Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Rq8bArLTtHul91

Kultura i mity – Posejdon

Ważne daty

1696‑1770 – Giovanni Battista Tiepolo

1700‑1759 – Lambert‑Sigisbert Adam

1843‑1902 – Henryk Siemiradzki

1845‑1915 – Walter Crane

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RoXUQv8AZC15P1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online skills.

1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;

4) jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;

Nauczysz się

wyjaśniać związki kultury europejskiej, zwłaszcza polskiej z kulturą antyczną;

tłumaczyć tekst łaciński na język polski, korzystając ze słownika łacińsko‑polskiego;

tworzyć wypowiedzi z wykorzystaniem popularnych łacińskich terminów z różnych dziedzin.

Pochodzenie Neptuna vel Posejdona i jego zmienny charakter

PosejdonPosejdonPosejdon w mitologii greckiej - stgr. Ποσειδῶν Poseidōn, łac. Neptunus był synem Kronosa i Rei, który zaraz po narodzeniu został pożarty przez swojego ojca, gdyż ten obawiał się utraty władzy. Dopiero Zeus - szóste dziecko Kronosa i Rei, dzięki podstępowi Rei, zachował się przy życiu i mógł stanąć do walki z ojcem o władzę i uwolnić swoje rodzeństwo: Posejdona, Herę, Demeter, Hadesa i Hestię.

Podczas podziału władzy nad światem Posejdon wylosował panowanie nad morzami i oceanami, z pominięciem jedynie mórz wewnętrznych, których patronem był Pontos. Władzę nad wodami przejął Posejdon od Okeanosa, który oddał mu ją dobrowolnie.

Również od Okeanosa otrzymał za żonę jedną z jego córek – Amfitrytę, choć niestety nie pozostał jej wierny, a jego potomkami (nie z Amfitrytą) bywały postacie i stwory posiadające złą wolę i nieraz czyniące spustoszenie. Sama Amfitryta mimo wszystko wiodła godne i luksusowe życie w morskich głębinach – mówi się nawet, że miała ogród większy od Hery a służyły jej oraz jej małżonkowi niezliczone nimfy wodne. W tym magicznym ogrodzie rosły drzewa rodzące znakomite owoce, a ponadto znaleźć tam można było algi, korale, gąbki i wiele innych stworzeń.

Siedziba Posejdona i Amfitryty znajdowała się na środku morza wewnętrznego - Morze Śródziemne. Był to wspaniały pałac otoczony przez nereidy, delfiny i inne przedziwne stworzenia morskie. Według Jana Parandowskiego pałac ten był błękitny a dach jego zbudowanym był z muszli, które w czasie każdego odpływu ukazują swe perły. Okna pałacu były z bursztynu, a ze ścian wyrastały kwiaty.

Film pt. Posejdon

R1KjG52AQZbp7
Film animowany zatytułowany „Posejdon” przedstawia ilustrowaną opowieść o bogu mórz. Jest ona przedstawiona w wersji łacińskiej oraz polskiej. Na pierwszym slajdzie ukazane jest wnętrze pomieszczenia. Pośrodku stoi okrągły stolik, fotele i kanapa; po obu stronach okna znajdują się regały z książkami. Na kolejnym slajdzie wyjmowana jest jedna z książek z półki; ukazuje się jej pierwsza strona z ilustracją przedstawiającą marmurowe popiersie Neptuna. Bóg ma bujne włosy i zarost. Ubrany jest w szatę spiętą ozdobną broszą. Podpis pod ilustracją: Neptun, Muzeum Sztuki w Los Angeles, Kalifornia. Na przeciwległej stronie znajduje się tytuł, który czyta lektorka: „De Neptuno deo” - „O bogu Neptunie”. Na następnym ekranie widnieją kolejne dwie strony książki. Po lewej mieści się ilustracja przedstawiająca rzeźbę Amfitryty. Bogini ukazana w pozycji półleżącej znajduje się na szczycie dwustopniowej fontanny. Ma gołe ciało, jedynie przez ramię i plecy ma przerzucony płaszcz. W lewej ręce trzyma dużą konchę, prawą opiera o wysoki instrument muzyczny. Postument, na którym siedzi jest zdobiony motywami marynistycznymi. Po stopniach fontanny spływa woda. Podpis pod ilustracją: Rzeźba Amfitryty, Centrum Światowego Handlu, Montreal. Prawa strona ekranu zawiera tekst łaciński czytany przez lektorkę: Neptunus, Iovis frater, marium et aquarum deus erat et maris imperium tenebat. Aquas regebat et in alto mari habitabat. Ibi cum uxore Amphitrite regnabat mariumque animalibus praeerat. Kolejny ekran ukazuje ilustrację przedstawiającą pomnik z fontanną Amfitryty oraz powyższy tekst łaciński i jego polski przekład. Ilustracja przedstawiająca fontannę jest czarnobiała. Marmurowa rzeźba Amfitryty stoi w bogato dekorowanym zagłębieniu w ścianie. Bogini ukazana jest na nago. W prawej ręce trzyma włócznię. Spod jej stóp tryskają strumienie wody. Po obu stronach fontanny ustawione zostały rzeźby przedstawiające konie w galopie. Przednie nogi unoszą do góry, mają rozwiane grzywy i otwarte pyski. Ściana z fontanną zwieńczona jest herbem Szczecina. Pod ilustracją znajduje się podpis: Pomnik (z fontanną) Amfitryty w Szczecinie – istniał w latach 1902 – 1932. Lektorka czyta polski przekład tekstu: Neptun, brat Jowisza, był bogiem mórz i oceanów oraz dzierżył imperium morza. Panował nad wodami i zamieszkiwał w morskiej głębinie. Tamże królował z żoną Amfitrytą i stał na czele stworzeń morskich (dosł. mórz). Na następnym ekranie ukazana jest kolorowa ilustracja przedstawiająca dzieło Waltera Crane’a pt. „Konie Neptuna”. Wielkie bałwany morskie na pierwszym planie mają zarysy koni w galopie. Spienione fale doskonale imitują ich rozwiane grzywy. Za końmi rysuje się niewyraźna postać Neptuna. W szacie utkanej z fal i koronie na głowie zdaje się powozić rydwanem. Całość przedstawiona jest w niebieskozielonej kolorystyce. Podpis pod ilustracją: Walter Crane, Konie Neptuna, 1892 r., Nowa Pinakoteka, Monachium. Lektorka czyta łaciński tekst znajdujący się po prawej stronie ekranu: Nonnumquam mare ventis vehementer movebatur et ingentibus maris undis nautarum retia delebantur. Tum nautae Neptunum, dominum maris, advocabant et deus aquarum turgida maria placabat. Na kolejnym ekranie ukazana jest ilustracja z mozaiką przedstawiającą Neptuna. Bóg stoi w powozie zaprzężonym w hipokampy. W prawej ręce dzierży trójząb, w lewej uprząż. Szata targana przez wiatr unosi się wokół jego nagiego ciała. Konie, w kolorze brązowo – zielonkawym, mają od połowy rybie ogony skręcone spiralnie. Podpis pod ilustracją: Neptun na mozaice rzymskiej z rejonu Afryki północnej, Muzeum archeologiczne, Suza. Po prawej stronie ekranu znajduje się tekst łaciński oraz jego polski przekład, czytany przez lektorkę: Czasami morze bardzo wzburzało się za sprawą wiatrów, a sieci rybaków były niszczone przez wielkie fale. Wtedy rybacy przyzywali Neptuna, władcę morza, a bóg uspokajał wzburzone przestworza oceanów.

Tekst interaktywny

De Neptuno deo
Neptunus, Iovis frater, marium et aquarum deus erat et maris imperium tenebat. Aquas regebat et in alto mari habitabat. Ibi cum uxore Amphitrite regnabat mariumque animalibus praeerat.
Nonnumquam mare ventis   vehementer   movebatur et ingentibus maris undis nautarum retia delebantur. Tum nautae Neptunum, dominum maris, advocabant et deus aquarum turgida maria placabat.

Tłumaczeniem4d56cab9ece95734_0000000000006Tłumaczenie

m4d56cab9ece95734_0000000000005
m4d56cab9ece95734_0000000000006

ŹródłoŹródłoŹródło

Źródło

Zakres władzy Posejdona

Posejdon uważany był przez Greków i Rzymian za patrona żeglarzy i rybaków, jednak Odyseja Homera oraz w mniejszym stopniu Eneida Wergiliusza pokazują go jako kapryśne, zmienne i srogie bóstwo, mające swoich ludzkich faworytów i potrafiące chować urazę – choćby wobec Laomedonta, który odmówił Posejdonowi należnej zapłaty za zbudowanie murów Troi.

Chociaż Posejdon wspierał Greków w wojnie trojańskiej, to nie był przeciwko wszystkich Trojanom, a tylko tych pochodzących od Priama. Dlatego uratował Eneasza i przeniósł w odległe miejsce już w ostatniej chwili – wówczas gdy Achilles miał zadać śmiertelny cios.

Z drugiej strony Odysowi (walczącemu w wojnie trojańskiej przecież po stronie Greków) nie odpuścił za niefortunne oślepienie Polifema, który był synem Posejdona. Klątwa Posejdona, która spadła za ten czyn na Odysa przez 10 długich lat nie pozwoliła mu wrócić do rodzinnej Itaki.

Posejdon, gniewny władca mórz w Eneidzie nie rozpętuje burz a je ucisza, inaczej niż w opowieści Homera, gdzie bardziej wyraźnie da się zauważyć jego porywczy charakter.

Posejdon posiadał władzę nad trytonami, ichtiocentaurami oraz innymi morskimi stworzeniami a ponadto przypisywano mu władzę nad nadmorskimi skałami, które potrafił rozbić swym trójzębem czy pobudzać nowe źródła tam, gdzie ich wcześniej nie było. Przypisywano mu również powodowanie trzęsień ziemi, przez co nosił przydomek Seismos (gr. seismos – trzęsienie ziemi). Według mitu bowiem wulkaniczną eksplozją podniósł z morskiej głębiny wyspę Delos i dzięki temu stworzył spokojne miejsce dla Leto (Latony), aby urodziła Apollina i Artemidę.

Jak przystało na bóstwo olimpijskie Posejdon miał poświęcone sobie tylko stworzenie – delfina a jego świętym drzewem była sosna.

Wyobrażenie Władcy mórz w sztuce

Posejdona przedstawiano zazwyczaj jako mężczyznę o silnej budowie ciała z muszelkami wplecionymi w brodę i z nieodłącznym atrybutem władzy – trójzębem. Ów trójząb, stworzony został dla Posejdona przez cyklopów, którzy w ten sposób chcieli mu się odwdzięczyć za uwolnienie z Tartaru.

Podwodny bóg Posejdon przemieszczał się niezwykłym rydwanem, do którego zaprzężone były przedziwne morskie stworzenia – hippokampy. Zazwyczaj towarzyszyli mu wspomnieni wcześniej trytoni i ichtiocentaurzy.

Ważnym też jest niezwykle alegoryczne przedstawienie Neptuna i Wenecji na obrazie Giovanni Battista Tiepolo, Neptun obdarowuje Wenecję, stworzonym w 1748‑1750 r.

RDivG7vSH8RzC1
Giovanni Battista Tiepolo, „Neptun obdarowuje Wenecję”, 1748-1750r., Pałac w Wenecji, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Scena jest alegoryczna, bo taka panowała wówczas moda. Widać tutaj Neptuna z długą brodą, który bardzo ostrożnie przechyla róg czy kielich i przesypuje wypełniające je złoto do płaszcza pięknej kobiety, która tu jest symbolem miasta Wenecji

Wyróżniającym jest to, że Neptun nie jest tutaj, wbrew powszechnym wyobrażeniom, muskularnym osiłkiem, a raczej pokornym starcem. Ponadto patrzy on z oddaniem w oczy pięknej Wenecji.

Warto wiedzieć o swoistym upodobaniu miast do tworzenia fontann z Posejdonem w roli głównej oraz z jego równie szacowną małżonką – Amfitrytą. Jak można sobie wyobrazić, nie ma chyba nic piękniejszego niż podświetlona fontanna w wieczorny letni dzień, z tajemniczym bóstwem spoglądającym na przechodniów.

Potężny bóg morza ułagodzony przez bajkopisarzy

Pośrednio, ale jednak, władcę mórz i oceanów jako pierwszy spróbował ujarzmić Hans Christian Andersen w baśni Mała syrenka (duń. Den lille Havfrue) z 1837 roku.

Tu - król mórz posiadający sześć córek, z których najpiękniejszą była najmłodsza, przedstawiony jest jako potężny władca, ale i troskliwy ojciec, który po tym jak został wdowcem zapewnia córkom opiekę ich babki.

Małą Syrenkę (ang. The Little Mermaid) w roku 1989 przedstawiła również wytwórnia Walt Disney Pictures nie ujmując również niczego z dobroduszności i godnej postaci władcy mórz (tutaj zwanego Trytonem). To sam kochający ojciec lituje się nad swoją piękną córką Ariel widząc jak bardzo pokochała człowieka i za jego sprawą dziewczyna zamienia rybi ogon na ludzkie kończyny. W końcu ułagodzony król mórz i oceanów błogosławi związek swej córki z księciem Erykiem.

RbVMgWtdSu0ce1
Kadr z bajki Walta Disneya „Mała Syrenka”, 4.bp.blogspot.com, CC BY 3.0

Jeśli natomiast zajrzymy do poważniejszej filmografii, to samego Posejdona możemy zobaczyć w filmie Zmierzch tytanów z roku 1981 r. gdzie w rolę Posejdona wcielił się Jack Gwillim. Włada on Krakenem - ostatnim z Tytanów, który na rozkaz Zeusa niszczy miasta, jeśli te nie były należycie posłuszne bogom.

Ponadto wyobrażenie samej postaci Posejdona możemy oglądać w filmie Percy Jackson i Bogowie Olimpijscy: Złodziej pioruna z roku 2010, gdzie w rolę Posejdona wcielił się Kevin McKidd.

Na koniec warto wspomnieć, że samo imię naszego wspaniałego boga Posejdona jest bohaterem najpierw filmu Ronalda Neame o tytule Tragedia Posejdona z 1972 roku oraz stworzonego na nowo Posejdona Wolfganga Petersena z 2006 roku.

Dzięki filmom, bardziej niż przez literaturę czy sztukę mamy okazję podziwiać nieograniczoną niczym potęgę oceanu a przy tym uświadomić sobie oczywistą ludzką niemoc wobec tejże.

Poza filmem, starożytne bóstwo ożywało także w muzyce napisanej do Posejdona przez Klausa Badelta - nie tak docenionej jak pozostałe ścieżki dźwiękowe tego muzyka, aczkolwiek mimo wszystko zasługującej na uwagę i refleksję:

REnmyrC4nocxW1
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię wygiętą w kształcie fali, na której znajduje się zapis nutowy. Dodatkowo zamieszczono utwór muzyczny. Jest to ścieżka dźwiękowa z filmu „Posejdon” autorstwa Klausa Badelta, Muzyka instrumentalna wykonywana jest przez orkiestrę symfoniczną. Fragment cechuje się szybkim tempem. Muzyka jest głośna i rytmiczna; momentami przypomina szum morskich fal. Na koniec fragmentu tempo staje się coraz bardziej wolne; szum fal jest bardziej wyraźny.
Ścieżka dźwiękowa z filmu „Posejdon” autorstwa Klausa Badelta, online-skills, CC by 3.0

Zadania

RFzyrHVm9LoBH
Ćwiczenie 1
Wskaż imiona rodziców boga mórz Posejdona. Możliwe odpowiedzi: 1. Kronos 2. Rea 3. Gaja 4. Zeus
R1Al884qnzoo7
Ćwiczenie 2
Na podstawie przytoczonej charakterystyki podaj imiona postaci związanych z mitem o Posejdonie: 1. Syn Posejdona oślepiony przez Odysa. 2. Uciekinier spod Troi, który podczas swej tułaczki cieszył się względami Neptuna i pozostawał pod jego opieką. 3. Córka Okeanosa, którą pojął za żonę Posejdon.
R1AASluf89TMx
Ćwiczenie 3
Podaj znaczenie polskie następujących łacińskich rzeczowników: 1. nauta, nautae 2. deus, dei 3. aqua, aquae 4. animal, animalis 5. unda, undae
Rjr7yjFer9QKS
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Od jakich łacińskich słów pochodzą następujące polskie rzeczowniki: 1. Adwokat 2. Morze 3. Dominacja?
R1U4ZwI5addGu
Ćwiczenie 5
Wskaż przydomek, który charakteryzuje Posejdona, jako sprawcę trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów. Możliwe odpowiedzi: 1. Seismos 2. Enosichthon 3. Hippokourios
R1cqwvHK5Nu42
Ćwiczenie 6
Wskaż zdania prawdziwe. 1. Tryton był pół człowiekiem, pół rybą. 2. Drzewem poświęconym Posejdonowi był dąb. 3. Trójząb dla Posejdona wykuł w swej kuźni Hefajstos.
RqGcH2K238Vtf
Ćwiczenie 7
Podaj nazwę przynajmniej jednego miasta, na terenie którego znajduje się fontanna z rzeźbą Neptuna.

Słowniki

Słownik pojęć

Posejdon
Posejdon

greckie imię boga mórz i oceanów – Posejdon.
Dokładnie brzmiało ono: Poseidõn, a w dialekcie doryckim Poteidan. Pierwsza część imienia morskiego boga – posei, bądź potei, wskazuje na niego jako na władcę, pana.
Druga natomiast, zawierająca don bądź dan, łączy go z wodą, bądź z zawartym w jego imieniu słowem da / de, które wskazywałoby na ziemię.

Enosichthon / Ennosigaios
Enosichthon / Ennosigaios

przydomek Posejdona. Oznacza dosłownie Trzęsący ziemią, czyli Ziemiotrzęsca.

Hippios / Hippokourios
Hippios / Hippokourios

kolejny przydomek Posejdona. Dosłowne znaczy koński, a obok Opiekun koni.

Gaieochos
Gaieochos

jeszcze jeden przydomek Posejdona. Oznacza dosłownie: Pan Ziemi.

Słownik łacińsko‑polski

R1bbhgIoOSsM5m4d56cab9ece95734_00000000000121
Słownik łacińsko-polski
Źródło: online-skills.
m4d56cab9ece95734_0000000000012

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska, Warszawa–Bielsko‑Biała 2010

Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1998

L. Rychlewska, Dzieje literatury rzymskiej, Wrocław 2008

S. Stabryła, Owidiusz. Świat poetycki, Ossolineum 1989