Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1asHfF0xmQlB1

Mali mistrzowie – Twórczość Jana Vermeera van Delft

Jan Vermeer van Delft, „Widok Delft”, 1660-1661, Muzeum w Mauritshuis, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna

Ważne daty

1

1632‑1675 roku – lata życia Jana (Johannesa) Vermeer van Delft

1653 – wstąpienie malarza do gildii św. Łukasza

1653 – poślubienie Katarzyny Bolnes

1666 - 1668 – namalowanie Alegorii malarstwa, będącej zaprezentowaniem umiejętności artystycznych

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RfYDCDCPETJ38

Pobierz załącznik

Scenariusz zajęć do pobrania.
Plik PDF o rozmiarze 74.50 KB w języku polskim

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;

15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;

2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

charakteryzować twórczość Jana Vermeera jako malarza małych form;

wskazywać tematy i motywy ikonograficzne w dziełach malarza;

analizować wybrany obraz Vermeera;

wskazywać postaci we wnętrzu jako cechy najbardziej charakterystycznej dla malarstwa Vermeera;

definiować terminy: camera obscura, weduta.

Malarstwo holenderskie w XVII wieku

Malarstwo holenderskie, które z taką intensywnością pojawiło się w XVII wieku powstawało w bardzo niespokojnych czasach. W wyniku wojen z Hiszpanią Niderlandy podzielono na dwie części, które dziś nazywamy Belgią i Holandią. W części, która pozostała pod władzą Hiszpanii rozwinęło się malarstwo katolickie, którego przedstawicielem był RubensRubensRubens, a w Holandii malarstwo protestanckie, którego królem był RembrandtRembrandtRembrandt. Vermeer był wyznawcą doktryn Jana Kalwina, ale przeszedł na katolicyzm żeniąc się z katoliczką. Religia miała wpływ na tematykę obrazów Vermeera. Jan Vermeer to jeden z największych malarzy niderlandzkiego baroku. Nazywa się go „Sfinksem z Delft” z racji skąpych informacji o jego życiu. Wiadomo np. że w 1653 roku wstąpił do gildii malarzyGildia malarzygildii malarzy św. Łukasza. Jego biografię piszą obrazy.

Rembrandt
Rubens

Tematyka religijna

Malarze, w zależności od zamówienia mecenasa realizowali obrazy o różnej tematyce. Powstały różne gatunki malarskie: najwyżej ceniono storię, czyli obrazy o tematyce biblijnej, mitologicznej, historycznej, które wymagały największych umiejętności i były z tego powodu najdroższe. Nieco niżej ceniono portrety, portrety i martwe natury. Najtańsze były sceny rodzajowe, przestawiające krowy na pastwisku. Mali mistrzowieMali mistrzowieMali mistrzowie tworzyli niewielkie pod względem formatu obrazy, w których łatwo dostrzec można cała plejadę tematów malarskich. Jan Vermeer specjalizował się w malarstwie o tematyce religijnej, w malarstwie rodzajowym, wykonał też kilka pejzaży i portretów. Jednym z jego najwcześniejszych obrazów religijnych jest namalowana w  1655 roku Święta Prakseda, ukazująca rzymską świętą z II wieku. Obraz Vermeera jest kopią dzieła Felice Ficherellego. Tematykę zaczerpniętą z Nowego Testamentu malarz przedstawił także w obrazie Chrystus w domu Marii i Marty.

R17YXAGjYTqRh1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Święta Prakseda”. Ukazuje klęczącą kobietę, wyciskającą do naczynia krew z gąbki. Ma na sobie szatę koloru czerwonego, spod której widoczne są białe rękawy koszuli. W tle widoczna jest architektura miejska, pomiędzy którą znajduje się niebieskie niebo. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Element dodany przez Vermeera. 2. Święty Prakseda miała być, wg. legend córką ucznia świętego Pawła, siostrą świętej Pudenziany. Miała zginąć w czasach prześladowań za Marka Antoninusa. Zbudowano jej, jako męczennice kościół, w którym otaczano czcią jej relikwie. W XVI wieku otaczana była kultem przez jezuitów, których dom zakonny sąsiadował z domem teściowej Jana Vermeera przy Oude Langendijk w Delft. 3. To kopia obrazu malarza Felice Ficherell (1605–1660). Specjalizował się on w pokazywaniu męczeństwa chrześcijan oraz przedstawiał najsłynniejszych morderców w historii. Kolidowało to z jego przydomkiem il Riposo, czyli pełny spokoju. Do dziś tajemnicą jest jak Vermeer mógł zobaczyć i skopiować obraz Św. Praksedy. Być może stworzył obraz wzorując się na innej kopii. 4. Na obrazie Vermeera pokazany jest zamordowany chrześcijanin. Prakseda, wyciska do naczynia gąbkę z krwią męczennika. 5. W prawym, dolnym rogu dostrzeżono sygnaturę Meer N ... R ... o... o, którą odczytano jako: Meer Naar Riposo czyli Vermeer za Riposo.
Jan Vermeer van Delft, „Św. Prakseda”, 1655, Kolekcja Barbary Piaseckiej-Johnson, Princentown, USA, wikimedia.org, domena publiczna

Vermeer namalował kilka obrazów, które łączą się z jego katolickim wyznaniem wiary. Początkowo wyznawał kalwinizm a następnie, pod wypływem zony i teściowej zmienił wyznanie, stając się katolikiem w protestanckiej Holandii. Dziś obraz zdobi Narodową Galerię Szkocji. To jedno z jego młodzieńczych dzieł, namalowane ok. 1656 roku.

R1SLsdEgxtXJs1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Chrystus w domu Marii i Marty”. Ukazuje kobiety słuchające Chrystusa, który siedzi w fotelu i prawą ręką gestykuluje. Lewą ma opartą na poręczy fotela. Pośrodku bohaterów stoi kobieta stawiająca wiklinowy koszyk z chlebem na nakryty białym obrusem stół. Wzrok wszystkich skupia się w centrum obrazu. Postacie znajdują się w ciemnym pomieszczeniu. W tle są słabo widoczne sprzęty domowe. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Czytelność obrazu wzmacnia dość prosta, oparta na schemacie piramidy kompozycja. Dzieło ożywia kolorystyka dzieła i stworzone przez malarza kontrasty kolorystyczne (m.in. czerwień bluzki Marii i biel jej chusty połączona z żółcią tkaniny). 2. Malarz ukazał w obrazie trzy postacie w ciemnym pomieszczeniu. Siedząca u stóp Chrystusa Maria, umieszczona na pierwszym planie, słucha Chrystusa, który wskazuje na nią ręką, dając widzowi do zrozumienia, która z sióstr obrała najlepszą cząstkę, czyli wolała skoncentrować się na sprawach duchowych a nie na ziemskich. 3. Obok Chrystusa stoi Marta z koszem chleba, stawiając go właśnie na stole.
Jan Vermeer van Delft, „Chrystus w domu Marii i Marty”, 1654-1656, Scottish National Gallery, Edynburg, Szkocja, wikimedia.org, domena publiczna

Sceny rodzajowe

Niewielki dorobek Johannesa Vermeera z Delft (przetrwało około 35 obrazów) przedstawia najczęściej prostych ludzi we wnętrzach. Płótna artysty wyróżnia jednak mistrzowskie operowanie światłem, padającym zazwyczaj z lewej strony oraz naturalne zachowanie i gesty bohaterów. Tematyka rodzajowa zajmuje najwięcej miejsca w twórczości malarza. Jednak w codzienności tych scen ukryta jest często głębsza wymowa. Malarz nawiązując do życia Holandii XVII wieku stosuje niezwykłe efekty optyczne oraz nadaje swoim dzieło głębszego sensu. W swoich obrazach stosuje urządzenia zwanego camera obscuraCamera obscuracamera obscura (ciemny pokój), wyposażonego w soczewkę.

Do scen o tematyce rodzajowej w dorobku Vermeera zalicza się obraz Przerwana lekcja muzyki. Pozornie jest to portret dwóch osób – kobiety i mężczyzny w niewielkim, kameralnym wnętrzu., jednak w rzeczywistości obraz piętnuje niewierność małżeńską. Vermeer w kameralnym, domowym pomieszczeniu przedstawił młodą kobietę w białej chuście, błękitnej sukni i czerwonym kaftanie, która przed chwilą była zajęta grą na lutni. Gdy obok niej stanął młody mężczyzna w kaftanie, zaprzestała grania i zajęła się czytaniem listu (miłosnego?), który od niego otrzymała. Aby objaśnić temat, trzeba przyjrzeć się różnym jego elementom i źródłom literackim, które wykorzystał malarz: Obraz z kupidynem w tle powstał na bazie emblematu z dzieła Amorum emblemata Otto van Veniusa z komentarzem: Perfectus amor non est nisi ad unum (Idealna miłość może istnieć tylko do jednej osoby). Klatka namalowana w tle nawiązuje z kolei do emblematu Daniela Heinsiusa Perch'io stesso mi strinsi (Bo się zobowiązałem). Interpretacja obrazu jest zatem jasna: kobieta wbrew oczekiwaniom, jest niewierna swojemu mężowi, jest gotowa do gry miłosnej i zdrady z autorem listu. Symbolizująca „dobrowolne więzienie miłości” klatka na ptaki jest z kolei aluzją do bycia wiernym mężowi.

R1C5mWP93o9YS1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Przerwana lekcja muzyki”. Ukazuje dwie osoby we wnętrzu. Kobieta siedzi przy stole trzymając w rękach kartkę. Ma na głowie białą chustę, błękitną suknię i czerwony żakiet. Jej twarz zwrócona jest w stronę widza. Nad nią pochyla się mężczyzna trzymający tę samą kartkę. Z lewej strony znajduje się okno oświetlające postacie. Wnętrze jest mroczne. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Obraz Cesara van Everdingena, przedstawiający kupidyna lub putto. 2. Na stole leży lutnia, karty z zapisem nutowym oraz biała karafka. 3. Na ścianie obok okna, obok namalowana została wiola.
Jan Vermeer van Delft, „Przerwana lekcja muzyki”, 1658-1659, Frick Collectin, Nowy Jork, USA, wikimedia.org, domena publiczna

Codzienną scenę malarz uwiecznił w obrazie Kobieta nalewająca mleko (Mleczarka). Dzieło, pokazujące zwyczajność życia XVII‑wiecznej Holandii stało się pretekstem do zaprezentowania doskonałości efektów optycznych i dbałości o detale.

RPlakvWo9Ktic1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Mleczarka”. Na obrazie widoczna jest kobieta stojąca przy stole, trzymająca w ręku dzban i nalewająca mleko do garnka. Ma na sobie żółtą bluzkę z podgiętymi rękawami, czerwoną suknię i niebieski fartuch, a na głowie biały czepek. Ściany skromnie, wręcz ascetycznie urządzonego wnętrza są białe. Po lewej stronie na ścianie wisi kosz i metalowe naczynie. Obok widoczne jest okno, przez które wpada światło. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Młoda kobieta skupiona jest na przelewaniu mleka do miski. Na jej twarz rozjaśnia wpadające przez okno naturalne światło. Modeluje ono także ręce mleczarki oraz tworzy efekty światłocieniowe na jej ubraniu. 2. Realizm sceny podkreśla strumień mleka. 3. Vermeer zadbał o detale, np. cień gwoździa wbitego w ścianę. 4. Znajdujący się na stole kosz z pieczywem, kufel oraz miska tworzą martwą naturę. 5. Kafle cokolika zostały ozdobione amorkami, a na drewnianej podłodze stoi grzejnik do stóp.
Jan Vermeer van Delft, „Kobieta nalewająca mleko”, 1660, Rijksmuseum, Amsterdam, wikimedia.org, domena publiczna
RxZnuVDlJY8cz
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Kobieta ważąca perły”. Ukazuje skierowaną w lewą stronę, stojącą przy stole kobietę. Trzyma w prawym ręku szale wagi. Kobieta ma na sobie żółtą suknię, ciemny kaftan i jasny czepek na głowie. Lewą ręką opiera się o stół. Na stole leży ciemnoniebieski, udrapowany obrus. Podłogę zdobią dekoracyjne, mozaikowe kafle. Po lewej stronie z okna pada światło. Na ścianie w tle wisi obraz. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Na stole leżą sznury drogocennych, lśniących pereł. 2. Kobieta jest skupiona, w dłoni trzyma wagę. Jej strój wskazuje był często noszony w Holandii od początku XVII wieku, ale podkreślony brzuch często bywa interpretowany jako ciąża kobiety. 3. W tle wisi obraz ukazujący Sąd Ostateczny - przypomina o nieuchronności przed ważeniu ludzkich uczynków, nawiązuje też do wagi w ręku kobiety, znajdującej się w centrum obrazu - zarówno symbolicznym, jak i kompozycyjnym. 4. W obrazie światło wpadające przez okno akcentuje dłoń, rękawy, nakrycie głowy kobiety. 5. Lustro wiszące na ścianie, perły nawiązanie do Sadu Ostatecznego można odczytać jako symbole /vanitas.
Jan Vermeer van Delft, Kobieta ważąca perły albo Kobieta z wagą, 1664, National Gallery of Art, Waszyngton, Stany Zjednoczone, domena publiczna
Polecenie 1

Wysłuchaj audycji Programu II Polskiego Radia, w której dr Grażyna Bastek opowiada o różnych odsłonach obrazu Vermeera. Zapisz najważniejsze informacje.

RRjUdjDfe227P
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Pracownie w dziełach Vermeera

Wnętrzami uwiecznionymi  w dziełach Vermeera były nie tylko mieszkania mieszczańskie. W kilku obrazach pojawiają się pracownie, służące przedstawieniu pracy osób o różnych profesjach, m.in. świat uczonych oraz - prezentująca własną osobę i alegoryczny charakter sztuki – autoportret  malarza podczas pracy.  Znaczeń alegorycznych można doszukać się już w rodzajowym obrazie Kobieta ważąca perły. Jednak typowym dziełem  tego typu  jest Pracownia artysty (Alegoria malarstwa).  

RmEk0hOpH2ZrX1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz autorstwa Jana Vermeera van Delft „Alegoria malarstwa”. Obraz przedstawia artystę siedzącego przed sztalugą, tyłem do widza. Artysta maluje modelkę. Dziewczyna ubrana jest w niebieską suknię z żółtą spódnicą. Jej głowa jest zwrócona w stronę malarza. Sufit wykonany jest z drewnianych belek w brązowym kolorze, na których wisi bogato zdobiony żyrandol. Po lewej stronie obrazu widoczna jest barwna kotara. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Kobieta z laurowym wieńcem na głowie, trzymająca w prawej ręce trąbkę i w lewej księgę jest muzą Klio – jedną spośród dziewięciu muz olimpijskich, opiekunkę historii. 2. Malarz siedzący za sztalugą bywa odczytywany jako Vermeer, ukazany jest podczas portretowania kobiety, a na obrazie widoczny jest namalowany wieniec laurowy. 3. Na stole leżą przedmioty, które mogą być związane z rekwizytami malarza: maska, stojąca gruba księga, zeszyt i tkaniny. 4. Mapa na ścianie ma znaczenie historyczne - przedstawia 17 prowincji niderlandzkich przed podziałem na część północną i południową, która pozostała w rękach Habsburgów.
Jan Vermeer van Delft, „Pracownia artysty”, 1666-1668, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, wikimedia.org, domena publiczna

Geograf to obraz należący do dzieł przedstawiających pracownie w dorobku mistrza z Delft. Malarz ukończył obraz ok. 1669 roku. Obraz jest dwa razy sygnowany, być może obydwie sygnatury są późniejsze. Przedstawia mężczyznę o kręconych włosach, ubranego w długą, obfitą szatę i który stoi oparty o biurko. W tle ukazano mapę, książki i globus, na stole, przy swobodnie rozrzuconej tkanie leżą mapy. W jednej ręce geograf trzyma cyrkiel. Malarz ukazał uczonego w chwili przerwy, gdy ten zamyślony patrzy w kierunku okna. Być może obraz to portret Antonie van Leeuwenhoeka, słynnego uczonego, który zajmował się szlifowaniem soczewek i budową mikroskopów.

RJc3ZIRp4vjAJ1
Jan Vermeer van Delft, „Geograf”, ok. 1669 rok, Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt nad Menem, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna

Kobiece portrety

Vermeer jest także autorek kilku kobiecych portretów, w których akcentował urodę. Do najsłynniejszych dzieł tego typu należy Dziewczyna z perłą. Przedstawiający obróconą w stronę widza  kobietę obraz urzeka tajemnicą i zwraca uwagę niezwykłą zmysłowością modelki. Elementem charakterystycznym jest perłowy kolczyk w uchu dziewczyny, jej rozchylone usta. Dziewczyna w czerwonym kapeluszu to dzieło, którego pochodzenie jest niejasne. Ponieważ obraz powstał na dece, niektórzy badacze uważają go za późniejsze naśladownictwo. Za postacią dziewczyny widoczny jest portret mężczyzny, odwrócony o 180 stopni.

R1Phps9TwdG6H1
Jan Vermeer van Delft, „Dziewczyna z perłą”, 1665, Muzeum w Mauritshuis, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
RiyAentie6ng41
Jan Vermeer van Delft, „Dziewczyna w czerwonym kapeluszu”, 1665-1666, National Gallery of Art, Waszyngton, USA wikimedia.org, domena publiczna

Widoki miasta

Jan Vermeer interesował się też pejzażem miejskim. Jego Widok Delft to weduta, typ obrazu rozpowszechniony w malarstwie europejskim pod koniec XVI wieku. Obraz ukazuje fragment miasta i  jest odzwierciedleniem poglądów politycznych artysty -  jasno oświetlony kościół Nieuwe Kerk jest symbolem narodowym –znajduje się w nim grobowiec Wilhelma I Orańskiego.

RAhZqbojq0m1N1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta zbliżonego do kwadratu przedstawia obraz Jana Vermeera van Delft „Widok Delft”. Ukazuje panoramę miasta nad rzeką, z widoczną zabudową architektoniczną. Nad nią górują wieże kościołów i ratusza. W rzece odbijają się budowle, a przy piaszczystym brzegu stoją łodzie i spacerują ludzie. Najszerszy pas obrazu to niebo rozciągające się nad miasteczkiem. Dodatkowo na ilustracji zamieszczono informacje: 1. Ciemne budynki nad rzeką sprawiają wrażenie migotania ceglanych ścian i kadłuba statku, przełamując ciężki charakter ciemnych płaszczyzn. 2. Vermeer posłużył się głównie ochrą, czerwienią, brązami. Realistyczny efekt osiągnął dzięki korzystaniu z camera obscura.
an Vermeer van Delft, „Widok Delft”, 1660-1661, Muzeum w Mauritshuis, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna

Drugim widokiem miejskim w dorobku artysty jest obraz zatytułowany Uliczka, przedstawiający dwa, rozdzielone przejściem domy. W kompozycji silnie zaznaczone są linie podziałów. krawędź domu z prawej strony znajduje się niemal w połowie obrazu. Podział poziomy wyznaczają framugi okien. Obraz wydaje się poprzecinany na części przez gzymsy po prawej i górne krawędzie drzwi po lewej stronie. Pierwszy plan został wydzielony przez granicę ulicy. Rynsztok wychodzący z podwórka po prawej stronie prowadzi oko widza do postaci służącej. Pomimo tak dokładnego oddania budynków, tej przytłaczającej przewagi otoczenia wzrok widza jest kierowany na osoby obecne na obrazie - pracującą kobietę siedzącą w drzwiach domu z prawej, dwoje dzieci klęczących na ziemi i pochyloną nad beczką kobietę (w głębi przejścia).

R1eQcIt14Z7Om1
Jan Vermeer van Delft, „Uliczka”, 1658, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
R1B0xtliQ9omc
Ćwiczenie 1
Wymień tytuły czterech dzieł Vermeera.
RQqApLEZPBVj2
Ćwiczenie 2
Podaj nazwę przyrządu optycznego stosowanego przez Vermeera.
RFIP6K9pWk8iZ
Ćwiczenie 3
Podaj dwa tytuły dzieł Vermeera o tematyce religijnej.
R1XrXFz5zsfhU
Ćwiczenie 4
Podaj imię modelki pozującej na obrazie „Pracownia artysty”.
R1HsLnvXK6udZ
Ćwiczenie 5
Wymień dwa dzieła Vermeera o wymowie alegorycznej.
R1OzarWcvO26Y
Ćwiczenie 6
Wskaż tytuły dzieł Vermeera, będące wedutami. Możliwe odpowiedzi: 1. Widok Delft, 2. Uliczka, 3. Kobieta ważąca perły lub Kobieta z wagą,, 4. Uliczka, 5. Geograf, 6. Święta Prakseda, 7. Dziewczyna z perłą, 8. Dziewczyna z dzbanem
Ćwiczenie 7

Uzupełnij dane o obrazie.

R8jLXeb7S6zKq
R2mMIL1ESnnMt
Poniżej znajduje się inna wersja zadania.
Inna wersja zadania

W jakim muzeum przechowywany jest obraz „Ważąca perły”?

Słownik pojęć

Gildia malarzy
Gildia malarzy

cech malarski, bractwo skupiające mistrzów pędzla w danym mieście, zazwyczaj pod patronatem św. Łukasza, który miał namalować portret Marii, matki Jezusa. Po wykonaniu sztuki mistrzowskiej (np. obrazu zwanego majstersztykiem) malarz był przyjmowany do cechu, który był jego korporacją zawodową. Brał udział w życiu cechu i uiszczał składki. Przynależność do tej organizacji pozwalała mu legalnie pracować w mieście i przyjmować uczniów.

Camera obscura
Camera obscura

(łac. ciemna komnata). Urządzenie składające się z drewnianej, pomalowanej na czarno skrzynki z umieszczonym w przedniej ścianie otworem, w który można też było wstawić soczewkę. Dzięki temu malarz uzyskiwał odwrócone odbicie na płótnie, które mógł odrysować i w ten sposób prawidłowo odwzorować przedstawianą przestrzeń i postaci pozujące do obrazu. Vermeer otrzymał prawdopodobnie soczewkę od swego sąsiada, szlifierza i optyka Antoniego van Leeuwenhoek.

Mali mistrzowie
Mali mistrzowie

polska nazwa na grupę malarzy pracujących w XVII wieku w Niderlandach, takich jak Adrian van Ostade czy Jan Steen, którzy tworzyli obrazy o niewielkich formatach.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Wisława Szymborska, wiersz „Vermeer” z tomu: „Tutaj” Kraków 2009