Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RKblPhnX5x1041
Ilustracja przedstawia pomieszczenie, w którym nagrywa się muzykę. Na stole leży laptop, słuchawki, głośnik i inne sprzęty. Tytuł lekcji: Muzykowanie na komputerowym ekranie.

Muzykowanie na komputerowym ekranie

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

1957 – skomponowanie i wykonanie dzieła za pomocą komputera, L. Hiller i L.M. Isaacson suita Illiac na kwartet smyczkowy

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RQuDP4kUkUmxN
Scenariusz zajęć do pobrania

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (...) oraz zależności między nimi;

2) określa podstawowe elementy muzyki (...).

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

1) muzyki ze względu na jej rodzaj (...);

9. Tworzy, odtwarza i zapisuje muzykę przy użyciu dostępnych technologii.

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

9) stosuje zasady wynikające ze świadomego korzystania i uczestniczenia w dorobku kultury muzycznej(...): tolerancja dla preferencji muzycznych innych osób oraz szacunek dla twórców i wykonawców.

Nauczysz się

opisywać, jak muzyka zmieniała się wraz z rozwojem techniki i komputera;

określać wpływ komputerów na muzykę współczesną i rozrywkową;

opisywać rolę komputera w tworzeniu, nagrywaniu, jak i przetwarzaniu muzyki;

tworzyć muzykę przy użyciu prostego programu komputerowego;

wyjaśniać, czym są prawa autorskie, czyli jak korzystać i szanować cudzą twórczą pracę.

Wstęp - wciąż zmieniający się świat

Wraz z rozwojem technologicznym powstała maszyna, która pierwotnie miała przyśpieszyć liczenie, a dziś trudno jest bez niej obejść się w rożnych dziedzinach życia, także w muzyce. Pojawienie się komputera, bo o nim mowa, zachęciło twórców do eksperymentowania z przekładaniem języka matematycznego na muzyczny i odwrotnie. Zastosowanie komputera w muzyce jest obecnie bardzo szerokie. Może on pełnić funkcję nie tylko odtwarzacza muzyki, ale także studia nagraniowego, urządzenia przekształcającego lub generującego dźwięki, edytora nut, a nawet narzędzia do komponowania muzyki.

Nowoczesne tworzenie muzyki

Kompozytor (w jęz. łac. compositor) to twórca utworu muzycznego. Współcześnie pojęcie to funkcjonuje jako bardzo szerokie: za kompozytora uważa się zarówno autora piosenek, jak i utworów muzyki klasycznej.

R1NjC5MTnXekz1
Fragment kompozycji pisanej ręcznie, online-skills, CC BY 3.0

Sposób pracy kompozytorów zmieniał się przez epoki i dziś duży wpływ na kształtowanie się muzyki współczesnej ma rozwój technologii. W XXI wieku posiadanie komputera jest powszechne i stał się on niezbędnym elementem wyposażenia wielu kompozytorów. Dzięki temu, muzyka naszych czasów jest tak bardzo zróżnicowana i dynamicznie się rozwija.

R1G2cbnYCUKXl1
Komponowanie na komputerowym ekranie, online-skills, CC BY 3.0

W związku z tymi zmianami, powstało w muzyce ciekawe zjawisko nazwane muzyką komputerową.

Muzyka komputerowa

Termin muzyka komputerowa wiąże się z komponowaniem muzyki przy pomocy komputera. Jej pionierami, w latach 50. ubiegłego wieku, byli Lejaren Arthur Hiller i Leonard Isaacson. Tworzyli oni specjalne programy generujące kolejne dźwięki utworów. Wraz z postępem technologicznym zwiększał się poziom skomplikowania tych operacji, co pozwoliło na większą kontrolę nad innymi elementami dzieła muzycznego.

Od lat 80. XX wieku zaczęto masowo produkować komputery osobiste, z wygodnym i łatwym oprogramowaniem muzycznym. Upowszechniło to metody komputerowej modyfikacji dźwięku. Takie programy zmieniły sposoby nagrywania i obróbki dźwięku w studiach nagraniowych.

Studio nagraniowe

W studiu nagraniowym panują określone warunki, niezależnie od tego czy nagrywają w nim instrumentaliści, wokaliści czy lektorzy. Do realizacji nagrania potrzebny jest odpowiedni sprzęt (m.in. komputer, odpowiednie oprogramowanie, mikrofony, głośniki) i osoba, która zawodowo zajmuje się nagrywaniem i obróbką dźwięku w studiu nagraniowym, czyli inżynier dźwięku. Podczas nagrywania panuje absolutna cisza, by nie nagrało się dodatkowo nic, co nie jest zaplanowane na nagraniu.

R4KraHbDfYra1
Ilustracja interaktywna przedstawia przykładową pracę w studiu nagrań. Ilustracja podzielona jest na dwie części. Na górze widzimy miejsce, w którym znajdują się nagrywani muzycy, grający na swoich instrumentach i śpiewający. Na dole widzimy miejsce gdzie realizowane jest nagranie. W tym pomieszczeniu widać, że muzycy znajdują się za szybą, a realizatorzy korzystają z dużej ilości sprzętów elektronicznych i komputerów. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Muzycy i wokaliści, 2. Inżynier dźwięku pracujący przy sprzęcie komputerowym, wykorzystujący między innymi oprogramowanie komputerowe do nagrywania i obróbki dźwięku.
Ilustracja przedstawiająca przykładową pracę w studiu nagrań, online-skills, CC BY 3.0

Po udanym nagraniu, materiał (tzw. ścieżki dźwiękowe) zostaje połączony w całość i poddany obróbce (poprawienie głośności, barwy, dodanie efektów specjalnych, takich jak np. pogłos).

R1RQFlcRBd2u11
Ścieżki dźwiękowe na ekranie komputera, online-skills, CC BY 3.0

Komputery zmieniły i unowocześniły pracę w studiu. Dzięki możliwości cyfrowego przetwarzania dźwięków, popularność zyskały np. remiksyremiksremiksy i praca didżejówdidżej (DJ)didżejów.

REQFeuFXrW2RF1
Ilustracja interaktywna przedstawia stół mikserski. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Ciekawym pojęciem, które dotyczy obróbki dźwięków, jest tzw. miksowanie muzyki. Polega ono na łączeniu (mieszaniu) kilku sygnałów dźwiękowych w jedną spójną całość. Termin miksowanie odnosi się zwykle do jednej z trzech następujących czynności: - miksowanie nagranych ścieżek dźwiękowych przez inżyniera dźwięku w studiu nagraniowym, - miksowanie instrumentów w trakcie koncertu przez realizatora dźwięku, - miksowanie utworów na żywo przez didżeja. Miksowanie muzyki odbywa się przy stole mikserskim (tzw. konsolecie lub mikserze), do którego podłączone są mikrofony, instrumenty itp.
Stół mikserski, online-skills, CC BY 3.0
R1ZOk7G7VXTAY
Ilustracja interaktywna przedstawia widok ekranu do tworzenia muzyki w narzędziu SongMaker. Interfejs programu to kratkowana przestrzeń na której można ustawiać kolorowe punkty będące symbolem dźwięków. Każdy kolor oznacza inną wyskość dźwięku. Im wyżej znajduje się punkt tym wyższy to jest dźwięk. Na dole planszy znajdują się dwa rzędy służące do tworzenia akompaniamentu perkusyjnego. Program daje możliwość wyboru instrumentu melodycznego, perkusyjnego, ustalenia tempa. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. SONG MAKER to darmowe narzędzie do tworzenia muzyki – stworzone głównie z myślą o dzieciach. Dzięki prostemu interfejsowi, który pozwala na rysowanie tonów muzycznych, można stworzyć niezwykłe brzmienia. Użytkownik ma do wyboru kilka głównych instrumentów (gitara, dzwonki orkiestrowe, fortepian, syntezator), a także dwa dodatkowe, proste do ustawienia instrumenty, które nadają muzyce rytmu.
Widok ekranu do tworzenia muzyki w narzędziu SongMaker, musiclab.chromeexperiments.com/Song‑Maker/
Polecenie 1
Znajdź w internecie darmowe programy służące do tworzenia muzyki.
Znajdź w internecie darmowe programy służące do tworzenia muzyki.

Główne nurty muzyki najnowszej

Wraz z rozwojem technik komputerowych zmieniały się techniki nagrań, kompozycji, instrumenty, zatem i samo brzmienie muzyki. W oparciu o te zmiany powstało kilka bardzo ciekawych nurtów muzycznych:

  • Spektralizm polega na tworzeniu muzyki (melodii i harmonii) przy wykorzystaniu spektrum dźwięku. Mianem tym określamy zarówno nurt w muzyce powstały we Francji w latach 70. XX w. (poruszający również współczesnych kompozytorów), jak i technikę opierającą się na konstruowaniu melodii z tonów składowych dźwięku, czyli alikwotów. Przedstawicielami są m.in. Gérard Grisey czy Tristana Murail.

  • Mikrotonowość wykorzystuje mikrotony, czyli interwały muzyczne mniejsze niż półtony (np. ćwierćtony). Mikrotonowość pozwala odkryć, że oktawa składa się nie tylko z 12 półtonów, ale 31, 53 czy 72 interwałów. Reprezentantem takiej muzyki jest np. Rytis Mažulis.

  • Muzyka elektroakustyczna powstała na przełomie lat 40. I 50. XX w. i dynamicznie rozwija się do dziś. Polega na komponowaniu syntetycznie wytworzonych lub elektronicznie przetworzonych dźwięków naturalnych, za pomocą komputera, co daje nieograniczone możliwości. Z muzyką elektroakustyczną możemy spotkać się w twórczości Francisco Lópeza.

  • Nowa złożoność (new complexity) to sprzeciw wobec funkcjonującego w latach 70. I 80 XX w. minimalizmu i odniesień do przeszłości. Wyróżnia się złożonością dźwięków i wielopłaszczyznowością brzmienia. Nowa złożoność nie odrzuca tradycyjnych instrumentów, ale wykorzystuje je do poszukiwania nowych dźwięków (tzw. rozszerzone techniki instrumentalne). Przedstawicielem jest m.in. Richard Barrett.

Polecenie 2
Zapoznaj się z opisami alternatywnymi utworów: Berceuse z Quatre chants pour franchir le seuil, Sybilla i Untitled #247 i odpowiedz na pytanie: Jakie efekty komputerowe zostały wykorzystane w tych utworach?
Zapoznaj się z opisami alternatywnymi utworów: Berceuse z Quatre chants pour franchir le seuil, Sybilla i Untitled #247 i odpowiedz na pytanie: Jakie efekty komputerowe zostały wykorzystane w tych utworach?
R1ZVCqXdKJDtX
Na ilustracji zdjęcie kompozytora Gerarda Grisey’a . Mężczyzna ukazany jest z profilu. Ma ciemne włosy i oczy oraz orli nos. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Gerard Grisey, Berceuse z Quatre chantes pour franchir le seuil oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu współczesny, nowoczesny utwór wykonany przez śpiewaczkę i zespół instrumentalny. Utwór jest łagodny, sprzyjający reflekcji. Śpiewaczka śpiewa pięknie, czysto i delikatnie. Instrumenty grają nietypowo: słychać dużo flażoletów, delikatnych dźwięków i instrumenty imitują bicie zegara, gwizdy i świsty.
Icram (fot.), zdjęcie Gérarda Grisey'a, Centrum Pompidou, Paryż, Francja, dwutygodnik.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Gérard Grisey, „Berceuse z Quatre chants pour franchir le seuil”, online-skills, CC BY 3.0
RrC75yDhEUgo1
Na zdjęciu litewski kompozytor Mažulis Rytis. Mężczyzna wychyla się zza barierki. Ma dłuższe włosy zaczesane do tyłu, krótko przystrzyżone wąsy i brodę. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Mažulis Rytis , Sybilla oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonaniu chóru mieszanego. Utwór skomponowano na podstawie starogreckiego tekstu Petroniusza. Muzyka rozpoczyna się śpiewem solo, opartym o starogrecką skalę ale kiedy dołączają pozostałe głosy muzyka brzmi już bardzo nowocześnie. Jest w niej dużo dysonansów, niemiłych dla ucha brzmień, chaosu i jazgotu.
Dmitry Matveyev, zdjęcie Rytisa Mažulis, mic.lt, (C) LMIPC (ilustracja); Rytis Mažulis, „Sybilla”, online-skills, CC BY 3.0
R1ySDLGtMJv5h
Na zdjęciu Francisco Lopez. Kompozytor ma zamknięte oczy, twarz skierowaną ku górze. Ma małą bródkę i wysokie czoło. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Francisco López, „Untitled #247” oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki, Na nagraniu utwór, który brzmi jak: szum wentylatorów przemysłowych, pracujące wiertarki itp.
Jorge Simonet, zdjęcie Francisco Lópeza, 2008, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Francisco López, „Untitled #247”, online-skills, CC BY 3.0
RH61hPbGZmHgo
Utwór Richarda Barretta Codex xi. Utwór wykonany przez zespół muzyczny. Słychać nietypowe dźwięki wydawane przez gitarę elektryczną, skrzypce, klarnet.

Muzyka na komputerze - co można, a czego nie? Prawo autorskie

Kilka słów o prawach autorskich

Każde dzieło, nawet to ogólnodostępne w Internecie, ma swojego autora, który decyduje, w jaki sposób inni mogą korzystać z tego, co wytworzył. Oznacza to, że aby móc korzystać z dzieła w sposób legalny, powinniśmy respektować te zasady.

Zbiór wytycznych obejmujących prawa, obowiązki i zezwolenia, określające możliwości korzystania z danego utworu, nazywamy prawami autorskimi. To one precyzują kiedy, jak i w jakim zakresie możemy korzystać z dzieła dowolnie, a co wymaga zgody autora lub posiadacza praw do utworu. Prawa autorskie funkcjonują nie tylko w muzyce, ale również w malarstwie, literaturze oraz codziennym życiu.

Zgodnie z prawem autorskim, utwór to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, utrwalony w jakiejś postaci. Utworem może być więc obraz, etiuda, aplikacja lub scenariusz – każde dzieło, które ktoś stworzył. Twórcę dzieła nazywamy autorem. To do niego należy prawo do dysponowania swoim dziełem. Każdy z nas może korzystać z dzieł innych osób, trzeba tylko pamiętać, aby zawsze zawrzeć dane autora utworu. Oznacza to, że bez tej informacji nie możemy cytować dzieł innych osób, oraz że nikt nie może korzystać z naszych utworów bez podania naszego autorstwa. Niekiedy możliwość korzystania z dzieła generuje obowiązek uiszczenia opłaty dla posiadacza praw do dzieła.

Z prawem autorskim wiążą się również pojęcia piractwa i plagiatu.

  • piractwie mówimy, kiedy ktoś korzysta z dzieła danego autora w sposób niezgodny z prawem, tzn. bez zgody autora, pozyskując utwór z nielegalnego źródła lub nie wnosząc wymaganych opłat.

  • Plagiat to przypisanie sobie autorstwa całości lub fragmentu dzieła, którego twórcą nie jesteśmy, ukrywając dane prawdziwego autora. Plagiatem określamy również wykorzystanie cudzego dzieła do własnych celów, bez wskazania nazwiska jego twórcy. Należy pamiętać, że plagiat jest kradzieżą dlatego również podlega karze.

R1EH5Y8A3o8XV1
Ilustracja interaktywna przedstawia klawiaturę i palec mężczyzny, który naciska na klawisz Original/Plagiat. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Słowo plagiat pochodzi od łacińskiego plagium (kradzież). W muzyce przykładem plagiatu jest podanie się za autora cudzej piosenki. Plagiatem jest także skopiowanie chronionego fragmentu cudzego utworu do własnej kompozycji, bez wskazania autora tego fragmentu.
Ilustracja nawiązująca do tematu plagiatu, online-skills, CC BY 3.0

Zadania

R1RJRBWTiMuYr
Ćwiczenie 1
Wskaż właściwą odpowiedź. Czym są alikwoty? Możliwe odpowiedzi: 1. instrumentami muzycznymi, 2. tonami składowymi dźwięku, 3. techniką komponowania
RIy3TSQ49vUyg
Ćwiczenie 2
Wskaż prawidłową odpowiedź. Kto zajmuję się miksowaniem muzyki? Możliwe odpowiedzi: 1. didżej, 2. kompozytor, 3. inżynier dźwięku
R1GlwBjIxnJpp
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie: Jak w prawie autorskim nazywa się twórca utworu? Możliwe odpowiedzi: 1. muzyk, 2. kompozytor, 3. autor.
Rc055RIDw4SVu
Ćwiczenie 4
Wskaż prawidłową odpowiedź. Które z wymienionych osób są uważane za pionierów muzyki komputerowej? Możliwe odpowiedzi: 1. L.M. Isaacson, 2. L. Hiller, 3. T. Murail
R1ejk54SlPvNg
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Jak obecnie najczęściej kompozytorzy zapisują muzykę?
R11Ad3iOV0hFU
Ćwiczenie 6
Wskaż prawidłową odpowiedź. Słowo plagiat pochodzi od łacińskiego słowa plagium. Co ono oznacza? Możliwe odpowiedzi: 1. kradzież, 2. kopiowanie, 3. pożyczka
R11zadRjjl92o
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się czynność która polega na łączeniu (mieszaniu) kilku sygnałów dźwiękowych w jedną spójną całość.

Słownik pojęć

alikwoty
alikwoty

tony składowe dźwięku decydujące o jego barwie.

didżej (DJ)
didżej (DJ)

osoba, która prezentuje muzykę rozrywkową w dyskotece, programie radiowym lub telewizyjnym.

instrumentacja
instrumentacja

opracowanie utworu muzycznego na poszczególne instrumenty zespołu w formie partytury.

plagiat
plagiat

przypisanie sobie autorstwa całości lub fragmentu dzieła, którego twórcą nie jesteśmy, ukrywając dane prawdziwego autora.

remiks
remiks

nowa wersja jakiegoś utworu muzycznego, powstała w wyniku elektronicznej przeróbki.

Źródło:

  1. sjp.pwn.pl

  2. Kotoński Włodzimierz, Muzyka elektroniczna, PWM Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2002

Biblioteka muzyczna