Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RsSGbHdvz5v3y1

Muzyka Starożytnych Indii

Ważne daty

1500 p.n.e.-500 p.n.e. – powstanie księgi Wedy

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

R17k1NR4d90yn
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

2. Starożytność (Egipt, Grecja, Rzym i in.). Uczeń:          

1) wymienia i omawia funkcje muzyki (użytkowa, obrzędowa, rozrywkowa, wojskowa);

3) wymienia i klasyfikuje starożytne instrumenty muzyczne (…);

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

3) zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;

5) rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną;

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata itp.) i/lub pisemnej (np. esej, referat itp.) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;

Nauczysz się

opisywać staroindyjską teorię muzyki;

rozpoznawać brzmienie instrumentów staroindyjskich;

stosować właściwą terminologię muzyczną;

opisywać instrumentarium antycznych Indii.

Orientalna muzyka starożytnych Indii

Muzyka indyjska w niezmienionej formie zachowała się do dzisiaj. Spowodowane jest to przywiązaniem do tradycji i odizolowaniem od nurtów kształtowanych w Europie. Charakteryzuje się dominacją melizmatycznegoMelizmatmelizmatycznego śpiewu, w którym najważniejszą warstwę stanowił tekst. Tworzono także muzykę instrumentalną, stanowiącą najczęściej akompaniament do pantomimicznegoPantomimapantomimicznego tańca. Staroindyjscy teoretycy uważali, że muzyka ma wpływ na całą przyrodę.

W Indiach, podobnie jak gdzie indziej, swoboda artystyczna równoważyła w znacznym stopniu ścisłość praw matematycznych i drobiazgowe klasyfikacje. Odchylenia od zasady uważano nie tylko za dozwolone, ale wręcz za konieczne dla powstania muzyki bardziej „ludzkiej”, o pełniejszym wyrazie. Teoria często próbowała ograniczać tę swobodę, ale zawsze bez rezultatu. W niczym bardziej się nie wyraża orientalny charakter, jak w ciągłym zmaganiu się pierwiastka zmienności i stałości, spontaniczności i tradycjonalizmu, swobody i reguł. Prymitywni śpiewacy rzadko są w stanie powtórzyć melodię w takiej samej postaci. Ich oryginalność, nastrój w czasie śpiewania, drobne niedokładności i inne czynniki — wszystko to uniemożliwia stereotypową reprodukcję; każde wykonanie jest rzeczywistym, nowym aktem twórczym. Wysoko rozwinięta kultura Orientu zachowała w znacznym stopniu elastyczność modeli melodycznych. Śpiewacy nie tylko mogą dawać w pewnych zakresach indywidualną interpretację, ale wręcz oczekuje się tego od nich. Tę swobodę nie znaną dziś na Zachodzie hamowały więzy równie nam dziś nie znane. Melodie układano i wykonywano w ramach określonego ragi i modyfikowano je tylko w takim zakresie, aby nie naruszyć jego prawideł. Słowo „räga” znaczy „barwa” lub „afekt” i wskazuje na model melodyczny o ściśle określonym nastroju i skali modalnej; w modelu tym każdy dźwięk ma swoje określone miejsce, na przykład jako dźwięk początkowy, dominujący, centralny lub końcowy. Dźwięk „dominujący” (amsia), pierwotnie identyczny z dźwiękiem początkowym, nie jest ani tym, co my nazywamy toniką, ani tym, co nazywamy dominantą; nie jest nawet uwarunkowany budową skali i czasami różni się w niektórych melodiach tego samego ragi. Na przykład, dzisiejszy Biläwal, odpowiednik naszego dur, posiada szkielet tetrachordalny c — e — g— c, ale dźwiękiem dominującym jest e.

Gurt Sachs Muzyka w świecie starożytnym , Polskie Wyd, Muzyczne 1988 , s. 183

Staroindyjska teoria muzyki i raga

Wszelkie informacje na temat muzyki starożytnych Indii pochodzą z księgi Wedy, zawierającej indoaryjskie teksty sakralne w języku wedyjskim, powstałej prawdopodobnie XI – V w. p.n.e. Jedna z jej części zawiera opis dotyczący teorii muzyki. Według tych informacji dzielono ją na dwa rodzaje: religijną (marga), służącą do zbawienia oraz świecką (deśi), słuchaną dla przyjemności. Oparta była na siedmiostopniowych skalachSkalaskalach, w których oktawaOktawaoktawa podzielona była na dwadzieścia dwa śruti (ćwierćtony) – interwały mniejsze od półtonu. Poszczególne dźwięki posiadały odmienną ich liczbę: c (4 śruti), d (3), e (2), f (4), g (4), a (3), h (2). Charakterystyczną cechą muzyki staroindyjskiej było występowanie skomplikowanych schematów rytmicznych (tali), opierających się na słabych i mocnych wartościach. Wyróżniano metrumMetrummetrum dwu- i trójdzielne, często niestandardowe, np. 14/8, 10/8, a nawet 58/8. Melodia najczęściej pisana była w jednogłosie, rzadziej w chóralnym dwugłosie, a śpiew opierał się na melizmatycznych improwizacjach. Staroindyjska teoria muzyki i raga

Polecenie 1

Wysłuchaj nagrania. Wskaż cechy muzyki, w której została wykorzystana skala staroindyjska oraz jej podobieństwa i różnice w stosunku do systemu dur‑moll.

RTjyqecuQ6otT
Utwór: Kaise Din Kate Hai - wykonanie z użyciem skali staroindyjskiej. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.

W Indiach wykształciła się forma muzyczna związana bezpośrednio z lokalnymi wierzeniami. W zależności od bóstwa, na którego cześć została napisana przyjmuje różne postać  męską (raga) lub żeńską (ragini). Kompozycje rozpoczyna preludiumPreludiumpreludium, nazywane alapem, charakteryzującym się brakiem warstwy perkusyjnej. Właściwa forma zaczyna się od momentu wejścia bębna. TempoTempoTempo utworu rośnie wraz z czasem jego trwania. Klasyczna raga składa się z czterech części, ich nazwy zależne są od regionu powstania – na północy: sthai, antara, sańćari, abhog, a na południu: pallavi, anupallavi, ćaran, pallavi. W pierwszej części wprowadzany jest temat główny, w drugiej dodatkowy, trzecia stanowi wariację obu tematów, natomiast czwarta jest zakończeniem kompozycji. Ragi często wykonywane są jedna po drugiej; tradycyjnie na jedną ragę męską przypada pięć ragini, symbolizującymi pięć żon boga.

R8OCkMkAXBCGw
Ilustracja interaktywna przedstawia boginię Saraswati autorstwa Raja Ravi Varma. Kobieta z czterema rękoma w białej szacie gra na instrumencie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ali Akbar Khan Raga Basant Mukhari. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Raja Ravi Varma, „Bogini Saraswati”, wikimedia.org, (Fotografia); Ali Akbar Khan, „Raga Basant Mukhari”, czas powstania nieznany, YouTube/rliesky56, CC BY 3.0

Staroindyjskie instrumentarium

Instrumentarium antycznych Indii składa się z instrumentów rodzimych, a także z napływowych, najczęściej arabskich i chińskich. Duże znaczenie w muzyce staroindyjskiej mają instrumenty perkusyjne, które stanowią warstwę instrumentalną większości utworów. Wykorzystywano również instrumenty dęte, smyczkowe oraz szarpane.

Źródła ikonograficzne, jakkolwiek niewiele mówią o stylu muzycznym w starożytnych Indiach, ujawniają jednak dwa fakty: pierwszy z nich to ważna rola bębnów, w które uderzano rękami, i które do chwili obecnej są charakterystyczne dla Indii; wskazuje to na silną zależność muzyki od impulsów ruchowych i rytmu; drugim faktem jest to, że jedynym instrumentem strunowym była harfa łukowa; stąd też klasyczna vina, tak często wymieniana w poezji i teorii muzyki, musiała być w starożytności harfą, zanim pod koniec pierwszego tysiąclecia n.e. nazwa ta nie: przeszła na obecną cytrę rurową i osiemnaście innych instrumentów. Wspominana w wielu źródłach starożytnych pokryta skórą komora rezonansowa potwierdza ten pogląd. Początkowo na obrazach pojawiała sią wyłącznie typowa grupa dziewcząt akompaniujących tancerzom na harfach i bębnach. Sytuacja zmieniła się w I wieku n.e., kiedy to indo‑scytyjskie dwory na północnym zachodzie zaczęły utrzymywać muzyków‑mężczyzn, grających na lutniach, lirach i obojach dwoistych. Dwa ostatnie rodzaje instrumentów zniknęły dość szybko, bowiem wpływy greckie w muzyce były niewielkie, jeśli w ogóle istniały. Natomiast lutnia przyjęła się. Talerze pojawiły sią między IV a VI wiekiem, natomiast vina w starszej spośród jej dwóch form nowożytnych — dopiero w VII wieku.

(…)

Bęben obręczowy z Indii południowych, tambattam, znany był w starożytnej Babilonii pod semicką nazwą timbutu; osobliwa cytra drążkowa, kinnari, również z południowych Indii, ma wspólną nazwę z kinnor króla Dawida, czyli hebrajską lirą; vina, termin obcy, o czym świadczy jego pisownia, w czasach przed naszą erą oznaczał harfę łukową i przez trzy tysiące lat był nazwą harfy egipskiej.

Gurt Sachs Muzyka w świecie starożytnym , Polskie Wyd, Muzyczne 1988 , s.172‑173,  207

Rzms0fjD96oAG
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemnoskórego mężczyznę, który gra na sarangi. Ubrany jest w białe lniane ubrania spodnie i koszulę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Sarangi to instrument strunowy, który prawdopodobnie pochodzi z półwyspu arabskiego. Posiada trzy struny główne wykonane z kozich jelit oraz od kilkunastu do kilkudziesięciu stalowych, tzw. burdonowych. Technika gry uchodzi za bardzo trudną, instrument nie posiada bowiem progów wyznaczających poszczególne dźwięki. Do wprawiania strun w drganie używa się smyczka. Wykonawca utworu: Dhruba Ghosh. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Anant Kunte, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0 (Fotografia); Sarangi, online-skills, CC BY 3.0
R14vLHHqmIMK5
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie table. Jest to para drewnianych, glinianych lub miedzianych kociołków, gra się na nich kiściami dłoni lub palcami. Membrany obu naciąga się rzemieniami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Tabla są instrumentami z grupy membranofonów. Są to dwa bębny wykonane z gliny, drewna, lub miedzi, na których za pomocą rzemieni zamocowana jest membrana. Są to jedne z najstarszych instrumentów indyjskich, które często towarzyszyły muzyce wokalnej i tanecznej. Obecnie używane są w muzyce rozrywkowej i jazzowej. Wykonawca utworu: Mario Kirlis. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
Tabla, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Mario Kirlis, Tabla Solo, online-skills, CC BY 3.0
RiIlsVhioiwmr
Ilustracja interaktywna przedstawia vina. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Vina jest instrumentem strunowym szarpanym, związanym z południowoindyjską muzyką. Jest rodzajem lutni i jednocześnie jedną z jej najstarszych form. W zależności od odmiany i regionu instrument posiada od kilku do kilkunastu strun oraz różną wielkość. Jest atrybutem boginii Saraswati. Wykonawca: Jayanthi Kumaresh. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Vina, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Dźwięk instrumentu Vina, online-skills, CC BY 3.0
Rhexe9qAJ0i8s
Ilustracja interaktywna przedstawia bansuri. Jest rodzajem hinduskiego fletu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Bansuri jest rodzajem hinduskiego fletu. Posiada otwór zadęciowy oraz sześć lub siedem palcowych. Wykonany jest z jednego kawałka bambusa, obwiązanego na końcach mocną nicią. Wykonawca: Raga Hamsdwani. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Bansuri, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0 (Fotografia); Bansuri Dhun, online-skills, CC BY 3.0
RDsLMtvenG7Ap
Ilustracja interaktywna przedstawia sitar. Jest to tradycyjny indyjsko-perski instrument muzyczny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Sitar jest instrumentem strunowym szarpanym oraz jednym z rodzajów lutni. Składa się z długiego gryfu oraz pudła rezonansowego w kształcie gruszki. Posiada sześć strun głównych, które historycznie wykonane były z jelit, obecnie jednak do ich wykonania stosuje się stal oraz metalowe struny burdonowe, które są niedostępne podczas gry, jednak rezonują z pozostałymi strunami nadając sitarowi charakterystyczną barwę. Wprawiane są w ruch za pomocą tzw. plektronu – obecnie nazywanego kostką gitarową. Wykonawca: Anupama Bhagwat. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym, tajemniczym charakterem.
Sitar, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Divine Sitar, online-skills, CC BY 3.0

Zadania

R1acWIwSGjB8x
Ćwiczenie 1
Odpowiedz prawda bądź fałsz. Melizmat to stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego.
R1Y3iZxNWN6fl
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
R1HvzTDZzhMZF
Utwór do ćwiczenia. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym, spokojnym charakterem.
RCkH3UuG5TE1r
Pantomima to: Możliwe odpowiedzi: 1. odległość między dwoma dźwiękami równa 12 półtonom. 2. nieme widowisko sceniczne, w którym treść przekazywana jest przez aktorów wyłącznie za pomocą gestów, mimiki i tańca. 3. podstawowy schemat określający czas trwania nut oraz układ akcentów w obrębie taktu w utworze muzycznym.
R1IJia9dM5Ax7
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 5

Zaznacz do jakiej grupy instrumentów należy przedstawiony instrument.

RY3fPjyGTAswt
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemnoskórego mężczyznę, który gra na sarangi. Ubrany jest w białe lniane ubrania spodnie i koszulę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Wykonawca utworu: Dhruba Ghosh. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1EzH2SxMgprg
R13V2uGiZ56u5
Ćwiczenie 6
Przy dźwiękach dopisz liczbę śruti, z których się składają. c Tu uzupełnij śruti d Tu uzupełnij śruti e Tu uzupełnij śruti f Tu uzupełnij śruti g Tu uzupełnij śruti a Tu uzupełnij śruti h Tu uzupełnij śruti
R1Cx93qvNXsul
Ćwiczenie 7
Wpisz nazwę księgi, z której pochodzą informacje dotyczące staroindyjskiej teorii muzyki. Odpowiedź: Księga .......

Słownik pojęć

Melizmat
Melizmat

ozdobnik melodyczny złożony z co najmniej dwóch dźwięków, wykonywanych na jednej sylabie tekstu.

Metrum
Metrum

podstawowy schemat określający czas trwania nut oraz układ akcentów w obrębie taktu w utworze muzycznym.

Oktawa
Oktawa

odległość między dwoma dźwiękami równa 12 półtonom.

Pantomima
Pantomima

nieme widowisko sceniczne, w którym treść przekazywana jest przez aktorów wyłącznie za pomocą gestów, mimiki i tańca.

Preludium
Preludium

wstęp instrumentalny do jakiegoś większego utworu.

Skala
Skala

układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury.

Tempo
Tempo

stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego.

Biblioteka muzyczna

RTjyqecuQ6otT
Utwór: Kaise Din Kate Hai - wykonanie z użyciem skali staroindyjskiej. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
R8OCkMkAXBCGw
Ilustracja interaktywna przedstawia boginię Saraswati autorstwa Raja Ravi Varma. Kobieta z czterema rękoma w białej szacie gra na instrumencie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ali Akbar Khan Raga Basant Mukhari. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Raja Ravi Varma, „Bogini Saraswati”, wikimedia.org, (Fotografia); Ali Akbar Khan, „Raga Basant Mukhari”, czas powstania nieznany, YouTube/rliesky56, CC BY 3.0
Rzms0fjD96oAG
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemnoskórego mężczyznę, który gra na sarangi. Ubrany jest w białe lniane ubrania spodnie i koszulę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Sarangi to instrument strunowy, który prawdopodobnie pochodzi z półwyspu arabskiego. Posiada trzy struny główne wykonane z kozich jelit oraz od kilkunastu do kilkudziesięciu stalowych, tzw. burdonowych. Technika gry uchodzi za bardzo trudną, instrument nie posiada bowiem progów wyznaczających poszczególne dźwięki. Do wprawiania strun w drganie używa się smyczka. Wykonawca utworu: Dhruba Ghosh. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Anant Kunte, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0 (Fotografia); Sarangi, online-skills, CC BY 3.0
R14vLHHqmIMK5
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie table. Jest to para drewnianych, glinianych lub miedzianych kociołków, gra się na nich kiściami dłoni lub palcami. Membrany obu naciąga się rzemieniami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Tabla są instrumentami z grupy membranofonów. Są to dwa bębny wykonane z gliny, drewna, lub miedzi, na których za pomocą rzemieni zamocowana jest membrana. Są to jedne z najstarszych instrumentów indyjskich, które często towarzyszyły muzyce wokalnej i tanecznej. Obecnie używane są w muzyce rozrywkowej i jazzowej. Wykonawca utworu: Mario Kirlis. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
Tabla, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Mario Kirlis, Tabla Solo, online-skills, CC BY 3.0
RiIlsVhioiwmr
Ilustracja interaktywna przedstawia vina. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Vina jest instrumentem strunowym szarpanym, związanym z południowoindyjską muzyką. Jest rodzajem lutni i jednocześnie jedną z jej najstarszych form. W zależności od odmiany i regionu instrument posiada od kilku do kilkunastu strun oraz różną wielkość. Jest atrybutem boginii Saraswati. Wykonawca: Jayanthi Kumaresh. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Vina, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Dźwięk instrumentu Vina, online-skills, CC BY 3.0
Rhexe9qAJ0i8s
Ilustracja interaktywna przedstawia bansuri. Jest rodzajem hinduskiego fletu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Bansuri jest rodzajem hinduskiego fletu. Posiada otwór zadęciowy oraz sześć lub siedem palcowych. Wykonany jest z jednego kawałka bambusa, obwiązanego na końcach mocną nicią. Wykonawca: Raga Hamsdwani. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Bansuri, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0 (Fotografia); Bansuri Dhun, online-skills, CC BY 3.0
RDsLMtvenG7Ap
Ilustracja interaktywna przedstawia sitar. Jest to tradycyjny indyjsko-perski instrument muzyczny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Sitar jest instrumentem strunowym szarpanym oraz jednym z rodzajów lutni. Składa się z długiego gryfu oraz pudła rezonansowego w kształcie gruszki. Posiada sześć strun głównych, które historycznie wykonane były z jelit, obecnie jednak do ich wykonania stosuje się stal oraz metalowe struny burdonowe, które są niedostępne podczas gry, jednak rezonują z pozostałymi strunami nadając sitarowi charakterystyczną barwę. Wprawiane są w ruch za pomocą tzw. plektronu – obecnie nazywanego kostką gitarową. Wykonawca: Anupama Bhagwat. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym, tajemniczym charakterem.
Sitar, wikimedia.org, domena publiczna (Fotografia); Divine Sitar, online-skills, CC BY 3.0

Bibliografia

A. Czekanowska A., Kultury muzyczne Azji, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1981.

G. Sachs Muzyka w świecie starożytnym, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1988.