Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Rc5xpPydR49OD1
Ilustracja interaktywna przedstawia trzech mężczyzn, który czytają z kartki nuty. Jeden z nich trzyma na kolanie gitarę. Ubrani są w stroje codzienne. Tytuł lekcji: Konkurs na najlepiej wykonaną piosenkę.

Konkurs na najlepiej wykonaną piosenkę

Źródło: online-skills, licencja: CC0.
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RcFD0QS5FqXcE
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

1. W zakresie śpiewu. Uczeń:

1) śpiewa ze słuchu lub/i z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z akompaniamentem), minimum 10 różnorodnych utworów wokalnych w roku szkolnym:

a) piosenki z repertuaru dziecięcego, młodzieżowego, popularnego i ludowego,

3) śpiewa, dbając o emisję i higienę głosu, stosuje ćwiczenia oddechowe, dykcyjne i inne, zachowując naturalne właściwości głosu.

Nauczysz się

wskazywać różnice między śpiewem a cappella, a z akompaniamentem;

omawiać wysłuchane utwory: Pióreczko i Taniec;

rozwijać umiejętność realizowania wstępów i akompaniamentów perkusyjnych do piosenek.

Oznaczenia muzyczne do realizacji w piosenkach

Zanim przejdziemy do właściwej części lekcji, przypomnij sobie podstawowe oznaczenia muzyczne do realizacji w piosenkach.

DynamikaDynamikaDynamika – określenie wszystkich zjawisk związanych z głośnością dźwięków i jej zmianami w utworze:
- piano (cicho), pianissimo (bardzo cicho), mezzopiano (dość cicho), mezzoforte (dość głośno), forte (głośno), fortissimo (bardzo głośno);
- crescendo (stopniowy wzrost dynamiki dźwięku), diminuendo lub decrescendo (stopniowy spadek dynamiki dźwięku), decrescendo;
- sforzato (akcentując).

TempoTempoTempo - stopień szybkości wykonywania utworu; określenia:
- tempa powolne: largo, lento, adagio;
- tempa umiarkowane: andante, moderato;
- tempa szybkie: allegro, vivace, presto;
- zmiany tempa: accelerando, stringendo (przyspieszenie), ritenuto, ritardando (zwolnienie), a tempo;
- fermata, tenuto, rubato.

ArtykulacjaArtykulacjaArtykulacja – sposób wykonywania kolejno następujących po sobie lub współbrzmiących dźwięków:
- legato – wykonywanie kolejnych dźwięków w sposób ciągły, nieprzerwany (oznacza się za pomocą wiązania nut łukiem);
- staccato – polega na ostrym oddzielaniu dźwięków od siebie przez znaczne skracanie ich wartości rytmicznych (oznacza się kropkami nad nutami);
- portato – rodzaj artykulacji pośredni między legato a staccato, polegający na oddzielnym, wyrazistym, lecz nie ostrym wykonywaniu kolejnych dźwięków (oznacza się poziomą kreską nad nutami).

Źródłom06c0d991c78253ad_0000000000009Źródło

m06c0d991c78253ad_0000000000009

Wykonanie a cappella i z akompaniamentem instrumentalnym

Utwory wokalneWokalna muzykawokalne mogą być wykonywane:

  • a cappellaA cappellaa cappella (bez towarzyszenia instrumentu) – pojęcie to oznacza „określenie muzyki przeznaczonej na chór bez towarzyszenia instrumentalnego”;

  • akompaniamentemAkompaniamentakompaniamentem jednego instrumentu, np. fortepianu, grupy instrumentów lub orkiestry. Pojęcie akompaniament oznacza „partię instrumentalną, towarzyszącą głównej partii melodycznej, wykonywanej przez głos solowy, instrument, chór […], spełnia rolę uzupełnienia harmonicznego, rytmicznego lub kolorystycznego w wykonywanym utworze”.

Źródłom06c0d991c78253ad_0000000000009Źródło

Instrumentarium perkusyjne na lekcjach muzyki

Instrumenty perkusyjne to takie instrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku jest drganie całego lub części instrumentu, wywoływane uderzeniem pałką, szczotką lub dłonią, lub też potrząsaniem całym instrumentem.
Instrumenty perkusyjne dzielą się na:

  • idiofony, czyli instrumenty perkusyjne samobrzmiące, w których źródłem dźwięku jest drganie całego instrumentu; dzielimy je na drewniane i metalowe; do idiofonów zaliczamy: wibrafon, ksylofon, dzwony rurowe, trójkąt, talerze orkiestrowe, talerze perkusyjne, tam‑tam, kastaniety, gong, pudełko akustyczne, janczary, marakasy, klawesy i in.

Na wzór idiofonów powstały następujące instrumenty do wykorzystania przez dzieci (tzw. instrumentarium Orffa, od nazwiska kompozytora i pedagoga – Carla Orffa, twórcy metody z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych):

  • membranofony, czyli instrumenty perkusyjne membranowe, w których źródłem dźwięku jest drgająca, napięta membrana.

Do membranofonów zaliczamy:

- bęben mały (werbel),

- bęben podłużny,

- bęben wielki,

- kocioł obrotowy,

- kocioł pedałowy.

Do membranofonów z instrumentarium Orffa należą poniższe instrumenty.

Inny podział instrumentów perkusyjnych:

  • o określonej wysokości dźwięku: kotły, ksylofon, wibrafon, dzwonki i in.

  • o nieokreślonej wysokości dźwięku: trójkąt, marakasy, talerze, klawesy, pudełko akustyczne i in.

Piosenki do realizacji na lekcji muzyki: Pióreczko

Romsgi39w06Kt
Na ilustracji błękitne ptasie piórko. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetli się napis: Pióreczko, autorstwa Witolda Lutosławskiego i Janiny Osińskiej. Wykonawca: Pianista i chór dziecięcy Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka w wykonaniu chóru dziecięcego z akompaniamentem fortepianu. Wstęp i przygrywka do każdej zwrotki jest wykonana na fortepianie, jest skoczna, wesoła, przypomina ćwierkanie lub podskoki małego ptaszka. Piosenka jest żywa, ruchliwa, budzi ciekawość dalszych losów pióreczka. W pierwszej zwrotce: niebieskie pióreczko uciekło sikorce. W drugiej zwrotce piórko porwał dudek. W trzeciej zwrotce piórko uciekło dudkowi, sfrunęło na wodę i płynęło do morza. W czwartej zwrotce pióreczko złowiły dzieci.

1. Uciekło sikorce pióreczko,
niebieskie z czarniutką kropeczką.
Wysoko latało,
niziutko spadało,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho!
Niebieskie pióreczko.

2. Latała sikorka w kółeczko,
ścigała niebieskie pióreczko.
Porwał ci je dudek,
wetknął sobie w czubek,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho!
Niebieskie pióreczko.

3. Za górką za laskiem, nad rzeczką
uciekło dudkowi pióreczko.
Na wodę sfrunęło,
do morza płynęło,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho!
Niebieskie pióreczko.

4. Płynęło niebieską łódeczką
do morza sikorki pióreczko.
Złowiły je dzieci
koło mostu w sieci,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho,
ho‑ho‑ho, ho‑ho‑ho!
Niebieskie pióreczko.

Praca z piosenką:

  • powiedz rytmicznie tekst piosenki;

RTLyAC8h0zggY
  • wysłuchaj ponownie nagrania, a następnie zaśpiewaj kolejne zwrotki piosenki.

  • wykonaj piosenkę z akompaniamentem fortepianu i wstępem instrumentalnym; zrealizuj wszystkie podane przez kompozytora określenia muzyczne;

Piosenki do realizacji na lekcji muzyki: Taniec

RnOcwuWBHDjdc
Ilustracja przedstawia ikony siedmiu postaci, każda w innym kolorze. Postaci tańczą po klawiszach fortepianu, nad nimi widać kolorowe nutki. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Taniec, autorstwa Witolda Lutosławskiego i Juliana Tuwima. Wykonawca: Pianista i chór dziecięcy Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka wykonana przez chór dziecięcy z akompaniamentem fortepianu. Piosenka ma 4 zwrotki. Pierwsza, druga i czwarta zwrotka są szybkie, energiczne w rytmie oberka. Trzecia zwrotka jest wolniejsza i smutna. Pierwsza i druga zwrotka opowiada o tym jak tańczą sprzęty domowe: stołek, wiaderko, dzbanek, talerz, piec i kij. Trzecia - smutna zwrotka - jest o tym, że miotła się martwi czy może tańczyć, bo boi się , że się popsuje. Czwarta zwrotka opowiada o tym, że miotła odważyła się zatańczyć i "tak pląsa, że się kurzy".

1. Skoczył stołek do wiaderka,
zaprosił je do oberka,
dzbanek z półki hyc na ziemię:
„Ja nie gorszy! Poprośże mnie!”

2. A za dzbankiem talerz skoczył,
dokoluśka się potoczył,
piec, choć grubas, złapał kija
i ochoczo z nim wywija.

3. Biedna miotła w kącie stoi,
też by chciała, lecz się boi,
bo jak w tańcu się rozluźni,
to ją będą zbierać później.

4. Tańczy skrzynia i siekiera,
aż się miotle na płacz zbiera,
już nie może ustać dłużej
i tak pląsa, że się kurzy!

Piosenka w tonacji G‑dur, metrum 3/8, w tempie oberkaOberekoberka o żartobliwym tekście. Piosenka ma budowę trzyczęściową: części skrajne – żywe, w rytmie: dwie szesnastki i dwie ósemki w każdym takcie; środkowa część wolniejsza – początek każdej z czterech fraz w rytmie: ósemka z kropką i trzy szesnastki.

Praca z piosenką:

  • powiedz rytmicznie tekst piosenki;

RhUZPpsUbq2qq
  • zaśpiewaj piosenkę z uwzględnieniem podanych przez kompozytora określeń dynamicznych:
    - mf, żywe tempo (1 i 2 zwrotka);
    - p, wolniej (3 zwrotka);
    - mf, tempo jak na początku (4 zwrotka);
    - staccato (ósemki w 4 zwrotce);

  • wysłuchaj ponownie nagrania, a następnie zaśpiewaj piosenkę z akompaniamentem fortepianu;

  • przygotuj akompaniament na wybranym instrumencie perkusyjnym: trójkąt, kołatka, bębenek, wg podanego zapisu nutowego (opracowanie Alina i Józefa Lenartowskie);

  • wykonaj piosenkę z akompaniamentem fortepianu i towarzyszeniem instrumentu perkusyjnego.

R4CBHV1u1aSRG1

Konkurs na najlepiej wykonaną piosenkę

Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie: Treść której piosenki „Pióreczko” czy „Taniec” bardziej Ci się podoba?
Odpowiedz na pytanie: Treść której piosenki „Pióreczko” czy „Taniec” bardziej Ci się podoba?

Zadania

Ćwiczenie 1
R1XnwxKclY5Qc
Wymień co najmniej sześć różnych instrumentów perkusyjnych, omawianych na dzisiejszej lekcji.
Rr6e51Lp5N6WL
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie: Do jakiej grupy instrumentów zaliczamy bęben wielki, werbel, bęben podłużny, kocioł obrotowy?
Rci4p9F9499z1
Ćwiczenie 3
Określ, której piosenki dotyczy opis: 1. piosenka w metrum dwie czwarte, w umiarkowanym i wesołym tempie, występują synkopy i zmiany dynamiczne Możliwe odpowiedzi A. Taniec B. Pióreczko. 2. Piosenka w metrum trzy ósme, w żywym tempie, przed zwrotką występuje czterotaktowy oberkowy wstęp . Możliwe odpowiedzi: A. Taniec, B. Pióreczko.
R1TFXq3m7RJdK
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Kto jest autorem słów piosenki „Pióreczko"? Możliwe odpowiedzi: 1. Janina Osińska, 2. Julian Tuwim
RSJ6v3ASfOf4W
Ćwiczenie 5
Wskaż polski taniec, w rytmie którego jest utrzymana piosenka „Taniec”. Możliwe odpowiedzi: 1. oberek, 2. polonez, 3. kujawiak, 4. krakowiak, 5. mazur
RUB9J2J6WmqFA
Ćwiczenie 6
Opisz, jak zbudowany jest tamburyn.
R11r4acoGMW0r
Ćwiczenie 7
Opowiedz historię z piosenki Pióreczko.

Słownik pojęć

A cappella
A cappella

określenie muzyki, przeznaczonej na chór bez towarzyszenia instrumentalnego.

Akompaniament
Akompaniament

(z wł. accompagnamento=towarzyszenie) – partia instrumentalna, towarzysząca głównej partii melodycznej, wykonywanej przez głos solowy, instrument, chór lub orkiestrę; akompaniament spełnia rolę uzupełnienia harmonicznego, rytmicznego lub kolorystycznego w wykonywanym utworze.

Artykulacja
Artykulacja

sposób wydobywania dźwięków realizowany przez wykonawcę na podstawie norm przekazanych przez tradycję (muzyka dawna, lud.) lub wskazówek kompozytora, zawartych w partyturze, takich jak: legato, staccato, arco, pizzicato, col legno, glissando, frullato, tremolo, con sordino, Ped. (z użyciem pedału) itd

Dynamika
Dynamika

jeden z tzw. elementów muzyki, dotyczący głośności dźwięków w utworze; dynamika jest zależna od siły pobudzenia źródła dźwięku i określana za pomocą umownych i relatywnych znaków dynamicznych (np. forte, piano, crescendo, diminuendo) oraz od wielkości masy drgającej (budowa instrumentu, rejestr) i liczby dźwięków jednocześnie brzmiących;

Oberek
Oberek

polski taniec ludowy „obracany w koło” w takcie 3/8, 3/4, w bardzo żywym tempie, o charakterze skocznym i wesołym; jest szybszą odmianą mazura; występuje w postaci stylizowanej często pod nazwą mazurka (F. Chopin, K. Szymanowski).

Synkopa
Synkopa

przesunięcie naturalnego akcentu melodycznego na dźwięk nieakcentowany przez wydłużenie wartości rytmicznej nuty nieakcentowanej i przetrzymanie jej przez część akcentowaną.

Tempo
Tempo

szybkość wykonania utworu muzycznego, zaplanowana przez kompozytora lub realizowana podczas wykonania, uznawana za jeden z elementów utworu (obok melodii, harmonii, rytmu, metrum itp.

Wokalna muzyka
Wokalna muzyka

muzyka przeznaczona do śpiewu, zaopatrzona w tekst słowny, którego ilustracją jest śpiewana melodia; tekst nadaje muzyce wokalnej właściwości programowe przez co oddziałuje ona bardziej wyraziście niż muzyka instrumentalna; do muzyki wokalnej należą wszystkie pieśni i utwory na głos solo, na głos solo z towarzyszeniem instrumentalnym (muzyka wokalno‑instrumentalna), utwory na chór oraz kameralne zespoły śpiewacze.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

J. Habela, Słowniczek muzyczny, Wydawnictwo PWM 1988

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

J. Habela, Słowniczek muzyczny, Wydawnictwo PWM 1988