Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RenxjTJMNGPRy1
„Kordian” Juliusza Słowackiego w Teatrze Polskim w Warszawie, reż. Józef Sosnowski, 1916 r. „Kordian” Juliusza Słowackiego w Teatrze Polskim w Warszawie, reż. Józef Sosnowski, 1916 r. Źródło: domena publiczna.
„Kordian” Juliusza Słowackiego w Teatrze Polskim w Warszawie, reż. Józef Sosnowski, 1916 r.
domena publiczna
KordianJuliusz Słowacki
Juliusz Słowacki Kordian

Przyszłość daleka, Póki jesteśmy młodzi, wszystko jest przed nami…
(Akt I, scena II)

j0000007XUB2v23_00000_BIB_001Juliusz Słowacki, Kordian, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, t. 3, oprac. Eugeniusz Sawrymowicz, Wrocław 1979, s. 395–396.

Nikt w dzisiejszych czasach nie ma wątpliwości, że polityka w znacznym stopniu kształtuje świadomość kolejnych pokoleń. W dziejach Polski było wiele sytuacji, w których młoda generacja odgrywała kluczową rolę. Nie ulega wątpliwości, że aktywny udział w bieżących wydarzeniach historycznych (czy choćby tylko w akcjach społecznych) jest w stanie zdeterminować nasze decyzje i poczynania. Zastanów się, czy jesteś w stanie wskazać przykłady biografii ukształtowanych przez uwarunkowania polityczne.

Już wiesz

1) Odwołując się do wiedzy historycznej, przypomnij najważniejsze wydarzenia powstania listopadowego. Kim byli przywódcy zrywu powstańczego?

2) Przeczytaj uważnie Przygotowanie, które Juliusz Słowacki zamieścił na początku Kordiana. Zwróć uwagę na pojawiające się w nim aluzje do wydarzeń historycznych.

j0000007XUB2v23_0000000M
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Przygotowanie

Ćwiczenie 1.1

Przeanalizuj Przygotowanie w kontekście późniejszych poczynań Kordiana.

Ćwiczenie 1.2

Określ miejsce, w którym (według Słowackiego) projektują się dzieje świata.

Ćwiczenie 1.3

Odwołując się do tekstu Przygotowania, wyjaśnij, kto – zdaniem poety – bierze udział w planowaniu losów Polski.

Ćwiczenie 1.4

Przeczytaj fragment i wyjaśnij, czego Szatan oczekuje od przedstawicieli XIX wieku.

Rv2NryjpcsWae1
Eugène Delacroix, Mefistofeles, 1829
Google Cultural Institute, Zimmerli Art Museum at Rutgers University, licencja: CC 0
KordianJuliusz Słowacki
Juliusz Słowacki Kordian

Świecie! świecie! świecie!
Wąż wieczności łuskami w okrąg ciebie gniecie,
Zębem zatrutym boki ogryza nieznacznie,
I wieki mrą nad tobą, zasypując pyłem
Umarłych pamiątek.
Ja widziałem twój początek.
Ta garść gliny, powietrzem opasana zgniłem,
Ten trup chaosu, w trumnie zamknięty błękitów,
Strawiony zgnilizną czasów,
Odkrył się rdzami kruszców i kością granitów,
Porósł mchem kwiatów i lasów;
Potem wydał robaki, co mu łono toczą
I myślą.
Biada im! Jeśli marzeń ziemią nie okryślą,
Kołem widzenia – biada, jeśli je przekroczą…

GEHENNA: Królu, wiek dziewiętnasty uderzył.

j0000007XUB2v23_00000_BIB_001Juliusz Słowacki, Kordian, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, t. 3, oprac. Eugeniusz Sawrymowicz, Wrocław 1979, s. 395–396.

Na skomplikowaną biografię Kordiana nakłada się wątek historiozoficznyj0000007XUB2v23_000tp001historiozoficzny. Akcję właściwą dramatu poprzedza Przygotowanie (razem z Prologiem zainspirowane przez Fausta Goethego), metaforycznie ilustrujące dzieje świata przez pryzmat ścierania się sprzecznych wartości dobra i zła. Wprowadzony tam motyw wpływu szatana na losy Polski powraca w fabule dramatu. Przyczyną tej ingerencji okazała się klęska powstania listopadowego, którego przywódców Juliusz Słowacki ocenia bardzo surowo.

RkPMrS9i8fPyu1
Canaletto, Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej, 1767–1768
Canaletto, Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej, 1767–1768 , olej na płótnie, Zamek Królewski w Warszawie, licencja: CC 0
R14k84yBNxgXR1
Marcin Zaleski, Katedra św. Jana, ok. 1850
Marcin Zaleski, Marcin Zaleski, Katedra św. Jana, ok. 1850, licencja: CC 0
Ćwiczenie 2
RmLJZHgk2aOeZ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
Ra5jxK3R0vhum1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RPT6oiXuqp2LK1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R195tTVki8QfB1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij, jakiego czynu postanowił podjąć się Kordian. Co wpłynęło na jego decyzję?

Kordian był inspirowany oglądanymi przez Słowackiego inscenizacjami paryskimi w Cirque Olimpique oraz Porte Saint Martin (ruchoma, obrotowa scena, arena cyrkowa). Dzieje bohatera układają się w szerokiej perspektywie czasu i przestrzeni z wykorzystaniem możliwości technicznych i scenograficznych nowoczesnego teatru.

Ćwiczenie 7.1

Które fragmenty utworu wymagają wykorzystania możliwości technicznych nowoczesnej sceny? Znajdź odpowiednie cytaty.

Ćwiczenie 7.2

Przygotuj szkic scenografii wybranego fragmentu utworu.

Ćwiczenie 8
RIHLWB6JJlb2G1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
KordianJuliusz Słowacki
Juliusz Słowacki Kordian

Wstrzymać ich, na Boga! Niech myśl młodych ciemnicy nie przestąpi proga, Niech spisek z czarną twarzą na świat nie wychodzi, Bo tam na świecie białym błyszczy Boga słońce! Zwołałem tu szalonych, bo wiatr grobów chłodzi, Bo mogę wezwać prochy królów za obrońcę. Jam niegdyś z piersi moich lał poety pienia, Dziś bym je chętnie wydarł z kart wiekowej sławy I spaliłbym je w ogniu, gdyby z ich płomienia Myśl wydobyć głośniejszą nad młodzieńcze wrzawy, Myśl łamiącą sztylety.

(Akt III, scena IV)

j0000007XUB2v23_00000_BIB_001Juliusz Słowacki, Kordian, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, t. 3, oprac. Eugeniusz Sawrymowicz, Wrocław 1979, s. 395–396.
Ćwiczenie 9.1

Określ, kto wypowiada powyższe słowa.

Ćwiczenie 9.2

Wskaż różnice pokoleniowe, jakie ujawniają się w trakcie zebrania spiskowców w podziemiach katedry św. Jana.

Ćwiczenie 9.3

Podziel uczestników zebrania w podziemiach katedry na dwa stronnictwa i uporządkuj ich przeciwstawne racje.

Ćwiczenie 9.4

Omów zarzuty, jakie wysuwa Podchorąży pod adresem cara i pod adresem polskiego społeczeństwa.

Ćwiczenie 9.5

Określ poglądy Księdza. Zastanów się nad ich wymową w kontekście koronacji cara w polskim kościele. Na podstawie utworu i innych dostępnych źródeł spróbuj ustalić stosunek Juliusza Słowackiego do działalności spiskowej Polaków.

Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831Maurycy Mochnacki
Maurycy Mochnacki Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831

W Polszcze wszystkie powstania wypłynęły z tajemnych knowań. To inaczej być nie mogło, bo obecność nieprzyjaciela zawsze wymagała przezorności i tajemnicy. Mieszkańcy muszą się najpierw porozumieć co do środków i chwili działania. Nasamprzód kilku się zmawia, potem kilkunastu, potem jeszcze więcej, póki liczba ich nie będzie tak wielka, jak trzeba do sprawienia ruchu mogącego nadać popęd całemu krajowi.

j0000007XUB2v23_00000_BIB_002Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. 1, Poznań 1863, s. 182.
Juliusz SłowackiMaria Dernałowicz
Maria Dernałowicz Juliusz Słowacki

Spisek ten pod piórem Słowackiego zmienia się w symbol wszelkiej próby podjęcia czynu zbrojnego, w symbol powstania listopadowego. Spisek z 1829 roku ogląda poeta przez pryzmat walki z lat 1830–1831, i dlatego Kordian jest dramatem o powstaniu. Jedność spisku kruszy nie tylko lęk, rozbijają ją również wątpliwości natury moralnej wobec decyzji królobójstwa. Kordian decyduje się działać sam, tak jak samotnie powzięli decyzje powstania szlacheccy rewolucjoniści – podchorążowie. Poeta ukazuje swego bohatera w konkretnym działaniu, przeciwstawiając go tym samym Mickiewiczowskiemu Konradowi, którego walka z Bogiem o naród pokazana była na płaszczyźnie mistycznej. Kordian ma w nocy wartę w Zamku, ma dostęp do cara. Ale nie może go zabić, nie może dokonać c z y n u. Pęta go nie tylko Strach, ale i rodząca przerażające, niszczące zdolności do czynu wizje – Imaginacja, matka poezji.

j0000007XUB2v23_00000_BIB_003Maria Dernałowicz, Juliusz Słowacki, Warszawa 2009, s. 56–57.
Ćwiczenie 10.1

Omów, w kontekście cech charakterologicznych bohatera, dwie personifikowane siły (Strach i Imaginację), które zdominowały świadomość Kordiana tuż przed realizacją czynu.

Ćwiczenie 10.2

Przeczytaj poniższy fragment:

KordianJuliusz Słowacki
Juliusz Słowacki Kordian

Naród ginie, dlaczego? – aby wieszcz narodu Miał treść do poematu, a wieszcz rym odlewał, Aby nieliczną iskrę ognia pośród lodu Z pieśni wygrzebał anioł i w niebie zaśpiewał. Widzisz, jak cenię wieszczów gromowładne plemię.

(Akt III, scena VI)

j0000007XUB2v23_00000_BIB_001Juliusz Słowacki, Kordian, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, t. 3, oprac. Eugeniusz Sawrymowicz, Wrocław 1979, s. 395–396.
Ćwiczenie 11

Zastanów się nad ironiczną tonacją wypowiedzi Doktora. W jakim sensie wypowiedź ta zawiera drwinę z poezji romantycznej?

Ćwiczenie 12
R1amQtxojS83q1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13

W której scenie postaci z ludu odgrywają kluczową rolę i w jakim sensie stanowią ilustrację poglądów społecznych Słowackiego. Wypowiedź uzasadnij.

W akcie III, rozgrywającym się w Warszawie, bohater‑spiskowiec uczestniczy w konspiracyjnym zebraniu spiskowców w podziemiach katedry św. Jana, gdzie trwa dyskusja nad metodą walki, ujawniająca istotne różnice pokoleniowe. Przedstawiciele starszego pokolenia (np. Prezes) odwołują się do zachowania zasad kodeksu rycerskiego i walki honorowej. Reprezentanci młodego pokolenia są zwolennikami walki spiskowej. Kordian zamierza zrealizować desperacki czyn zamachu na życie cara Mikołaja I. Zamiaru swego nie finalizuje, gdyż w kulminacyjnej scenie nie wytrzymuje napięcia i pada zemdlony – porażony przez dwie personifikowane władze: Strach i Imaginację. Zostaje aresztowany i osadzony w szpitalu psychiatrycznym, gdzie Doktór (przypominający Mefista) deprymuje go swoim cynizmem i szyderstwem. Bohatera ponownie dręczy stan depresji spowodowanej niemożnością spełnienia się w czynie. Przygnębia go świadomość własnej kompromitacji. Zostaje skazany na śmierć i zdegradowany – pozbawiony szlachectwa, przez co został zrównany ze stanem chłopskim. Na oczach tłumu zgromadzonego na placu Saskim wykonuje desperacki skok przez bagnety. W chwili, gdy dowódca plutonu egzekucyjnego daje znak do rozpoczęcia egzekucji, przybywa carski adiutant z aktem ułaskawienia. Nie wiadomo jednak, czy zdążył na czas…

Oparty na wydarzeniach autentycznych z 1829 roku epizod zamachu na życie cara wyznacza autorską refleksję nad przyczyną klęski powstania listopadowego. Poeta wskazuje niedojrzałość polityczną młodego pokolenia, bezradnego wobec dramatu historii. Wielkimi przegranymi są tu – przywołani w Przygotowaniu – przywódcy powstania, lecz również niepewny i niekonsekwentny bohater, zdeprymowany znużeniem i samotnością. Dramat Słowackiego został pisany z myślą o inscenizacji teatralnej (wystawiony na scenie po raz pierwszy w 1899 roku w Krakowie). Wieloznaczność psychiki bohatera, zróżnicowanie stylów, scen, struktury wiersza świadczą o oryginalności i dojrzałości artystycznej autora. Mimo otwartej kompozycji, fragmentaryczności scen, fantastyki wymieszanej z realizmem, patosu połączonego z groteską nie mógł być w Polsce z powodów politycznych, a na zachodzie Europy nie wzbudził większego zainteresowania.

j0000007XUB2v23_000tp001
j0000007XUB2v23_0000003T
JPOL_E3_E4_Konteksty

Konteksty

Juliusz Słowacki. Dzieje twórczościJuliusz Kleiner
Juliusz Kleiner Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości

„W dramacie, któremu tło daje na przemian wieś polska, park londyński, willa włoska, Watykan, szczyt Mont Blanc, rozległa perspektywa placu Saskiego i placu Zamkowego, z dostojną kolumną Zygmunta, wnętrze katedry, sale zamkowe i uboga, ponura izba więzienna – w dramacie tym jest i świat fantastyczny, i świat wizji, i próby realizmu i aktualność – i historia, i miłość z samobójstwem, i spisek, i problemat religijny, i sprawa narodowa, i sceny zbiorowe, i monologi liryczne – jest w nim i Mickiewicz, i Byron, i Goethe, i Wiktor Hugo, i Shakespeare”.

j0000007XUB2v23_00000_BIB_004Juliusz Kleiner, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. 1, Lwów-Warszawa-Kraków 1924, s. 268–269.
Ćwiczenie 14

W kontekście wypowiedzi Juliusza Kleinera zredaguj pisemną refleksję na temat nowatorstwa artystycznego Kordiana oraz wyrażonej w nim polemiki z Mickiewiczowską apologią narodu i poezji romantycznej.

j0000007XUB2v23_00000041
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 15

Podejmijcie próbę inscenizacji fragmentu Kordiana Juliusz Słowackiego. Jakie rekwizyty i elementy scenografii wykorzystacie?

Ćwiczenie 16

Kordian jest dramatem o kompozycji otwartej, a więc nie ma jednoznacznego zakończenia, które zamykałoby losy bohatera. Spróbuj dopisać dwie możliwe wersje ostatniej sceny.

Ćwiczenie 17

Napisz esej, w którym wypowiesz się na temat: „Romantycy polscy wobec aktualnej sytuacji politycznej w kraju”. Odwołaj się do znajomości III cz. Dziadów Adama Mickiewicza oraz Kordiana Juliusz Słowackiego.

R1c9CSafww9E81
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.