Wprowadzenie

Kim jest artysta plastyk?

Zawód artysty związany jest z różnymi umiejętnościami i zdolnościami. Jeżeli umiesz śpiewać, to możesz w przyszłości wykonywać zawód artysty piosenkarza, jeżeli grasz na jakimś instrumencie, to możesz być artystą muzykiem, jeżeli lubisz recytować wiersze i odgrywać jakieś scenki, to możesz zostać artystą teatralnym (aktorem). Są jeszcze inne zawody artystyczne. Natomiast jeżeli lubisz rysować, malować, modelować na przykład z plasteliny, to możesz zostać artystą plastykiemArtysta plastykartystą plastykiem.

Jedną z dziedzin sztuki jest grafika, a artysta, który ją uprawia, nazywa się grafikiem. Dzieła przez niego wykonane różnią się od prac malarzy, rzeźbiarzy czy architekta.

Grafika to dziedzina sztuki, której istotą jest powielanie na papierze kompozycji z wcześniej przygotowanej formy — klocka drewnianego, płyty metalowej, kamienia oraz innych materiałów (ceraty, linoleum, szkła, gipsu). Grafik wykonuje rysunek na płycie drewnianej, metalowej lub innej. Tak skończoną pracę nazywamy matrycą. Następnie pokrywa ją farbą i pod prasą wykonuje odbitki na papierze lub tkaninie. Takie odbitki można powielać i każda z nich jest osobnym dziełem.

(opracowano na podstawie Encyklopedii PWN: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/grafika;3907398.html)

R1bfaJLkZxHOa

Ćwiczenie 1

Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem abstraktu.

Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem abstraktu.

Spośród poniższych ilustracji zaznacz te, które są grafikami.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5
• 6

Polecenie 1

Ostatecznie zostały nam trzy dzieła sztuki, które są grafikami zrobionymi przez artystów grafików. Widoczne różnice pomiędzy nimi wynikają oczywiście z tematu, który przedstawiają czas, w którym powstały, ale przede wszystkim z techniki wykonania. Zapoznajcie się z nimi.

Ostatecznie zostały nam trzy dzieła sztuki, które są grafikami zrobionymi przez artystów grafików. Widoczne różnice pomiędzy nimi wynikają oczywiście z tematu, który przedstawiają czas, w którym powstały, ale przede wszystkim z techniki wykonania. Zapoznajcie się z nimi.

Ostatecznie zostały nam trzy dzieła sztuki, które są grafikami zrobionymi przez artystów grafików. Widoczne różnice pomiędzy nimi wynikają oczywiście z tematu, który przedstawiają czas, w którym powstały, ale przede wszystkim z techniki wykonania. Zapoznajcie się z nimi.

Ostatecznie zostały nam trzy dzieła sztuki, które są grafikami zrobionymi przez artystów grafików. Widoczne różnice pomiędzy nimi wynikają oczywiście z tematu, który przedstawiają, czasu w którym powstały, ale przede wszystkim z techniki wykonania. Przypatrz się poniższym grafikom i przeczytaj załączone do nich opisy.

RhfLq5fC5v7r81

Ilustracja przedstawia linoryt „Samarkanda II”, autorstwa Ryszarda Krzywka. Czarno‑biała grafika z elementami złota ukazuje dynamicznie skomponowane elementy architektury, charakterystyczne dla Dalekiego Wschodu. Na tle czarnego kształtu, zwieńczonego kopułami meczetów, artysta umieścił złote ramy wejść, które zmniejszając się, tworzą wrażenie perspektywy linearnej. Środkowa rama zwieńczona jest ostrym łukiem, typowym dla sztuki islamu. Ciemne płaszczyzny grafiki poprzecinane zostały białymi, cienkimi liniami, biegnącymi w pionach i poziomach co potęguje wrażenie przestrzeni.

R10WJbaBB55pQ1

Ilustracja przedstawia grafikę „Nad Wisełką”, autorstwa Edwarda Kuczyńskiego. Czarno‑biała praca wykonana została w technice metalowej. Artysta, przy pomocy drobnych czarnych linii ukazał mroczny pejzaż z rzeką. Na pierwszym planie znajduje się pas ciemnego lądu, na którego krawędzi wędrują dwie małe postacie mężczyzn. Po drugiej stronie, nad brzegiem rzeki wznoszą się posępne drzewa z pofalowanymi od wiatru konarami. Nad krajobrazem góruje pochmurne, ciemne niebo.

R1XdmWs7yHt391

Ilustracja przedstawia drzeworyt „Portret Józefa Piłsudskiego”, autorstwa Jerzego Hoppena. W centrum czarno‑białej kompozycji znajduje się głowa mężczyzny w średnim wieku, ujęta z półprofilu. Postać ma wydatne wąsy oraz mocno zarysowane brwi, pełna jest powagi. Artysta z dużą dbałością o detal ukazał charakterystyczne cechy portretowanego wodza. Światłocień oddany został przy pomocy grubych, misternie wyrytych linii. Przedstawione na białym tle popiersie otacza czarna, nieregularna plama.

Drzeworyt

Najstarszą techniką graficzną jest drzeworyt. Określa się go jako technikę druku wypukłego, dlatego, że na matrycy z drewna wycięte jest tło, a to, co wypukłe zostaje pokryte farbą i odbite na papierze. Drzeworyt charakteryzuje się wyrazistym rysunkiem.

REoKNalzihykO

Ćwiczenie 5

Ilustracja przedstawia drzeworyt „Portret Józefa Piłsudskiego”, autorstwa Jerzego Hoppena. W centrum czarno-białej kompozycji znajduje się głowa mężczyzny w średnim wieku, ujęta z półprofilu. Postać ma wydatne wąsy oraz mocno zarysowane brwi, pełna jest powagi. Artysta z dużą dbałością o detal ukazał charakterystyczne cechy portretowanego wodza. Światłocień oddany został przy pomocy grubych, misternie wyrytych linii. Przedstawione na białym tle popiersie otacza czarna nieregularna plama.

Ilustracja przedstawia drzeworyt „Portret Józefa Piłsudskiego”, autorstwa Jerzego Hoppena. W centrum czarno-białej kompozycji znajduje się głowa mężczyzny w średnim wieku, ujęta z półprofilu. Postać ma wydatne wąsy oraz mocno zarysowane brwi, pełna jest powagi. Artysta z dużą dbałością o detal ukazał charakterystyczne cechy portretowanego wodza. Światłocień oddany został przy pomocy grubych, misternie wyrytych linii. Przedstawione na białym tle popiersie otacza czarna nieregularna plama.

Poniższy drzeworyt przedstawia „Portret Józefa Piłsudskiego” Jerzego Hoppena. Z poniższych cech zaznacz te, które odnoszą się do grafiki.

• płaska plama
• delikatny światłocień
• mocna linia
• wielobarwność

Frotaż

Poznałeś najstarszy sposób tworzenia grafiki i odbitki graficznej znany w Europie od XIV wieku. Istnieje wiele technik i sposobów tworzenia grafiki, których rezultatem są różniące się wyglądem i uzyskanymi efektami plastycznymi.

Różnice w ich wyglądzie wynikają z rodzaju matrycMatryca graficznamatryc, jakich użyto do ich stworzenia (mogą być różne, np. z drewna, metalu, kamienia, gipsu, linoleum, a nawet szkła) oraz narzędzi, których użyto do wykonania pracy. Artysta grafik ma do dyspozycji wiele możliwości wykonania swojej grafiki. Jedną z technik graficznych jest frotażFrotażfrotaż (frottage w języku francuskim oznacza pocieranie).

Technikę frotażu, jako pierwszy, opracował niemiecki artysta Max Ernst (1891–1976) w 1925 r. Wykonał wtedy 34 prace na papierze o formacie 26 × 42,5 cm i opublikował je w albumie pod tytułem Historia naturalna (przyroda) wydanym przez Jeanne Bucher w Paryżu w 1926 roku.

Polecenie 2

Scharakteryzuj technikę frotażu.

Scharakteryzuj technikę frotażu.

Scharakteryzuj technikę frotażu.

Wykonaj frotaż metodą tradycyjną

Potrzebne będą:

• podkład o gładkiej i twardej powierzchni,

• kredka olejna,

• cienki papier,

• matryca o wyraźnej, ale płytkiej fakturze.

Instrukcja:

1. Wybierz materiał z widoczną fakturą.

RhLsM62t0juCI1

Ilustracja przedstawia białą, haftowaną serwetkę w kształcie kwiatka na brązowym tle. Na jej środku wycięty jest otwór w kształcie koła, który obrębiony został gęstym ściegiem oraz wypełniony drobnym wzorem kraty. Każdy płatek ma mały okrągły otworek, który również został wykończony ściegiem.

2. Połóż na nią kartkę papieru

RN96CB11BbDKD1

Ilustracja przedstawia białą, haftowaną serwetkę w kształcie kwiatka na brązowym tle. Na jej środku wycięty jest otwór w kształcie koła, który obrębiony został gęstym ściegiem oraz wypełniony drobnym wzorem kraty. Każdy płatek ma mały okrągły otworek, który również został wykończony ściegiem. Na serwetce jest ułożona biała, prostokątna kartka papieru.

3. Przytrzymaj jedną ręką kartkę. Delikatnie pocieraj powierzchnię papieru kredką. Zacznie ukazywać się na kartce wzór reliefu odbity z matrycy.

RzegW5Sf0dZpE1

Ilustracja przedstawia dwa zdjęcia ukazujące wykonywanie grafiki metodą frotażu. Na obydwu fotografiach znajduje się biała, haftowana serwetka w kształcie kwiatka na brązowym tle. Na jej środku wycięty jest otwór w kształcie koła, który obrębiony został gęstym ściegiem oraz wypełniony drobnym wzorem kraty. Każdy płatek ma mały okrągły otworek, który również został wykończony ściegiem. Nad leżącą na serwetce kartką znajdują się dłonie. Lewa przytrzymuje papier, natomiast prawa pocierając jego powierzchnię czarnym rysikiem, wydobywa wzór wypukłości leżącej pod spodem serwetki. Na pierwszym zdjęciu zarysowuje się zaledwie środek kwiatka. Na drugim, oprócz środka ukazane zostały również fragmenty rysunku płatków.

4. Gotowe

Pewnie widzisz, że prawdziwe wykonanie frotażu jest trudniejsze niż to na komputerze, ale za to jest ciekawym doświadczeniem. Jako twórca frotażu możesz kontrolować i wpływać na końcowy efekt odbitki, używając różnej siły nacisku. Artysta grafik przeważnie oprawia swoje grafiki w passe‑partoutPasse‑partoutpasse‑partout (wymawiaj: paspartu). Tak wygląda oprawiona grafika.

Artysta grafik przeważnie oprawia swoje grafiki w passe‑partoutPasse‑partoutpasse‑partout (wymawiaj: paspartu). Tak wygląda moja grafika wykonana w technice frotażu i oprawiona w passe‑partout.

R118srD8HM6451

Ilustracja przedstawia grafikę wykonaną w technice frotażu. Jest to odbitka wzoru serwetki. Czarno‑biała praca ukazuje kwiat o dużym okrągłym środku z wnętrzem pokrytym kratkowym deseniem. Na około środka znajdują się linie płatków oraz widoczne gdzieniegdzie małe, okrągłe kółeczka. Na grafice można również rozpoznać odbity wzór powierzchni tkaniny. Praca oprawiona jest w podwójne passe‑partout składające się z dwóch papierowych ramek. Brązowa, węższa znajduje się na zewnątrz, natomiast szersza, zielona, wewnątrz okala obrazek.

Frotaż umożliwia odwzorowanie faktury. Do przecierania możecie używać różnych narzędzi rysunkowych: kredek, ołówków, węgla rysunkowego, pasteli. Najciekawsze efekty uzyskacie, stosując kredki ołówkowe, pastele suche lub olejne. Pocierając kartkę wieloma kolorami, a nawet łącząc różne narzędzia uda się uzyskać ciekawe efekty. Frotaż serwetki wykonany został kilkoma narzędziami i kolorami z zastosowaniem niewielkiego przesunięcia kartki w stosunku do matrycy (serwetki).

RRMT3ljmdatCG1

Ilustracja przedstawia grafikę wykonaną w technice frotażu. Jest to odbitka wzoru serwetki. Kolorowa praca ukazuje kwiat o dużym okrągłym środku z wnętrzem pokrytym kratkowym deseniem. Na około środka znajdują się linie płatków oraz widoczne gdzieniegdzie małe, okrągłe kółeczka. Na grafice można również rozpoznać odbity wzór powierzchni tkaniny. Praca została wykonana przy użyciu różnokolorowych kredek. Grafika oprawiona jest w brązowe passe‑partout, czyli papierową, brązową ramką.

Do wykonywania frotaży można użyć jako matryc wielu materiałów – wystarczy się rozejrzeć i poszukać ciekawej faktury.

Klikając w aktywne punkty na matrycach (materiałach) przekonasz się jak wyglądają powstałe z nich frotaże:

RVbQNThZDra6H1

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa zielone liście klonu na ciemno-brązowym tle. Jeden jest duży, drugi mniejszy. Liście klonu mają specyficzną, geometryczną budowę. Ich rozgałęzienia posiadają szpiczaste zakończenia. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu wykonana z użyciem liści klonu jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa zielone liście klonu na ciemno-brązowym tle. Jeden jest duży, drugi mniejszy. Liście klonu mają specyficzną, geometryczną budowę. Ich rozgałęzienia posiadają szpiczaste zakończenia. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu wykonana z użyciem liści klonu jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

RHAVPyzLiDaqg1

Ilustracja interaktywna przedstawia pomarańczową, symetryczną wycinankę z papieru. Kształtem przypomina płatek śniegu. Wycinanka znajduje się na ciemno-szarym tle. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu wykonana przy użyciu wycinanki jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia pomarańczową, symetryczną wycinankę z papieru. Kształtem przypomina płatek śniegu. Wycinanka znajduje się na ciemno-szarym tle. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu wykonana przy użyciu wycinanki jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

RH3wrYzhrFrvJ1

Ilustracja interaktywna przedstawia pozłacany relief z motywem ornamentu róż, zamkniętych w pionowej elipsie. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu reliefu z różami jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia pozłacany relief z motywem ornamentu róż, zamkniętych w pionowej elipsie. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu reliefu z różami jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

RmdtlYO91C0XM1

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment deski z widocznymi słojami drzewa. W centrum znajduje się zasklepiony sęk. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu drewnianej powierzchni jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment deski z widocznymi słojami drzewa. W centrum znajduje się zasklepiony sęk. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu drewnianej powierzchni jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

R10BwO82N0udy1

Ilustracja interaktywna przedstawia plątaninę białego sznurka, umieszczoną płasko na pomarańczowym tle. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu sznurka jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia plątaninę białego sznurka, umieszczoną płasko na pomarańczowym tle. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu sznurka jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

RBkfmhElJGB4M1

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment grubo tkanej, białej materii z wyraźnie widocznymi, ułożonymi po skosie nićmi wątku i osnowy. Po środku tkaniny brakuje kilkudziesięciu rzędów wątku, przez co tworzy się szeroki, ukośny pas, pokryty poprzecznymi liniami osnowy. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu tkaniny jako matrycy. 1.

{image#}

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment grubo tkanej, białej materii z wyraźnie widocznymi, ułożonymi po skosie nićmi wątku i osnowy. Po środku tkaniny brakuje kilkudziesięciu rzędów wątku, przez co tworzy się szeroki, ukośny pas, pokryty poprzecznymi liniami osnowy. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się grafika frotażu, wykonana przy użyciu tkaniny jako matrycy. 1.

{image#}

1

1.

Polecenie 4

Czym różni się frotaż od drzeworytu?

Czym różni się frotaż od drzeworytu?

Czym różni się frotaż od drzeworytu?

Wykonaj na kartce dowolny rysunek, posługując się jedynie linią. Może to być rysunek realistycznyRysunek realistycznyrysunek realistyczny lub rysunek abstrakcyjnyRysunek abstrakcyjnyrysunek abstrakcyjny. Następnie wykonaj frotaż, stosując różne faktury, które musisz podłożyć pod fragment rysunku.

Poniżej przykład takiej pracy:

ROwmLf5b8GGaN1

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa rysunki oprawione w brązowe passe-partout. Na obydwu znajduje się wykonany cienką, czarną linią rysunek zwierzęcia. Obrazek po lewej stronie jest czarno-biały. Praca po prawej został pokolorowany przy pomocy techniki frotażu. Na dole znajduje się odbitka zielonego liścia. Tułów postaci pokryty jest brązową i czerwoną odbitką tkaniny o różnej strukturze.

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RhfLq5fC5v7r81

Ilustracja przedstawia linoryt „Samarkanda II”, autorstwa Ryszarda Krzywka. Czarno‑biała grafika z elementami złota ukazuje dynamicznie skomponowane elementy architektury, charakterystyczne dla Dalekiego Wschodu. Na tle czarnego kształtu, zwieńczonego kopułami meczetów, artysta umieścił złote ramy wejść, które zmniejszając się, tworzą wrażenie perspektywy linearnej. Środkowa rama zwieńczona jest ostrym łukiem, typowym dla sztuki islamu. Ciemne płaszczyzny grafiki poprzecinane zostały białymi, cienkimi liniami, biegnącymi w pionach i poziomach co potęguje wrażenie przestrzeni.

R10WJbaBB55pQ1

Ilustracja przedstawia grafikę „Nad Wisełką”, autorstwa Edwarda Kuczyńskiego. Czarno‑biała praca wykonana została w technice metalowej. Artysta, przy pomocy drobnych czarnych linii ukazał mroczny pejzaż z rzeką. Na pierwszym planie znajduje się pas ciemnego lądu, na którego krawędzi wędrują dwie małe postacie mężczyzn. Po drugiej stronie, nad brzegiem rzeki wznoszą się posępne drzewa z pofalowanymi od wiatru konarami. Nad krajobrazem góruje pochmurne, ciemne niebo.

R1XdmWs7yHt391

Ilustracja przedstawia drzeworyt „Portret Józefa Piłsudskiego”, autorstwa Jerzego Hoppena. W centrum czarno‑białej kompozycji znajduje się głowa mężczyzny w średnim wieku, ujęta z półprofilu. Postać ma wydatne wąsy oraz mocno zarysowane brwi, pełna jest powagi. Artysta z dużą dbałością o detal ukazał charakterystyczne cechy portretowanego wodza. Światłocień oddany został przy pomocy grubych, misternie wyrytych linii. Przedstawione na białym tle popiersie otacza czarna, nieregularna plama.

Bibliografia

A. Włodarczyk‑Kulak: O sztuce nowej i najnowszej: główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2010.

A. Krejča, Techniki sztuk graficznych. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1984.

J. Werner, Podstawy technologii malarstwa i grafiki, Warszawa‑Kraków 1981.