Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RIJA8yLPz1Plf1

Mit o Atalancie i Hippomenesie

Ważne daty

I w. p.n.e. lub II w. n.e. – Powstanie rzeźby znanej dziś jako Atalanta Barberini

1618 – Powstanie obrazu Guido Reniego Atalanta i Hippomenes

Ok. 1635 – Powstanie obrazu Petera Paula Rubensa Meleager i Atalanta

Ok. 1650 – Powstanie obrazu Willema van Herpa Atalanta i Hippomenes

Ok. 1680 – Powstanie obrazu Nicholasa Colombela Atalanta i Hippomenes

1736 – Powstanie opery Georga Friedricha Haendla Atalanta

1

Scenariusz dla nauczyciela

R7unksEFHEVrj1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

rozpoznać i interpretować mit o Atalancie i Hippomenesie;

rozpoznać i intepretować inne mity związane z postacią Atalanty;

rozpoznać jego przetworzenia w kulturze epok późniejszych;

wskazywać na znaczenie tego mitu i jego przetworzeń.

Mit o Atalancie

RPXzzIAGcOf9X1
Willem van Herp, „Atalanta i Hippomenes”, 1650 r., Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, Domenta publiczna
1

Omówienie obrazu ze zwróceniem uwagi na następujące elementy:

  • tytuł i temat: Zawody w biegu między Atalantą i Hippomenesem;

  • zasugerowana tytułem obecność tematyki mitologicznej, wpisanej jednak w typowo rodzajowySceny rodzajowerodzajowy obrazek;

  • rodzajowość sceny wyrażona między innymi przez współczesny, odległy od antycznego strój i wygląd postaci;

  • scenę można byłoby wziąć za rodzajowy obrazek, gdyby nie złote jabłka w dłoniach dziewczyny i na ziemi przed nią.

Nauczyciel informuje uczniów, że to właśnie ukazany na tym obrazie mit będzie głównym tematem lekcji.

Król Schojneus uznał Atalantę wreszcie za swoją córkę, lecz gdy przybyła do pałacu, powitał ją słowami:

- Córko moja, przygotuj się do zamążpójścia!

Nieprzyjemne to były słowa, ponieważ wieszczka Pytia i wyrocznia delficka ostrzegała ją przed małżeństwem.

- Ojcze – odpowiedziała. – Zgodzę się pod jednym warunkiem. Zalotnik starający się o moją rękę musi mnie pokonać w biegu, jeśli zaś tego nie dokona, pozwól, że go zabiję.

- Niechaj tak będzie – rzekł król.

Wielu nieszczęsnych książąt zginęło, ponieważ Atalanta była najszybsza ze wszystkich śmiertelników, ale Hippomenes (…) poprosił Afrodytę, by mu pomogła. Dała mu trzy złote jabłka, mówiąc:

- Rzucając w biegu jedno jabłko za drugim, opóźnisz bieg Atalanty.

Podstęp się udał, Atalanta się zatrzymywała, aby podnieść jabłka, i dotarła do mety tuż po Hippomenesie.

Źródłom7825157d969fdd95_0000000000005Źródło

R1awqY3QUT0gk
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj imiona do charakterystyk postaci mitologicznych, znanych z mitu o Atalancie i Hippomenesie. Uparta i wojownicza dziewczyna Możliwe odpowiedzi: 1. Schojneus, 2. Hippomenes, 3. Atalanta, 4. Pytia, 5. Afrodyta Zakochany sprytny młodzieniec Możliwe odpowiedzi: 1. Schojneus, 2. Hippomenes, 3. Atalanta, 4. Pytia, 5. Afrodyta Pomocna bogini Możliwe odpowiedzi: 1. Schojneus, 2. Hippomenes, 3. Atalanta, 4. Pytia, 5. Afrodyta Zdesperowany ojciec Możliwe odpowiedzi: 1. Schojneus, 2. Hippomenes, 3. Atalanta, 4. Pytia, 5. Afrodyta Przestrzegająca wieszczka Możliwe odpowiedzi: 1. Schojneus, 2. Hippomenes, 3. Atalanta, 4. Pytia, 5. Afrodyta
m7825157d969fdd95_0000000000005

Meleager i Atalanta

Zanim Atalanta została żoną Hippomenesa, była wojowniczką i łowczynią. Odrzuconą przez ojca dziewczynkę wychowały dzikie zwierzęta, a opieką otoczyła bogini łowów i natury, Artemida. Kiedy okolice miasta KalidonKalidonKalidon zaczął pustoszyć potworny dzik, Atalanta postanowiła wziąć udział w polowaniu na bestię.

W Kalidonie najdzielniejszym z herosów był wtedy syn króla, młody Meleager. Z jego narodzinami wiązała się dziwna i złowieszcza historia: kiedy dziecko przyszło na świat, przed jego matką zjawiły się trzy Mojry, boginie przeznaczenia. Wskazały na leżącą w palenisku gałąź i zapowiedziały, że chłopiec będzie żył tak długo, póki ta gałąź nie spłonie. Wystraszona matka porwała gałąź, ugasiła płomienie i ukryła ją głęboko w skrzyni.

Kiedy Atalanta przybyła do Kalidonu, Meleager zachwycił się nią od pierwszego wejrzenia. Dziewczyna wyróżniała się umiejętnościami myśliwskimi i kiedy w końcu potworny dzik został upolowany, Meleager bez wahania przyznał jej trofeum i ogłosił, że to jej strzała zabiła bestię. Nie wszyscy chcieli się zgodzić z tym werdyktem: doszło do ostrego sporu między Meleagrem a jego wujami na temat tego, kto miał największy udział w pokonaniu dzika. Spór przerodził się w walkę, w której Meleager zabił braci swojej matki. Wtedy królowa, uniesiona gniewem, wrzuciła w ogień gałąź, od której zależało życie jej syna. Gdy płomienie pożarły drewno, Meleager padł martwy.

Po tych wydarzeniach Atalanta opuściła Kalidon i udała się na dwór swego ojca, króla Schojneusa, który po latach postanowił zaakceptować ją jako swoją córkę.

R52JAfW6Gdlzu
Ćwiczenie 2
Przetłumacz wyrazy: dĕa, -ae, cŏrōna, -ae, aper, apri, rāmus, -i, malum, -i

Film edukacyjny pt. Atalanta Barberini

R1KLn1dQ8p9Mc
Film pod tytułem Atalanta Barberini. Film przedstawia pokaz slajdów ukazujący rzeźbę Atlantę Barberini. W tle lektor czyta następujący tekst: 1. Mit o Atalancie, Hippomenesie i złotych jabłkach, przy pomocy których młodzieniec zdobył rękę kapryśnej łowczyni, cieszył się w kulturze późniejszej wielkim powodzeniem: dowodzi tego choćby słyszana przez nas teraz uwertura do poświęconej tej bohaterce opery Georga Friedricha Haendla, zainspirowanej przez Metamorfozy Owidiusza. Ale popularność Atalanty to nie tylko czasy współczesne. 2. Oglądane przez nas arcydzieło rzeźby antycznej to tak zwana Atalanta Barberini. Nie jesteśmy pewni jej pochodzenia: niektórzy uczeni uważają ją za późno hellenistyczny grecki oryginał z I w. p.n.e., inni – za rzymską kopię z II w. n.e. 3. Identyfikacja postaci ukazanej na tej rzeźbie z Atalantą opiera się przede wszystkim na tym, że mamy tu ewidentnie do czynienia z biegaczką. Świadczy o tym zarówno strój dziewczyny (krótki chiton), ale też zdobiący kompozycję liść palmowy – obok wieńca jeden z najbardziej czytelnych symboli zwycięstwa. 4. Postać ukazaną na rzeźbie skojarzono z Atalantą ze względu na związany z nią mit o biegu i złotych jabłkach. Być może jednak rzeźba przedstawiała nie mityczną bohaterkę, a realną dziewczynę-biegaczkę. Wiadomo, że w świecie greckim, a konkretnie w Sparcie, odbywały się także zawody m in. w biegach, w którym startowały dziewczęta.
R14EU9B7y2ZFs
Ćwiczenie 3
Ułóż wydarzenia związane z mitem o Atalancie w kolejności chronologicznej. Elementy do uszeregowania: 1. Atalanta schyla się po jabłko. 2. Atalanta przybywa do Kalidonu. 3. Meleager zabija swoich krewnych. 4. Atalanta decyduje, że o wyniku rozstrzygną zawody w biegu. 5. Król Schojneus przekonuje córkę do małżeństwa. 6. Afrodyta pomaga herosowi.

Przedstawienie dzieł związanych z mitem o Atalancie

R1JRype0o3Ti41
Jacob Jordaens, „Meleager i Atalanta”, między 1620 a 1650 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikipedia.org, Domena publiczna

Jacob Jordaens (1593–1678) był flamandzkim malarzem, rysownikiem i projektantem arrasów. W swojej twórczości przedstawiał sceny mitologiczne, biblijne i rodzajowe.

W analizie zwracamy uwagę na:

  • złożoną kompozycję obrazu: po prawej mamy parę kochanków, Atalantę i Meleagra, i służących podających głowę dzika, którą według mitu Meleager miał oddać jako trofeum Atalancie; po lewej mamy grupę łowców z psami myśliwskimi; w dwóch konnych postaciach można domyślać się urażonych wujów Meleagra;

  • motywy mitologiczne: Atalanta ukazana jak Amazonka, z jedną piersią obnażoną; głowa dzika; konflikt, który zakończy się śmiercią Meleagra i jego wujów, zapowiedziany jest przez pozy i ikonografię konnych postaci.

R1SwwYuHJAuL9
Guido Reni, „Atalanta i Hippomenes”, 1618/19 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikipedia.org, Domena publiczna

Guido Reni (1775–1642) był wybitnym włoskim malarzem epoki baroku, twórcą obrazów o tematyce religijnej i mitologicznej.

W analizie zwracamy uwagę na:

  • oddanie ruchu i dynamizmu;

  • skomplikowaną, typową dla baroku kompozycję;

  • kontrasty światła i cieni;

  • motywy mitologiczne (jabłka) .

R17mPBpsOU7Z3
Ćwiczenie 4
Który z artystów, przedstawił na obrazie Atalantę w towarzystwie Meleagra? Możliwe odpowiedzi: 1. Jacob Jordaens, 2. Johann Heinrich Schönfeld, 3. Guido Reni

Atalanta i bogowie

RNI4qiAeAdm9P1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę, na której znajduje się kobieta - Artemida. Ma na sobie suknię do kolan. Włosy ma zwinięte w kok oraz kręcone. W lewej ręce trzyma za jeden róg zwierzę, które znajduje się za jej nogami i sięga do kolan. Drugą ręką siega po strzałę do zawieszonego przez ramię pojemnika na strzały. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

W micie o Atalancie znaczącą rolę odgrywają opiekujący się nią bogowie. Pierwsza z nich to bogini łowów i dzikiej natury, Artemida.

Leochares, „Diana z Wersalu”, I-II w, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, CC BY 3.0
RmFqsJ8X6xIQk1
Ilustracja interaktywna fragmentu rzeźby przedstawiającej Artemidę. Na zdjęciu widać kobietę od piersi w górę. Postać ma na sobie suknię, która jest pomarszczona. Patrzy się w prawą stronę, sięgając jedną ręką po strzałę do zawieszonego przez ramię pojemnika na strzały. Jej włosy są zwiniete w kok. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Atalanta naśladowała ulubioną boginię - Artemidę, nosząc podobne stroje i znajdując upodobanie w zbliżonych zajęciach. Niejednokrotnie zdobywała wieniec lub gałąź palmową – symbole zwycięstwa.

Leochares, „Diana z Wersalu”, fragment, I-II w, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna
RuOJghFAg75NC1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę, na której znajduje się kobieta - Afrodyta. Rzeźba jest koloru białego. Postać jest naga, trzyma w pasie tkaninę, która zasłania jej miejsce intymne, drugą ręka próbuje zakryć piersi. Włosy w połowie są spięte w kok na czubku głowy, reszta znajduje się w kitce. Kobieta głowę ma zwróconą w swoją lewą stronę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Przez wiele lat Atalanta trzymała się z daleka od bogini miłości, Afrodyty. Nie umknęła jednak przed jej mocą. Zalotnik dziewczyny, Hippomenes, dostał od bogini złote jabłka i przy pomocy związanego z nimi podstępu zdobył rękę Atalanty.

Praxiteles, „Afrodyta”, IV w, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach, Ateny, Grecja, Wikipedia, CC BY 2.5
R12B35AgoQ3ea1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Hymenajos. Na zdjęciu widać dwóch nagich mężczyzn trzymających się blisko siebie. Wyższy obejmuje mniejszego pod lewą pachą, mniejszy trzyma wyższego za lewe ramię. Obie postaci skierowane są do przodu widza. Wyższy mężczyzna trzyma w prawej ręce pochodnię i patrzy na nią. Mniejszy głowę ma pochyloną lekko w bok i skierowaną również na pochodnię. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Eros i Afrodyta wspomogli tu swym działaniem innego boga: Hymenajosa, boga zaślubin. Bywa on zwykle ukazywany z symbolizującą ślub pochodnią – choć czasami tę pochodnię kradnie mu Eros.

George Rennie, „Hymenajos”, XIX w, Victoria and Albert Museum, Londyn, Anglia, Wikimedia, CC BY 2.0
RMxvWK3528qnG1
Ilustracja interaktywna rzeźby przedstawiającej Amora. Postać trzyma w dłoniach i próbuje walczyć z wężem, trzymając go na wyprostowanych do przodu rękach. Amor posiada skrzydła i został wyrzeźbiony jako nagi chłopiec. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Jak to jednak było z Atalantą? Starożytni autorzy nie są zgodni. Być może Atalanta chciała przegrać wyścig? Być może już wcześniej trafił ją swoją strzałą bóg zakochanych i zakochania - skrzydlaty syn Afrodyty, Eros, zwany przez Rzymian Amorem lub Kupidynem.

Lysippus, „Amor”, II w, Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, Wikipedia, CC BY 2.5
Polecenie 1

Bogowie odgrywali ważną rolę w historii Atalanty i Hippomenesa. Obejrzyj jeszcze raz obraz Nicholasa Colombela Atalanta i Hippomenes, a następnie odpowiedz na poniższe pytania.

RriJZY2Mzb6lu1
Nicholas Colombel, „Atalanta i Hippomenes”, 1680 r., Liechtenstein Museum w Wiedniu, Austria, wikimedia.org, Domena publiczna

Kim jest postać unosząca się w powietrzu ponad biegnącymi?

Na jakiej podstawie można tę postać tak identyfikować?

Jakie dwa przedmioty ta postać trzyma w dłoniach?

Jaka jest symbolika tych przedmiotów?

Jak interpretujesz obecność tej postaci w scenie wyścigu?

RUlRgm69ONEWU
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Opowiedz o wydarzeniach z mitu o Atalancie i Hippomenesie.

RxhO4PA8OwnfI
Ćwiczenie 5
Oceń, czy poniższe zdania są zgodne, czy niezgodne z mitem o Atalancie. Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Atalanta odegrała kluczową rolę podczas polowania na byka kreteńskiego. 2. Meleager oddał jej trofeum., 3. Atalanta była kobietą-wojowniczką. 4. Hippomenes poprosił o pomoc Artemidę, patronkę Atalanty. 5. Każdy zalotnik zwyciężony w biegu ginął z ręki Atalanty. 6. Na złotych jabłkach, które skusiły Atalantę, był napis Dla najpiękniejszej.
RAEUVypy0o7u0
Ćwiczenie 6
Na podstawie wiedzy zdobytej na lekcji przygotuj trzy pytania związane z Atalantą i zadaj je koledze z ławki.
R1PqjAVat8Ziq
Ćwiczenie 7
Uzupełnij zdanie. Tu uzupełnij to greckie miasto, znane z mitycznych łowów na dzika kalidońskiego – potwora zesłanego przez rozgniewaną Artemidę.
Polecenie 2

Atalanta była czcicielką Artemidy i przeciwniczką małżeństwa. Pokonana przez gorszego od siebie biegacza Hippomenesa, chcąc nie chcąc, musiała dotrzymać słowa i go poślubić. A może, jak sugerują niektóre źródła mitologiczne, przegrała celowo, bo zakochała się w odważnym i pomysłowym młodzieńcu i chciała zmienić swoje życie? Zdecyduj, która wersja wydaje ci się bardziej przekonująca.

Napisz w imieniu Atalanty list do bogini Artemidy, z bycia kapłanką której Atalanta musiała po ślubie zrezygnować, i wyjaśnij w nim, jak doszło do ślubu z Hippomenesem. Jakie uczucia kierowały Atalantą? Jak to się stało, że przegrała? Czy uczyniło ją to szczęśliwą, czy nieszczęśliwą?

RabAVrnhEky0h
Wykonaj zgodnie z poleceniem.

Słowniki

Słownik pojęć

Barok (muzyka)
Barok (muzyka)

epoka w muzyce europejskiej datowana między 1600 a 1750; cechowała się ona m.in. rozkwitem opery jako formy muzyczno‑teatralnej.

Hymenajos
Hymenajos

grecki bóg małżeństwa i zaślubin, przedstawiany z płonącą pochodnią w dłoni.

Kalidon
Kalidon

greckie miasto, znane z mitycznych łowów na dzika kalidońskiego – potwora zesłanego przez rozgniewaną Artemidę.

Sceny rodzajowe
Sceny rodzajowe

sceny w sztuce, ukazujące życie codzienne, obyczaje, rytuały i zabawę.

Słownik łacińsko‑polski

R1eMSEdw7HI7W1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

m7825157d969fdd95_0000000000205

Bibliografia

R. Graves, Mity greckie, przeł. H. Krzeczkowski, Warszawa 1992.

J. Parandowski Mitologia, Londyn 1992.

J. Parandowski Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań 1989.

W. Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003.

Z. Kubiak Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.