Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R7Ci2JkFupdPH1

Mit o Perseuszu

„Perseusz ratujący Andromedę”, V w. p.n.e., Stare Muzeum, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 3.0

Ważne daty

lata 80‑te XX w. – powstaje projekt internetowy Tufts University w Stanach Zjednoczonych polegający na tworzenie bazy danych, zawierającej materiały źródłowe, w tym teksty greckie i łacińskie.

2005 r. – internetowy Tufts University w Stanach Zjednoczonych polegający na tworzenie bazy danych, zawierającej materiały źródłowe, w tym teksty greckie i łacińskie.

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R16MHAve3S8Kd1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego.

Nauczysz się

rozwijać umiejętność samodzielnego czytania tekstu w języku łacińskim;

charakteryzować mit o Perseuszu;

wymieniać najważniejsze recepcje mitu o Perseuszu w malarstwie, rzeźbie i literaturze.

Perseus et Andromeda

R1R8IFzAnow1e
Ilustracja interaktywna przedstawia pracę Pierre-Étienne Monnot pod tytułem „Andromeda”. Rzeźba przedstawia młodą kobietę ze spiętymi włosami, która siedzi naga na kamieniu i spogląda w niebo. Jedną rękę ma podniesioną do góry, a drugą trzyma koło nogi. Rzeźba wykonana jest z jasnego materiału. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Fuit Andromeda pulcherrima virgō, fīlia Cassiopēae et Cēpheī, quī in Asiā rēgnābant.

Źródło: Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda

, 2.

Andromeda była piękną dziewicą, córką Kasjopei i Cefeusza, którzy w Azji panowali.

Przekład: Autor opracowania

Pierre-Étienne Monnot, „Andromeda”, ok. 1700 - 1704 r., Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RTosLv469BRZQ
Ilustracja interaktywna przedstawia malarstwo ścienne, na którym widoczny jest zielony smok. Smok ma łeb skierowany w lewą stronę, ma długi pysk oraz czerwone łuski. Smok znajduje się na jasnej ścianie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Neptūnus, quī Cassiopēam sevērē pūnīre cōnstituit, ē mediō Ōceanō novum nec umquam anteā vīsum mōnstrum ēvocāvit, ut incolās eius, in quā Andromedae parentēs rēgnābant, vorāret eōrumque agrōs vastāret. Cum Cēphēus interrogāvisset Neptūnum quid facere posset, ut cīvēs suōs tantō perīculō līberāret, deus statim eī dīxit Andromedam fīliam bēstiae offerendam esse.

Źródło: Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda

, 2.

Neptun, który postanowił surowo ukarać Kasjopeję, ze środka Oceanu wezwał nowego potwora, nigdy wcześniej nie widzianego, by mieszkańców tej (krainy), w której panowali rodzice Andromedy, pożarł i ich pola spustoszył. Gdy Cefeusz zapytał Neptuna, co może zrobić, by swoich obywateli od takiego niebezpieczeństwa uwolnić, bóg natychmiast mu odpowiedział, że ma oddać bestii swoją córkę Andromedę.

Przekład: autor opracowania

„Cetus”, mozaika w Casa del Drago, III w. p.n.e., Caulonia, Włochy, ancient.eu, CC BY 3.0
RfhKJf5serf7h
Ilustracja interaktywna przedstawia przykład malarstwa ściennego z wizerunkiem Andromedy i Perseusza. Kobieta jest przykuta do ściany, a Perseusz próbuje ją oswobodzić. Kobieta ma włosy zaczesane do tyłu oraz ubrana jest w żółtą szatę. Mężczyzna jest nagi, a na plecach ma pelerynę. W ręku widoczny jest przedmiot przypominający dłuto. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Forte vērō Persēus in illīus regiōnis ōra errābat; quī, cum pulcherrimam illam virginem ad dūra saxa vīnctam cōnspexisset, prīmum deae cuiusdam signum eam esse crēdidit; deinde vērō, cum ventum capillōs leviter movēre atque ex oculīs lacrimās effundī vīdisset, valdē stupuit atque ad puellam accessit.

Źródło: Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda

, 2.

Przypadkiem zaś Perseusz wędrował po wybrzeżach morskich tego regionu; ten, gdy zauważył ową przepiękną dziewicę przykutą do skały, najpierw uważał, że to jest posąg jakiejś bogini, później zaś, gdy zobaczył, że wiatr włosami lekko porusza i z oczu wylewają się łzy, bardzo się zdumiał i zbliżył się do dziewczyny.

Przekład: autor opracowania

„Perseusz i Andromeda”, I w .n.e., Dom Dioskurów, Pompeje, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.5
R1LGy6M7lMPi0
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Charlesa Andre van Loo pod tytułem „Perseusz i Andromeda”. Na obrazie widoczna jest scena, w której Perseusz wykonuje podniebne akrobacje i zabija potwora z głębin. Wszystkiemu przygląda się Andromeda, która siedzi na skale. Perseusz ma na sobie obuwie ze skrzydłami oraz żółtą szatę, a Andromeda jest naga. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Gerēbat pedibus Persēus calceōs ālīs ōrnātōs, ita ut, sīcut Mercurius, volāre posset. Cum ergō terram pedibus pulsāvisset, sūrsum in aere usque ad nūbēs volāvit; inde vērō, tamquam aquila dē caelō celerrimē dēscendēns, in mōnstrī tergum impetum fēcit, gladiumque suum in dextrum ferae umerum īnfīxit. Dēnique maxima cum vī saevam bēstiam etiam atque etiam in complūribus corporis partibus ēnse vulnerāvit, dōnec illa, multō sanguine effūsō, ex vulneribus mortua est.

Źródło: Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda

, 2.

Perseusz miał na nogach buty ozdobione skrzydełkami, w ten sposób tak, jak Merkury mógł latać. Gdy więc ziemię uderzał nogami, w górę leciał w powietrze aż do chmur, stąd zaś, jak orzeł z nieba bardzo szybko zniżając się, rozpoczął atak na plecy potwora, i swój miecz w prawe ramię bestii wbił. Dopóty z największą siłą ranił bestię mieczem raz za razem w różne części ciała, dopóki ona, zalawszy się krwią, nie padła w wyniku odniesionych ran.

Przekład: autor opracowania

Charles-André van Loo, „Perseusz i Andromeda”, 1735-1740 r., Ermitaż, Sankt Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna
Ra5T6me4Ot3fQ
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pod tytułem „Perseusz uwalniający Andromedę”. Na obrazie widoczna jest scena uwolnienia Andromedy, która była przykuta do skały. Obok Perseusza (ubrany w jasną zbroję z czerwoną peleryną) znajdują się kupidyny, oraz biały koń. Andromeda jest naga i ma blond włosy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Perseus, cum ad saxum, ad quod erat vīncta Andromeda, accessisset, pulcherrimam virginem, adhūc metū affectam, catēnīs solvit ac multīs verbīs cōnsōlātus est; posteā eam, quae beātam sē esse arbitrābātur cum tam fortis et pulchrī virī uxor facta esset, sēcum dūxit.

Źródło: Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda

, 2.

Perseusz, gdy zbliżył się do skały, do której została przykuta Andromeda, przepiękną dziewicę, do tej pory przejętą strachem, uwolnił z łańcuchów i pocieszył wieloma słowami, później tę, która uznała, że ma szczęście, że zostanie żoną tak silnego i przystojnego mężczyzny, poprowadził ze sobą.

Przekład: autor opracowania

Peter Paul Rubens, „Perseusz uwalniający Andromedę”, ok. 1622 r., Galeria Malarstwa w Berlinie, wikimedia.org, domena publiczna
RRoLPiW0RJsQe1
Ćwiczenie 1
Czyje były buty ze skrzydełkami, które wykorzystywał Perseusz?
RSPdSPLFl6ah1
Ćwiczenie 2
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu. Quis mōnstrum ē mediō Ōceanō ēvocāvit? Możliwe odpowiedzi: 1. Neptūnus, 2. Cēphēus, 3. Cassiopēa
me1f09c68d9396313_0000000000065

Perseusz - syn Danae

Historia Perseusza rozpoczyna się w Argos na dworze króla Arkizjosa, którego największym pragnieniem jest posiadanie męskiego potomka, czego nie rekompensuje mu nawet wielkiej urody córka, Danae. Król udaje się więc do wyroczni, by zasięgnąć rady nieśmiertelnych bogów. Tam dowiaduje się, że doczeka się męskiego potomka, który będzie synem Danae, sam król zginie jednak z jego ręki. Arkizjos postanowił odmienić zamierzenia losu i zamknął córkę w podziemnej komnacie, by nie miała kontaktu z żadnym potencjalnym konkurentem. Nic jednak nie poradzi człowiek na decyzje bogów, a sam Zeus upodobał sobie Danae. Władca bogów zmienił się więc w złoty deszcz i przez szczelinę w suficie dostał się na łono pięknej dziewczyny. W ten sposób został poczęty Perseusz. Początkowo Danae ukrywała syna w swoim więzieniu, wkrótce jednak płacz chłopca zdradził jego obecność królowi. Arkizjos umieścił córkę i wnuka w skrzyni, którą starannie zamkniętą wrzucił do morza porzucając oboje na pewną śmierć. Bogowie czuwali jednak nad Danae i skrzynia wraz z zawartością bezpiecznie dobiła do brzegu wyspy Serifos, gdzie rozbitkami zajął się rybak Diktys.

R1LWKbytQslVE1
Sybil Tawse, „Danae i Perseusz”, ilustracja z książki „Historie bogów i bohaterów” Thomasa Bulfinch, 1920 r., Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna
RALEh334rsqrn
Ćwiczenie 3
Kto miał się przyczynić do śmierci Arkizjosa?
me1f09c68d9396313_0000000000083

Perseusz i Meduza

R4nlcPPCKSxJ61
Jacek Malczewski, „Meduza”, 1900 r, Galeria Sztuki im. Borysa Woźnickiego, Lwów, Ukraina, wikimedia.org, domena publiczna

Danae wraz z synem zamieszkała na wyspie Serifos, niestety ich spokój nie trwał długo. Oto brat rybaka Diktysa, król wyspy Polidektes zakochał się w pięknej matce Perseusza. Danae nie odwzajemniała afektu króla, a dorastający syn wspierał ją w trzymaniu zalotnika na dystans. Polidektes postanowił więc pozbyć się Perseusza za pomocą podstępu. Zauważywszy jego skłonność do wielkich czynów udawał, że ma zamiar wziąć za żonę Hippodameję i oczekiwał godnego królewskiej pary prezentu. Perseusz bez wahania zaofiarował się przynieść Polidektesowi w darze głowę Meduzy, kobiety - potwora z wężowymi włosami, na którą wystarczyło spojrzeć, by zamienić się w kamień.

Polidektes był przekonany, że Perseusz nie wróci żywy z tej wyprawy. Nie przewidział jednak, że chłopak ma potężnego sojusznika - samą boginię Atenę. Otrzymawszy niezbędne dary - skrzydełka przy butach, specjalną torbę na głowę Meduzy, hełm Hadesa, czyniący niewidzialnym oraz sierp Hermesa, Perseusz wyruszył na spotkanie Gorgon.

RUevIje3QArJl1
Benvenuto Cellini, „Perseusz z głową Meduzy”, 1545-1554 r., Loggia dei Lanzi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Nad brzegiem oceanu znalazł GorgonyGorgonyGorgony śpiące. Wszystkie były okropne: włosy z wężów uwite, kły jak u dzikiej świni, ręce z brązu, a skrzydła ze złota. Lecz najmłodsza, Meduza, była najstraszniejsza, kto na nią spojrzał, obracał się w kamień. Perseusz stanął tyłem do śpiących i patrząc w miedzianą tarczę, w której odbijała się postać Meduzy, uciął jej głowę, schował do torby i odleciał. Z rozciętej szyi Meduzy wyskoczył koń skrzydlaty, PegazPegazPegaz. Gorgony obudziły się i zaczęły ścigać Perseusza, lecz z powodu owej czapki - niewidki, którą miał na głowie nigdzie nie mogły go dojrzeć.

Źródło: Jan Parandowski Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992 r., s. 165

RHgGt9nrgr0My
Ćwiczenie 4
Przeczytaj zdania dotyczące mitu o Perseuszu. Następnie podziel je na zgodne z treścią mitu (PRAWDA) i odbiegające od tejże treści (FAŁSZ). Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Z rozciętej szyi Meduzy wyskoczył bóg skrzydlaty, Hermes. 2. Atena pomagała Perseuszowi w zdobyciu głowy Meduzy. 3. Perseusz nie został zamieniony w kamień, ponieważ patrzył na odbicie Gorgon w miedzianej tarczy. 4. Perseusz otrzymał od bogów skrzydełka przy butach, specjalną torbę na głowę Meduzy, hełm Hadesa, czyniący niewidzialnym oraz topór Hermesa. 5. Polidektes pragnął ożenić się z Hippodameją. 6. Danae nie była zainteresowana małżeństwem z królem wyspy Serifos. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Z rozciętej szyi Meduzy wyskoczył bóg skrzydlaty, Hermes. 2. Atena pomagała Perseuszowi w zdobyciu głowy Meduzy. 3. Perseusz nie został zamieniony w kamień, ponieważ patrzył na odbicie Gorgon w miedzianej tarczy. 4. Perseusz otrzymał od bogów skrzydełka przy butach, specjalną torbę na głowę Meduzy, hełm Hadesa, czyniący niewidzialnym oraz topór Hermesa. 5. Polidektes pragnął ożenić się z Hippodameją. 6. Danae nie była zainteresowana małżeństwem z królem wyspy Serifos.

Perseusz i Andromeda

RAglj0loMmJkW1
Pierre Puget, „Perseusz i Andromeda”, 1684, Luwr, Paryż, Francja, pinimg.com, CC BY 3.0

W drodze powrotnej Perseusz przelatywał nad Etiopią. Przypadkiem pojawił się tam w momencie, gdy Andromeda przykuta do skały czekała z trwogą na niechybną śmierć w paszczy potwora morskiego - Cetusa. Perseusz myślał, że ma przed sobą posąg bogini, wkrótce jednak przekonał się, że to córka pary królewskiej Etiopii, Kasjopei i Cefeusza. Perseusz urzeczony widokiem pięknej królewny zabił potwora swoim ostrym mieczem i uwolnił dziewczynę z kajdanów. Uradowany Cefeusz oddał mu Andromedę za żonę. Młoda para wyruszyła razem na wyspę Seryfos, do matki Perseusza.

R7Ci2JkFupdPH1
„Perseusz ratujący Andromedę”, V w. p.n.e., Stare Muzeum, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1BER8knE9ueo
Ćwiczenie 5
W jakiej sytuacji Perseusz poznał Andromedę?

Historia z happy endem

R1JrISKWFvBtU1
Willy Pogany, „Perseusz i Polidektes”, 1921 r., ilustracja z książki „Złote runo i bohaterowie, którzy żyli przed Achillesem”- Padraic Colum , Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna

Perseusz zabrał Andromedę na Seryfos, niepokoił się bowiem o losy Danae, zdanej na łaskę i niełaskę króla Polidektesa. Obawy Perseusza nie były bezpodstawne - po przybyciu na wyspę okazało się, że Danae wraz z Diktysem musieli schronić się w świątyni przed Polidektesem, który postanowił w końcu wziąć matkę bohatera siłą. Rozgniewanu Perseusz udał się do króla, który właśnie spożywał ucztę. Pogromca Meduzy wyciągnął z torby jej głowę, by pokazać ją zgromadzonym w sali i za chwilę i król i wszyscy jego poddani zastygli w bezruchu zamieniając się w kamienie.

Danae wraz z nowożeńcami postanowili powrócić do rodzinnego Argos. Po drodze natknęli się na igrzyska, w których Perseusz bardzo chciał wziąć udział. Podczas rzutu dyskiem przypadkiem ranił w nogę swojego dziadka, Arkizjosa tak nieszczęśliwie, że ten zmarł. W ten sposób spełniły się słowa wyroczni. Perseusz powrócił do Argos, nie chciał jednak objąć tronu, który zdobył w tak nieszczęśliwy sposób. Zamienił się na zamki z kuzynem i panował w Tirynsie, później także w Mykenach, a Andromeda trwała lojalnie przy jego boku. Po śmierci zaś trafili na nieboskłon jako gwiazdozbiory - i Perseusz i Andromeda, Kasjopeja i Cefeusz, nawet potwór Cetus znalazł swoje miejsce na gwiaździstym niebie.

Rv16TClsSS4WS1
Gwiazdozbiór Perseusza, lidzbarkwarminski.wm.pl, CC BY 3.0
R16cpfy1v7t1t
Ćwiczenie 6
Na podstawie mitu o Perseuszu połącz miejsca z bohaterami z nimi związanymi: Andromeda Możliwe odpowiedzi: 1. Serifos, 2. Mykeny, 3. Etiopia, 4. Argos, 5. Libia Arkizjos Możliwe odpowiedzi: 1. Serifos, 2. Mykeny, 3. Etiopia, 4. Argos, 5. Libia Polidektes Możliwe odpowiedzi: 1. Serifos, 2. Mykeny, 3. Etiopia, 4. Argos, 5. Libia Gorgony Możliwe odpowiedzi: 1. Serifos, 2. Mykeny, 3. Etiopia, 4. Argos, 5. Libia Perseusz i Andromeda Możliwe odpowiedzi: 1. Serifos, 2. Mykeny, 3. Etiopia, 4. Argos, 5. Libia
Rk22b7k2sIi3a
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu tabeli: Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Perseidy to inaczej rój meteorytów. 2. Meduza była niegdyś piękną dziewczyną, lecz Atena za karę zmieniła jej postać. 3. Perseusz umieścił głowę Meduzy w świątyni Ateny. 4. Skały Andromedy znajdują się w Izraelu. 5. Gorgony miały wielkie skrzydła, szpony, sierść zamiast włosów, a spojrzenie ich zamieniało człowieka w kamień. 6. Perseidy związane są z kometą Halleya. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Perseidy to inaczej rój meteorytów. 2. Meduza była niegdyś piękną dziewczyną, lecz Atena za karę zmieniła jej postać. 3. Perseusz umieścił głowę Meduzy w świątyni Ateny. 4. Skały Andromedy znajdują się w Izraelu. 5. Gorgony miały wielkie skrzydła, szpony, sierść zamiast włosów, a spojrzenie ich zamieniało człowieka w kamień. 6. Perseidy związane są z kometą Halleya.

Słowniki

Słownik pojęć

Pegaz
Pegaz

skrzydlaty rumak, symbol natchnienia poetyckiego, koń, który uderzeniem kopyta sprawił, że wytrysły źródła Hippokrenena górze Helikon i Peirene pod Koryntem

Gorgony
Gorgony

potworne istoty płci żeńskiej z wężami zamiast włosów, o wzroku zamieniającym ludzi w kamień: Steno, Euryale, Meduza

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Muza, Warszawa, 2001.

Słownik łacińsko‑polski

R1F9CrQXX51fI1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
me1f09c68d9396313_0000000000165

Galeria dzieł sztuki

me1f09c68d9396313_0000000000170

Bibliografia

J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992 r.

K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2018

W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Muza, Warszawa, 2001.

Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa 1997