Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RXXYj1xxMConB1

Mit o Zeusie i Danae cz. II

Ważne daty

1531‑1532 – powstanie obrazu Coreggia Danae

1544‑1560 – powstanie cyklu obrazów Tycjana Danae

1636 – powstanie obrazu Rembrandta Danae

1907 – powstanie obrazu Gustava Klimta Danae

1952 – premiera opery Ryszarda Straussa Miłość Danae (Die Liebe der Danae)

1

Scenariusz dla nauczyciela

R13APi7k8ovHE1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

Nauczysz się

rozpoznawać i interpretować przetworzenia mitu o Zeusie i Danae w sztuce;

rozpoznawać i interpretować przetworzenia mitu o Zeusie i Danae w muzyce.

Zeus i Danae

RCcx8wT1hyETi
Ćwiczenie 1
Wskaż poprawną odpowiedź na pytania odnoszące się do mitu o Danae. Pytanie pierwsze: Z jakiego miasta pochodziła Danae? Możliwe odpowiedzi: 1. z Teb 2. z Argos 3. z Megary. Pytanie drugie: Jak nazywał się ojciec Danae? 1. Akrisjos 2. Diktys 3. Perseusz. Pytanie trzecie: Który z bogów został kochankiem Danae? 1. Zeus 2. Apollo 3. Ares. Pytanie czwarte: Jak miał na imię syn Danae? 1. Akrisjos 2. Diktys 3. Perseusz. Pytanie piąte: Kto znalazł skrzynię z Danae i jej synem? 1. Akrisjos 2. Diktys 3. Perseusz.

Danae w malarstwie

RytNUBLRjeHkU1
Ilustracja przedstawia rysunek czerwonofigurowy wykonany na wazie. W centralnej części ukazana jest półnaga kobieta. Siedzi na ozdobnej sofie spoglądając w górę, skąd spływają krople złotego deszczu. Tło ilustracji jest czarne. Dodatkowe informacje: W piosence Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego mitologiczna Danae pojawia się jako zabawna mitologiczna paralela dla uwielbiającej deszcz bohaterki: dla całości tekstu piosenki grecka królewna jest tylko pewnym pretekstem, przywołaniem postaci, której emocjonalny (i miłosny) związek z deszczem jest oczywisty. A jak było w sztuce? Czy Danae pojawiała się w niej jako coś więcej niż mitologiczny ozdobnik albo pretekst do ukazania kobiecej nagości?
, Autor nieznany, Grecka waza, Luwr, Włochy, theoi.com, CC BY 3.0
R12RVfthJfMzc1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Antonio da Correggia pt. „Danae”. Na obrazie ukazana jest naga kobieta spoczywająca na łożu w pozycji półleżącej. Od pasa w dół ma przerzuconą białą szatę, którą odchyla siedzący obok Amor - nagi młodzieniec ze skrzydłami. W prawym dolnym rogu obrazu znajdują się dwa małe bawiące się amorki. Nad łożem, na którym leży Danae, rozpościera się złota chmura. Spadają z niej świetliste smugi deszczu. Dodatkowe informacje: Danae jest popularną bohaterką sztuki europejskiej: ukazywana jest w sztuce renesansu do współczesności, a interpretacje jej postaci są różnorakie. Danae Antonia da Correggio, namalowana w latach 1531–1532, należy do najbardziej znanych dzieł renesansowego mistrza. Dziś znajduje się ono w rzymskiej Galleria Borghese. Obraz przestawia grecką księżniczkę w momencie, kiedy nad jej łożem wisi chmura, z której spada złoty deszcz, w który wcielił się Zeus. Dziewczynie towarzyszy skrzydlaty Amor, bóg miłości, ukazany jako młodzieniec rozchylający szaty Danae. U stóp łoża siedzą dwa kolejne amorki-putta, ukazane w postaci pulchnych małych chłopców ze strzałami w dłoniach.
Antonio da Correggio,„Danae”, 1531, Galeria Borghese, Rzym,Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R2rTnNXzLReg31
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Tycjana pt. „Danae”. Na obrazie ukazana jest naga kobieta spoczywająca na łożu. Przez uda ma przerzuconą białą tkaninę. U jej stóp stoi skrzydlaty amorek z łukiem. Spogląda na złotą chmurę, która wisi nad łożem. Z chmury spadają krople złotego deszczu wprost na nagie ciało Danae. Dodatkowe informacje: Wcześniej, między 1544 a 1560 r., swoją serię obrazów poświęconych Danae stworzył Tycjan. Przyjrzyjmy się jednemu z nich, dziś znajdującemu się w Ermitażu w Petersburgu. Na tym obrazie w centralnej części znajduje się postać Danae: naga złotowłosa księżniczka oczekuje na wcielonego w deszcz złota kochanka. Wbrew tradycji mitycznej Danae nie wydaje się uwięziona w kamiennej wieży: w tle za jej luksusowym łożem widzimy zachmurzone niebo. W chmurze nad dziewczyną można rozpoznać zarysy twarzy jej boskiego uwodziciela. Złoty deszcz na obrazie Tycjana bardziej niż krople wody przypomina złote monety.
RDDsL2ePD9Kka1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Artemisii Gentileschi pt. „Danae”. Na obrazie ukazana jest naga kobieta spoczywająca w pozycji półleżącej na czerwonej tkaninie na łożu. Odchyla w tył głowę wspartą o poduszkę. Ma przymknięte oczy. Lewe ramię ma uniesione za głowę; prawą zaciśniętą dłoń opiera o udo. Obok łoża stoi służąca. Jest odwrócona tyłem do Danae. Nadstawia poły fartucha, aby złapać krople złotego deszczu, które wpadają przez okno. Kilka kropli znajduje się na udach Danae. Dodatkowe informacje: Zupełnie inną Danae przedstawiła na swoim obrazie Artemisia Gentileschi. Obrazy tej barokowej malarki zachwycały kolorystyką i rysunkiem, a znakiem rozpoznawczym stały się stany emocjonalne malujące się na twarzach modeli. Jej wspaniałe, wibrujące kolorami dzieła, można obejrzeć w największych galeriach malarskich świata. Danae Artemisii nie jest typową barokową pięknością: ma zbyt jasną skórę, podbródek i wydatny brzuch. Przez przymknięte oczy obserwuje z satysfakcją spadające na nią grudki złota; w prawej zaciśniętej dłoni ściska garść łupu.
Artemisia Gentileschi, „Danae”,1612, Muzeum Artystyczne w Sant Luis, domena publiczna
RTcdNQG7YbdRY1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Rembranta pt. „Danae”. Na obrazie ukazana jest naga kobieta spoczywająca w pozycji półleżącej na łożu. Ma ciemne ufryzowane włosy; lewą ręką opiera się o poduszkę, prawą uniesioną zdaje się coś wskazywać. Na rękach ma bransolety z czerwonych kamieni. Stopy Danae zasłania biała tkanina. Nad łożem rozpościera się złotobrązowy baldachim. Z boku łoża, za połami baldachimu, stoi człowiek w ozdobnej sukmanie i czerwonym nakryciu głowy. Patrzy przed siebie, w miejsce, które wskazuje Danae. W górze łoża, nad głową Danae, widoczna jest postać złotego Amora. W prawym dolnym rogu obrazu znajduje się mały stolik przykryty czerwoną tkaniną. Dodatkowe informacje: Po Coreggiu Danae pojawiała się w dziełach wielu innych mistrzów malarstwa, wśród nich Tycjana i Rembrandta. Przyjrzyjmy się, jak motyw Danae w sztuce zrealizował ten ostatni. Obraz Rembrandta ukazujący Danae powstał w roku 1636 i dziś znajduje się w petersburskim Ermitażu. Uwagę odbiorcy natychmiast zwraca dominujące na obrazie złote światło, w którym skąpana jest cała scena; przywołuje ono kluczowy dla mitu motyw złotego deszczu. W centrum znajduje się jasno oświetlona postać nagiej Danae: nad nią unosi się złota postać Amora z łukiem, zapowiadająca nadejście Zeusa.
Rembrant,„Danae”, 1636, Państwowe Muzeum Ermitażu, Rosj, wikimedia.org, domena publicznaa
R1WrUebaQHDoy
Ćwiczenie 2
Podaj nazwiska trzech malarzy, którzy w swych dziełach przedstawiali postać Danae.
R97G4lIx3dNjb
Ćwiczenie 3
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie: Kto towarzyszy Danae na obrazie Tycjana? Możliwe odpowiedzi: 1. Amor z łukiem 2. amorki 3. służąca

Tekst źródłowy Horacy, Oda III, 16, przeł. L. H. Morstin

Wprowadzenie:

Horacy (Kwintus Horacjusz Flakkus, 65 p.n.e.– 8 p.n.e.), najwybitniejszy rzymski poeta liryczny, autor ód, satyr, gawęd i listów poetyckich. Cytowana poniżej oda to 16 utwór z trzeciej księgi pieśni Horacego.

Inclusam Danaen turris aenea

Uwięzioną Danae baszt spiżowe ganki
I drzwi z mocnego dębu, i psów czujna sfora
Broniła przed natarciem stęsknionych kochanków
Co krążyli dokoła skryci w cień wieczora.

I byliby ustrzegli, ale w pewnej chwili
Z czujności Akrisjosa, który miał dbać o to
Wenus i Jowisz sobie po prostu zakpili
Wiedząc, że wszędzie przejdzie bóg zmieniony w złoto.

Drogę sobie toruje w szeregach hoplitów
Od gromu potężniejsze zwala głaz krzesanie
Złoto dom argejskiegoArgejskiargejskiego zniszczyło wróżbity [AmfiaraosaAmfiaraos[Amfiaraosa],
Choć to mąż był cnotliwy i miał skarby za nic.

Król macedoński [Filip IIFilip II (382–336 p.n.e.)[Filip II] bramy twierdz otwierał złotem
I rywali przemieniał w przyjaciół łaskawych.
Podarunkami można kupić wodzów floty,
Groźnych sterników dobrze uzbrojonej nawy.

Ale, mój MecenasieMecenasMecenasie, ozdobo rycerzy,
Wszak wiesz, że troski idą z rosnącą fortuną,
Dlatego ja się boję za wysoko mierzyć
I od dumnych bogaczy wolę się odsunąć. (…)

Choćbym wszystkie MygdonaMygdonMygdona mógł dołączyć skarby
Do bogactwa KrezusaKrezus (595–546 p.n.e.)Krezusa, wyjdzie mi na jedno.
Szczęśliwi, co umieją swą chciwość wziąć w karby
Którym bóg wszystko daje, lecz dłonią oszczędną.

m53ec12f07f06b65f_0000000000168

Zadania

R1GyFbG0IyGMr
Ćwiczenie 4
Wskaż, które ze zdań są zgodne z tekstem wiersza Horacego Inclusam Danaen turris aenea. Możliwe odpowiedzi: 1. Ojciec zamknął Danae w spiżowej wieży. 2. Wenus uznała to zachowanie za śmieszne. 3. Wróżbita Amfiaraos otwierał złotem bramy twierdz. 4. Mygdon i Amfiaraos słynęli jako bogacze. 5. Horacy stara się trzymać z daleka od bogaczy. 6. Dane przez bogów nieumiarkowane bogactwo przynosi szczęście.

Danae w muzyce

Rtidelf2lVynV1
Pokaz slajdów pt. „Kultura i mity – Zeus i Danae” dotyczy opery Ryszarda Straussa zatytułowanej „Miłość Danae”. Na slajdach prezentowany jest tekst, zaś w tle brzmią dźwięki opery. Muzyka wykonywana jest przez orkiestrę symfoniczną. Ma bardzo zróżnicowane tempo: od patosu po liryzm i smutek. Na pierwszym slajdzie znajduje się następująca informacja: Postać i motyw Danae były popularne w sztuce europejskiej. W połowie XX wieku mit o Danae znalazł zainteresowanie także w świecie muzycznym. Druga ilustracja prezentuje postać Ryszarda Straussa. Jest to czarnobiała fotografia ukazująca siedzącego w parku mężczyznę. Ubrany jest w garnitur, białą koszulę i muszkę. Jest to człowiek w podeszłym wieku. Ma wysokie czoło, jedynie na skroniach widnieją siwe, ścięte krótko włosy. Wzrok ma skierowany w dal. Na kolanach podtrzymuje rękoma otwartą książkę. Tekst na slajdzie: Podczas II wojny światowej niemiecki kompozytor Ryszard Strauss postanowił napisać operę związaną z postacią Danae. Nie byłaby to jego pierwsza opera o tematyce zaczerpniętej z mitologii greckiej: miał już w swoim dorobku Elektrę, Ariadnę na Naksos, Helenę w Egipcie i Dafne. Na kolejnej ilustracji ukazana jest postać Josepha Gregora. Jest to czarnobiała fotografia portretowa. Przedstawia młodego mężczyznę o długiej kształtnej twarzy. Ma on krótkie włosy zaczesane do góry i małe, prawie niewidoczne wąsy. Brany jest w białą koszulę, jasny krawat i czarną marynarkę. Tekst na slajdzie: Libretto napisał Joseph Gregor, opierając się jednak na powstałym w latach 20. tekście wybitnego austriackiego poety Hugona von Hoffmanstahla. Libretto opery jest luźno oparte na micie o Danae, złotym deszczu i Zeusie. Kolejny slajd przedstawia Ryszarda Straussa. Jest to kolorowa fotografia. Kompozytor siedzi w plenerze. Ubrany jest w ciemną marynarkę w szare pasy. W rękach trzyma partyturę opery. Na czerwonej okładce znajduje się motyw meandra oraz nazwisko twórcy opery: Richard Strauss. W tle fotografii, za plecami kompozytora, znajduje się mały okrągły drewniany budynek kryty strzechą oraz zarośla. Tekst na slajdzie: Dzieło powstało w latach 40., ale swoją premierę miało dopiero w roku 1952, trzy lata po śmierci kompozytora, którego widzimy tu z partyturą dzieła w ręku. Na następnym slajdzie ukazany jest fragment miasta nocą. Budynki usytuowane są nad brzegiem rzeki. W tafli wody odbijają się światła. Rzeką płynie statek. W oddali na wzgórzu widoczne są podświetlone mury twierdzy Hohensalzburg. Treść: Premiera opery miała oryginalnie odbyć się w Salzburgu w roku 1944. Na kolejnym slajdzie ukazany jest teatr Kleines Festspielhaus w Salzburgu. Jest to współczesny budynek o szarych ścianach. Na parterze znajdują się duże oszklone drzwi. Na piętrze mieści się rozległy balkon, na którym stoi kilkoro widzów. Tekst na slajdzie: Ostatecznie miała miejsce w tym właśnie mieście, w teatrze Kleines Festspielhaus. Od tej pory opera Straussa, uchodząca za trudną i muzycznie bardzo wymagającą, była kilkakrotnie wystawiana w tym właśnie mieście podczas festiwali operowych. Następna ilustracja przedstawia obraz Gustawa Klimta pt. „Danae”. Kobieta ukazana jest w skrócie perspektywicznym, w pozie eksponującej nagie udo i pierś. Ma bujne rude włosy. Złoty deszcz spada na jej ciało i tkaninę, na której leży. Tekst na slajdzie: Libretto opery koncentruje się wokół małżeńskich i miłosnych perypetii księżniczki Danae. Jej królewski ojciec jest bankrutem, Danae marzy więc o bogatym mężu, który zalałby jej życie ulewą złota i pieniędzy. Na kolejnym slajdzie ukazany jest król Midas w czerwonej szacie, z długą siwą brodą i koroną na głowie. Siedzi przy stole zastawionym złotą zastawą. Na ścianach wiszą złote dekoracje. Król podtrzymuje młodą dziewczynę, która zamienia się w złotą statuę. Tekst: Wśród zalotników Danae ma znaleźć się król Midas, słynny z tego, że dotykiem wszystko zamienia w złoto. On sam zna życie w ubóstwie, był bowiem, zanim dostał swój dar, poganiaczem osłów. Midas rzeczywiście zjawia się na dworze ojca Danae, ale – w przebraniu służącego. Jego rolę zaś przejmuje władca bogów, Jowisz. Kolejny slajd przedstawia omówioną powyżej ilustrację. Dołączony jest następujący tekst: Danae i Midas zakochują się w sobie mimo przebrań: kiedy jednak Midas obejmuje dziewczynę, zamienia ją w złoto. Jowisz wtedy żąda Danae dla siebie, ale jej miłość do śmiertelnika Midasa sprawia, że dziewczyna odzyskuje ludzką postać. Jowisz, rozgniewany, zapowiada jej, że ona i mąż będą żyli w wiecznym ubóstwie. Następna ilustracja przedstawia srebrną okrągłą monetę, na której znajduje się portret Jowisza. Bóg ma bujne włosy i zarost. Tekst na slajdzie: Jowisz, zrozumiawszy, że czuje do Danae więcej niż przemijającą namiętność, stara się ją zdobyć dla siebie. Danae jednak kocha Midasa: spotyka się z bogiem, ale po to by oddać mu swoją złotą spinkę, ostatnią złotą rzecz, jaką posiada, i na zawsze rozwiać jego nadzieje.
Źródło: online skills,https://www.youtube.com/watch?v=ur6lDDXuXU4.
Rptc6ysUnEeGK
Ćwiczenie 5
Wskaż imiona postaci występujących w operze Straussa pt. „Miłość Danae”, do których odnosi się następująca charakterystyka. Zdanie pierwsze: Wielki bogacz, zmieniający wszystko w złoto. Możliwe odpowiedzi: Minos 2. Midas 3. Mitrydates. Zdanie drugie: Bóg zakochany w Danae. Możliwe odpowiedzi: 1. Hefajstos 2. Apollo 3. Zeus. Zdanie trzecie: Ukochany mąż Danae. Możliwe odpowiedzi: 1. Midas 2. Zeus 3. Perseusz.

Zadanie domowe

Polecenie 1

Danae w sztuce, literaturze i muzyce ukazywana bywa jako zakochana kobieta, ofiara namiętności zesłanej przez bogów lub dziewczyna, którą można przekupić złotem. Która z tych interpretacji wydaje Ci się najtrafniejsza? A może chcesz zaproponować własną interpretację jej postaci?

Przygotuj (w formie notatki) argumenty uzasadniające Twoją wybraną tezę.

RAIs1fKDgios7
Danae w sztuce, literaturze i muzyce ukazywana bywa jako zakochana kobieta, ofiara namiętności zesłanej przez bogów lub dziewczyna, którą można przekupić złotem. Która z tych interpretacji wydaje Ci się najtrafniejsza? A może chcesz zaproponować własną interpretację jej postaci? Przygotuj argumenty uzasadniające wybraną przez Ciebie tezę.
Polecenie 2

W swoim wierszu Horacy dokonuje moralistycznej reintepretacji motywu złotego deszczu, który uwiódł Danae. Napisz wypracowanie (ok. 500 słów) na temat Stosunek Horacego do bogactwa i majątku w świetle pieśni III, 16).

R171rrW87Tm7f
W swoim wierszu Horacy dokonuje moralistycznej reintepretacji motywu złotego deszczu, który uwiódł Danae. Na podstawie Ody trzeciej Horacego przygotuj wypowiedź na temat „Jaki był stosunek poety do bogactwa”.
RfXQWnwPjCdCU
Ćwiczenie 6
Przetłumacz na język polski wyrażenie: „Danae inclusa”.
RvFwjYA2qYmkB
Ćwiczenie 7
Przetłumacz na język łaciński wyrażenie: „spiżowa wieża”.
m53ec12f07f06b65f_0000000000197

Słowniki

Słownik pojęć

Argejski
Argejski

pochodzący z Argos

Amfiaraos
Amfiaraos

król Argos, obdarzony wieszczymi zdolnościami. Jako wieszcz Amfiaraos wiedział, że zginie, jeżeli wyruszy na wyprawę Siedmiu przeciw Tebom. Jednak dowódca tej wyprawy, Polinejkes, przekupił magicznym złotym naszyjnikiem żonę Amfiaraosa, Eryfile, ona zaś przekonała męża do udziału w wyprawie, w której zgodnie z przeznaczeniem Amfiaraos poległ.

Filip II (382–336 p.n.e.)
Filip II (382–336 p.n.e.)

król Macedonii, ojciec Aleksandra Wielkiego. Słynął z politycznej bezwzględności, skuteczności i pragmatyzmu. Miał powiedzieć, że nie ma na świecie takiej twierdzy, której nie można byłoby zdobyć przy pomocy osła, dźwigającego dwa worki złota.

Krezus (595–546 p.n.e.)
Krezus (595–546 p.n.e.)

król Lidii, krainy w Azji Mniejszej. W świecie starożytnym krążyły liczne opowieści, dotyczące jego legendarnego bogactwa.

Mecenas
Mecenas

Gajusz Kliniusz Mecenas (68 p.n.e.– 8 p.n.e.), rzymski arystokrata, przyjaciel i współpracownik Augusta, wspierający poetów, wśród nich Horacego i Wergiliusza. Od tego imienia pochodzi termin mecenat.

Mygdon
Mygdon

mityczny król znanej z bogactw krainy Frygii w Azji Mniejszej.

Słownik łacińsko‑polski

R1exQh2QOGgQom53ec12f07f06b65f_00000000000091
Słownik łacińsko–polski
Źródło: online skills.
m53ec12f07f06b65f_0000000000009
m53ec12f07f06b65f_0000000000208

Galeria dzieł sztuki

m53ec12f07f06b65f_0000000000213

Bibliografia

Lidia Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.

Robert Greaves, Mity greckie, Vis‑a-vis, Kraków 2009.

Jan Parandowski Mitologia, Wydawnictwo Puls, Londyn 1992.

Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008.