Ważne daty
X w. p.n.e. – FrygiaFrygia zostaje zasiedlona przez Frygów
VIII w. p.n.e. – Frygia staje się niezależnym państwem ze stolicą w Gordion, jej rozkwit przypada na rządy Midasa
VI w. p.n.e. – Frygia zostaje podbita przez Krezusa
133 p.n.e. – Frygia staje się częścią Państwa Rzymskiego
XIV w. – Frygia zostaje podbita przez Turków
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
a) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym,
b) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
przedstawiać historię Filemona i Baucis;
wskazywać teksty kultury (literackie, malarskie, rzeźbiarskie, muzyczne) odwołujące się do mitu;
rozpoznawać co najmniej 7 przemian bohaterów mitologicznych.
Filemon i Baucis
Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie
Mit o Filemonie i Baucis
Potężny władca bogów, Jowisz (Zeus), miał w zwyczaju sprawdzać od czasu do czasu, co słychać u ludzi, by przekonać się, czy ich zachowanie nie stało się przypadkiem niecne i niegodziwe. Przybierał wtedy postać ludzką, by stać się podobnym do śmiertelnych mieszkańców Ziemi. Pewnego wieczoru, wraz z Merkurym (Hermesem), udali się do Frygii, do małej wioski położonej w górach. Przybrali postać ubogich ludzi ubranych w łachmany i przechadzali się po wiosce, pukając od drzwi do drzwi w poszukiwaniu gościny. Zaczęli od domów wyglądających na bardziej dostatnie, ku ich zdziwieniu jednak mieszkańcy wioski okazali się wyjątkowo niegościnni. Być może w obawie przed utratą swojego dorobku zamykali drzwi przed domniemanymi złodziejami, niektórzy nawet przepędzali ich kijem. W całej wiosce nie znalazł się nikt, kto przyjąłby wędrowców, dopóki nie dotarli do ostatniej chaty, wyglądającej na najbiedniejszą, położonej na skraju wioski. Bogowie po tak niegościnnym przyjęciu nie spodziewali się już wiele ze strony mieszkańców tego domostwa. Okazało się jednak, że nie mieli racji. W chatce mieszkała bowiem para staruszków, Filemon i jego żona Baucis, którzy choć biedni i żyjący bardzo skromnie, obdarzeni byli bardzo dobrym sercem i zaprosili nieznanych przybyszów do siebie. Wprawdzie nie mieli obfito zastawionego stołu, ale postanowili podzielić się ze swoimi gośćmi tym, czym sami dysponowali. Zebrali warzywa z ogrodu, ugotowali je, na stole postawili także miód, mleko i winogrona, by przybysze mogli posilić się przed noclegiem. Podczas posiłku zaobserwowali jednak, że dzieje się rzecz niesłychana - nie dość, że jedzenia nie ubywa, to jeszcze miód wydaje się jakby słodszy, a winogrona bardziej czerwone i soczyste.
Zaobserwowawszy ten fenomen Filemon stwierdził, że na stole brakuje jeszcze mięsa i należałoby podać na kolację jedyną gęś, jaką posiadali. Wziął więc nóż i udał się do ogrodu, by złapać gąskę i przygotować ją do podania na stół. Jowisz, widząc jego zamiar, powstrzymał starca i ujawnił swoją boską postać przed parą gospodarzy. Bogowie zaprowadzili oniemiałych staruszków na pobliskie wzgórze, skąd widać było całą wioskę. Jowisz uspokoił Filemona i Baucis, podziękował im również za to, że jako jedyni mieszkańcy udzielili bogom gościny. Na oczach staruszków ich dom zamienił się w piękną i bogatą świątynię, a wszystkie pozostałe domy pochłonęło bagno, jako kara za niegodziwość ich gospodarzy. Władca bogów zapytał Filomena i Baucis, czego sobie życzą w nagrodę za swoje dobre serce. Staruszkowie zgodnie odparli, że chcieliby zostać kapłanami w świątyni Jowisza i poprosili, by bogowie zabrali ich ze świata śmiertelników tego samego dnia, by nie musieli cierpieć tęsknoty za zmarłym małżonkiem i żyć w pojedynkę. Jowisz spełnił ich pragnienie - przez wiele lat sprawowali funkcję kapłanów w świątyni, a gdy przyszedł kres ich dni zostali zamienieni w drzewa splecione ze sobą, by zawsze mogli być razem.
Przeczytaj zdania dotyczące mitu o Filemonie i Baucis. Następnie podziel je na zgodne z treścią mitu (PRAWDA) i odbiegające od tejże treści (FAŁSZ) i umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Bogowie zmienili dom Filemona i Baucis w piękną świątynię, a pozostałe domy w wiosce spalili., Nowożeńcy, Filemon i Baucis mieszkali w ubogiej chacie na skraju wioski., Jowisz i Merkury udali się do górskiej wioski we Frygii., Kolacja w domu Filemona i Baucis miała w sobie elementy magiczne - jedzenia nie ubywało, a przybywało., Bogowie przybrali postać bogatych dostojników., Mieszkańcy wioski nie chcieli ugościć przybyszów.
PRAWDA | |
---|---|
FAŁSZ |
Filemon i Baucis w Metamorfozach Owidiusza
W tak romantyczny sposób opisuje przemianę Filemona i Baucis mistrz Owidiusz:
Pewnego razu bardzo już sędziwi stali u stóp świątyni, rozmawiając o niezwykłym losie swej wioski. Nagle spostrzegła Baucis, że starszy Filemon okrywa się liściem, ujrzał Filemon Baucis w liść odzianą. Już ponad podwójne twarze rosną drzew korony. Dopóki mogli, szeptali wzajemnie:
- Żegnaj, żono!
- Żegnaj, mężu!
I kora jednocześnie usta im okryła. Jeszcze i dziś Frygijczyk pokazuje dwa pnie zrośnięte z dwu ciał.
Źródło: Owidiusz, Metamorfozy, przekład Anna Kamieńska i Stanisław Stabryła, Wrocław 1995. Księga VIII, w. 713‑721
Recepcja mitu o Filemonie i Baucis w muzyce
Słowniki
Słownik pojęć
(łac. Phrygia) kraina w Azji Mn., pomiędzy Bitynią a Mizją; główne rzeki: Hermos, Meander i Marsjasz; główne miasta: Kyzikos.
(wł.), tekst słowny opery, operetki, także literackie przedstawienie treści baletu, pantomimy.
(wł.< łac.), sceniczne dzieło muzyczne, w którym muzyka współdziała z akcją dramatyczną, ujętą w libretcie, składające się z partii wokalnych - solowych i chóralnych, z partii instrumentalnych, niekiedy także z partii tanecznych i mówionych; przeznaczona do wykonania na scenie, zazwyczaj w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, zwanym również operą.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa, 2003.
L. Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae, Rzym 2010.
J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992.
Owidiusz, Metamorfozy, przekład Anna Kamieńska i Stanisław Stabryła, Wrocław 1995.