Temat: DNA i chromosomy

Adresat

Uczeń klasy VIII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

I. Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń:

2. wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Wymagania szczegółowe

V. Genetyka. Uczeń:

1. przedstawia strukturę i rolę DNA,

3. opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer) i podaje liczbę chromosomów komórek człowieka oraz rozróżnia autosomy i chromosomy płci.

Cel lekcji

Uczniowie wyjaśniają, w jaki sposób w komórce przechowywana jest informacja genetyczna.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, jak jest zbudowana nić DNA i gdzie jest przechowywane w komórce;

• opiszesz budowę chromosomu;

• wyjaśnisz, ile chromosomów znajduje się w komórkach ludzkich;

• podasz przykłady organizmów, mających inną liczbę chromosomów niż człowiek.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Miniwykład, prezentacja, praca z filmem, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia przedmiotowe.

Praca indywidualna oraz praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablety/komputery;

• tablica interaktywna lub tradycyjna.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel określa cel lekcji i informuje uczniów o jej planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel podaje temat lekcji, uczniowie zapisują go w zeszytach.

Realizacyjna

1. Prowadzący lekcję, korzystając z ilustracji dostępnych w zasobach internetu, przedstawia sposoby przechowywania materiału genetycznego przez komórki eukariotyczne, prokariotyczne oraz wirusy. Następnie koncentruje się na organizmach eukariotycznych: omawia budowę nici DNA oraz budowę i funkcje chromosomów.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że pewna ilość DNA jest przechowywana w mitochondriach i chloroplastach, jednak nie tworzą one chromosomów. Wyjaśnia, że komórka jajowa każdego zwierzęcia zawiera mitochondria, ale plemnik człowieka i innych ssaków pozostawia wszystkie swoje organella poza komórką jajową. Ssaki (w tym człowiek) dziedziczą DNA znajdujące się w mitochondriach wyłącznie po matce.

3. Prowadzący lekcję pyta podopiecznych, dlaczego nić DNA jest poskręcana. Uczniowie zgłaszają swoje pomysły i zapisują je na tablicy. Nauczyciel weryfikuje hipotezy.

4. Prowadzący lekcję określa ilość chromosomów w komórkach somatycznych ludzkiego organizmu oraz poleca uczniom znalezienie informacji na temat liczby chromosomów w komórkach somatycznych innych organizmów. Uczniowie dyskutują na temat przyczyn występowania różnej ilości chromosomów u różnych gatunków.

5. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne sprawdzające stopień opanowania wiadomości poznanych w czasie lekcji.

Podsumowująca

Uczniowie zadają pytania, proszą o dodatkowe wyjaśnienia i uzupełniają notatki.

Praca domowa

Omów biologiczne znaczenie mitozy i mejozy.

Słownictwo

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

DNA and chromosomes

In almost all organisms, genetic information – or information about their structure and functioning – is contained in DNA, deoxyribonucleic acid. In organisms with a nucleus (eukaryotic) the majority of the DNA is stored in the cell nucleus, which is a kind of control centre of the cell. A certain amount of DNA is also found in the mitochondria and chloroplasts, but chromosomes aren’t made there. Positive DNA is often inherited from one parent - in the case of people after their mothers.

Individual sections of DNA, are called genes, they contain instructions on the structure of cellular proteins and the various processes taking place in the cell. When the cell does not divide, the nucleus DNA is in loosely arranged threads, and the instructions within it can be read freely.

Before a cell divides, the amount of DNA contained in it doubles, and the threads twist strongly. During the division sticky, elongated structures are formed from them, which can only be seen under a microscope. These are chromosomes. They consist of two chromatids, that connect with each other in the place called the centromere.

The number of chromosomes in cells is specific to a given species. In people it is 46. 44 of them are called autosomes and 2 are sex chromosomes. The latter are marked with the letters X and Y. Women have somatic cells with 44 autosomes and 2 X chromosomes, and men have 44 autosomes, one X chromosome and one Y.

• Chromosomes consist of DNA strands and enable precise division of genetic material between cells.

• Prior to cell division, there is always a doubling of the amount of DNA in the cell nucleus.