Oś czasu. 1747 Niepodległy Afganistan Początki historii Afganistanu sięgają XVIII wieku i jest to historia zmagań plemienia Afgańczyków z Iranem przeplatanych również licznymi konfliktami wewnątrzplemiennymi w rywalizacji o przywództwo. Ostateczne w ich wyniku Ahmad Szah Durrani deklaruje utworzenie niepodległego państwa afgańskiego ze stolicą w Kandaharze. Obraz przedstawia portret mężczyzny. Mężczyzna ma brodę oraz wąsy, a na głowie ma turban. 1838 Brytyjski protektorat Nieszczęśliwie dla nowo powstałego państwa XVIII i XIX wiek to również czas brytyjskiej ekspansji imperialnej. Poszerzając swoje wpływy na kontynencie azjatyckim, Brytyjczycy najeżdżają również ziemie Afganistanu, ustanawiając tam swój protektorat pod rządami króla Szudża Szaha. Afgańczycy uznawali Szudża Szaha za zdrajcę. Był też władcą niezwykle okrutnym, a przez to niepopularnym. Gdy w 1842 r. wojska brytyjskie opuszczają Afganistan, Szudża ginie zamordowany. Afganistan ponownie pogrąża się w konfliktach wewnętrznych i wojnach z Iranem. Obraz przedstawia wnętrze pałacu. Po prawej stronie na murowanym piedestale siedzi mężczyzna z turbanem na głowie. Wokół niego stoją mężczyźni. Po lewej stronie stoi dwóch mężczyzn. Rozmawiają ze sobą. 1878 Druga wojna brytyjsko-afgańska Afganistan odmawia przyjęcia brytyjskiej misji dyplomatycznej, co daje początek brytyjskiej inwazji na Afganistan. W ciągu dwóch lat Brytyjczycy zyskują zdecydowaną przewagę w konflikcie. Porozumienie pomiędzy walczącymi stronami przewiduje oddanie afgańskiej polityki zagranicznej pod kontrolę Wielkiej Brytanii w zamian za zakończenie brytyjskiej okupacji znacznej części terytorium Afganistanu. Na obrazie znajdują się żołnierze z bronią. Walczą ze sobą. Na ziemi leżą martwe ciała. W tle znajdują się kłęby dymu. 1919 Deklaracja niepodległości Kolejne powstanie przeciwko siłom brytyjskim przynosi sukces. Emir Amanullah Khan ogłasza niepodległość Afganistanu i jego pełną niezależność względem Imperium Brytyjskiego. Emir próbuje wdrażać reformy i umacniać swoją władzę, jednak spotyka się z niepokojami społecznymi i musi ostatecznie salwować się ucieczką. Na kolejną dekadę kraj pogrąża się w chaosie. Zdjęcie przedstawia mężczyznę w stroju wojskowym z medalami. Ma czarne wąsy. Posiada wysokie nakrycie głowy z przypiętym orderem. 1933 Rządy króla Mohammada Zahera Szaha W 1933 r. do władzy dochodzi Mohammad Zaher Szah, który rządzi Afganistanem przez kolejne czterdziestolecie. Już wcześniej terytorium Afganistanu było terenem walki o wpływy pomiędzy Imperium Brytyjskim a Rosyjskim. Teraz król Zaher chętnie korzysta z sowieckiego wsparcia ekonomicznego i militarnego. Wraz ze wzrostem wpływów sowieckich państwo laicyzuje się stopniowo, co jednak spotyka się z silną opozycją wewnętrzną. Władza króla Zahera słabnie. Zdjęcie przedstawia mężczyznę w stroju wojskowym z odznaczeniami. Mężczyzna jest wyłysiały, ma wąsy oraz duży nos. 1973 Republika Afganistanu W 1973 r. władzę w wyniku zamachu stanu przejmuje były premier Afganistanu Mohammed Daud, który proklamuje powstanie Republiki Afganistanu. Początkowo Daud opiera swoją pozycję o sojusz ze Związkiem Sowieckim. Na scenę wkraczają po raz pierwszy Amerykanie – USA nieoficjalnie wspierają grupy mudżahedinów (arabskich bojowników) zwalczających reżim Dauda. Prezydent Daud stopniowo odchodzi od współpracy ze Związkiem Sowieckim, skłaniając się ku Zachodowi. Jednocześnie zmierza do coraz silniejszej autokracji i rozpoczyna czystki polityczne wśród dawnych sojuszników. Napięcia wewnętrzne doprowadzają do kolejnego puczu, prezydent Daud traci władzę i życie. Kontrolę przejmuje lewicowa Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu, która rozpoczyna wdrażanie radykalnych zmian społecznych, kwestionujących tradycyjne wartości i ugruntowane struktury władzy na obszarach wiejskich (np. zakaz przymusowych małżeństw, wprowadzenie kobiet do życia politycznego, reforma rolna, powszechna alfabetyzacja). Reformy spotykają się z oporem głęboko islamskiego narodu afgańskiego. W Afganistanie wybucha wojna domowa. Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w garniturze. Jest łysy oraz nosi okulary. 1979 Sowiecka interwencja W obawie o utratę swoich wpływów w Afganistanie władze sowieckie decydują się na interwencję zbrojną. Inwazja planowana jako wojna błyskawiczna, przeistoczyła się w długotrwały konflikt. Dopiero dziesięć lat później, na początku 1989 r. Związek Sowiecki wycofał ostatnich żołnierzy z Afganistanu, kontynuował jednak wsparcie finansowe i zaopatrzeniowe. Stany Zjednoczone nadal wspierały zaś mudżahedinów, których celem było ustanowienie państwa opartego na fundamentalistycznym islamie. Broń i środki finansowe dla bojowników płyną również z Pakistanu, Chin, Iranu, Arabii Saudyjskiej. Zdjęcie przedstawią grupę mężczyzn. Mężczyźni mają na głowach turbany. Część z nich trzyma broń. W tle znajduje się krajobraz górski. 1996 Talibowie przejmują władzę Po wycofaniu się Sowietów doszło do stopniowej islamizacji kraju. Jedną z walczących grup są talibowie – fundamentalistyczne ugrupowanie islamskie (sunnickie), powstałe we wrześniu 1994 r. w Kandaharze. Stopniowo popularność talibów rosła, do ruchu przyłączały się kolejne osoby rozczarowane postkomunistyczną rzeczywistością. W 1996 r. talibom udaje się przejąć kontrolę nad Kabulem i wprowadzić rządy oparte na fundamentalistycznym islamie i najbardziej rygorystycznej interpretacji prawa szariatu – kobiety nie mogą już uczyć się ani pracować, muszą nosić burki, przywrócone zostają drastyczne kary, takie jak kamienowanie czy amputacje, policja religijna mierzy mężczyznom brody, które mają być długości brody proroka, mniejszości religijne są prześladowane, wszelkie wolności i prawa człowieka – ograniczane. Świat zachodni krytykuje reżim talibów. Jednocześnie rządy silnej ręki przyczyniają się do zakończenia wojny domowej i poprawy bezpieczeństwa mieszkańców Afganistanu. Trzeba też wspomnieć, że jednym z głównych źródeł finansowania rządów talibów jest, oficjalnie zakazana, produkcja opium. Pod ich rządami Afganistan stał się jednym z największych producentów narkotyków na świecie. Mapa Afganistanu. Mapa została podzielona trzema kolorami: na dole żółtym, po lewej górnej stronie zielonym, a po prawej górnej stronie czerwony. Kolor żółty oznacza terytorium opanowane przez Talibów. 1998 Osama bin Laden Wkrótce po przejęciu władzy przez talibów do Afganistanu przyjechał poszukiwany przez Stany Zjednoczone oskarżany o terroryzm przywódca Al-Kaidy Osama bin Laden. Z talibami łączyły go radykalne poglądy, reżim zdecydował o udzieleniu mu gościny. W 1998 r. USA zażądały od talibów wydania bin Ladena, ci jednak odmówili. Amerykanie odpowiedzieli atakami powietrznymi na jeden z obozów organizacji bin Ladena. W 1999 r. ONZ przyłączyła się do amerykańskich żądań, nakładając jednocześnie sankcje gospodarcze na Afganistan (m.in. zakaz sprzedaży broni do tego państwa). Na zdjęciu mężczyzna. Ma długą, czarną brodę, wąsy oraz turban na głowie. Mężczyzna jest uśmiechnięty. 2001 Inwazja amerykańska Niecały miesiąc po zamachach na World Trade Center Amerykanie wspomagani przez Brytyjczyków rozpoczynają naloty na Afganistan, wypowiadając wojnę terroryzmowi. Wsparcie deklarują Kanada, Australia, Niemcy i Francja. Nie udaje się jednak pojmać Osamy bin Ladena, który ucieka z terytorium Afganistanu. W listopadzie 2001 r. siły międzynarodowe przejmują kontrolę na Kabulem. Miesiąc później w niemieckim Bonn odbywa się konferencja z udziałem wszystkich głównych afgańskich sił politycznych, z wyłączeniem, rzecz jasna, talibów. Uczestnicy konferencji podpisują porozumienie, na mocy którego powołane zostają tymczasowe władze Afganistanu z Hamide Karzai na czele. Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa (International Security Assistance Force, ISAF) rozpoczynają w Afganistanie misję utrzymywania pokoju. Reżim talibów wydaje się być pokonany, jednak przywódcy Al-Kaidy nadal ukrywają się gdzieś w górach na wschodniej granicy Afganistanu. Zdjęcie przedstawia grupę żołnierzy. Żołnierze stoją naprzeciwko mężczyzny z brodą i turbanem na głowie. 2003 NATO Trwa odbudowa Afganistanu. Główne wysiłki skoncentrowane są na przywracaniu porządku publicznego, ustanowieniu legalnych władz, usuwaniu zniszczeń wojennych. W sierpniu 2003 r. kontrolę nad misją ISAF przejmuje Sojusz Północnoatlantycki – to pierwszy raz, kiedy NATO angażuje swoje siły poza Europą. Szybko wzrasta zakres zaangażowania sił międzynarodowych – z początkowych pięciu do 65 tysięcy żołnierzy z 42 państw świata, w tym wszystkich dwudziestu ośmiu państw członkowskich NATO. Afgańczycy uchwalają konstytucję i w pierwszych od trzydziestu pięciu lat demokratycznych wyborach wybierają prezydenta, którym zostaje Karzai. Kilka tygodni po wyborach prezydenckich arabska stacja Al-Dżazira nadaje nagraną przez Osamę bin Ladena wiadomość, w której bierze on odpowiedzialność za ataki na WTC i potępia administrację Busha za jej interwencje w państwach Bliskiego Wschodu. Amerykanie deklarują nieustające wsparcie w odbudowie gospodarczej i politycznej kraju. Walki pomiędzy zwaśnionymi stronami nadal trwają. Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna ma siwą brodę oraz duży nos. Stoi przy podium i przemawia do mikrofonu. 2009 Nowe podejście Amerykanów Prezydent Obama ogłasza nową strategię działań wojennych, łączącą sukces w Afganistanie ze stabilnym Pakistanem. Podstawowym celem strategii jest „rozbicie i pokonanie Al-Kaidy i jej kryjówek w Pakistanie oraz zapobieganie powrotowi terrorystów do Pakistanu lub Afganistanu”. Strategia zakłada zwiększoną pomoc dla Pakistanu. Plany wymagają również rozmieszczenia dodatkowych czterech tysięcy żołnierzy, aby pomóc w szkoleniu afgańskiej armii i policji. Prezydent Hamid Karzai z Afganistanu z zadowoleniem przyjmuje tę strategię, stwierdzając, że plan zbliży Afganistan i społeczność międzynarodową do sukcesu. Urzędnicy i dowódcy wojskowi USA, zmieniając kurs administracji Busha, wzywają narody NATO do dostarczania niemilitarnych zasobów do Afganistanu. Urzędnicy podkreślają potrzebę przyspieszenia budowy afgańskiego społeczeństwa obywatelskiego przez członków NATO. Dwudniowy szczyt NATO na początku kwietnia kończy się obietnicą złożoną przez narody NATO, że wyślą dodatkowe pięć tysięcy żołnierzy, by wyszkolili afgańską armię i siły policyjne oraz zapewnią bezpieczeństwo sierpniowym wyborom prezydenckim w tym kraju. Zdjęcie przedstawia grupę uzbrojonych żołnierzy. Część żołnierzy jest zanurzona po pas w wodzie. W tle znajduje się górzysty krajobraz. 2012 Wycofanie sił międzynarodowych Na szczycie w Lizbonie w 2010 r. kraje członkowskie NATO podpisują deklarację wyrażającą zgodę na przekazanie siłom afgańskim pełnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo w Afganistanie do końca 2014 r. Proces transformacji rozpocznie się w lipcu 2011 r., kiedy afgańskie siły bezpieczeństwa przejmą kontrolę nad względnie najstabilniejszymi prowincjami i miastami. Jednocześnie z Afganistanu wycofane zostaną pierwsze kontyngenty ze stutysięcznych sił wojsk międzynarodowych rozmieszczonych w tym regionie. Zarówno w Afganistanie, jak i na Zachodzie, obawy, czy lokalne siły są zdolne do przejęcia kontroli nad tym terytorium, są wciąż silne. 1 maja 2011 r. przywódca al-Kaidy Osama bin Laden, odpowiedzialny za zamachy z 11 września w Nowym Jorku i Waszyngtonie, zostaje zabity przez siły USA w Pakistanie. W grudniu 2011 r., dziesięć lat po pierwszej międzynarodowej konferencji poświęconej politycznej przyszłości Afganistanu dziesiątki krajów i organizacji spotykają się ponownie w Bonn w Niemczech, aby opracować plan współpracy po wycofaniu wojsk międzynarodowych. Prezydent Afganistanu Hamid Karzai twierdzi, że kraj ten będzie potrzebował 10 miliardów dolarów rocznie w ciągu następnej dekady w celu wzmocnienia bezpieczeństwa i odbudowy oraz zobowiązuje się do walki z korupcją w zamian za dalszą pomoc międzynarodową. Konferencja nie osiąga swoich celów – ustanowienia planu przejścia Afganistanu na samowystarczalny i bezpieczny rząd – ponieważ rebelia trwa nadal, a Pakistan, kluczowy gracz, odmawia uczestnictwa. W lipcu 2013 r. armia afgańska przejmuje dowodzenie nad wszystkimi operacjami wojskowymi i operacjami bezpieczeństwa od sił NATO. W październiku 2014 r. USA i Wielka Brytania kończą operacje bojowe w Afganistanie. Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn. Mężczyzna po prawej jest ubrany w garnitur. Mężczyzna po lewej jest ubrany w charakterystyczny strój. Mężczyźni wymieniają się teczkami. Są uśmiechnięci. W tle stoją flagi. 2014 Porozumienie wyborcze Dwaj rywale do fotela prezydenta Afganistanu, Ashraf Ghani i Abdullah Abdullah, podpisują umowę o podziale władzy po dwumiesięcznej kontroli spornych wyników wyborów. Ashraf Ghani zostaje zaprzysiężony na prezydenta. Pomimo oficjalnego zakończenia bojowej roli ISAF, przemoc trwa w dużej części kraju, a rok 2014 jest najbardziej krwawym w Afganistanie od kilkunastu lat. Rozpoczyna się następna misja pod dowództwem NATO „Resolute Support”, w której zatrudnionych jest około 12 000 pracowników zapewniających dalsze szkolenie i wsparcie afgańskim siłom bezpieczeństwa. Ilustracja przedstawia zielone kółko. W środku znajdują się litery RS, a na dole napis w języku arabskim. 2015 Talibowie odzyskują wpływy Na początku 2015 r. w Afganistanie pojawia się grupa bojowników Państwa Islamskiego. W ciągu kilku miesięcy udaje im się przejąć kontrolę nad znaczną częścią obszarów kontrolowanych dotąd przez talibów. Przedstawiciele talibów i oficjalnych władz afgańskich prowadzą nieformalne rozmowy pokojowe w Katarze. Talibowie obstają przy stanowisku, że nie złożą broni, dopóki wszystkie obce wojska nie opuszczą kraju. Walki trwają, talibowie stopniowo odzyskują realną władzę w Afganistanie. Ilustracja przedstawia czarną flagę. Na środku flagi jest białe kółko. W kółku oraz nad nim znajdują napisy w języku arabskim. 2017 Matka wszystkich bomb Stany Zjednoczone zrzucają swoją najpotężniejszą bombę niejądrową, potocznie zwaną „matką wszystkich bomb” na domniemanych bojowników Państwa Islamskiego w kompleksie jaskiń we wschodniej prowincji Nangarhar. Jednocześnie talibowie wydają się być silniejsi niż kiedykolwiek, a działania wojenne utknęły w martwym punkcie. Kabul doświadcza terrorystycznych zamachów samobójczych na niespotykaną dotąd skalę, podczas gdy talibowie kontrolują ponad jedną trzecią terytorium kraju. USA ponownie wysyła marines. Prezydent Trump nakreśla swoją politykę wobec Afganistanu w przemówieniu do żołnierzy w Arlington w sierpniu 2017 r., mówiąc, że chociaż jego pierwotnym instynktem było wycofanie się, będzie jednak kontynuował zaangażowanie wojskowe, aby zapobiec pojawieniu się politycznej próżni, którą wypełniliby terroryści. W odróżnieniu od Obamy, Trump twierdzi, że decyzja o wycofaniu się będzie oparta na „sytuacji w terenie”, a nie na arbitralnych terminach. Zachęca Indie do odegrania większej roli w odbudowie Afganistanu, jednocześnie krytykując Pakistan za chronienie bojowników islamskich. Trump twierdzi, że polityczne porozumienie z talibami jest jeszcze odległe. Zdjęcie przedstawia rakietę. Rakieta leży pod ścianą. Na ścianie widnieje napis Air Force. 2019 Załamanie rozmów pokojowych z USA Niezależnie od toczonych walk, USA i talibowie podejmują rozmowy pokojowe. Najważniejsze dla talibów jest wycofanie amerykańskich wojsk, dla Amerykanów zaś – zobowiązanie się talibów do zahamowania działalności międzynarodowych grup terrorystycznych na terytorium Afganistanu. We wrześniu 2019 r. prezydent Trump nagle przerywa rozmowy pokojowe tydzień po tym, jak czołowy negocjator USA Khalilzad ogłosił, że porozumienie z talibskimi przywódcami zostało „w zasadzie” osiągnięte. Trump ogłasza na twitterze, że odwołał tajne spotkanie z talibami i afgańskim prezydentem Ghani w Camp David po tym, jak żołnierz USA zginął w ataku talibów. Talibowie twierdzą, że są zaangażowani w kontynuowanie negocjacji, ale ostrzegają, że odwołanie spowoduje wzrost liczby ofiar. Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Ma siwą brodę i wąsy, duży nos oraz odstające uszy. Mężczyzna jest łysy. Ubrany jest w garnitur.