Ku pamięci – wieczór poświęcony jednemu z kompozytorów (twórców muzycznych)
Ważne daty
10 VII 1835 - urodził się w Lublinie
1844–46 - pobierał nauki w Konserwatorium Paryskim u J.L. Massarta
od 1848 - działalność koncertowa w Europie
1849–50 - podjęcie studiów kompozytorskich u H. Colleta w Paryżu
1853 - skomponował zbiór etiud L’école moderne
1860 - posada nadwornego solisty w Petersburgu, skomponował duety skrzypcowe Etiudy‑kaprysy
1862–68 - posada profesora klasy skrzypiec konserwatorium w Petersburgu
1872–74 - tournée wraz z A. Rubinsteinem po Stanach Zjednoczonych
1875–76 - posada profesora konserwatorium w Brukseli
31 III 1880 - śmierć kompozytora w Moskwie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości): reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności), muzyki jazzowej i rozrywkowej, polskich pieśni artystycznych i patriotycznych, utworów ludowych w postaci oryginalnej i artystycznie opracowanej;
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
5. Uczeń określa charakterystyczne cechy:
1) polskich tańców narodowych: poloneza, mazura, kujawiaka, oberka, krakowiaka;
6. Wymienia nazwy epok w dziejach muzyki (średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, muzyka XX w.) oraz potrafi wskazać kompozytorów reprezentatywnych dla nich.
7. Porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów: np. Mikołaj Gomółka, Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki i inni).
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.
rozpoznawać słuchem utwory Henryka Wieniawskiego;
rozpoznawać słuchem rytmy polskich tańców narodowych w utworach Henryka Wieniawskiego - poloneza i oberka;
opowiadać o wybranych faktach z życia Henryka Wieniawskiego.
Henryk Wieniawski – droga do sławy
Wieczór poświęcony jednemu z kompozytorów… To temat, który jest wyjątkowo trudny do zrealizowania. Główny problem to kryterium. Czym się kierować przy wyborze tego jednego? Proponuję hasło „Teraz Polska”, a następnie wspomnieć o twórczości naszego rodaka Henryka Wieniawskiego, który tworzył w epoce romantyzmu. Muzyk ten był tytanem pracy. W trakcie tej lekcji poznasz kilka faktów z okresu dziecięcego i nastoletniego wybitnego skrzypka, które ukażą jego etos pracy. Słuchać zaś będziesz muzyki z całego okresu jego twórczości. W tym rozdziale skoncentruj się na czytaniu ze zrozumieniem.
Na lubelskiej starówce (1835‑1843)
W atmosferze patriotyzmu i kultu muzyki
Staromiejska lubelska kamienica. […] „Tadeusz Wieniawski – magister filozofii, medycyny i chirurgii” – informowała tabliczka na drzwiach mieszkania. Rzadkim jednak bywał pan Tadeusz domownikiem w tych progach. Jako lekarz o rozległej praktyce odwiedzał licznych chorych w mieście i okolicy. Wieczorami jednak skupiał wokół siebie sąsiadów, przyjaciół do prowadzenia przez siebie żarliwych dysput o sprawach publicznych. Najczęściej rozpamiętywano niedawne tragiczne wydarzenia narodowe – powstanie listopadowe, którego pan Tadeusz był aktywnym i zasłużonym uczestnikiem. Jako lekarz ambulansu batalionowego, a następnie lekarz sztabowy czwartego pułku strzelców pieszych przebył całą kampanię i za poniesione w niej zasługi dwukrotnie był odznaczony krzyżem wojskowym. Po upadku powstania z gorliwym poświęceniem
zebrał 365 żołnierzy i oficerów, przeprowadził ich przez granicę do Prus, tam urządził dla nich szpital i otoczył staranną opieką lekarską. Po ogłoszeniu przez cara Rosji ograniczonej amnestii dla powstańców, wrócił do kraju i podjął praktykę lekarską w Lublinie. Powstańcze przeżycia wywarły znaczny wpływ na osobowość lubelskiego lekarza, na dobór przyjaciół, wśród których dominowali towarzysze walk. Pani Regina, druga żona Tadeusz Wieniawskiego, była córką wziętego warszawskiego lekarza Józefa Wolffa. Miała jedenaścioro rodzeństwa, w tym ośmiu braci. Kilku z nich zasłużyło się w różnych sferach działalności kulturalnej, gospodarczej i społecznej. […] Najbardziej znanymi byli Edward – słynny pianista, kompozytor i profesor Konserwatorium Paryskiego oraz Maurycy – księgarz i wydawca petersburski. Dom państwa Wolffów należał do tych ośrodków życia towarzyskiego, które określano mianem salonów muzycznych Warszawy. […] Spotkania towarzyskie w owym czasie były częstą okazją do wspólnego muzykowania. U państwa Wieniawskich, za sprawą pani domu, był one regułą. Więcej, ilekroć do Lublina zjeżdżali na występy artyści z Warszawy czy też z innych miast lub krajów, nigdy nie omijali salonu państwa Wieniawskich, a oczarowani gościnnością i muzykalnością gospodarzy, ochoczo włączali się do kameralnego muzykowania.
W takiej to atmosferze patriotyzmu i kultu muzyki wzrastały dzieci państwa Wieniawskich.
Źródło: Edmund Grabkowski, Henryk Wieniawski i jego muzyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
W jakim powstaniu brał udział ojciec Henryka Wieniawskiego - Tadeusz Wieniawski?
- Powstanie listopadowe
- Powstanie styczniowe
- Powstanie warszawskie
- Powstanie kościuszkowskie
Dzieckiem, które okazało się najbardziej utalentowane w rodzinie Wieniawskich był Henryk.
Szybko odkryto, że malec dysponuje ponadprzeciętnymi możliwościami. Rodzice rozpoczęli kształcenie syna. Henryk robił niewiarygodne postępy, grał coraz trudniejsze partie, a w wieku siedmiu lat dał pierwszy koncert. Po konsultacjach z wybitnymi profesorami oraz autorytetem w dziecinie wiolinistyki Henrykiem Panofką rodzice zdecydowali się posłać malca do najlepszej europejskiej uczelni – Konserwatorium Paryskiego. Już wówczas Panofka po wysłuchaniu gry młodego Wieniawskiego zawyrokował, że w przyszłości Henryk stanie się jednym z najwybitniejszych europejskich skrzypków. Radził też nie szczędzić kosztów na jego kształcenie.
Do Paryża ośmioletni Henryk wyjechał z mamą. Ale czy do Konserwatorium mógł wstąpić każdy utalentowany student? Tego dowiesz się z poniższego tekstu.
W konserwatorium Paryskim (1843‑1848)
Le petit Polonais
Regulamin Konserwatorium przewidywał dopuszczenie na studia młodzieży od dwunastego roku życia i to tylko narodowości francuskiej. Henryk miał zaledwie osiem lat. […] Poddano go niezwykle surowemu egzaminowi; w ciągu jednego tygodnia, nie biorąc instrumentu do ręki, miał opanować z nut Koncert skrzypcowy Kreutzera. Zdumiał egzaminatorów znakomitym wykonaniem zadania, zyskał w nich gorących orędowników dokonania wyłomu w regulaminie. Starania te poparły wpływowe miejscowe koła artystyczne, a także ambasada rosyjska w Paryżu. Doprowadzono w końcu do wydania dekretu, na mocy którego 28 listopada 1843 roku Henryk Wieniawski został wpisany pod numerem 468 na listę uczniów Konserwatorium Paryskiego.
Źródło: Edmund Grabkowski, Henryk Wieniawski i jego muzyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
Wskaż wszystkie prawidłowe zdania dotyczące okoliczności przyjęcia Henryka Wieniawskiego na studia muzyczne.
- Regulamin Konserwatorium Paryskiego przewidywał dopuszczenie na studia młodzieży od dwunastego roku życia
- Regulamin Konserwatorium Paryskiego przewidywał dopuszczenie na studia młodzieży tylko narodowości francuskiej.
- Po wysłuchaniu gry Wieniawskiego zrobiono wyjątek i przyjęto go do Konserwatorium Paryskiego.
- Henryk Wieniawski nie spełniał wymogów formalnych regulaminu Konserwatorium Paryskiego i dlatego rozpoczął studia w jednej z najlepszych uczelni Europy – w Pradze.
- Henryk Wieniawski nie spełniał wymogów formalnych regulaminu Konserwatorium Paryskiego i dlatego rozpoczął studia w jednej z najlepszych uczelni Europy – w Lipsku.
W konserwatorium Paryskim (1843‑1848)
Najmłodszy absolwent
Świadom niezwykłego talentu swego wychowanka profesor Massart przygotowywał go do rychłej samodzielnej kariery artystycznej. Drogą do niej w paryskiej uczelni były doroczne egzaminy konkursowe. Miarą ich rangi i znaczenia niech będzie fakt, że komisję egzaminacyjną powoływano dekretem rządowym, a przewodniczącym mianowano z reguły dyrektora Konserwatorium. Egzaminy były wydarzeniem, które wzbudzało w Paryżu zawsze ogromne zainteresowanie. […] Jako test dojrzałości wybrano dla skrzypków trudny XVII Koncert skrzypcowy d‑moll Viottiego […]. Przed samym wejściem publiczności uczniowie po raz ostatni powtarzali swe utwory; Massart zauważył, że Wieniawski gra z pamięci i nalegał, by nuty leżały na pulpicie na wypadek, gdyby chłopcu nie dopisała pamięć. Gdy Massart poszedł na swoje miejsce i koncert się rozpoczął, a nadeszła kolej na Henryka, on rozmyślnie przewrócił nuty do góry nogami i rzuciwszy wyzywające spojrzenie na nauczyciela, zaczął grać.
Wyniki przeszły oczekiwania Massarta. Henryk Wieniawski został bezapelacyjnie zwycięzcą egzaminu konkursowego. Dokonał tego w trzecim roku nauki, w jedenastym roku życia, a więc w wieku, w którym według regulaminu nie miał nawet jeszcze prawa do rozpoczęcia paryskich studiów. Został tym samym najmłodszym absolwentem w historii uczelni. Paryski tygodnik muzyczny „Revue et Gazette Musicale” pisał o tym wydarzeniu, iż „szczytowym i najbardziej zdumiewającym osiągnięciem roku 1846 była pierwsza nagroda w grze na skrzypcach, uzyskana przez jedenastoletnie dziecko, które nigdy dotąd nie uczestniczyło w konkursach”.
Źródło: Edmund Grabkowski, Henryk Wieniawski i jego muzyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
Wskaż wszystkie prawidłowe zdania dotyczące egzaminu konkursowego Henryka Wieniawskiego w Konserwatorium Paryskim.
- Henryk Wieniawski został zwycięzcą egzaminu konkursowego w paryskiej uczelni w trzecim roku nauki, w jedenastym roku życia, a więc w wieku, w którym według regulaminu nie miał nawet jeszcze prawa do rozpoczęcia studiów Konserwatorium.
- Henryk Wieniawski został najmłodszym absolwentem w historii uczelni.
- Henryk Wieniawski nigdy dotąd nie uczestniczył w konkursach.
- Henryk Wieniawski nie został dopuszczony do egzaminu konkursowego.
- Henryk Wieniawski podczas egzaminu konkursowego zdobył zaszczytne drugie miejsce.
Po tym bezprecedensowym sukcesie, młodziutki Wieniawski ruszył w swoje pierwsze tournéetournée. W tym czasie poznał wielu czołowych muzyków, zdobył ich uznanie i sympatię. Zrozumiał słowa jednego z krytyków, który sugerował Wieniawskiemu kontynuowanie studiów. W roku 1849 czternastoletni Henryk powrócił do Konserwatorium Paryskiego, tym razem jako student klasy kompozycji. Wieniawski pracował wyjątkowo gorliwie i również te studia odbył w przyspieszonym tempie.
Henryk Wieniawski miał utalentowanego brata Józefa, który był pianistąpianistą. W Paryżu zaczęli wspólnie koncertować, zdobywając sławę i życzliwe oceny krytyków. Ich koncerty krytycy uważali za jedne z najciekawszych w całym sezonie, byli pod wrażeniem wykonywania przez młodych artystów najtrudniejszych utworów z repertuaru różnych kompozytorów.
Młody Wieniawski zaczął otrzymywać honorowe tytuły, które stawały się przepustkami do rozwijania wirtuozowskiej kariery. M.in. przyznano mu tytuł członka Wielkiego Towarzystwa Filharmonicznego, którym kierował wybitny kompozytor Hektor Berlioz. Godność tę przyznawano tylko nielicznym najwybitniejszym artystom. Kiedy Wieniawski miał wyjechać do Rosji, sam Hektor BerliozHektor Berlioz w jednym z paryskim dzienników ubolewał nad tym podkreślając, że Paryż traci jednego z najwybitniejszych muzyków, jacy ukończyli Konserwatorium Paryskie.
Uzupełnij zdania.
Po powrocie z pierwszego tournée czternastoletni Henryk Wieniawski rozpoczął dalsze studia w Konserwatorium Paryskim jako student klasy ..................... Brat Henryka, Józef był wybitnym pianistą, czyli grał na ....................... Bracia wspólnie koncertowali zdobywając uznanie krytyków. Henrykowi przyznano wiele tytułów, m.in. tytuł członka Wielkiego Towarzystwa Filharmonicznego, którym kierował wybitny kompozytor Hektor Berlioz. Kiedy Wieniawski wyjeżdżał do Rosji, ............................ stwierdził, że Paryż traci jednego z najwybitniejszych muzyków, jacy ukończyli ...............................................
Z kolejnego tekstu dowiesz się o pewnym szczególe z trasy koncertowej nastoletnich braci Wieniawskich, którzy w ciągu dwuletniego tournée po Europie wystąpili podczas niespełna 200 koncertów. Henryk Wieniawski miał wówczas konkurenta, którym był o dziesięć lat starszy skrzypek - Apolinary KątskiApolinary Kątski. Stanisław MoniuszkoStanisław Moniuszko – ojciec polskiej opery narodowej - śledził karierę obydwu skrzypków. Oto jak pisał o młodych artystach podczas ich pobytu w Wilnie w 1852 roku.
Między Wisłą i Wołgą, Bałtykiem i Morzem Czarnym (1850‑1852)
Rywalizacja i koleżeńskość
W liście do czołowego polskiego krytyka muzycznego, Józefa Sikorskiego, który zresztą początkowo także cenił wyżej Kątskiego, wymieniając artystów przybywających w 1852 roku do Wilna na doroczne kontrakty (rodzaj giełdy towarów rolniczych) przy nazwisku tegoż Kątskiego dopisał Moniuszko „niegodny”, a nazwisko braci Wieniawskich opatrzył dopiskiem „tych ostatnich oczekuję najgoręcej”. Spełnili widać jego nadzieje, skoro po koncertach w liście do innego publicysty, Aleksandra Walickiego, stwierdził, iż „Wieniawscy ogromne od przeszłego roku poczynili postępy, pracują malcy gorliwie”.
Źródło: Edmund Grabkowski, Henryk Wieniawski i jego muzyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
Mimo tak długiego i napiętego kalendarza koncertowego i uciążliwych podróży po rozległej Rosji i krajach nadbałtyckich Henryk Wieniawski znalazł czas na komponowanie. Jest to dowodem nie tylko na ogromny talent artysty, ale również na jego wielką pracowitość. Doświadczenia z tego dwuletniego tournée stały się fundamentem do budowania dalszej artystycznej kariery Henryka Wieniawskiego w zbliżającym się życiu dorosłym.
Henryk Wieniawski był również pedagogiem - profesorem klasy skrzypiec konserwatorium w Petersburgu, a także profesorem konserwatorium w Brukseli.
Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego
Ukoronowaniem twórczości Henryka Wieniawskiego jest organizacja międzynarodowego konkursu skrzypcowego jego imienia. W 1935 roku - w setną rocznicę urodzin artysty - jego bratanek Adam, zainicjował w Warszawie międzynarodowe spotkania młodych skrzypków. Po drugiej wojnie światowej konkurs przeniesiono do Poznania. Konkurs jest organizowany co pięć lat i jest dla młodych skrzypków szansą na rozpoczęcie światowej kariery. Jest to najstarszy konkurs skrzypcowy na świecie.
Na jakim instrumencie grał Henryk Wieniawski?
................
Twórczość Henryka Wieniawskiego
Posłuchaj kilku utworów Henryka Wieniawskiego. Zwróć uwagę na aparat wykonawczy.
Wskaż taniec, w którego rytmie jest napisany ten utwór. Zwróć uwagę na charakterystyczny rytm, tempo i charakter a z pewnością bez trudu rozwiążesz to zadanie.
- Polonez
- Mazur
- Oberek
- Kujawiak
- Krakowiak
Utwór, którego posłuchasz za chwilę Wieniawski komponował w momencie ważnym dla jego przyszłości związanej z założeniem rodziny. Legendę napisał, kiedy rodzice jego ukochanej Isabelli Hampton nie zgodzili się na ich zaręczyny. Zwróć uwagę na ładunek emocjonalny zawarty w tym dziele. Być może emocje emanujące z tego utworu przemówiły do rodziców Isabelli, ponieważ po roku para wzięła ślub. Legenda reprezentuje gatunek liryki instrumentalnej popularny w romantyzmie. Zwróć również uwagę na budowę utworu, pod koniec słuchanego fragmentu pojawi się ponownie część pierwsza. Podczas słuchania rozwiąż zadanie.
Legenda ma trzyczęściową budowę, gdzie części skrajne są takie same. W okienka wpisz schemat utworu za pomocą liter a później wybierz schemat graficzny.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Na nagraniu Legenda opus siedemnaste, autorstwa Henryka Wieniawskiego. Utwór wykonuje solista skrzypek z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej. Utwór jest bardzo emocjonalny, smutny. Utwór ma budowę trzyczęściową, dwie skrajne części są takie same, dominuje w nich uczucie smutku. Środkowa część jest dużo bardziej optymistyczna, w końcówce dramatyczna.
Schemat utworu do wpisania:
............|............|............
- jeden
- dwa
- trzy
Kolejny utwór to błyskotliwa miniatura wirtuozowska napisana w formie ronda. Dzieło to Wieniawski zadedykował dla swojego nauczyciela Lamberta Massarta – profesora Konserwatorium Paryskiego. Podczas słuchania rozwiąż zadanie.
Kolejny utwór jest napisany w rytmie oberka. Podczas słuchania zwróć uwagę na charakterystyczne cechy tego narodowego tańca polskiego.
Sprawdź swoją wiedzę
Wskaż na miasto, w którym odbywa się Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego.
- Poznań
- Warszawa
- Lublin
- Kraków
- Zakopane
- Gdańsk
- Szczecin
- Łódź
- Rzeszów
- Białystok
- Zielona Góra
- Wrocław
- Opole
- Kielce
- Gorzów Wielkopolski
Podaj nazwę miasta, w którym urodził się Henryk Wieniawski.
............
Odpowiadaj na pytania i przechodź do kolejnych etapów gry.
-
Wskaż instrument, na którym gra skrypek.
Kontrabas
Altówka
Skrzypce
Wiolonczela
-
Na jakim instrumencie grał Józef Wieniawski?
altówka
skrzypce
fortepian
wiolonczela
-
Kim dla Henryka Wieniawskiego był Józef Wieniawski?
Bratem
Synem
Nie byli rodziną, była to tylko zbieżność nazwisk
Ojcem
-
Do jakiej grupy instrumentów należą skrzypce?
smyczkowe
dęte
perkusyjne
elektrofony
-
Wskaż miasto, w którym zmarł Henryk Wieniawski.
Wilno
Warszawa
Lublin
Moskwa
-
Wskaż miasto, w którym odbył się I Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego.
Lublin
Poznań
Paryż
Warszawa
Słownik pojęć
ur. 11 XII 1803, La Côte‑Saint‑André (dep. Isère), zm. 8 III 1869, Paryż, francuski kompozytor i dyrygent.
r. 23 X 1825, Warszawa, zm. 29 VI 1879, tamże, brat Antoniego, skrzypek, pedagog muz. i kompozytor.
twórca utworów muzycznych.
ur. 5 V 1819, Ubiel k. Mińska, zm. 4 VI 1872, Warszawa, kompozytor, dyrygent, organista i pedagog muzyczny.
polski taniec ludowy, wyróżniający się wśród tańców 3‑miarowych o rytmach mazurkowych (kujawiak, mazur) szybkim tempem i wirowym ruchem par tancerzy.
muzyk grający na fortepianie.
europejski prąd ideowy, literacki i artystyczny z początku XIX w., odwołujący się do idealizmu, natury, uczucia, wprowadzający motywy ludowe, elementy fantastyki oraz idee patriotyczne. Romantyzm w muzyce zaczął się pojawiać już w twórczości Beethovena. Istnieją trzy daty uznawane za początek romantyzmu tj. lata 1801 (stworzenie sonaty fortepianowej nr 14 cis‑moll op. 27 nr 2), 1821 (opera Wolny Strzelec K.M. Wbera), 1830 (powstanie Symfonii fantastycznej Berlioza). Wśród zagranicznych przedstawicieli romantyzmu wyróżnia się: Franza Schuberta, Roberta Schumanna, Felixa Mendelssohna‑Bartholdy'ego, Niccolo Paganiniego, Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszkę, Henryka Wieniawskiego. Ryszarda Wagnera, Franicszka Liszta, Modesta Musorgskiego, Piotra Czajkowskiego i innych.
[fr.] - podróż artysty, orkiestry, zespołu dramatycznego itp. z gościnnymi występami do różnych miejscowości oraz krajów.
ur. 23 V 1837, Lublin, zm. 11 XI 1912, Bruksela, brat Henryka i Juliana, stryj Adama, pianista, kompozytor i pedagog muzyczny.
Definicje słownikowe opracowano na podstawie:
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
Edmund Grabkowski, Henryk Wieniawski i jego muzyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990