RsMuLcQKpfGcL1

Ważne daty

XVI w. – od tego czasu w kulturze ukraińskiej wykonywane są dumy.

Rok 2003 – od tego roku obowiązuje oficjalna wersja hymnu Ukrainy.

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

Rlxfj2wmKjYy1

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

1. W zakresie śpiewu. Uczeń:

1) śpiewa ze słuchu lub/i z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z akompaniamentem) minimum 10 różnorodnych utworów wokalnych w roku szkolnym:

b) wybrane pieśni (w tym artystyczne i patriotyczne),

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

d) utworów ludowych w postaci oryginalnej i artystycznie opracowanej.

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

1) muzyki ze względu na jej rodzaj (wokalna, instrumentalna, wokalno‑instrumentalna, artystyczna, rozrywkowa, ludowa oraz do wyboru: sakralna, filmowa, teatralna i inne).

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

4. poznaje przykłady muzycznej twórczości ludowej, obrzędy, zwyczaje, tradycje swojego regionu.

Nauczysz się

rozpoznawać słuchem melodię hymnu Ukrainy;

rozpoznawać słuchem dumy ukraińskie z akompaniamentem liry;

rozpoznawać słuchem tańce ukraińskie: kozaka i kołomyjkę.

Ukraina na mapie Europy

Ukraina – nasz wschodni sąsiad - graniczy z Białorusią, Słowacją, Węgrami, Rumunią, Mołdawią, Rosją oraz naszym krajem - Polską. Posiada dostęp do dwóch mórz – Czarnego i Azowskiego. Stolicą Ukrainy jest Kijów. Polacy szczególnym sentymentem darzą Lwów, który w czasach II Rzeczpospolitej był miastem polskim. Współcześnie Lwów stanowi ważny ośrodek nauki i kultury na Ukrainie.

Przed tobą kilka grafik. Zwróć uwagę na położenie Ukrainy na mapie, zapamiętaj jak wygląda flaga i herb naszego wschodniego sąsiada.

RhKXNHWaZOSnR

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Europy. Na mapie różnymi kolorami zaznaczone są poszczególne europejskie kraje. Na południu, począwszy od zachodu: Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Algieria, Grecja, Turcja, Bułgaria, Rumunia. Na podobnej do Polski szerokości geograficznej: Belgia, Holandia, Niemcy, Polska, Ukraina, Białoruś, część Rosji i Kazachstan. Na północy: Irlandia, Wielka Brytania, Islandia, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa i większa część Rosji.

R1LZn7GdOx1FK

Ilustracja przedstawia flagę Ukrainy. Prostokątny symbol został podzielony na dwa poziome pasy: niebieski i żółty.

R1eEdH4IEgg7L

Ilustracja przedstawia herb Ukrainy. Symbol składa się ze złotego trójzębu na niebieskiej tarczy.

RNF0zn0ZcaF1Z

Przed Tobą raz jeszcze mapa Europy. Sprawdź, czy pamiętasz, gdzie leży Ukraina i jej sąsiedzi. Zanim klikniesz w interaktywny punkt, odpowiedz sobie na pytanie: „Jakie to Państwo? Jakie miasto jest jego stolicą?” Podpowiedzią będą dla Ciebie flagi sąsiadujących państw.

R1HCMNddsG1Vw

Ćwiczenie 1

RlHKQoTbdIAwp

Ćwiczenie 2

Ukraina – poznajmy kulturę naszego wschodniego sąsiada

Granica pomiędzy Polską, a Ukrainą stanowi jednocześnie granicę między zachodnią i wschodnią Słowiańszczyzną - językami, obrządkami religijnymi, folkloremFolklorfolklorem. Z drugiej strony długie sąsiedztwo tych narodów nie pozostało bez wpływu na wiele podobieństw, dających się odnaleźć w kulturach obu grup etnicznychGrupa etnicznagrup etnicznych. Cechą, która łączy te słowiańskie kraje, są wspólne korzenie kulturowe i językowe, pochodzące od jednego narodu słowiańskiego. Wszystkie kraje sąsiadujące z Ukrainą, za wyjątkiem Węgier to narody słowiańskie, które łączy wiele cech kulturowych. Ukrainę i Polskę łączy jeszcze więcej. Wśród wspólnych zwyczajówZwyczajzwyczajów możemy odnaleźć m.in.: bocianie łapy, byśki, dyduch, gaik, korowaj, Kostroma, kołacz, kurek dyngusowy, noc Kupały, nowe latko, pisanki, pogrzeb strzały, zażynki, jak również podobne obrzędy weselne czy pogrzebowe.

Maslenica to wschodniosłowiańskie ostatki obchodzone do dzisiaj w Rosji, na Białorusi i Ukrainie. Podczas maslenicy należy pojednać się z bliźnimi i wybaczyć im winy. Bliny, są nieodłącznym atrybutem uroczystości. Symbolizują słońce i są oznaką wdzięczności dla boga Jaryły za dar życia na Ziemi. Bliny smaruje są masłem, które jest symbolem dobrobytu w całej rodzinie. Maslenica to odpowiednik polskich Zapustów. W Polsce w Tłusty Czwartek jemy pączki, a Ukraińcy podczas Maselnicy – naleśniki.

R17ty86TpXchm

Ilustracja przedstawia naleśniki, które jada się w święto Maslenicy. Na talerzu widoczny jest także kawior. Danie przyozdobione jest sałatą oraz koperkiem.

R1Td1YLf9UkTt

Ilustracja przedstawia zimowy krajobraz wsi. Dzieło ukazuje wyścigi zaprzęgów konnych podczas święta Maslenica. Tło stanowią wiejskie chałupy z zaśnieżonymi dachami.

R1ckWV9PGdEjq

Ćwiczenie 3

Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi dotyczące maslenicy.

Są to obrzędy związane z nadejściem wiosny.
Podczas uroczystości spożywa się bliny, czyli naleśniki.
Podczas uroczystości spożywa się bliny, czyli placki ziemniaczane.
Podczas uroczystości śpiewa się i tańczy.
Bliny symbolizują słońce i są oznaką wdzięczności dla boga Kupały.
Bliny smarowane są masłem, które oznacza dobrobyt w całej rodzinie.
Maslenica obchodzona jest także w Rosji i Mołdawii.
Maslenica jest obchodzona w czasie świąt Bożego Narodzenia.
Podczas maslenicy należy pojednać się z bliźnimi i wybaczyć im winy.

Pieśni i tańce ukraińskie

Katarzyna Reszczyńska, Dumy i dumki ukraińskie – czyli śpiewana historia
Ukraińska kultura jest związana przede wszystkim ze wsią i kozaczyzną. Nieodłącznym jej elementem są dumy i dumki. Pewnie większość z czytających słyszała ten termin, być może części skojarzy się z utworem Dumka na dwa serca, ale czym, tak właściwie jest, zapewne niewiele osób będzie w stanie poprawnie wskazać, zacznijmy więc od formalnego podziału tego gatunku literacko- muzycznego. Duma to gatunek epicko‑liryczny. Jej tematyka dotyczy historyczno‑bohaterskich czynów i wydarzeń lub opisuje obyczaje, występujące w literaturze ukraińskiej. Utwory te mają swoje korzenie w tradycji ludowej. Ich charakter określany jest jako recytatywny, swoim układem wierszowanym przywodzą na myśl rosyjskie byliny. Upraszczając, są to po prostu wiersze, opisujące życie i zwyczaje rdzennych Ukraińców, historię ich kraju i ważne wydarzenia. Co ważne, dumy nie są recytowane w ciszy, a wykonywane przeważnie wraz z akompaniamentem bandury, liry lub kobzyKobzakobzy. Czym zatem jest dumka? Dumką możemy nazwać pieśń ukraińską, która zawiera wiele zwrotek. Ma formę ballady. Nastrój dumki jest rzewny, często ukazuje żal i tęsknotę za straconą osobą, miejscem lub wydarzeniem. Wykonywano je z akompaniamentem bandury. Podsumowując, dumy można nazwać najwspanialszym wytworem poezji ludowej na Ukrainie. Poematy epickie, przesiąknięte są liryzmem i nostalgią. Przedstawiają ludzi i zdarzenia realistyczne, a nie fikcję, więc są dla nas swoistego rodzaju źródłem wiedzy o życiu Ukraińców, o ich zwyczajach i tradycjach. Poza tematyką obyczajową zajmują się również wojenną. W obu przypadkach na pierwszy plan wysuwają się zagadnienia etyczne. Już na zakończenie warto wiedzieć, że dumy można nazywać również: pieśniami kozackimi, pieśniami rycerskimi lub niewolniczymi psalmami. Termin duma w języku folklorystyki ukraińskiej funkcjonuje od 1827 roku, jednak znany jest już od XVI wieku.

Źródło: http://ukrytaukraina.pl/dumy-i-dumki-ukrainskie-czyli-spiewana-historia/

Polecenie 1

Po zapoznaniu się z opisami alternatywnymi opisz charakter pieśni ukraińskich.

R13rXkKCp4roH

RBtuDGQexQRHP

RFomJZ4LuziU0

R1EBEnwdE3P0T

Tyle o pieśniach. Dowiesz się teraz o dwóch reprezentatywnych ukraińskich tańcach, jakimi są kozakKozakkozak, kazaczok i kołomyjkaKołomyjkakołomyjka.

R4HDm0kjDY4Pp

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Taniec Kozaków”, autorstwa Stanisława Masłowskiego. Dzieło ukazuje grupę mężczyzn znajdujących się na dzikim stepie. Główna postać podskakuje wykonując taniec ludowy. Pozostali kozaccy przyglądają się mężczyźnie. — Stanisław Masłowski, „Taniec Kozaków”, 1883, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

Kozak jest narodowym tańcem Ukrainy utrzymanym w metrumMetrummetrum 2/4, w żywym tempieTempotempie wywodzi się od kozaków - czyli ludu zamieszkującego dzikie stepy. Tańczony jest przez mężczyzn, którzy wykonują przysiady, podskoki, akrobacje oraz wyrzuty nóg. Kobiety w tym tańcu grają drugoplanowe role. Podczas wykonywania kozaka tancerze mają solowe występy, a tempo tańca stopniowo przyśpiesza. Kozak wymaga siły i zwinności. Domra, bandura, teorban czy bałałajka, to instrumenty, przy których akompaniamencie wykonywany jest kozak

Kazaczok jest bardzo podobny do kozaka. Jest tańcem popularnym nie tylko na Ukrainie, ale również w Rosji. W obydwu tych krajach jest tańcem narodowym. Jest szybki, a narastające tempo wymaga od tancerzy siły i zwinności. Tańczony jest wyłącznie przez mężczyzn, a swoje korzenie ma w hopaku - ukraińskim tańcu bojowym i sztuce walki pochodzącym z Siczy Zaporowskiej. W kulturze popularnej kazaczok to taniec oparty na różnego typu instrumentalnych i wokalnych przeróbkach pieśni Katiusza. W latach 60‑tych XX wieku zdobył ogromną popularność w Europie Zachodniej.

RB6h5ig6O4IDP

Kołomyjka to taniec ludowy popularny na Ukrainie, w Rumunii i Mołdawii. Kołomyja jest w metrum parzystym i żywym tempie. W miarę tańczenia tempo się wzmaga. Kołomyjka nawiązuje do tańców góralskich. Towarzyszą jej krótkie przyśpiewki i okrzyki. Kołomyjka to również ukraińska pieśń liryczna. Warto wspomnieć, że o kołomyjce wspominają słowa refrenu popularnej pieśni polskiej - Czerwony pas.

R1FXRJCUjB1qu

Litografia Zofii Stryjeńskiej na porcelanie przedstawiająca taniec Kołomyjkę, 1952, onebid.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Orkiestra św. Mikołaja, „Kołomyjki zakarpackie”, online-skills, CC BY 3.0

R8zhYzmP4dHVr

Ćwiczenie 4

Ludowa ukraińska pieśń śpiewana zazwyczaj w towarzystwie bandury, kobzy lub liry, opiewająca prawdziwe historie Ukraińców

Duma
Kozak
Kołomyjka
Maslenica

R1SskISJXUqnK

Ćwiczenie 5

Hymn Ukrainy

Tekst do ukraińskiego hymnu został napisany w 1862 roku przez Pawła Czubyńskiego, etnografa i poetę, pochodzącego z Kijowa. Muzykę do hymnu skomponował w 1863 roku kompozytor ks. Mychajło Werbycki, która pierwotnie miała służyć jako pieśń do sztuki teatralnej Zaporożcy. Według Feliksa Konecznego tekst wzorowany był na słowach Mazurka Dąbrowskiego, napisanego przez Józefa Wybickiego. W trakcie rewolucji ukraińskiej w 1917 roku została oficjalnie przyjęta, jako hymn. Zabroniona w okresie włączenia Ukrainy w struktury ZSRR, powróciła wraz z gorbaczowowską odwilżą. W 1992 roku Parlament Ukraiński przyjął jedynie melodię hymnu, a tekst miał zostać wybrany na podstawie odrębnej ustawy oraz konkursu. Niestety wszystkie nadesłane propozycje okazały się nieodpowiednie. Ówczesny prezydent Leonid Kuczma zaproponował pierwszą zwrotkę z refrenem z nieco zmodyfikowanego wiersza Czubyńskiego. Ostateczna uchwała w tej sprawie została podjęta w 2003 roku przez Radę Najwyższą.

Przed Tobą oryginalny tekst hymnu państwowego Ukrainy i tłumaczenie na język polski. Posłuchaj hymnu Ukrainy w wersji wokalnej. Staraj się śledzić oryginalny tekst oraz tłumaczenie na język polski.

RaCL8fJTPecPM

Zapis nutowy hymnu państwowego Ukrainy. W tle widać herb. Metrum cztery czwarte. Nad nutami znajduje się wskazówka wykonawcza: maestoso, czyli majestatycznie. Tytuł i słowa hymnu zapisane są cyrylicą.

R1CKT9sFGCThv

Hymn Ukrainy, wyk. Ukraiński Narodowo-Ludowy Chór Akademicki im. H. Veryovki, wikimedia.org, domena publiczna

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dc1M25Vxg

Hymn Ukrainy, wyk. Ukraiński Narodowo-Ludowy Chór Akademicki im. H. Veryovki, wikimedia.org, domena publiczna

Na nagraniu wersja wokalno-instrumentalna hymnu Ukrainy. Utwór jest dostojny, majestatyczny w tempie umiarkowanym. Śpiewają donośnie i dobitnie mężczyźni i kobiety. W akompaniamencie słychać wyraźny rytm podkreślany przez instrumenty perkusyjne i dęte blaszane

Ще не вмерла Україна

Ще не вмерла України і слава, і воля,
Ще нам, браття молодії, усміхнеться доля.
Згинуть наші воріженьки, як роса на сонці.
Запануєм і ми, браття, у своїй сторонці.

Душу, тіло ми положим за нашу свободу,

І покажем, що ми, браття, козацького роду.

Станем, браття, в бій кривавий від Сяну до Дону,
В ріднім краю панувати не дамо нікому;
Чорне море ще всміхнеться, дід Дніпро зрадіє,
Ще у нашій Україні доленька наспіє.

Душу, тіло...

А завзяття, праця щира свого ще докаже,
Ще ся волі в Україні піснь гучна розляже,
За Карпати відоб'ється, згомонить степами,
України слава стане помiж народами.

Душу, тіло...

Nie umarła jeszcze Ukraina

Nie umarła jeszcze Ukraina ani chwała, ani wolność,

Jeszcze do nas, bracia Ukraińcy, uśmiechnie się los.

Zginą wrogowie nasi jak rosa na słońcu,

Zapanujemy i my bracia, w naszym kraju.

Duszę, ciało poświęcimy dla naszej wolności,

Pokażemy, żeśmy bracia, z kozackiego rodu.

Staniemy bracia do krwawego boju od Sanu do Donu,

Panować w domu ojców nie damy nikomu.

Czarne Morze się uśmiechnie, dziad Dniepr rozraduje,

W naszej Ukrainie dola się odmieni.

Duszę, ciało...

Praca rąk i zapał szczery swoje dopowiedzą

I wolności pieśń huczna po kraju się rozleje,

Za Karpaty się odbije i po stepach zagrzmi,

Chwała Ukrainy stanie między narodami.

Duszę, ciało...

Posłuchaj hymnu państwowego Ukrainy w wersji instrumentalnej. Staraj się śledzić zapis nutowy i śpiewaj mormorandoMormorandomormorando melodię hymnu razem z nagraniem.

R1LtSqG33opF7

R1Dwhf6DD2yhE

Hymn Ukrainy – wersja instrumentalna, online-skills, CC BY 3.0

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dc1M25Vxg

Hymn Ukrainy – wersja instrumentalna, online-skills, CC BY 3.0

Na nagraniu wersja instrumentalna hymnu Ukrainy. Utwór jest dostojny, majestatyczny. Wykonuje go orkiestra dęta. Rytm jest podkreślony grą instrumentów perkusyjnych.

Ćwiczenie 6

RFgZNiejN9Uvm