1874 – wystawa prac impresjonistów w pracowni fotograficznej Nadara w Paryżu
1905 – Louis Vauxcelles po raz pierwszy używa określenia „fowizm”
1908 – Louis Vauxcelles definiuje kubizm
1909 – Filippo Tommaso Marinetti wydaje manifest futuryzmu
1911‑1912 – Wilhelm Worringer promuje nazwę „ekspresjonizm”
1915‑1916 – powstaje dadaizm
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RxfajhbzZ9th21
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
8) zna i stosuje zasady prezentacji i upowszechniania dzieł zgodnie z prawem i etyką.
m3b85569950c92089_0000000000047
Nauczysz się
wyjaśniać pojęcia: manifest i manifest artystyczny, sztuka awangardowa, ready‑made;
odróżniać manifest od innych rodzajów komunikatów;
omawiać założenia impresjonizmu, fowizmu, kubizmu, futuryzmu, ekspresjonizmu, dadaizmu;
określać pochodzenie nazw tych kierunków w sztuce;
wskazywać obrazy, które zaliczyć można do sztuki impresjonistycznej, fowizmu, ekspresjonizmu;
dopasowywać do reprodukcji odpowiedni fragment manifestu;
nazywać emocje wyrażone w obrazie;
wyróżniać dzieło dadaistyczne ready‑made.
Pojęcie manifestu
Słowo manifest korzeniami sięga łacińskiego manifesto (objawiać, obwieszczać, oznajmiać), oznaczającego podawanie do publicznej wiadomości. Manifesty różnią się jednak od takich form komunikowania, jak ogłoszenia, reklamy czy plakaty, są bowiem tekstami programowymi, czyli przeznaczonymi do wygłaszania i propagowania określonych idei. Nie tylko komunikują treści, ale mają także przekonać do określonych idei.
classicmobile
Ćwiczenie 1
R1ZR4lhyKl1ve1
Dokończ zdanie. Manifest to taki rodzaj komunikatu, który... Możliwe dokończenia: 1. nawołuje, 2. zaprasza, 3. informuje, 4. doradza.
Dokończ zdanie. Manifest to taki rodzaj komunikatu, który... Możliwe dokończenia: 1. nawołuje, 2. zaprasza, 3. informuje, 4. doradza.
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł.
doradza, informuje, zaprasza, nawołuje
Manifest to taki rodzaj komunikatu, który ...................
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 1
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł.
Pytania: Manifest to taki rodzaj komunikatu, który ................ .
Odpowiedzi: A - nawołuje B - zaprasza C - informuje D - doradza
1‑A
Zobacz także
Inna wersja zadania
RVsDtgtobI49lm3b85569950c92089_00000000000101
Ćwiczenie 2
Polecenie do zadania brzmi: Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł. Poniżej znajdują się listy rozwijalne, z których należy wybrać prawidłowe odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Polecenie do zadania brzmi: Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł. Poniżej znajdują się listy rozwijalne, z których należy wybrać prawidłowe odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł.
doradza, zaprasza, nawołuje, nawołuje, informuje
Manifest to taki rodzaj komunikatu, który ...................
Źródło: online skills, cc0.
Poniżej przedstawiono ilustrację ukazującą różnego rodzaju komunikaty: społeczne, polityczne, reklamowe, artystyczne. Kliknij interaktywne punkty i zapoznaj się z opisami.
RfZFSQsfz6vPC1
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcia, na których widoczne są komunikaty. Na pierwszym znajduje się szyld hotelu "Post", wiszący przed murem. Nad napisem znajduje się figurka człowieka w garniturze i cylindrze. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Szyld, czyli ozdobna tablica z nazwą. Druga ilustracja ukazuje twarz dziewczyny z dużą ilością piegów, o wąskich, skośnych oczach i mięsistych ustach. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Plakat artystyczny festiwalu. Trzecia ilustracja jest manifestem wydrukowanym na papierze. W górnej części znajduje się orzeł, pod nim biało-czerwona szarfa, pod którą zamieszczono skrzyżowane liście. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Drukowana wersja manifestu politycznego. Czwarta ilustracja ukazuje informację na murze. Na czerwonej tablicy znajduje się orzeł, a pod nim informacja o obiekcie chronionym. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Tabliczka informacyjna na zabytku. Ostatnia ilustracja jest bilbordem reklamowym radia. Na białej planszy znajduje się logo i dane pasma radiowego. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Billboard z reklamą.
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcia, na których widoczne są komunikaty. Na pierwszym znajduje się szyld hotelu "Post", wiszący przed murem. Nad napisem znajduje się figurka człowieka w garniturze i cylindrze. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Szyld, czyli ozdobna tablica z nazwą. Druga ilustracja ukazuje twarz dziewczyny z dużą ilością piegów, o wąskich, skośnych oczach i mięsistych ustach. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Plakat artystyczny festiwalu. Trzecia ilustracja jest manifestem wydrukowanym na papierze. W górnej części znajduje się orzeł, pod nim biało-czerwona szarfa, pod którą zamieszczono skrzyżowane liście. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Drukowana wersja manifestu politycznego. Czwarta ilustracja ukazuje informację na murze. Na czerwonej tablicy znajduje się orzeł, a pod nim informacja o obiekcie chronionym. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Tabliczka informacyjna na zabytku. Ostatnia ilustracja jest bilbordem reklamowym radia. Na białej planszy znajduje się logo i dane pasma radiowego. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Billboard z reklamą.
Komunikaty, online-skills, CC BY 3.0
W XIX wieku w przestrzeni publicznej często pojawiały się manifesty o treściach społeczno‑politycznych, towarzyszące zazwyczaj rewolucjom czy powstaniom narodowym. Z czasem po formę manifestu zaczęli sięgać także artyści. Na początku nie były to jednak komunikaty prezentowane jako teksty.
m3b85569950c92089_0000000000010
m3b85569950c92089_0000000000010
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych haseł.
Pytania: Manifest to taki rodzaj komunikatu, który ................ .
Odpowiedzi: A - nawołuje B - informuje C - doradza D - zaprasza
Rozwiązanie: 1‑A
Impresjonizm
Szczególnym manifestem była wystawa grupy artystów zrzeszonych w Spółdzielczym stowarzyszeniu anonimowych malarzy, rzeźbiarzy, rytowników itp., zorganizowana w 1874 roku w paryskiej pracowni fotograficznej Nadara. Artyści nie wydali manifestu ani innej deklaracji, ale zaprezentowali dzieła malarskie identyfikowane odtąd jako impresjonistyczneImpresjonizmimpresjonistyczne. Wystawę uznaje się za manifest tego kierunku.
Kliknij poniższą reprodukcję i dowiedz się, skąd wzięła się nazwa impresjonizm.
RvVuDSmdfi0Qv1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Claude’a Moneta „Impresja, wschód słońca”. Tematem dzieła jest pejzaż ze sztafażem czyli taki, w którym znajdują się postacie, ale nie pełnią głównej roli. Ukazuje wschodzące o poranku słońce w portowej zatoce. Pejzaż jest przysłonięty przez mgłę, dlatego kontury statków w tle i płynących łódek są rozmyte. Niebo jest szaro-różowe, odbija się w nim czerwone słońce. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Dzieło Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca wystawione zostało w 1874 r. podczas wystawy w paryskiej pracowni fotograficznej Nadara. Prezentowane na wystawie dzieła demonstrowały publiczności nową i budzącą wówczas liczne kontrowersje sztukę. Pojawiło się wiele artykułów wyśmiewających i pełnych oburzenia. Krytyk Louis Leroy użył tytułu obrazu Moneta w swojej nieprzychylnej recenzji, nazywając ironicznie wystawę „Wystawą impresjonistów”. Nazwa ta szybko się rozpowszechniła jako nazwa nowego kierunku w sztuce.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Claude’a Moneta „Impresja, wschód słońca”. Tematem dzieła jest pejzaż ze sztafażem czyli taki, w którym znajdują się postacie, ale nie pełnią głównej roli. Ukazuje wschodzące o poranku słońce w portowej zatoce. Pejzaż jest przysłonięty przez mgłę, dlatego kontury statków w tle i płynących łódek są rozmyte. Niebo jest szaro-różowe, odbija się w nim czerwone słońce. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Dzieło Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca wystawione zostało w 1874 r. podczas wystawy w paryskiej pracowni fotograficznej Nadara. Prezentowane na wystawie dzieła demonstrowały publiczności nową i budzącą wówczas liczne kontrowersje sztukę. Pojawiło się wiele artykułów wyśmiewających i pełnych oburzenia. Krytyk Louis Leroy użył tytułu obrazu Moneta w swojej nieprzychylnej recenzji, nazywając ironicznie wystawę „Wystawą impresjonistów”. Nazwa ta szybko się rozpowszechniła jako nazwa nowego kierunku w sztuce.
Claude Monet, „Impresja, wschód słońca”, 1872, olej na płótnie, Musée Marmottan Monet, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Równolegle z licznymi głosami krytyki impresjonizmu, pojawiały się artykuły popularyzujące i wyjaśniające, tak jak publikacjam3b85569950c92089_0000000000011publikacja francuskiego krytyka sztuki Félixa Fénéona. Zapoznaj się z fragmentami tekstu i rozwiąż zadanie 2.
Od samego początku malarze impresjoniści w trosce o prawdę, która kazała im ograniczać się do interpretowania bezpośrednio obserwowanego życia, bezpośrednio malowanego pejzażu, (...) pozwolili kolorom się poruszać, drgać przy nagłych kontaktach i z odległości scalać się na nowo; motywy swoje otaczali światłem i powietrzem modelując je w tonach świetlistych, a niekiedy ośmielając się nawet wyrzekać wszelkiego modelowania; na ich płótnach zostało nareszcie utrwalone słońce. (…) Malarze (...) wyróżniali się niezmierną wrażliwością na współoddziaływanie kolorów, dążeniem do rozkładania tonów, i wysiłkiem ku obdarzeniu swych płócien nasiloną świetlistością (...), a w pracy jako regułę zalecali wykonanie szybkie i bezpośrednio z natury.
classicmobile
Ćwiczenie 3
RMVM4UZ25dKOu1
Odpowiedz na pytanie. Co charakteryzowało malarstwo impresjonistyczne? Możliwe odpowiedzi: 1. Uchwycenie ulotnych wrażeń, 2. Przedstawienie motywu vanitas, 3. Operowanie perspektywą zbieżną, 4. Symboliczne stosowanie kolorów.
Odpowiedz na pytanie. Co charakteryzowało malarstwo impresjonistyczne? Możliwe odpowiedzi: 1. Uchwycenie ulotnych wrażeń, 2. Przedstawienie motywu vanitas, 3. Operowanie perspektywą zbieżną, 4. Symboliczne stosowanie kolorów.
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 3
Uwzględniając charakterystykę impresjonizmu przedstawioną w tekście Fénéona, zaznacz obrazy, które zaliczyć można do sztuki impresjonistycznej.
RJeWwsBqRThsb1
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
A
D
Zapoznaj się z dziełami innych impresjonistów, prezentujących swe dzieła na wystawach w paryskiej pracowni fotograficznej Nadara.
R1Sp6wwr6VZcM1
Ilustracja przedstawia obraz Edgara Degasa „Primabalerina”. Ukazuje baletnicę podczas występu na scenie, znajduje się ona na pierwszym planie. W tle stoją pozostałe tancerki, jednak są one rozmyte. Scena ujęta jest z góry. Tło, na które składają się inne tancerki za kulisy jest mniej wyraźne.
Edgar Degas, „Primabalerina”, ok. 1878, pastel, Musée d'Orsay, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RRbOMaAX21xbZ1
Ilustracja przedstawia obraz Mary Cassatt pt. „Autoportret”. Na obrazie widoczna jest kobieca postać w kapeluszu i sukni. W dziele przeważają odcienie zielonego oraz żółci przypominającej światło słoneczne, które przelewa się przez ramiona artystki i rzuca na jej twarz w cień.
Mary Cassatt, „Autoportret”, ok. 1880, gwasz i akwarela na papierze, National Portrait Gallery, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
RbNygzJwdzZy91
Ilustracja przedstawia obraz Pierre-Auguste Renoir „Nad wodą”. Ukazuje mężczyznę w kapeluszu i z papierosem w dłoni, opartego o barierkę tarasu, rozmawiającego z dziewczynką, która patrzy w jego stronę. Ubrana jest w swobodną bluzkę i słomiany kapelusz z kwiatami. Od góry zwisają pędy gałęzi z liśćmi. Za tarasem znajduje się widok na jezioro i las na horyzoncie.
Pierre-Auguste Renoir, „Nad wodą”, ok. 1880, olej na płótnie, Art Institute of Chicago, Chicago, Stany Zjednoczone, wikipedia.org, domena publiczna
R7MXub4YcvyAX1
Ilustracja przedstawia obraz Camille Pissarro pt. „Zbiór jabłek w Eragny”. Na obrazie znajdują się czerwone, niebieskie, zielone, różowe, lawendowe, pomarańczowe i żółte punkty, które tworzą scenę zbioru jabłek na francuskiej wsi. Postacie pracują w cieniu dużego drzewa, którego krawędzie tworzą dekoracyjny wzór na pierwszym planie, a małe plamy czystej, żywej barwy tworzą olśniewający efekt jasnego słonecznego popołudnia. W tle obrazu widoczny jest rząd drzew oraz powóz konny.
Camille Pissarro, „Zbiór jabłek w Eragny”, 1888, olej na płótnie, Dallas Museum of Art, Dallas, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
m3b85569950c92089_0000000000011
Félix Fénéon, Les Impressionnistes en 1886, Paryż 1886, Publications de la Vogue
Fowizm
W 1905 roku w Paryżu odbyła się inna ważna wystawa. Tym razem dzieła wystawili w Salonie Jesiennym artyści, którzy doszli do wniosku, że światem rządzą prawa konfliktu, dlatego posługiwali się w swoich obrazach żywym i oderwanym od rzeczywistości kolorem. Francuski dziennikarz Louis Vauxcelles określił malarzy jako klatkę dzikich bestii – po francusku cage des fauves, co dało nazwę nowemu kierunkowi w malarstwie francuskim – fowizmowiFowizmfowizmowi.
Przyjrzyj się reprodukcji obrazu jednego z założycieli fowizmu – André Deraina.
R1SxgNmxDzwuo1
Ilustracja przedstawia obraz André Deraina „Portret Henriego Mattisse’a”. Na obrazie widoczna jest postać Henriego Matissea siedzącego boso przy stoliku na plaży. W tle widoczne jest morze. Postać ma niebieską koszulę oraz spodnie podwinięte powyżej kostki. Technika malarska charakteryzuje się długimi pociągnięciami pędzlem. W dziele przeważają odcienie niebieskiego oraz żółci, tworząc silne kontrasty barwne.
André Derain, „Portret Henriego Mattisse’a”, 1905, olej na płótnie, Philadelphia Museum of Art, Filadelfia, Stany Zjednoczone Ameryki, online-skills, CC BY 3.0
Fowizm jako nurt w malarstwie trwał krótko, bo do 1908 roku i nie pozostawił spisanego manifestu, a jedynie kilka wystaw. Mimo to uznaje się go za przełomowy dla sztuki XX wieku. Na temat fowizmu wypowiadali się artyści, którzy go współtworzyli. Kliknij reprodukcje dzieł i przeczytaj, co o fowizmie pisali André Derain, Raoul Dufy, Gustave Moreau. Gustave Moreau, był co prawda malarzem nurtu symbolistycznegoSymbolizmsymbolistycznego, lecz mimo to został uznany przez fowistów za ich filozoficznego przywódcę.
RG63ihZfE2UQt1
Ilustracja interaktywna przedstawia trzy obrazy. Pierwszy to obraz André Deraina „Most Waterloo”. Dzieło ukazuje londyński krajobraz z Tamizą i mostem Waterloo, widzianymi z nabrzeża Wiktorii. Na obrazie znajduje się także budynek parlamentu, przemysłowa zabudowa, barki oraz łodzie. Kolory użyte przez Deraina są całkowicie oderwane od naturalistycznego wyglądu. Na przykład ciemnozielona lokomotywa znajduje się na purpurowym moście pod łososiowo-różowym niebem, podczas gdy rzeka faluje z akcentami jasnej zieleni, fioletu i szmaragdu. Kolory zostały nałożone techniką pointylistyczną czyli namalowane za pomocą naniesionych pędzlem punktów. Drugi obraz to dzieło Raoula Dufy'ego „Biały jeździec”. Na obrazie ukazany jest koń białej maści oraz ujeżdżający go rycerz. Postać ubrana jest w zbroję oraz żółte spodnie. Tło zostało wykonane w niebieskich odcieniach. Ostatni obraz to dzieło Gustave'a Moreau „Ewa”. Ukazuje kobiecą nagą postać, opierającą się o drzewo. Jej ręce skrzyżowane są na piersi. Na jej twarzy pojawia się delikatny uśmiech. Na prawym ramieniu siedzi uskrzydlony demon, szepczący jej do ucha. Włosy kobiety swobodnie opadają. Wokół drzewa wije się wąż. Tło stanowią szmaragdowe zielenie i jasne, szafirowe błękity. Dzieło charakteryzują żywe, wystawne kolory, delikatność i szczegółowość. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: André Derain: Barwy stały się dla nas ładunkiem dynamitu. Miały one pochwycić światło. Wielką zasługą tego eksperymentu było wyzwolenie obrazu z wszelkiej zależności od konwencji i naśladowania. Szliśmy wprost do barwy.
Punkt 2: Raoul Dufy: Niebieski jest jedynym kolorem, który zachowuje swój charakter we wszystkich odcieniach (...), zawsze pozostanie niebieski; żółty jest poczerniony w swoich odcieniach i zanika po rozjaśnieniu; czerwony po przyciemnieniu staje się brązowy, a rozcieńczony białą farbą nie jest już czerwonym, lecz innym kolorem – różowym.
Punkt 3: Gustave Moreau: Oryginalność i afirmacja ekspresyjnej siły czystego koloru były dla nas inspirujące. Kolor nie postawił nas na właściwych drogach, ale z dala od dróg, zakłócił nasze samozadowolenie. Popychał nas ku myśleniu poza ograniczeniami jakiegokolwiek formalizmu i zachęcał do podążania za tymi wizjami.
Ilustracja interaktywna przedstawia trzy obrazy. Pierwszy to obraz André Deraina „Most Waterloo”. Dzieło ukazuje londyński krajobraz z Tamizą i mostem Waterloo, widzianymi z nabrzeża Wiktorii. Na obrazie znajduje się także budynek parlamentu, przemysłowa zabudowa, barki oraz łodzie. Kolory użyte przez Deraina są całkowicie oderwane od naturalistycznego wyglądu. Na przykład ciemnozielona lokomotywa znajduje się na purpurowym moście pod łososiowo-różowym niebem, podczas gdy rzeka faluje z akcentami jasnej zieleni, fioletu i szmaragdu. Kolory zostały nałożone techniką pointylistyczną czyli namalowane za pomocą naniesionych pędzlem punktów. Drugi obraz to dzieło Raoula Dufy'ego „Biały jeździec”. Na obrazie ukazany jest koń białej maści oraz ujeżdżający go rycerz. Postać ubrana jest w zbroję oraz żółte spodnie. Tło zostało wykonane w niebieskich odcieniach. Ostatni obraz to dzieło Gustave'a Moreau „Ewa”. Ukazuje kobiecą nagą postać, opierającą się o drzewo. Jej ręce skrzyżowane są na piersi. Na jej twarzy pojawia się delikatny uśmiech. Na prawym ramieniu siedzi uskrzydlony demon, szepczący jej do ucha. Włosy kobiety swobodnie opadają. Wokół drzewa wije się wąż. Tło stanowią szmaragdowe zielenie i jasne, szafirowe błękity. Dzieło charakteryzują żywe, wystawne kolory, delikatność i szczegółowość. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: André Derain: Barwy stały się dla nas ładunkiem dynamitu. Miały one pochwycić światło. Wielką zasługą tego eksperymentu było wyzwolenie obrazu z wszelkiej zależności od konwencji i naśladowania. Szliśmy wprost do barwy.
Punkt 2: Raoul Dufy: Niebieski jest jedynym kolorem, który zachowuje swój charakter we wszystkich odcieniach (...), zawsze pozostanie niebieski; żółty jest poczerniony w swoich odcieniach i zanika po rozjaśnieniu; czerwony po przyciemnieniu staje się brązowy, a rozcieńczony białą farbą nie jest już czerwonym, lecz innym kolorem – różowym.
Punkt 3: Gustave Moreau: Oryginalność i afirmacja ekspresyjnej siły czystego koloru były dla nas inspirujące. Kolor nie postawił nas na właściwych drogach, ale z dala od dróg, zakłócił nasze samozadowolenie. Popychał nas ku myśleniu poza ograniczeniami jakiegokolwiek formalizmu i zachęcał do podążania za tymi wizjami.
Obrazy, online-skills, CC BY 3.0
Źródło cytatówm3b85569950c92089_0000000000012Źródło cytatów.
classicmobile
Ćwiczenie 4
RcnMzGFm6CM6U1
Wskaż treści charakteryzujące fowizm. Propozycje odpowiedzi: 1. użycie silnych kontrastów barwnych, 2. dbałość o detale, 3. realizm przedstawienia.
Wskaż treści charakteryzujące fowizm. Propozycje odpowiedzi: 1. użycie silnych kontrastów barwnych, 2. dbałość o detale, 3. realizm przedstawienia.
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 4
Zaznacz obrazy, które zaliczyć można do fowizmu.
R43DponcY724I1
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
B
C
m3b85569950c92089_0000000000012
www.theartstory.org/movement‑fauvism.htm
Awangarda
W 1912 roku francuscy artyści awangardowiSztuka awangardowaartyści awangardowi – Albert Gleizes i Jean Metzinger wydali manifest w postaci książki zatytułowanej Kubizm. Nazwa kubizm została wymyślona przez krytyka sztuki – Louisa Vauxcellesa, który w ironiczny sposób porównał metodę malarską malarzy tego nurtu do francuskiego słowa le cube, oznaczającego sześcian, kostkę. Kubistyczny sposób malowania nie dba o odtworzenie powierzchownego podobieństwa, to sztuka kreacji, nie kopiowania. Przyjrzyj się reprodukcji przedstawiającej kubistyczny obraz i zapoznaj się z fragmentemm3b85569950c92089_0000000000013fragmentem manifestu Alberta Gleizesa i Jeana Metzingera.
RZyAoXqvzWvUa1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jeana Metzingera „Pejzaż”. Ukazuje architekturę, drzewa i kobietę. Domy przysłaniają się i tworzą kubistyczne bryły. Zgeometryzowane jest również drzewo pośrodku - składa się z prostych nakładających się płaskich plam. Kobieta w czerwonej sukni, ma kształty figur geometrycznych. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Niech obraz nie naśladuje niczego; niech tylko przekonująco przedstawi swoją rację bytu. (...) Jest to zrozumiałe dla kubistycznych malarzy, którzy niezmordowanie studiują formę malarską i przestrzeń, którą ta forma określa i wywołuje.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jeana Metzingera „Pejzaż”. Ukazuje architekturę, drzewa i kobietę. Domy przysłaniają się i tworzą kubistyczne bryły. Zgeometryzowane jest również drzewo pośrodku - składa się z prostych nakładających się płaskich plam. Kobieta w czerwonej sukni, ma kształty figur geometrycznych. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Niech obraz nie naśladuje niczego; niech tylko przekonująco przedstawi swoją rację bytu. (...) Jest to zrozumiałe dla kubistycznych malarzy, którzy niezmordowanie studiują formę malarską i przestrzeń, którą ta forma określa i wywołuje.
Jean Metzinger, „Pejzaż”, 1913-1914, olej na płótnie, Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, Stany Zjednoczone Ameryki, flickr.com, CC BY-NC 2.0
m3b85569950c92089_0000000000013
Albert Metzinger, Jean Gleizes, „On Cubism”, Paryż 1912, Eugene Figuire Editeurs
Kubizm
Jeden z najwybitniejszych artystów kubistycznych – Pablo Picasso nie tworzył manifestów, ale znany był ze swoich wypowiedzi na temat sztuki. Były to krótkie i zapadające w pamięć cytaty. W zadaniu 4 przedstawiono kilka sentencjim3b85569950c92089_0000000000014sentencji artystów reprezentujących różne kierunki artystyczne. Pamiętając o tym jak duże znaczenie w kubizmie miał element kreacji, a nie naśladowania, spróbuj rozpoznać wypowiedź Picassa.
classicmobile
Ćwiczenie 5
ROn0cupWvV49z1
Odpowiedz na pytanie. Której z poniższych sentencji autorem jest Pablo Picasso? Możliwe odpowiedzi: 1. Ci, którzy uprawiają praktykę bez pilności lub - by rzec lepiej - bez nauki, są jak żeglarze wypływający na morze statkiem bez steru i busoli, nie mając nigdy pewności, dokąd się skierują. 2. Niektórzy malarze przekształcają słońce w żółtą plamę, ale są inni, którzy dzięki swojej sztuce i inteligencji przekształcają żółtą plamę w słońce. 3. Witruwiusz, starożytny architekt, któremu Rzymianie powierzali wielkie budowle, mówi: ktokolwiek chce budować, powinien zyskać wiedzę o doskonałości człowieka, gdyż w niej znajduje się ukryta tajemnica proporcji. I dlatego zanim powiem o budynkach, chcę opowiedzieć, jaki powinien być dobrze ukształtowany człowiek, potem postać kobiety, dziecko i koń. W taki sposób możesz wymierzyć każdą rzecz.
Odpowiedz na pytanie. Której z poniższych sentencji autorem jest Pablo Picasso? Możliwe odpowiedzi: 1. Ci, którzy uprawiają praktykę bez pilności lub - by rzec lepiej - bez nauki, są jak żeglarze wypływający na morze statkiem bez steru i busoli, nie mając nigdy pewności, dokąd się skierują. 2. Niektórzy malarze przekształcają słońce w żółtą plamę, ale są inni, którzy dzięki swojej sztuce i inteligencji przekształcają żółtą plamę w słońce. 3. Witruwiusz, starożytny architekt, któremu Rzymianie powierzali wielkie budowle, mówi: ktokolwiek chce budować, powinien zyskać wiedzę o doskonałości człowieka, gdyż w niej znajduje się ukryta tajemnica proporcji. I dlatego zanim powiem o budynkach, chcę opowiedzieć, jaki powinien być dobrze ukształtowany człowiek, potem postać kobiety, dziecko i koń. W taki sposób możesz wymierzyć każdą rzecz.
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 5
Której z poniższych sentencji autorem jest Pablo Picasso?
R15VWvRTTi23M1
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
A - Ci, którzy uprawiają praktykę bez pilności lub - by rzec lepiej - bez nauki, są jak żeglarze wypływający na morze statkiem bez steru i busoli, nie mając nigdy pewności, dokąd się skierują. B - Niektórzy malarze przekształcają słońce w żółtą plamę, ale są inni, którzy dzięki swojej sztuce i inteligencji przekształcają żółtą plamę w słońce. C - Witruwiusz, starożytny architekt, któremu Rzymianie powierzali wielkie budowle, mówi: ktokolwiek chce budować, powinien zyskać wiedzę o doskonałości człowieka, gdyż w niej znajduje się ukryta tajemnica proporcji. I dlatego zanim powiem o budynkach, chcę opowiedzieć, jaki powinien być dobrze ukształtowany człowiek, potem postać kobiety, dziecko i koń. W taki sposób możesz wymierzyć każdą rzecz.
B
Więcej o kubizmie dowiesz się z e‑materiału Kubizm – kierunek, który zrewolucjonizował malarstwo .
m3b85569950c92089_0000000000014
https://pl.wikiquote.org/wiki/Leonardo_da_Vinci
https://pl.wikiquote.org/wiki/Pablo_Picasso
https://pl.wikiquote.org/wiki/Albrecht_D%C3%BCrer
Futuryzm
Do grona artystów awangardowych, którzy ogłaszali swój program artystyczny za pomocą manifestów należeli włoscy futuryściFuturyzmfuturyści. Twórcą tego kierunku, jak i autorem programowego manifestu, był Filippo Tommaso Marinetti. Opublikował go w kilku tysiącach egzemplarzy i rozesłał pocztą do artystów i gazet. 20 lutego 1909 roku manifest został wydrukowany w znanym paryskim dzienniku Le Figaro. W kolejnych latach ukazywały się następne obwieszczenia tego ruchu pisane przez różnych autorów. Były one ukierunkowane w stronę poszczególnych dziedzin sztuki – dotyczyły malarstwa, muzyki, rzeźby, literatury, architektury i filmu.
Manifesty futurystów były bardzo radykalne. Odrzucali w nich przeszłość, którą utożsamiali z tradycyjną kulturą i sztuką. Byli zafascynowani przyszłością i tym, co niosła nowoczesna cywilizacja, technologia i technika (futurus po łacinie oznacza „przyszły”). Dobrze ilustruje to reprodukcja obrazu Umberto Boccioniego, zatytułowanego Stany umysłu III; ci, którzy zostają. Kliknij reprodukcję i zapoznaj się z fragmentem manifestum3b85569950c92089_0000000000015fragmentem manifestu futurystów.
RuLzGsiNATVmC1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Umberto Boccioniego "Dynamizm cyklisty". Ukazuje jadącego rowerzystę, który oddany jest za pomocą żółtej plamy. Boccioni połączył ruch roweru, pedałującej postaci i zdynamizował otoczenie. Ruch podkreślają łukowate linie, które przenikają się, nakładają się na siebie. Kształt roweru zostaje zatarty, a oddają go jedynie zarysy błękitnych kół. Czarne, cienkie linie wyznaczają kierunek, skupiają się w centrum. Kontrasty barwne dynamizują obraz. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Chcecie więc zaprzepaścić wszystkie wasze najlepsze siły w nieustającym, bezcelowym podziwie dla przeszłości, co wyczerpuje was fatalnie, pomniejsza i depcze? (…) Zaprawdę oświadczam wam, że uczęszczanie codzienne do muzeów, do bibliotek i do akademii (...) jest – dla artystów – tak samo szkodliwe jak przedłużona opieka rodzicielska (...) Ale my nie chcemy słyszeć o przeszłości, my młodzi, silni futuryści.(…) Chwytajcie za kilofy, za siekiery, za młoty i burzcie, burzcie bez litości szacowne miasta!
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Umberto Boccioniego "Dynamizm cyklisty". Ukazuje jadącego rowerzystę, który oddany jest za pomocą żółtej plamy. Boccioni połączył ruch roweru, pedałującej postaci i zdynamizował otoczenie. Ruch podkreślają łukowate linie, które przenikają się, nakładają się na siebie. Kształt roweru zostaje zatarty, a oddają go jedynie zarysy błękitnych kół. Czarne, cienkie linie wyznaczają kierunek, skupiają się w centrum. Kontrasty barwne dynamizują obraz. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Chcecie więc zaprzepaścić wszystkie wasze najlepsze siły w nieustającym, bezcelowym podziwie dla przeszłości, co wyczerpuje was fatalnie, pomniejsza i depcze? (…) Zaprawdę oświadczam wam, że uczęszczanie codzienne do muzeów, do bibliotek i do akademii (...) jest – dla artystów – tak samo szkodliwe jak przedłużona opieka rodzicielska (...) Ale my nie chcemy słyszeć o przeszłości, my młodzi, silni futuryści.(…) Chwytajcie za kilofy, za siekiery, za młoty i burzcie, burzcie bez litości szacowne miasta!
Umberto Boccioni, „Stany umysłu III; ci, którzy zostają”, 1911, olej na płótnie, MoMA, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1BALcLMw4aXI1
Odpowiedz na pytanie. Co dla Muncha było inspiracją do namalowania obrazu "Krzyk"? Możliwe odpowiedzi: 1. zadowolenie i szczęście, 2. przeżycia osobiste, 3. marzenia o wyjeździe.
Odpowiedz na pytanie. Co dla Muncha było inspiracją do namalowania obrazu "Krzyk"? Możliwe odpowiedzi: 1. zadowolenie i szczęście, 2. przeżycia osobiste, 3. marzenia o wyjeździe.
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 6
Poniżej przedstawiono dwie reprodukcje dzieł futurystów. Jedna przedstawia samolot nad miastem, druga samochody na moście. Zapoznaj się z fragmentem manifestu futurystycznego, a następnie dopasuj go do reprodukcji stanowiącej pochwałę tego samego pojazdu. Samochód (…) ze swoim pudłem zdobnym w wielkie rury podobne do wężów o ognistym oddechu... ryczący samochód, który zdaje się pędzić po taśmie karabinu maszynowego, jest piękniejszy od Nike z Samotraki.
RMns0OUK2QyWb1
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
B
m3b85569950c92089_0000000000015
Filippo Tommaso Marinetti, Fondazione e Manifesto del futurism, Le Figaro, 20 luty 1909
Ekspresjonizm
Równie kontrowersyjni w swoich poglądach na dawną sztukę byli ekspresjoniściEkspresjonizmekspresjoniści. Kliknij poniższe zdjęcie i przeczytaj manifestm3b85569950c92089_0000000000016manifest ekspresjonistyczny grupy „Die Brücke”, zapisany w postaci tekstu wyciętego w drzeworycie, autorstwa Ernsta Ludwiga Kirchnera z 1906 roku.
R1Q7O1erLHGsi1
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę Ernsta Ludwiga Kirchnera zawierającą manifest grupy „Die Brücke”. Jest to drzeworyt - manifest programowy „Die Brücke” - ugrupowania niemieckich artystów ekspresjonistów. Pierwsza litera M jest większa, a cały tekst przypomina wycinankę. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Z wiarą w rozwój, w nowe pokolenie twórców i odbiorców sztuki, wzywamy całą młodzież: Jako młodzież niosąca przyszłość, pragniemy wywalczyć sobie wolność ramion i życia przeciw zasiedziałym starszym siłom. Każdy, kto bezpośrednio i szczerze oddaje to, co go pcha do twórczości, jest jednym z nas.
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę Ernsta Ludwiga Kirchnera zawierającą manifest grupy „Die Brücke”. Jest to drzeworyt - manifest programowy „Die Brücke” - ugrupowania niemieckich artystów ekspresjonistów. Pierwsza litera M jest większa, a cały tekst przypomina wycinankę. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Z wiarą w rozwój, w nowe pokolenie twórców i odbiorców sztuki, wzywamy całą młodzież: Jako młodzież niosąca przyszłość, pragniemy wywalczyć sobie wolność ramion i życia przeciw zasiedziałym starszym siłom. Każdy, kto bezpośrednio i szczerze oddaje to, co go pcha do twórczości, jest jednym z nas.
Ernst Ludwig Kirchner, Manifest grupy „Die Brücke”, 1906, drzeworyt, MoMA, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, CC BY 3.0
Ekspresjoniści w swoich manifestach krytykowali tradycyjną sztukę za kopiowanie rzeczywistości. Tego rodzaju dzieła uważali za „ekspresyjne”, tzn. takie, które miały na celu pobudzanie odczuć odbiorcy poprzez pokazanie świata realnego. Oni zaś tworzyli dzieła „ekspresjonistyczne”, które, jak wyjaśnił w manifeście w 1911 roku Wilhelm Worringer, były subiektywne i miały dać wyraz odczuciom artysty. Można powiedzieć, że ekspresjoniści w swoich pracach nie odzwierciedlali rzeczywistości, ale wyrażali siebie.
Poniżej przedstawiono jeden z najbardziej znanych obrazów ekspresjonistycznych – Krzyk Edvarda Muncha. Obraz, w którym zawarto tak silne emocje, inspirował nie tylko innych malarzy, ale również poetów. Stał się uniwersalną ilustracją krańcowych uczuć jednostki. Kliknij reprodukcję i przeczytaj fragment wiersza Jacka Kaczmarskiego Krzyk.
ROMthJjsKqHwX1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Edwarda Muncha „Krzyk”. Ukazuje samotną postać stojącą na tle mostu. Namalowana falistą linią postać trzyma się za głowę. W tle idą dwie inne osoby. Tło tworzą faliste linie - żółto-niebieski ląd oraz czerwono-pomarańczowe niebo. Most namalowany jest diagonalnymi, czyli ukośnymi pociągnięciami pędzla. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Kim jest ten człowiek, który ciągle za mną idzie?Zamknięte oczy ma i wszystko nimi widzi!Wiem, że on wie, że ja się strasznie jego boję,Wiem, że coś mówi, lecz zatkałam uszy swoje!Krzyczę, krzyczę, krzyczę wniebogłosy!A czy ktoś zrozumie to?!Nie kończy się ten straszny mostI nic się nie tłumaczy wprostWszystko ma drugie, trzecie, czwarte, piąte dno!A! Czy ktoś zrozumie to?!Wszystko ma drugie, trzecie, czwarte piąte dno!Jacek Kaczmarski, Krzyk (wg. obrazu E. Muncha) – fragment
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Edwarda Muncha „Krzyk”. Ukazuje samotną postać stojącą na tle mostu. Namalowana falistą linią postać trzyma się za głowę. W tle idą dwie inne osoby. Tło tworzą faliste linie - żółto-niebieski ląd oraz czerwono-pomarańczowe niebo. Most namalowany jest diagonalnymi, czyli ukośnymi pociągnięciami pędzla. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Kim jest ten człowiek, który ciągle za mną idzie?Zamknięte oczy ma i wszystko nimi widzi!Wiem, że on wie, że ja się strasznie jego boję,Wiem, że coś mówi, lecz zatkałam uszy swoje!Krzyczę, krzyczę, krzyczę wniebogłosy!A czy ktoś zrozumie to?!Nie kończy się ten straszny mostI nic się nie tłumaczy wprostWszystko ma drugie, trzecie, czwarte, piąte dno!A! Czy ktoś zrozumie to?!Wszystko ma drugie, trzecie, czwarte piąte dno!Jacek Kaczmarski, Krzyk (wg. obrazu E. Muncha) – fragment
Edvard Munch, „Krzyk”, 1893, olej na kartonie, National Gallery, Norwegia, Oslo, wikimedia.org, CC BY 3.0
Rh0H8c0t8ywiZ
Ćwiczenie 7
Zaznacz dwa hasła, które opisują emocje wyrażone w obrazie Edvarda Muncha Krzyk. Możliwe odpowiedzi: 1. euforia, 2. przerażenie, 3. strach, 4. szczęście, 5. zmęczenie
Zaznacz dwa hasła, które opisują emocje wyrażone w obrazie Edvarda Muncha Krzyk. Możliwe odpowiedzi: 1. euforia, 2. przerażenie, 3. strach, 4. szczęście, 5. zmęczenie
Zaznacz dwa hasła, które opisują emocje wyrażone w obrazie Edvarda Muncha Krzyk.
euforia
przerażenie
strach
szczęście
zmęczenie
classicmobile
Ćwiczenie 8
RjLj7y4kijhSK1
Odpowiedz na pytanie. Z którego roku pochodzi manifest ekspresjonistów, opublikowany przez Wilhelma Worringera? Możliwe odpowiedzi: 1. Tysiąc dziewięćset dziesiątego roku, 2. Tysiąc dziewięćset jedenastego roku, 3. Tysiąc dziewięćset dwunastego roku.
Odpowiedz na pytanie. Z którego roku pochodzi manifest ekspresjonistów, opublikowany przez Wilhelma Worringera? Możliwe odpowiedzi: 1. Tysiąc dziewięćset dziesiątego roku, 2. Tysiąc dziewięćset jedenastego roku, 3. Tysiąc dziewięćset dwunastego roku.
Źródło: UMK.
static
Ćwiczenie 8
Poniżej przedstawiono dwie ilustracje. Wskaż, który obraz można określić jako „ekspresjonistyczny”, czyli wykonany przez artystę, który nie kopiował tego, co widział, ale przekazywał to, co czuł.
RFAwCpjT8fzC21
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
B
m3b85569950c92089_0000000000016
www.theartstory.org/movement‑expressionizm.htm
m3b85569950c92089_0000000000017
Jacek Kaczmarski, A śpiewak także był sam, Warszawa 1998, Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, s. 80‑81
Dadaizm
Kolejnym artystycznym i literackim ruchem jest dadaizmDadaizmdadaizm (określany też słowem „dada”). Rozpoczął się w Szwajcarii w 1916 roku, jako reakcja na I wojnę światową i nacjonalizmNacjonalizmnacjonalizm, który doprowadził ludzi do konfliktu. Sztuka dadaistów miała być oderwana od przeszłości i inspirować się tym, co jest przypadkowym fragmentem zwykłej, codziennej rzeczywistości.
Słowo „dada” zostało znalezione przypadkowo w czasie wertowania słownika i było nazwą nowego ruchu artystycznego, jak i buntowniczej postawy artystów. W jednym z manifestów, współtwórca dadaizmu, poeta Tristan Tzara, tak uzasadniałm3b85569950c92089_0000000000018uzasadniał nazwę tego ruchu: Dada nic nie znaczy. W gazetach czytamy, że Murzyni rasy Kroo nazywają ogon świętej krowy: Dada. Kostka i matka w niektórych regionach Włoch są nazywane: Dada. Słowo dziecięce określające zabawkę to też: Dada, podwójne potwierdzenie w języku rosyjskim i rumuńskim, to także: Dada.
Dadaiści tworzyli także nietypową poezję używając do tego celu m.in. wyrazów dźwiękonaśladowczych. Można powiedzieć, że poezja dadaistyczna wynikała z nieokiełznanej potrzeby zabawy słowem. Tristan Tzara zaproponowałm3b85569950c92089_0000000000019zaproponował następujący sposób pisania wierszy: Włóżcie słowa do kapelusza i wyciągnijcie na chybił‑trafił, a otrzymacie poemat dada.
Zapoznaj się z fragmentemm3b85569950c92089_0000000000013fragmentem poematu dadaistycznego.
gadji beri bimba glandridri laula lonni cadori gadjama gramma berida bimbala glandri galassassa laulitalomini gadji beri bin blassa glassala laula lonni cadorsu sassala bim gadjama tuffm i zimzalla binban gligia wowolimai bin beri ban (...)
Kliknij poniższą ilustrację przedstawiającą zaskakujące dzieło, którego autorem był dadaista Marcel Duchamp. Praca została pokazana w 1917 roku na wystawie Stowarzyszenia Artystów Niezależnych w Nowym Jorku. Był to zwykły pisuar umiejscowiony na cokole, zatytułowany Fontanna. Jest to najbardziej znany ready–made. Po kliknięciu reprodukcji dowiesz się, co oznacza to pojęcie.
R7X4Gyd1MEKlP1
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Marcela Duchampa "Fontanna". Na fotografii ukazany jest ceramiczny pisuar umiejscowiony na białym blacie. Pisuar został obrócony o 90 stopni. Powierzchnia, którą jest przytwierdzony do ściany, stała się tu podstawą rzeźby. Na rancie pisuaru znajduje się zapis R. MUTT 1917. Jest to nazwa firmy produkującej armaturę łazienkową, a data to rok powstania dzieła. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: W manifestach dadaiści podnosili postulat, aby w tworzeniu dzieł sztuki wykorzystywać element przypadku. Było to sprzeczne z wszelkimi normami tradycyjnego procesu twórczego, zgodnie z którym praca była skrupulatnie zaplanowana i ukończona. Ta idea oraz koncepcja podniesienia do rangi tworzywa artystycznego „banalnych” obiektów zaowocowały kreowaniem przez dadaistów obiektów–rzeczy, tzw. ready–made, czyli „przedmiotów gotowych”. Były to przedmioty codziennego użytku, które można było kupić i po dokonaniu nieznacznych zmian zaprezentować jako dzieła sztuki.
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Marcela Duchampa "Fontanna". Na fotografii ukazany jest ceramiczny pisuar umiejscowiony na białym blacie. Pisuar został obrócony o 90 stopni. Powierzchnia, którą jest przytwierdzony do ściany, stała się tu podstawą rzeźby. Na rancie pisuaru znajduje się zapis R. MUTT 1917. Jest to nazwa firmy produkującej armaturę łazienkową, a data to rok powstania dzieła. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: W manifestach dadaiści podnosili postulat, aby w tworzeniu dzieł sztuki wykorzystywać element przypadku. Było to sprzeczne z wszelkimi normami tradycyjnego procesu twórczego, zgodnie z którym praca była skrupulatnie zaplanowana i ukończona. Ta idea oraz koncepcja podniesienia do rangi tworzywa artystycznego „banalnych” obiektów zaowocowały kreowaniem przez dadaistów obiektów–rzeczy, tzw. ready–made, czyli „przedmiotów gotowych”. Były to przedmioty codziennego użytku, które można było kupić i po dokonaniu nieznacznych zmian zaprezentować jako dzieła sztuki.
Odpowiedz na pytanie. Kto był współtwórcą dadaizmu? Możliwe odpowiedzi: 1. Pablo Picasso, 2. Edvard Munch, 3. Tristan Tzara.
Odpowiedz na pytanie. Kto był współtwórcą dadaizmu? Możliwe odpowiedzi: 1. Pablo Picasso, 2. Edvard Munch, 3. Tristan Tzara.
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 9
Przyjrzyj się przedstawionym niżej zdjęciom ukazującym różne przedmioty codziennego użytku. Jedno ze zdjęć przedstawia dadaistyczny ready–made. Zaznacz go, pamiętając, że jest to przedmiot codziennego użytku, w którym artysta dokonał pewnej zmiany.
Słynnych wystąpień w sztuce było wiele i powstają one do dzisiaj. Zaprezentowane manifesty przybliżyły tylko niewielki wycinek istniejących tekstów programowych twórców nowych kierunków w sztuce. Należy pamiętać, że istotą każdego komunikatu jest odrzucenie dotychczasowego dorobku kulturowego i poszukiwanie nowych, oryginalnych rozwiązań ideowo‑artystycznych.
Polecenie 1
Poszukaj rzeczy, z której uczynisz obiekt ready‑made. Pamiętaj, że powinien to być przedmiot codziennego użytku lub odpadek. Dokonaj w nim niewielkich ingerencji, zmieniających jego dotychczasowe znaczenie – tak, jak zrobił Man Ray, tworząc żelazko z kolcami. Możesz nie dokonywać żadnych zmian w przedmiocie, a jego nową funkcję zasygnalizować tytułem swojej pracy – podobnie, jak uczynił to Marcel Duchamp określając pisuar jako fontannę. Możesz także nadać mu inny sens poprzez umieszczenie przedmiotu w nowym kontekście, innym niż ten, do którego został przeznaczony (np. wykorzystując piżamę jako obrus). W tym ćwiczeniu najważniejszy jest POMYSŁ.
Przygotujcie w klasie wystawę Waszych prac.
Słownik pojęć
Dadaizm
Dadaizm
awangardowy ruch artystyczno‑literacki rozwijający się w latach 1916‑1923 głównie w Szwajcarii, Niemczech, Francji. Animatorem i czołowym teoretykiem ruchu był Tristan Tzara. Dadaizm wyrósł na podłożu buntu przeciw wojnie i współczesnej cywilizacji mieszczańskiej jako programowa negacja europejskiego dziedzictwa kulturalnego, uznawanych wartości społecznych, moralnych i artystycznych. Stworzył własną koncepcję sztuki, mającej wyrazić bezsens i chaos rzeczywistości przez swoisty prymitywizm i infantylizm.
Ekspresjonizm
Ekspresjonizm
kierunek w sztuce początku XX w. traktujący dzieło jako subiektywny wyraz spotęgowanych przeżyć artysty. Odrzucał impresjonistyczne i naturalistyczne zasady ujmowania rzeczywistości.
Fowizm
Fowizm
kierunek w malarstwie francuskim początku XX w. będący reakcją na impresjonizm i symbolizm. Jego główne cechy to: ekspresja plamy barwnej, płaska kompozycja, syntetyczny rysunek często graniczący z deformacją, ostre kontrasty kolorów, traktowanych niezależnie od przedstawianych motywów.
Futuryzm
Futuryzm
kierunek w sztuce rozwijający się na początku XX w., wyrażający fascynację dynamizmem wielkomiejskiego życia, techniką i mechanizacją. Narodził się z protestu przeciwko mieszczańskim formom życia, gloryfikował postawę ekspansywną, siłę, walkę, prowokacyjny i burzycielski nastrój.
Impresjonizm
Impresjonizm
kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX w. Jego istotą było dążenie do stworzenia malarstwa ściśle powiązanego z naturą, będącego zapisem subiektywnych, zmysłowych doznań artysty. Impresjonizm był reakcją na eklektyczny akademizm w malarstwie XIX w.
Kubizm
Kubizm
kierunek w sztuce powstały we Francji na początku XX w., postulujący sprowadzanie przedmiotów i postaci do układów podstawowych brył geometrycznych.
Nacjonalizm
Nacjonalizm
postawa i ideologia uznająca interes własnego narodu za wartość najwyższą.
Symbolizm
Symbolizm
kierunek w literaturze i sztuce z przełomu XIX i XX w., posługujący się symbolem jako podstawowym środkiem wyrazu. Dążył do wyrażenia środkami artystycznymi wiecznych, ogólnoludzkich problemów psychologicznych, treści metafizycznych, dostępnych jedynie poznaniu intuicyjnemu i emocjonalnemu.
Sztuka awangardowa
Sztuka awangardowa
dotyczy aktywności artystów, których twórczość w określonym okresie historycznym jest niekonwencjonalna i nowatorska.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
R1AfOduYhD9FL1
Ilustracja przedstawia obraz Claude’a Moneta „Impresja, wschód słońca”. Tematem dzieła jest pejzaż ze sztafażem czyli taki, w którym znajdują się postacie, ale nie pełnią głównej roli. Ukazuje wschodzące o poranku słońce w portowej zatoce. Pejzaż jest przysłonięty przez mgłę, dlatego kontury statków w tle i płynących łódek są rozmyte. Niebo jest szaro-różowe, odbija się w nim czerwone słońce.
Claude Monet, „Impresja, wschód słońca”, 1872, olej na płótnie, Musée Marmottan Monet, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Rb6A0KpX9zd031
Ilustracja przedstawia obraz Alfred Sisley pt. „Most w Villeneuve-la-Garenne”. Dzieło przedstawia żeliwny i kamienny most wiszący, który został zbudowany, aby połączyć wioskę Villeneuve-la-Garenne z paryskim przedmieściami Saint-Denis. Sisley ukazuje wczasowiczów nad Sekwaną i wzdłuż brzegu rzeki. Autor uchwycił wpływ światła dziennego na krajobraz, ale także odzwierciedlenie jasnego nieba i jego chmur w wodzie. Charakterystyczne są płaskie i prostokątne pociągnięcia pędzla, zachowując ostrą wymowę form. Szczególną uwagę zwraca się na otaczające naturalne elementy, a drobiazgowe detale są stosowane do obiektów, które rozpływają się w tle. Lśniąca woda, która wygląda tak, jakby się poruszała, dodaje krajobrazowi życia.
Alfred Sisley, „Most w Villeneuve-la-Garenne”, 1872, olej na płótnie, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RVuyAIoZK665V1
Ilustracja przedstawia obraz Henryk Rodakowski pt. „Wojna kokosza”. Dzieło ukazuje scenę odczytania szlachcie przywilejów królewskich przez hetmana Jana Tarnowskiego w obecności króla i dworu. Po środku widoczny jest siedzący Zygmunt I, tuż za nim stoi królowa Bona. Z prawej strony widoczny jest zgięty w ukłonie biskup Piotr Gamrat, za nim z uniesioną głową marszałek Piotr Kmita, z lewej spogląda na króla arcybiskup lwowski. Scena odbywa się na tarasie Zamku Niskiego we Lwowie.
Henryk Rodakowski, „Wojna kokosza”, 1872, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1FKK5SnuuA6l1
Ilustracja przedstawia obraz Francisco Goyi pt. „Psy na smyczy”. Dzieło ukazuje psy gończe siedzące na niewielkim wzniesieniu tworząc kompozycję piramidalną. Jeden pies siedzi, zaś drugi leży. Przed nimi znajdują się skrzyżowane strzelby i przybory łowieckie: woreczki na kule i śrut, róg z prochem oraz nóż myśliwski. Barwy nieba i roślinności to zlewające się odcienie niebieskiego i zielonego.
Francisco Goya, „Psy na smyczy”, 1775, olej na płótnie, Museo Nacional del Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
R1GUl5IsByJer1
Ilustracja przedstawia obraz Claude'a Moneta pt. „Biały mróz, wschód słońca”. Na obrazie widoczne są stogi siana o wschodzie słońca, w środku mroźnej zimy. Monet podkreślił zimny kontrast między białą zimą, a czerwonymi snopkami.
Claude Monet, „Stogi, biały mróz”, 1888-1889, olej na płótnie, Hill-Stead Museum, Farmington, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1Sp6wwr6VZcM1
Ilustracja przedstawia obraz Edgara Degasa „Primabalerina”. Ukazuje baletnicę podczas występu na scenie, znajduje się ona na pierwszym planie. W tle stoją pozostałe tancerki, jednak są one rozmyte. Scena ujęta jest z góry. Tło, na które składają się inne tancerki za kulisy jest mniej wyraźne.
Edgar Degas, „Primabalerina”, ok. 1878, pastel, Musée d'Orsay, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RRbOMaAX21xbZ1
Ilustracja przedstawia obraz Mary Cassatt pt. „Autoportret”. Na obrazie widoczna jest kobieca postać w kapeluszu i sukni. W dziele przeważają odcienie zielonego oraz żółci przypominającej światło słoneczne, które przelewa się przez ramiona artystki i rzuca na jej twarz w cień.
Mary Cassatt, „Autoportret”, ok. 1880, gwasz i akwarela na papierze, National Portrait Gallery, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
RbNygzJwdzZy91
Ilustracja przedstawia obraz Pierre-Auguste Renoir „Nad wodą”. Ukazuje mężczyznę w kapeluszu i z papierosem w dłoni, opartego o barierkę tarasu, rozmawiającego z dziewczynką, która patrzy w jego stronę. Ubrana jest w swobodną bluzkę i słomiany kapelusz z kwiatami. Od góry zwisają pędy gałęzi z liśćmi. Za tarasem znajduje się widok na jezioro i las na horyzoncie.
Pierre-Auguste Renoir, „Nad wodą”, ok. 1880, olej na płótnie, Art Institute of Chicago, Chicago, Stany Zjednoczone, wikipedia.org, domena publiczna
R7MXub4YcvyAX1
Ilustracja przedstawia obraz Camille Pissarro pt. „Zbiór jabłek w Eragny”. Na obrazie znajdują się czerwone, niebieskie, zielone, różowe, lawendowe, pomarańczowe i żółte punkty, które tworzą scenę zbioru jabłek na francuskiej wsi. Postacie pracują w cieniu dużego drzewa, którego krawędzie tworzą dekoracyjny wzór na pierwszym planie, a małe plamy czystej, żywej barwy tworzą olśniewający efekt jasnego słonecznego popołudnia. W tle obrazu widoczny jest rząd drzew oraz powóz konny.
Camille Pissarro, „Zbiór jabłek w Eragny”, 1888, olej na płótnie, Dallas Museum of Art, Dallas, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1SxgNmxDzwuo1
Ilustracja przedstawia obraz André Deraina „Portret Henriego Mattisse’a”. Na obrazie widoczna jest postać Henriego Matissea siedzącego boso przy stoliku na plaży. W tle widoczne jest morze. Postać ma niebieską koszulę oraz spodnie podwinięte powyżej kostki. Technika malarska charakteryzuje się długimi pociągnięciami pędzlem. W dziele przeważają odcienie niebieskiego oraz żółci, tworząc silne kontrasty barwne.
André Derain, „Portret Henriego Mattisse’a”, 1905, olej na płótnie, Philadelphia Museum of Art, Filadelfia, Stany Zjednoczone Ameryki, online-skills, CC BY 3.0
RYFHtEUhCXZpH1
Ilustracja przedstawia obraz André Deraina „Most Waterloo”. Dzieło ukazuje londyński krajobraz z Tamizą i mostem Waterloo, widzianymi z nabrzeża Wiktorii. Na obrazie znajduje się także budynek parlamentu, przemysłowa zabudowa, barki oraz łodzie. Kolory użyte przez Deraina są całkowicie oderwane od naturalistycznego wyglądu. Na przykład ciemnozielona lokomotywa znajduje się na purpurowym moście pod łososiowo różowym niebem, podczas gdy rzeka faluje z akcentami jasnej zieleni, fioletu i szmaragdu. Kolory zostały nałożone techniką pointylistyczną czyli namalowane za pomocą naniesionych pędzlem punktów.
André Derain, „Most Waterloo”, 1906, Museo Thyssen-Bornemisza, Madryt, Hiszpania, flickr.com, CC BY-NC-ND 2.0
RuMaphjq8zyuF1
Ilustracja przedstawia obraz Raoula Dufy'ego „Biały jeździec”. Na obrazie ukazany jest koń białej maści oraz ujeżdżający go rycerz. Postać ubrana jest w zbroję oraz żółte spodnie. Tło zostało wykonane w niebieskich odcieniach.
Raoul Dufy, „Biały jeździec”, 1914, olej na płótnie, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Francja, pinimg.com, CC BY 3.0
RQSSfqsTfOpJT1
Ilustracja przedstawia dzieło Gustave'a Moreau „Ewa”. Ukazuje kobiecą nagą postać, opierającą się o drzewo. Jej ręce skrzyżowane są na piersi. Na jej twarzy pojawia się delikatny uśmiech. Na prawym ramieniu siedzi uskrzydlony demon, szepczący jej do ucha. Włosy kobiety swobodnie opadają. Wokół drzewa wije się wąż. Tło stanowią szmaragdowe zielenie i jasne, szafirowe błękity. Dzieło charakteryzują żywe, wystawne kolory, delikatność i szczegółowość.
Gustave Moreau, „Ewa”, 1885, olej na płótnie, własność prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
RNO7dFsfR35Hy1
Ilustracja przedstawia obraz Georg Flegel pt. „Martwa natura”. Obraz przedstawia kompozycje jedzenia i picia na zielonym blacie ozdobionym białym obrusem. Na cynowym talerzu znajduje się pieczony ptak, prawdopodobnie kwiczoł. Tuż obok leżą dwie zielone oliwki. Za talerzem znajduje się wycięta cytryna do przyprawiania mięsa. W tle stoi szkło typu roemer wypełnione białym winem oraz gliniany dzban tradycyjnie określany jako Bartmannskrug (brodaty dzbanek), po twarzy brodatego mężczyzny pojawiającego się tuż pod szyją. Po prawej stronie widoczny jest ptak, który spogląda na bochenek białego chleba. W dolnej części obrazu widoczny jest przepołowiony orzech.
Georg Flegel, „Martwa natura”, ok. 1625-30, olej na desce, The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, CC0
RMx1ThtZ3NtuO1
Ilustracja przedstawia obraz Henriego Matisse pt. „Ogrody Luksemburga”. Ogrody Luksemburskie podkreślone zostały owalnymi przyciętymi drzewami, nieokiełznanymi koronami i niską falistą linią granicy biegnącej wokół trawnika. Dzieło stwarza efekt witraża. Wzmacniając dekoracyjną naturę sceny, Matisse nie wykorzystuje swobody z rzeczywistością, ponieważ kolor służy do stworzenia poczucia jasno oświetlonego dnia, uchwyconego w dominujących zimnych tonach i ognistym czerwonym drewnie. Matisse tworzy przemianę zimnych cieni i ciepłych pasm światła - ale także kompresuje je, używając jednakowej intensywności koloru zarówno na pierwszym planie, jak i na tle.
Henri Matisse, „Ogrody Luksemburga”, 1901, olej na płótnie, Ermitaż, Petersburg, Rosja, online-skills, CC BY 3.0
RejKGpVNVSDo21
Ilustracja przedstawia obraz Maurice'a de Vlaminck pt. „Barki w Chatou”. Na obrazie widoczna jest barka z załogą cumująca przy brzegu rzeki. W tle znajduje się jest niebieski most z łukami. Widoczne są długie pociągnięcia pędzlem. W dziele przeważają odcienie niebieskiego oraz pomarańczy.
Maurice de Vlaminck, „Barki w Chatou”, 1905, olej na płótnie, Paintings Museum of Fine Arts, Houston, Stany Zjednoczone Ameryki, flickr.com, CC BY-NC 2.0
R10zO2TMnjbi11
Ilustracja przedstawia obraz Ilyi Repina pt. „Co za wolność!”. Obraz przedstawia parę znajdującą się w zburzonym morzu pośród dużych fal. Kobieca postać ma na sobie granatową sukienkę oraz torebkę, jedną rękę przytrzymuje kapelusz. Mężczyzna ubrany jest w granatowy mundur, czapkę oraz szary płaszcz. Para trzyma się za ręce. Postaci wyglądają na uśmiechniętych i szczęśliwych. W dziele przeważają odcienie ciemnej zieleni oraz niebieskiego.
Ilya Repin, „Co za wolność!”, 1903, olej na płótnie, State Russian Museum, Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna
RnRfS8STr8Xjq1
Ilustracja przedstawia obraz Jeana Metzingera „Pejzaż”. Ukazuje architekturę, drzewa i kobietę. Domy przysłaniają się i tworzą kubistyczne bryły. Zgeometryzowane jest również drzewo pośrodku - składa się z prostych nakładających się płaskich plam. Kobieta w czerwonej sukni, ma kształty figur geometrycznych.
Jean Metzinger, „Pejzaż”, 1913-1914, olej na płótnie, Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, Stany Zjednoczone Ameryki, flickr.com, CC BY-NC 2.0
RdGVXKJuL48pb1
Ilustracja przedstawia obraz Umberto Boccioniego pt. „Stany umysłu III. Ci, którzy zostają”. Na obrazie widoczne są prostopadłe linie symbolizują ich przygnębienie i bezbrzeżny smutek ściągający wszystko ku ziemi. Scena odbywa się w scenerii dworca kolejowego. Postacie maszerują zmęczone i przygnębione ku punktowi daleko od stacji. Stan melancholii podkreślają matematycznie uduchowione sylwetki tych, którzy pozostali. W dziele przeważają barwy czarne, zielone i niebieskie.
Umberto Boccioni, „Stany umysłu III; ci, którzy zostają”, 1911, olej na płótnie, MoMA, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
RQfNjzzMYAuqd1
Ilustracja przedstawia obraz Tullio Crali pt. „Pikującym lotem w miasto”. Dzieło przedstawi zabudową miasta z perspektywy pilota. Widoczny jest kokpit statku powietrznego, w którym znajduje się członek załogi sterujący jego lotem. Samolot wykonuje lot nurkowy (pikowanie) wśród wieżowców i bloków miasta.
Tullio Crali, „Pikującym lotem w miasto”, 1939, Museo di Arte Moderna e Contemporanea di Trento e Rovereto, Włochy, online-skills, CC BY 3.0
R6KNfkEBY4CD41
Ilustracja przedstawia obraz Joseph Stella pt. „Brooklyński most”. Artysta namalował most brooklyński przy pomocy flashowania światła i pośpiechu skrzyżowanych drutów do wskazanego ruchu w przestrzeni. W tle widoczne są drapacze chmur na Manhattanie. Bogato zabarwiona, spękana kompozycja odzwierciedla nie tylko modernistyczne podejście, ale także przypomina witraże architektury gotyckiej. Napięte linie łączące złożoną kompozycję wydają się reprezentować psychologiczne napięcie sprzecznych stanów emocjonalnych artysty. W tej futurystycznej interpretacji spiczaste łuki mostu są otwarte na niebo niczym ruiny gotyckiej katedry, a aluzje do witraży sugerują jego duchowe objawienie. W dziele przeważają barwy czarne, niebieskiego oraz odcienie zieleni i czerwieni.
Joseph Stella, „Brukliński most”, 1919-20, Yale University Art Gallery, New Haven, Stany Zjednoczone, wikipedia.org, domena publiczna
RT23PKgHGNm341
Ilustracja przedstawia grafikę Ernsta Ludwiga Kirchnera zawierającą manifest grupy „Die Brücke”. Jest to drzeworyt - manifest programowy „Die Brücke” - ugrupowania niemieckich artystów ekspresjonistów. Pierwsza litera M jest większa, a cały tekst przypomina wycinankę.
Ernst Ludwig Kirchner, Manifest grupy „Die Brücke”, 1906, drzeworyt, MoMA, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, CC BY 3.0
RyRkyIjaBqsPd1
Ilustracja przedstawia obraz Edwarda Muncha „Krzyk”. Ukazuje samotną postać stojącą na tle mostu. Namalowana falistą linią postać trzyma się za głowę. W tle idą dwie inne osoby. Tło tworzą faliste linie - żółto-niebieski ląd oraz czerwono-pomarańczowe niebo. Most namalowany jest diagonalnymi, czyli ukośnymi pociągnięciami pędzla.
Edvard Munch, „Krzyk”, 1893, olej na kartonie, National Gallery, Norwegia, Oslo, wikimedia.org, CC BY 3.0
RAcogEYCsVknN1
Ilustracja przedstawia obraz Jozef Israëls pt. „Dzieci morza”. Dzieło przedstawia grupę dzieci beztrosko się bawiących się statkiem nad brzegiem morzem. Dzieci mają na sobie stare odrapane ubrania, a na głowach założone chusty. Najstarszy chłopiec dźwiga najmniejszego członka rodziny na ramionach. W tle widoczne jest falujące morze. W dziele przeważają odcienie oliwkowe praz błękitu.
Jozef Israëls, „Dzieci morza”, 1872, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
R1H0SY04hNIwW1
Ilustracja przedstawia obraz Edward Munch pt. „Niepokój”. Obraz ukazuje groteskowe postaci o zielonkawych twarzach. Postaci są dziwne i zdeformowane. Ubrane w ciemne stroje, co kontrastuje z ich bladymi twarzami. Postacie stoją na długim niekończącym się moście, położonym nad morzem lub jeziorem w kolorach granatu, czerwieni i fioletu. W oddali widoczne są dwie łodzie. Uzupełnieniem całej sceny jest pomarańczowo-czerwone niebo. Obraz wywołuje poczucie niepokoju i depresji.
Edvard Munch, „Niepokój”, 1894, olej na płótnie, Munch Museum, Oslo, Norwegia, wikimedia.org, domena publiczna
R16v9SyrD1zH61
Ilustracja przedstawia dzieło Marcela Duchampa "Fontanna". Na fotografii ukazany jest ceramiczny pisuar umiejscowiony na białym blacie. Pisuar został obrócony o 90 stopni. Powierzchnia, którą jest przytwierdzony do ściany, stała się tu podstawą rzeźby. Na rancie pisuaru znajduje się zapis R. MUTT 1917. Jest to nazwa firmy produkującej armaturę łazienkową, a data to rok powstania dzieła.
Ilustracja przedstawia dzieło Mana Raya pt. „Dar”. Rzeźba jest jedną ze słynnych ikon ruchu surrealistycznego. Składa się z płaskiego czarnego żelazka, które zostało przekształcone w niefunkcjonalny przedmiot poprzez dodanie rzędu czternastu gwoździ..
Man Ray, „Dar”, 1921, obiekt ready–made, Centre Pompidou, Paryż, Francja, flickr.com, CC BY-NC 2.0
