Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RN28LzaIRb8K71

Kultura i mity – Zeus i Danae cz.1

Ważne daty

II tysiąclecie p.n.e. – Początki kultu Zeusa w Dodonie

X w. p.n.e. – Początki osadnictwa w oazie Siwa

IX w. p.n.e. – Początki osadnictwa w Delfach

VIII w. p.n.e. – Założenie Cumae przez kolonistów z greckiej wyspy Eubei

1

Scenariusz dla nauczyciela

R1ProXIADRUGi1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

Nauczysz się

rozpoznać i interpretować mity;

rozpoznać i interpretować dzieła antycznej sztuki greckiej, związane z mitem;

analizować ze zrozumieniem tekst łaciński;

rozpoznawać i rozumieć zjawisko greckich wyroczni i ich rolę kulturową.

Danae i Perseusz

R6aCUIGMx4wFZ1
Ilustracja przedstawia boga Zeusa. Znajduje się on w centralnej części obrazu. Głowę ma zwróconą w lewą stronę, ręce rozstawione na boki. W prawej dłoni trzyma piorun, w lewej orła. Ma czarne ufryzowane włosy oraz szpiczastą brodę. Ubrany jest w długą szatę. Pod jego stopami widnieje motyw meandra. Ilustracja jest przykładem malarstwa czewonofigurowego – jasne postaci umiejscowione są na czarnym tle. Dodatkowe informacje: Zeus, władca bogów i mąż Hery, słynął z licznych romansów z boginiami, nimfami i śmiertelniczkami. Ze związków tych przychodzi na świat herosi – śmiertelni, lecz często obdarzeni nadnaturalną siłą i walecznością półbogowie.
R11K63Mgj07bL1
Ilustracja przedstawia rysunek czerwonofigurowy wykonany na wazie. W centralnej części ukazana jest półnaga kobieta. Siedzi na ozdobnej sofie spoglądając w górę, skąd spływają krople złotego deszczu. Tło ilustracji jest czarne. Dodatkowe informacje: Nie przeszkodziło to jednak Zeusowi. Władca bogów często przecież przybierał różne postacie, kiedy starał się uwieść lub zdobyć kolejny obiekt swoich uczuć. W przypadku Danae dostał się do zamkniętej wieży, przemieniwszy się w krople złotego deszczu.
R1BioECwagIuQ1
Ilustracja przedstawia rysunek czarnofigurowy umieszczony na fragmencie naczynia. Podzielony jest wyraźnie na dwie części. W górnej znajdują się popiersia dwóch kobiet stojących bokiem. Wyższa ma na głowie długą chustę, a włosy przewiązane opaską. Niższa stoi przed nią; ma związane ciemne włosy. Nad ich głowami latają czarne ptaki. Poniżej ukazane są elementy dekoracyjne oddzielone poziomymi liniami. Dodatkowe informacje: Danae zaszła w ciążę, co doprowadziło jej ojca do wściekłości. Ze złości i strachu kazał zamknąć córkę wraz z wnukiem w drewnianej skrzyni i wrzucić do morza. Spodziewał się bowiem, że Danae i nowo narodzony syn Zeusa, imieniem Perseusz, zginą na morzu
R1CJDCadVXbKh1
Ilustracja przedstawia rysunek czerwonofigurowy umieszczony na wazie. W centralnej części ukazane są cztery postacie: dwie kobiety oraz dwóch mężczyzn. Jeden z nich, znajdujący się lewej stronie obrazu, ma brodę i długie kręcone włosy. Ubrany jest w szatę sięgającą do kostek. Stoi bokiem. Prawą rękę wyciąga w kierunku kobiet, w lewej trzyma długi kij. Drugi mężczyzna, z brodą i czarnymi włosami, przecina ogromną skrzynię, która jest ustawiona pośrodku. Pierwsza z kobiet stoi za skrzynią. Głowę ma zwróconą w stronę mężczyzny stojącego z lewej strony ilustracji. Macha do niego ręką. Druga kobieta stoi po prawej stronie. Ubrana jest w długą szatę, na ręku trzyma dziecko, które wskazuje na skrzynię. Kobieta ma prawą rękę uniesioną do góry. Dodatkowe informacje: Bogowie jednak czuwali nad dziewczyną i dzieckiem. Skrzynia z Danae i Perseuszem bezpiecznie wylądowała na plaży na wyspie Serifos. Na plaży znalazł ją rybak. Po otwarciu skrzyni z wielkim zdumieniem odkrył, że w środku jest dwoje ludzi. Zabrał Danae i Perseusza na dwór władcy swojej ojczystej wyspy, Polidektesa. Król otoczył niespodziewanych gości opieką.
R1Kddk4vCXgzf1
Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn oraz stojącą obok białą jałówkę. Znajdują się oni na tle krajobrazu. Starszy mężczyzna, pochylony, opiera się o drzewo. Jest prawie łysy. Tułów ma przepasany ciemną tkaniną. Na lewo stoi młody człowiek. Przez plecy i biodra ma przerzucony czerwony szal. W lewej ręce, uniesionej do góry, trzyma fujarkę; w prawej ukrywa za nogą sztylet. Na głowie ma czapkę, spod której wystają brązowe włosy sięgające do szyi. Tło stanowią zarośla i skały. Dodatkowe informacje: Wśród dziewcząt, na które Zeus zwrócił uwagę, była córka króla Argos, Akrisjosa. Nazywała się Danae i pozostawała niezamężna, jej ojciec bowiem obawiał się związanej z narodzinami ewentualnego wnuka wyroczni. Zamknął więc córkę w wieży, samotną.
R14F37MgFayxQ
Ćwiczenie 1
Do opisów postaci z mitu o Danae dopasuj ich imiona. Król, który zamknął córkę w wieży. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusz, 2. Zeus, 3. Polidektes, 4. Akrisjos Syn Danae. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusz, 2. Zeus, 3. Polidektes, 4. Akrisjos Bóg, który przyjął postać złotego deszczu. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusz, 2. Zeus, 3. Polidektes, 4. Akrisjos Król, który wziął Danae pod opiekę. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusz, 2. Zeus, 3. Polidektes, 4. Akrisjos
R1J0F29YPZ3l0
Ćwiczenie 2
Ułóż chronologicznie wybrane wydarzenia z mitu o Danae i Zeusie. Elementy do uszeregowania: 1. Danae cum filio in arca includĭtur. 2. Danae muro lapideo praeclusa est. 3. Rex Acrisius nepotem futurum timet. 4. Iuppiter se in imbrem aureum convertit.
RSjT5l2IeO4bS
Ćwiczenie 3
Wskaż poprawną odpowiedź na pytanie: Na jakiej wyspie wylądowała skrzynia z Danae i Perseuszem? Możliwe odpowiedzi: 1. Santoryn 2. Serifos 3. Skiatos
m5aef1afc0bb5e810_0000000000106

Hyginus, Fabulae 63

Danae Acrisii et Aganippes filia. Huic fuit fatum, ut, quod peperisset, Acrisium interficeret; quod timens Acrisius eam in muro lapideo praeclusit. Iuppiter autem in imbrem aureum conversus cum Danae concubuit, ex quo natus est Perseus. Quam pater ob stuprum inclusam in arca cum Perseo in mare deiecit. Ea voluntate Iovis delata est in insulam Seriphum, quam piscator Dictys cum invenisset, effracta ea vidit mulierem cum infante, quos ad regem Polydectem perduxit, qui eam in coniugio habuit et Perseum educavit in templo Minervae. Quod cum Acrisius rescisset eos ad Polydectem morari, repetitum eos profectus est; quo cum venisset, Polydectes pro eis deprecatus est, Perseus Acrisio avo suo fidem dedit se eum numquam interfecturum. Qui cum tempestate retineretur, Polydectes moritur; cui cum funebres ludos facerent, Perseus disco misso, quem ventus distulit in caput Acrisii, eum interfecit. Ita quod voluntate sua noluit, deorum factum est; sepulto autem eo ArgosArgosArgos profectus est regnaque avita possedit.

Polecenie 1

Napisz 4 zdania łacińskie, opisujące poniższą ilustrację.

R16lxysLRZf4o1
Źródło: online-skills.
R31sZ34nua1iZ
Po wysłuchaniu opisu ilustracji odpowiedz na pytanie w języku łacińskim: Quis arcam cum matre et filio invenit?
R1cKMGWg4PUoW
Ćwiczenie 4
Wskaż, który z podanych łacińskich czasowników jest odpowiednikiem polskiego czasownika „pozostawać, zwlekać”. Możliwe odpowiedzi: 1. morior, mori, mortuus sum 2. moror, morāri, morātus sum 3. proficiscor, proficisci, profectus sum.
m5aef1afc0bb5e810_0000000000154

Król Akrisjos i wyrocznia

R1OtcrFccDDGQ1
Ilustracja przedstawia ruiny greckiej świątyni Apollina w Delfach. Zachowało się z niej zaledwie kilka fragmentów kolumn stojących na kamiennym podmurowaniu. W centralnej części znajduje się podest prowadzący do wejścia, a po jego obu stronach niewielkie schody. W lewym dolnym rogu leżą kamienne bloki stanowiące resztki świątyni. Ruiny ukazane są na tle niewielkiego wzgórza. Dodatkowe informacje: 1. Akrizjos, ojciec Danae, obawiał się swego nie narodzonego jeszcze wnuka, dostał bowiem odpowiedź wyroczni, sugerującą, że zginie z jego ręki. Choć starał się za wszelką cenę uniknąć zapowiedzianego mu losu, ostatecznie zginął przypadkiem z ręki Perseusza, syna swej córki Danae. 2. Akrisjos nie był jedynym, który otrzymał od wyroczni odpowiedź niejasną i wieloznaczną. Nie powstrzymywało to jednak Greków przed zadawaniem wyroczniom pytań i bardzo poważnym traktowaniem ich odpowiedzi. 3. Jednym z głównych bóstw wyroczni był Apollo. Na zdjęciu oglądamy ruiny jego świątyni w Delfach, gdzie mieściła się także najsłynniejsza z jego wyroczni. Kapłanka Apollina, wieszczka Pytia, udzielała tam odpowiedzi pielgrzymom z całego śródziemnomorskiego świata. Mity mówią o wielkiej dawności Delf: archeolodzy i historycy datują początki osadnictwa w tym miejscu na IX w. p.n.e.
RHCswWCg5MHpi11
Ilustracja przedstawia aktualny stan amfiteatru w Dodonie. Na fotografii ukazane są miejsca dla widowni, usytuowane wokół centralnej części teatru – orchestry. Przed amfiteatrem znajduje się duża przestrzeń porośnięta trawą i drzewami. Na horyzoncie widnieją szczyty gór. Dodatkowe informacje: Inną ważną wyrocznią była położona w Epirze, na północnym zachodzie Grecji, Dodona. Uchodziła za najstarszą z greckich wyroczni: kult Zeusa był tam obecny już w II tysiącleciu p.n.e. Kapłani i kapłanki Zeusa w Dodonie wieszczyli z szumu liści świętych dębów i zachowań ptaków.
RqohEQyYFCDvA1
Ilustracja przedstawia korytarz wykuty w skale. Ma on kształt trapezu. W górnej części skała porośnięta jest roślinnością. Na prawo od wejścia do korytarza znajdują się niewielkie kamienne schody. Przed nimi usytuowany jest mur zbudowany z drobnych kamieni. Dodatkowe informacje: Ważne wyrocznie świata antycznego znajdowały się nie tylko na terenie Grecji właściwej. Wszystkim chyba znane jest imię wieszczki Sybilli. Jej wyrocznia mieściła się w italskim Cumae w pobliżu Neapolu. Miasto to założyli greccy koloniści z wyspy Eubea w VIII w. p.n.e.
RT0tYvbFTsOta11
Ilustracja interaktywna przedstawia las zielonych palm rozciągający się po horyzont. Rosną bardzo gęsto stykając się ze sobą. Między palmami, w centrum fotografii, znajduje się plac otoczony murem oraz dwa budynki. Dodatkowe informacje: 1. Herodot, wybitny grecki historyk z V w. p.n.e., tak pisze o dwóch wyroczniach świata antycznego: Wieszczące kapłanki w Dodonie tak opowiadają: Dwie czarne gołąbki wyleciały z egipskich Teb i jedna z nich przybyła do Libii, druga do nich. Ta usiadła na dębie i przemówiła ludzkim głosem, że tu musi powstać wyrocznia Zeusa. Otóż Dodonejczycy pojęli to jako boski rozkaz i zastosowali się do niego. O drugiej gołąbce, która odleciała do Libii, opowiadają, że rozkazała ona Libijczykom założyć wyrocznię Ammona; bo i ta wyrocznia należy do Zeusa. 2. Ta druga wyrocznia, o której mówi historyk, to egipska wyrocznia Ammona (przez Greków utożsamianego z Zeusem) w oazie Siwa. Była ona bardzo poważana przez Greków: odwiedził ją między innymi Aleksander Wielki.
R1MpdRtGQSmo2
Ćwiczenie 5
Podaj imiona następujących postaci występujących w micie o Danae. 1. rodziców Danae 2. syna Danae i Zeusa 3. rybaka, który wydobył z morza skrzynię z Danae i Perseuszem 4. króla wyspy Serifos
Rax4SeXIIHQqD
Ćwiczenie 6
Wskaż, które z podanych zdań, odnoszących się do mitu o Danae i Perseuszu, są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Aganippe soror Danaes fuit. 2. Danae filium Iovis peperit. 3. Dictys piscator fuit. 4. Danae muro ligneo praeclusa est. 5. Perseus regem insulae disco interfecit.
Polecenie 2

Korzystając z łacińskiego tekstu Hyginusa napisz po polsku dialog między Danae, Perseuszem, Akrisjosem i Polidektesem, związany z przyjazdem króla Akrisjosa na wyspę SerifosSerifosSerifos.

R1BDCaY3uKDKx
Przygotuj się do wypowiedzi na temat: Jak mogła toczyć się rozmowa między Danae, Perseuszem, Akrisjosem i Polidektesem, gdy Akrisjos przybył na wyspę Serifos.

Słowniki

Słownik pojęć

Argos
Argos

miasto na Peloponezie; jednym z mitologicznych królów Argos był Akrisjos.

Pytia
Pytia

wieszczka wróżąca w wyroczni Apollina w Delfach

Serifos
Serifos

grecka wyspa na Morzu Egejskim

Sybilla
Sybilla

wieszczka wróżąca w wyroczni w Cumae w Italii

R1JUmF7tkSclbm5aef1afc0bb5e810_00000000000081
Słownik łacińsko – polski
Źródło: online skills.
m5aef1afc0bb5e810_0000000000008
m5aef1afc0bb5e810_0000000000240

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978

J. Parandowski, Mitologia, Wydawnictwo Puls, Londyn 1992

Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Znak, Warszawa 2014