii starożytnej:

2) historia Rzymu:

e) Rzym pod władzą cesarzy; sylwetki wybranych cesarzy: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz, Neron, Wespazjan, Trajan, Hadrian, Marek Aureliusz, Domicjan, Konstantyn Wielki,

9. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu historii starożytnej:

2) historia Rzymu:

e) Rzym pod władzą cesarzy; sylwetki wybranych cesarzy: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz, Neron, Wespazjan, Trajan, Hadrian, Marek Aureliusz, Domicjan, Konstantyn Wielki,

Nauczysz się

wskazywać źródła historyczne do biografii Klaudiusza;

wskazywać podstawowe fakty z życia cesarza Klaudiusza;

rozwijać samodzielnie własną wiedzę w tym zakresie;

dokonywać oceny postępowania i osiągnięć Klaudiusza;

doskonalić umiejętności przekładu tekstu łacińskiego.

definiować pojęcia: panegirykPanegirykpanegiryk, wyzwoleńcy,Wyzwoleńcywyzwoleńcy, satyraSatyrasatyra.

Klaudiusz - początki

RmnXIgWbsKNGd
Ćwiczenie 1
Którym w kolejności cesarzem dynastii julijsko-klaudyjskiej był Klaudiusz? Możliwe odpowiedzi: 1. drugim, 2. trzecim, 3. czwartym
R1XRbqmqjtSa2
Dzieło nieznanego autora przedstawia popiersie Klaudiusza I, który został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o prostych średniej długości włosach. Na jego twarzy widoczne są zmarszczki, a mimika nie zdradza żadnych emocji. Oczy Klaudiusza pokazują, że jest zmęczony życiem. Popiersie ma kolor ciemno-szary i jest wystawione na ekspozycji w muzeum. W tle widoczne są ściany pomieszczenia oraz turyści. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Z wiekiem wady wyglądu Klaudiusza były również widoczne. Swetoniusz tak opisuje jego wygląd: Wyglądał poważnie, nawet dostojnie, gdy stał lub siedział, szczególnie zaś gdy leżał. Był dobrze zbudowany, silny, miał piękną postawę i piękne, siwe włosy, pełny kark. Lecz w czasie chodu zawodziły go zbyt słabe wiązania kolan. Gdy mówił, czy to żartem, czy poważnie, szpeciły go różne śmiesznostki: nieprzystojny śmiech, gniew tym bardziej wstrętny, że pianą toczył z otwartych ust, nozdrza zawsze wilgotne, oprócz tego jąkanie i stałe kołysanie głowy, szczególnie wzmagające się podczas najmniejszego ruchu.
Portret Klaudiusza, I w., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Hiszpania, commons.wikimedia.org, domena publiczna
R1YJsqQvJ232g1
Popiersie Klaudiusza, I w., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, commons.wikimedia.org, CC BY 2.5
RbHG002wgpXqH
Fotografia nieznanego autora przedstawia popiersie Antoni Młodszej wykonane z jasnego kamienia. Antonia została przedstawiona jako młoda kobieta o długich i kręconych włosach sięgających do barków. Na twarzy kobiety nie widać żadnych zmarszczek oraz emocji. Popiersie jest wystawione na ekspozycji w muzeum. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Klaudiusz był człowiekiem, który nigdy nie był przeznaczony do pełnienia jakichkolwiek funkcji publicznych, a już na pewno nikt nie spodziewał się, że zostanie on cesarzem. Urodził się (a było to 1 sierpnia 10 roku przed naszą erą) jako dziecko pełne fizycznych ułomności: kulał, ślinił się i jąkał, ciekło mu z nosa. Był również chorowity. Jego matka Antonia Młodsza (jego ojciec Druzus Starszy zmarł gdy Klaudiusz miał 4 lata) i babka Liwia (żona Oktawiana Augusta) z tego powodu bardzo mu dokuczały i nie szczędziły przezwisk. Nawet przez najbliższe osoby Klaudiusz określany był jako „monstrum” i nie pozwalano mu na pełnienie urzędów publicznych, kiedy osiągnął odpowiedni wiek. Wystarczy powiedzieć, że jego bratanek, Kaligula, uczynił go konsulem w 37 roku, tylko dlatego, że miał taki kaprys.
Antonia Młodsza, Rzymskie Muzeum Narodowe, Włochy, commons.wikimedia.org, domena publiczna
m7b78b130ce10f5bf_0000000000004

Młodość i studia

Ponieważ Klaudiusz nie był przygotowywany do pełnienia żadnych urzędów, spędził swoją młodość na studiach. Był bardzo uczonym człowiekiem, miał swoich nauczycieli, którzy dbali o jego intelektualny rozwój. Dzięki ich staraniom, pomimo wady wymowy, Klaudiusz nauczył się przemawiania. Jego pasją stała się historia, a także znał się na prawie. Wiemy również o jego bogatej twórczości literackiej. Przetłumacz poniższy fragment, aby dowiedzieć się, jaki był stosunek Klaudiusza do języka greckiego.

Nec minorem7b78b130ce10f5bf_0000000000005Nec minore cura Graeca studia secutus est, amorem praestantiamque linguae occasione omni professus. Cuidam barbaro Graece ac Latine disserenti: „cum utroque”, inquit, „sermone nostro sis paratus”; et in commendanda patribus conscriptis Achaia, gratam sibi provinciam ait communium studiorum commercio; ac saepe in senatu legatis perpetua oratione respondit. Multum vero pro tribunali etiam Homericis locutus est versibus.
Denique et Graecas scripsit historias.

Źródło i tłumaczeniem7b78b130ce10f5bf_0000000000006Źródło i tłumaczenie

m7b78b130ce10f5bf_0000000000005
m7b78b130ce10f5bf_0000000000006

Klaudiusz na tronie

Jak już wspomniano, Klaudiusz nie spodziewał się na pewno, że zostanie cesarzem. Prawdopodobnie też tego nie chciał. Po zamordowaniu Kaliguli pretorianie deliberowali nad tym, co począć z władzą. Powrócić do ustroju republikańskiego czy utrzymać jedynowładztwo? Wiedzieli, że dzięki „swojemu” cesarzowi mogliby liczyć na przywileje i wpływ na władzę. Klaudiusz został więc cesarzem niejako przez przypadek. Warto oddać głos Swetoniuszowi, który tak opisuje ogłoszenie Klaudiusza cesarzem przez gwardzistów: Oto spiskowcy godzący na życie Gajusa oddalili od cesarza cały dwór pod pozorem, jakoby Gajus pragnął samotności. Klaudiusz usunięty wraz z innymi schronił się do pawilonu zwanego Her‑meum. Wkrótce potem wypłoszony wieścią o zabójstwie, wpełznął na sąsiedni taras i skrył się w fałdach zasłony zawieszonej u drzwi. Przebiegający tędy przypadkiem prosty żołnierz zauważył stopy. Pragnąc dowiedzieć się, kto to jest, rozpoznał ukrywającego się Klaudiusza i wyciągnął go. Klaudiusz ze strachu padł mu do kolan. Tymczasem żołnierz pozdrowił go mianem cesarza. Stąd zaprowadził go do innych współtowarzyszy, niepewnych, co dalej robić, i tylko hałasujących. Ci wepchnęli go do lektyki, a ponie‑waż niewolnicy Klaudiusza rozbiegli się, więc sami żołnierze, zmieniając się po kolei, na ramionach po‑nieśli go do obozu. (…) Przyjęty do wnętrza obozu, przenocował wśród placówek żołnierskich, nie tracąc ufności mimo braku nadziei na przyszłość.

Polecenie 1

W wyborze Klaudiusza na cesarza wielkie znaczenie mieli pretorianie. Przypomnij sobie wydarzenia z historii Rzymu od II w. p.n.e. i przygotuj krótką wypowiedź, w której opiszesz, jak powiększało się znaczenie żołnierzy i jaki był ich wpływ na wydarzenia polityczne.

RdNCwprMffISs
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
m7b78b130ce10f5bf_0000000000007

Klaudiusz jako twórca dzieł

Choć Klaudiusz nie był przygotowywany do sprawowania władzy politycznej, czasy jego panowania nie były latami stagnacji. Cesarz ten zrealizował zamysł Oktawiana i powiększył obszar imperium o tereny Brytanii. Sam Klaudiusz był obecny na wyspie i dotarł do miejscowości Camulodunum, czyli Colchester. Miało to miejsce w 43 r.

Prezentacja 3D - Klaudiusz i jego dzieła

R110409Dd4hg71
Prezentacja 3D Klaudiusz i jego dzieła przedstawia rzeźbę popiersia casarza Klaudiusza. Mimo iż historycy rzymscy zostawili nam negatywny obraz cesarza Klaudiusza, w latach jego panowania wydarzyło się wiele ciekawych rzeczy. Od czasów Augusta trwał okres względnego spokoju – Pax Romana. Chociaż Oktawian zamyślał wyprawę na Brytanię, nie podjął się tego działania. Podbicia jej próbował później Kaligula, ale dopiero cesarz Klaudiusz z powodzeniem zrealizował wyprawę i powiększył obszar imperium. Cesarz sam był obecny na wyspie i dotarł do miejscowości Camulodunum, czyli Colchester. Miało to miejsce w 43 r. Nie były to jedyne osiągnięcia na tym polu. W następnych latach terytorium cesarstwa powiększono również o dwie prowincje w Afryce, co było możliwe dzięki zdobyciu Mauretani. W 46 r. rzymską prowincją stała się też Tracja, czyli obszary dzisiejszej Bułgarii.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
R1MhXL90wGmxi
Ćwiczenie 2
Z podanej listy wskaż główne osiągnięcia Klaudiusza. Możliwe odpowiedzi: 1. Doprowadzenie do Rzymu nowych akweduktów, 2. Zdobycie Panonii i Egiptu, 3. Wybudowanie Koloseum, 4. Zdobycie Galii, 5. Zdobycie Brytanii, 6. Stłumienie powstania w Judei

Osoba Klaudiusza widziana przez Swetoniusza

Swetoniusz przedstawia Klaudiusza jako człowieka słabego charakteru. Często ulegał on prośbom swych żon albo wyzwoleńców, którzy skrzętnie to wykorzystywali. Wydawał się być również roztargniony i nieuważny, zapominał o wyrokach, które wcześniej wydał (np. chciał grać w kości z osobami, które wcześniej uśmiercił). Charakteryzowała go również bojaźń. Wszędzie węszył spisek, a do uczty zasiadał tylko w otoczeniu straży. Jeśli doszła do jego uszu jakaś wiadomość o spisku od razu gotów był rezygnować z władzy cesarskiej, byle ocalić życie. Był również porywczy, gniewliwy, a z czasem ujawniło się jego okrucieństwo i żądza krwi. Do jego wad należało również łakomstwo. Często organizował uczty, które opuszczał przejedzony i przepity. Gdy spał po uczcie z otwartymi ustami, jego słudzy używali piórka, aby powodować wymioty i w ten sposób pomóc władcy.

R11vpo0bFjq9I
Ćwiczenie 3
Z poniższej listy łacińskich przymiotników wskaż te, które nazywają wady cesarza Klaudiusza. Możliwe odpowiedzi: 1. doctus, 2. inconsideratus, 3. crudelis, 4. gratus, 5. obliviosus, 6. timidus, 7. diffidens, 8. garullosus

Żony Klaudiusza, i jego śmierć

Waleria Messalina

R1XF1ViEX2Cdz1
Eugène Cyrille Brunet, „Messalina”, 1884 r., Museum of Fine Arts of Rennes, Francja, commons.wikimedia.org, CC BY 3.0
R7aBYxnjZyDrs
Praca Pedera Serevina Kroyera pod tytułem „Messalina” przedstawia otyłą kobietą w średnim wieku. Messalina ma ciemne włosy spięte w kok, które są przykryte koroną. Kobieta ubrana jest w delikatną i białą prześwitującą suknię. Kobieta pozuje na stojąco obok mebli. W tle widoczny jest tłum ludzi stojący na stadionie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Klaudiusz nie miał również szczęścia do kobiet. Wielokrotnie się żenił, jednak małżeństwa te były krótkotrwałe. Jedną z jego żon była Waleria Messalina. Była kuzynką Klaudiusza, zdecydowanie od niego młodszą. Słynęła z urody i rozpustnego życia. Miała też inne wady – była chciwa, okrutna i bezwzględna. Doprowadziła między innymi do wypędzenia z Rzymu literata i filozofa – Seneki Młodszego. Współdziałała z wyzwoleńcem Narcyzem i wspólnie z nim doprowadziła do śmierci wielu ważnych osób. W 48 roku cesarzowa popełniła błąd. Formalnie poślubiła jednego z senatorów, o czym Narcyz doniósł Klaudiuszowi. Messalina została skazana na śmierć. Urodziła ona Klaudiuszowi Brytanika i Oktawię.
Peder Serevin Krøyer, „Messalina”, 1881 r., Muzeum Sztuki w Göteborgu., Szwecja, commons.wikimedia.org, domena publiczna
R1Gt79ReNW1IU
Fotografia nieznanego autora przedstawia popiersie Agrypiny Młodszej, które zostało wykonane z jasno-brązowego kamienia. Agrypina została pokazana jako młoda kobieta o długich włosach. Na jej twarzy nie widać zmarszczek oraz emocji. Popiersie jest wystawione jako ekspozycja w muzeum. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ostatnią żoną Klaudiusza została Agrypina Młodsza, prawnuczka Augusta, bliska krewna samego Klaudiusza. Miała ona już syna z poprzedniego małżeństwa, Lucjusza Domicjusza Ahenobarbusa, którego cesarz po śmierci usynowił. Dzięki Agrypinie z wygnania powrócił też Seneka, który stał się wychowawcą jej syna. Cesarzowa zaczęła wpływać na swojego męża dla realizacji swoich celów. Chciała ze wszystkich sił doprowadzić do tego, by po śmierci Klaudiusza to jej syn, a nie Brytanik, przejął władzę po ojcu. Udało jej się to osiągnąć.
Agrypina Młodsza, Muzeum Narodowe w Warszawie, commons.wikimedia.org, CC BY 1.0
RRGnRR4K50Vyr
Ćwiczenie 4
Połącz w pary postać z opisem kim były. Osoba: Messalina Możliwe odpowiedzi: 1. ostatnia żona Klaudiusza, matka Nerona, 2. jedna z żon Klaudiusza, słynąca z urody, ale i rozpustnego stylu życia, 3. pisarz, filozof, wychowawca Nerona, 4. syn Klaudiusza i Messaliny, 5. wyzwoleniec Klaudiusza, który przyczynił się do śmierci Messaliny. Osoba: Agryppina Młodsza Możliwe odpowiedzi: 1. ostatnia żona Klaudiusza, matka Nerona, 2. jedna z żon Klaudiusza, słynąca z urody, ale i rozpustnego stylu życia, 3. pisarz, filozof, wychowawca Nerona, 4. syn Klaudiusza i Messaliny, 5. wyzwoleniec Klaudiusza, który przyczynił się do śmierci Messaliny. Osoba: Brytanik Możliwe odpowiedzi: 1. ostatnia żona Klaudiusza, matka Nerona, 2. jedna z żon Klaudiusza, słynąca z urody, ale i rozpustnego stylu życia, 3. pisarz, filozof, wychowawca Nerona, 4. syn Klaudiusza i Messaliny, 5. wyzwoleniec Klaudiusza, który przyczynił się do śmierci Messaliny. Osoba: Narcyz Możliwe odpowiedzi: 1. ostatnia żona Klaudiusza, matka Nerona, 2. jedna z żon Klaudiusza, słynąca z urody, ale i rozpustnego stylu życia, 3. pisarz, filozof, wychowawca Nerona, 4. syn Klaudiusza i Messaliny, 5. wyzwoleniec Klaudiusza, który przyczynił się do śmierci Messaliny. Osoba: Seneka Możliwe odpowiedzi: 1. ostatnia żona Klaudiusza, matka Nerona, 2. jedna z żon Klaudiusza, słynąca z urody, ale i rozpustnego stylu życia, 3. pisarz, filozof, wychowawca Nerona, 4. syn Klaudiusza i Messaliny, 5. wyzwoleniec Klaudiusza, który przyczynił się do śmierci Messaliny

Śmierć Klaudiusza

Klaudiusz zmarł 14 października 54 r. Nie ulega wątpliwości, że został otruty. Prawdopodobnie dodano trucizny do jego ulubionej potrawy z grzybów. Agrypina utrzymywała wieść o jego śmierci przez kilka godzin w tajemnicy, czyniąc wszystko, by zapewnić władzę Neronowi. Po śmierci Klaudiusza włączono w poczet bogów.

R1SUDSzJZ4qEP
Fotografia nieznanego autora przedstawia popiersie Seneki Młodszego, które zostało wykonane z jasnego kamienia. Seneka Młodszy został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku. Ma on głowę pozbawioną włosów, a twarz pełna jest zmarszczek. Ubrany jest w szatę. Na popiersiu widoczny jest napis: SENECA. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Historycy rzymscy przekazują dość jednoznaczną, negatywną opinię na temat Klaudiusza. Warto tu wspomnieć o pewnej zemście Seneki Młodszego, wygnanego wcześniej przez cesarza. Napisał po śmierci cesarza satyrę na cześć zmarłego – Udynienie boskiego Klaudiusza (Apocolocyntosis divi Claudii).
Seneka Młodszy, antyczna kolekcja, Berlin, commons.wikimedia.org, GNU Licencji Wolnej Dokumentacji
Ry2WSMKGBBsbC
Ćwiczenie 5
Wskaż oryginalny tytuł satyry Seneki na cesarza Klaudiusza. Możliwe odpowiedzi: 1. Apocolocyntosis, 2. Apologia, 3. Symposion
R1Z2WsWxfG0MM
Ćwiczenie 6
Wskaż rok, w którym został ukończony Aqua Claudia. Możliwe odpowiedzi: 1. 52 rok 2. 32 rok 3. 45 rok
R14IOtLSapmD0
Ćwiczenie 7
Uporządkuj poniższe wydarzenia z życia Klaudiusza w kolejności chronologicznej. Elementy do uszeregowania: 1. Ukończenie budowy akweduktu Aqua Claudia, 2. Klaudiusz wydaje wyrok śmierci na Messalinę, 3. Kaligula przyznaje Klaudiuszowi urząd konsula, 4. Klaudiusz zdobywa Brytanię, 5. Pretorianie wybierają Klaudiusza na cesarza

Słowniki

Słownik pojęć

Panegiryk
Panegiryk

panegiryk [łac. < gr. panēgyrikós ‘wygłaszany na uroczystym zebraniu ogólnym’], wypowiedź pochwalna, wysławiająca, często w przesadnie pochlebny sposób, osobę, czyn, wydarzenie.

Satyra
Satyra

gatunek poetycki obejmujący utwory ośmieszające, piętnujące negatywne przejawy życia społecznego, obyczajowego, politycznego; w formie zbliżona do gawędy lub rozprawy moralizatorskiej, o określonych rygorach kompozycyjnych, stylistycznych i wersyfikacyjnych; przedstawia zjawiska ogólnoludzkie lub konkretne, niekiedy służy celom ideowym, polemicznym, dydaktycznym; ukształtowana w literaturze rzymskiej (Lucyliusz, Horacy, Persjusz, Juwenalis)

Wyzwoleńcy
Wyzwoleńcy

wyzwoleńcy, gr. apeleútheroi, łac. liberti, ludzie, którzy byli niewolnikami, a stawali się wolni;
w starożytnej Grecji otrzymywali prawa metojków, w Rzymie — niepełne prawo obywatelskie; z pełnego prawa korzystali już ich synowie; wyzwoleńcy trudnili się głównie handlem i rzemiosłem.

Słownik łacińsko‑polski

R1HeSJS9mvH1Tm7b78b130ce10f5bf_00000000000111
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m7b78b130ce10f5bf_0000000000011

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

De Vita Caesarum, Libri VIII in aedibvs B. G. Tevbneri, Lipsiae 1908.

A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 2006.

P. Veyne (red.), Człowiek Rzymu, Warszawa 2000.

Swetoniusz, Żywoty Cesarów, tłum. J. Niemirska‑Pliszczyńska, Wrocław 1987.