Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R15HojXZNsx1W1

Motywy religijne w sztuce – cz. I

Źródło: online-skills.
m69d9c3facb8cb757_0000000000018
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RB1Nd2V4au91y
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
m69d9c3facb8cb757_0000000000021

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.

m69d9c3facb8cb757_0000000000035
Nauczysz się

samodzielnie tworzyć definicję motywu;

określać, czym jest motywMotywmotyw w sztuce;

rozpoznawać dzieła przedstawiające różne motywy religijne;

podawać przykłady motywów religijnych;

rozpoznawać postacie łączone z motywami.

m69d9c3facb8cb757_0000000000077

Czym jest motyw?

Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższym zestawieniem słów, które są bliskoznacznymi wyrazu motyw, czyli mają podobne do niego znaczenie. Następnie przyjrzyj się różnym przestawieniom tego samego motywu. Na ich podstawie spróbuj stworzyć definicję (znaczenie)słowa motyw oraz czym może być motyw w sztuce. Następnie porównaj ją z podaną u dołu.

RaebUEzgmRLAt
R1dpIv8gnTuNq
Kwiecisty motyw nr 1, pxhere.com, CC BY 3.0
RxO0BkRtFbbvS
Kwiecisty motyw nr 2, pxhere.com, CC BY 3.0
Rc4VGdGY5N0e2
Kwiecisty motyw nr 3, pxhere.com, CC BY 3.0
RFT9TQ35foQoy
Ilustracja interaktywna przedstawia granatowy prostokąt z napisem DEFINICJA. Na ilustracji znajduje się niebieski prostokąt z literą "i". Po odwróceniu na niebieskim tle ukazuje się tekst: Motyw to powtarzający się element w kompozycji. W dziełach sztuki może to być postać, wątek, temat, treść, która może przybierać różną formę w dziejach.
Definicja motywu, online-skills, CC BY 3.0

Motywy religijne

Motyw w religii związany jest z postaciami religijnymi. Mogą być to postaci Boga, Chrystusa, Maryi, świętych itd. Związane są z ich życiem, sposobami ich przedstawienia. Jednak możemy spotkać się także z innymi motywami związanymi z religią. Mogą być nimi przedmioty, budowle, ale także całe sceny o tematyce związanej z życiem na przykład osób świętych.

Ćwiczenie 1

Rn7XDeIkJfbzF
Wyjaśnij, czym jest motyw religijny.

Motywy w sztuce mogą być także zróżnicowane w zależności od źródła, z którego pochodzą. Sceny biblijne można podzielić na pochodzące ze Starego lub Nowego Testamentu. Pierwsze obejmują postacie i wydarzenia przed narodzinami Chrystusa, drugie to sceny pochodzące z czasów po Jego zwiastowaniu. Do określenia tych źródeł niezbędna jest wiedza historyczna. Jednocześnie w motywach mających swoje źródło w określonym czasie mogą pojawić się ich wieloznaczne określenia, np. w motywie Maryi istnieją: Maryi z Dzieciątkiem, Maryi ze św. Anną. Maryja pojawi się też w motywie Świętej Rodziny, Zwiastowania, Ofiarowania w Świątyni, Ucieczki do Egiptu, Opłakiwania Chrystusa czy Bożego Narodzenia. Jednak należy pamiętać, że opisując dany motyw, trzeba skupić się wyłącznie na danej postaci, która zostanie wskazana.

Zapoznaj się z przykładami postaci i scen staro- i nowotestamentowych.

Sceny ze Starego Testamentu

RWihWa0U6hAKC
Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze starego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Giovanni di Paolo, „Stworzenie świata i wygnanie z Raju”. Bóg jako stwórca ukazany jest w narożniku jako świetlista postać z nimbem w okół głowy. Towarzyszą mu aniołowie. Prawą ręką wskazuje na kręgi z dwunastoma gwiazdozbiorami z pasa zodiakalnego. W dalszym kręgu znajduje się słońce oddzielone czerwoną linią od środka, w którym namalowane są góry, lądy i wody. Po prawej stronie ukazany jest raj, z którego anioł wyprowadza Adama i Ewę. Cherubin ma ogniste skrzydła i złoty nimb. Nadzy pierwsi rodzice odwracają się w jego kierunku. Za nimi stoją smukłe drzewa z owocami i rosną kwiaty. 2. Lucas Cranach Starszy, „Adam i Ewa”. Ukazuje pierwszych rodziców przy dębowym drzewie, na którego pniu znajduje się wąż. Adam został ukazany jako młody, brodaty mężczyzna o kędzierzawych włosach, dużych, ciemnych oczach i nieco atletycznej budowie ciała. Kierująca swój wzrok w stronę widza Ewa, charakteryzuje się delikatnym modelunkiem ciała i rysami twarzy, dużymi, ciemnymi oczami i rozpuszczonymi, długimi, kręconymi włosami. 3. Jusepe de Ribera, „Sen Jakuba”. Ukazuje śpiącego mężczyznę. Jakub leży na ziemi z głową na kamieniu, wspartą o ramię. Jego szaty kontrastują z zajmującym połowę obrazu zachmurzonym niebem. Z lewej strony, wśród kamienistego pustkowia, z suchego konaru wyrasta kwitnąca gałąź i kieruje się ku niebu. 4. Giorgione, „Judyta”. Ukazuje Judytę jako piękną, niewinną kobietę z olbrzymim mieczem, którym obcięła głowę Holofernesowi. Jej lewa noga wysuwa się spod tuniki i przytrzymuje głowę mężczyzny leżącą na ziemi. Za Judytą znajduje się murek, za którym rośnie drzewo. W oddali rozciąga się widok na miasto i góry, który zlewa się z błękitnym niebem. 5. Tycjan, „Ofiara Izaaka”. Ukazuje Abrahama w żółto-zielonej szacie z mieczem w dłoni, odwróconego w górę, w stronę anioła, który ręką chwycił za miecz. Lewą dłonią trzyma głowę małego Izaaka klęczącego na podwyższeniu z gałęzi. Po lewej stronie zza wzgórza wychyla się głowa osła, a po prawej baranka. Tłem jest ciemne, zachmurzone niebo. 6. Michał Anioł, „Mojżesz”. Ukazuje skupionego mężczyznę, o atletycznej sylwetce, ze splątaną brodą, dużymi dłońmi i szeroką twarzą. Od głowy proroka odchodzą dwa promienie. Na kolanie leży udrapowany materiał. Przy boku stoją dwie kamienne tablice, na których Mojżesz opiera dłoń. Po obu stronach wnęki, w której znajduje się rzeźba jest fragment dekoracyjnej ściany nagrobka, zdobionej między innymi wolutami, czyli zwiniętymi architektonicznymi zwojami. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.

Sceny z Nowego Testamentu

RJEawhbCrQTvD
Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze nowego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Robert Campin, „Boże Narodzenie”. Obraz przedstawia stajenkę ze sceną scenę Bożego Narodzenia. Maria klęczy. Ubrana jest w białą suknię i biały płaszcz. Dzieciątko leży nagie na ziemi, otoczone glorią. Obok Jezusa klęczy Święty Józef ubrany w szkarłatny płaszcz , na szyi ma wstęgę. W jednej dłoni trzyma świecę, drugą zasłania płomień. Przed drzwiami do szopy stoi grupa trzech pasterzy, dwóch z nich gra na instrumentach. Po prawej stronie przyklękują dwie kobiety w welonach na głowach. Aniołowie trzymają banderolę z pisaną po łacinie sentencją "Chwała Bogu na ziemi i w niebiosach". W dali został ukazany rozległy górzysty krajobraz z doliną i drogą, wiodącą wgłąb do wsi nad jeziorem. Po wodzie płynie żaglowiec. W oddali rozciąga się otoczone murami obronnymi miasto z kościelną wieżą oraz położonym na wysokim wzniesieniu warownym zamkiem. Po lewej stronie za górami zachodzi słońce. 2. Tycjan, „Madonna z Dzieciątkiem”. Ukazuje Marię ubraną w czerwoną suknie i niebieska tunikę. Kobieta trzyma na rękach małego Jezusa i kieruje wzrok w jego stronę. W tle, po prawej stronie widoczny jest krajobraz. Z lewej strony znajduje się kotara, a po prawej masywne pnie liściastych drzew. 3. Fra Angelico, „Zwiastowanie”. Scena odbywa się na ganku otoczonym kolumnami. Główne przedstawienie ukazuje Archanioła Gabriela przemawiającego do Najświętszej Marii Panny. Dwie ręce Boga Ojca wysyłają ze świetlistego kręgu w górnym lewym rogu obrazu złote promienie i gołębia, symbolizujące Ducha Świętego. Pomiędzy Archaniołem a Najświętszą Marią Panną artysta namalował także jaskółkę, siedzącą na pręcie łączącym kolumny. Symbolizuje ona czystość NMP. Z lewej strony znajduje się scena wygnania Adama i Ewy z Raju. Pokój Najświętszej Marii Panny wydaje się znajdować w tym samym rajskim ogrodzie, który opuszczają Adam i Ewa. 4. Leonardo da Vinci "Ostatnia Wieczerza". Ukazuje wnętrze ujęte w perspektywie centralnej z trzema oknami w ścianie czołowej i symetrycznie ułożonymi ścianami bocznymi z czterema wnękami. Sufit dekorują kwadratowe kasetony. Wzdłuż obrazu rozciąga się nakryty białym obrusem stół, na którym znajdują się talerze i porozkładany jest chleb. Za nim w centrum siedzi Chrystus, a po jego bokach znajdują się pogrupowane po trzy postacie apostołów. Oprócz Chrystusa wszyscy ukazani są w ruchu, rozmawiają. 5. Rembrandt Harmenszoon van Rijn, „Ukrzyżowanie”. Ukazuje Chrystusa na krzyżu z odchyloną do tyłu głową na ciemnym, brązowym tle. Wizerunek Jezusa jest realistyczny - ma rozchylone usta, lekko otwarte oczy, z rąk i stóp przybitych do krzyża kapie krew. Jest to obraz ołtarzowy, zamknięty od góry łukiem. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.
Ćwiczenie 2
RvyQALo2FqYuZ
Przyporządkuj motywy do właściwego źródła. Stary testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi. Nowy testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi.
Ćwiczenie 3
RX9Olw1SV7baR
Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy ze Starego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Michał Anioł "Mojżesz".
Ćwiczenie 4
RPTXLdR47WlgU
Wskaż postać, która powtarza się w następujących motywach: Boże Narodzenie, Zwiastowanie, Ucieczka do Egiptu, Pieta.
Ćwiczenie 5
RP5YjCZMxyUeb
Odpowiedz na pytanie. Jak ma na imię starotestamentowa kobieta z obrazu Giorgione'a, trzymająca w ręku miecz, którym obcięła głowę Holofernesa?
Ćwiczenie 6
RkxF9xRAH8OIS
Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy z Nowego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Lucas Cranach Starszy "Adam i Ewa".
Ćwiczenie 7
R1H45GQt3fxmM
Odpowiedz na pytanie. Jaki motyw, oprócz tytułowego, zawarty jest na obrazie Fra Angelica "Zwiastowanie"? Możliwe odpowiedzi: 1. Boże Narodzenie, 2. Wygnanie Adama i Ewy z Raju, 3. Ucieczka do Egiptu.
m69d9c3facb8cb757_0000000000196

Słownik pojęć

Biblia
Biblia

zbiór ksiąg świętych w judaizmie i chrześcijaństwie. Dzieli się na Stary Testament (święte księgi judaizmu) i na Nowy Testament.

Motyw
Motyw

idea, wątek lub postać utrwalone w kulturze, powtarzające się w utworach literackich różnych epok; też: najmniejszy niepodzielny element rzeczywistości przedstawionej w utworze; powtarzający się element kompozycyjny lub zdobniczy w dziełach sztuki lub przedmiotach użytkowych

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

m69d9c3facb8cb757_0000000000283

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Biblia w malarstwie, Penta, Poznań 1992.

Regis Debray, Nowy Testament w arcydziełach malarstwa, Świat Książki, Warszawa 2009.

Regis Debray, Stary Testament w arcydziełach malarstwa, Świat Książki, Warszawa 2009.

Tadeusz Boruta, O malowaniu ciała i duszy, Jedność, Kielce 2006.