Na zdjęciu 3 instrumenty: bębenek, marakas i drewniana fujarka. Na tym tle zapisany jest tematy lekcji: "Muzykujemy w zespole"
Na zdjęciu 3 instrumenty: bębenek, marakas i drewniana fujarka. Na tym tle zapisany jest tematy lekcji: "Muzykujemy w zespole"
Muzykujemy w zespole
Ważne daty
1895‑1982 – lata życia Carla Orffa,
1928 – skomponowanie i premiera Bolera Maurice'a Ravela.
1
Scenariusz lekcji:
R15bv77VffHuE
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
2. W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:
1) gra na instrumentach ze słuchu lub/i przy pomocy nut (w zespole lub/i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny, flażolet/flecik polski/, pianino, keyboard, gitara, dzwonki, metalofon, ksylofon i inne) oraz perkusyjnych niemelodycznych:
A) schematy rytmiczne,
C) proste utwory,
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
2) rozpoznaje ze słuchu:
A) brzmienie instrumentów muzycznych.
II Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je.
Schulwerk
[czyt.: szulwerk]
Nauczysz się
stosować pojęcia muzyczne, tj. Idiofon, SchulwerkSchulwerkSchulwerk, Membranofon ;
wymieniać nazwy instrumentów, wchodzących w skład instrumentarium Orffa;
rozróżniać ze słuchu instrumenty muzyczne.
Wprowadzenie
Gra zespołowa, w której bierze udział więcej niż jeden wykonawca, jest esencją wykonywania muzyki. Każdy może odczuwać emocje związane z grą na instrumencie, a także przyjemność z tworzenia i wykonywania muzyki w domu. Są jednak dwa powody, dla których muzyka staje się dla wykonawcy wyjątkowa. Jednym z nich jest udział publiczności w występie, który sprawia, że skupienie staje się większe. Drugim z nich jest wspólna gra w zespole, która nadaje całości zupełnie inny poziom odczuwania oraz emocji.
Częstym problemem z grą w zespole jest to, iż potrzeba wiele lat nauki oraz przygotowań, by dobrze wykonywać swoją partię. Muzycy filharmonii oraz orkiestr, niejednokrotnie mają za sobą długi czas spędzony w szkołach muzycznych oraz wyższych uczelniach czy akademiach, a także godziny spędzone wspólnie z innymi muzykami na próbach oraz podczas koncertów. Aby zostać członkiem takiego zespołu, potrzeba zatem wiele lat nauki i ćwiczeń.
Na pomoc przychodzi jednak instrumentarium Orffa. Podczas tej lekcji dowiesz się, iż jest możliwa gra w zespole bez większego doświadczenia oraz wiedzy. Wystarczy tylko przygotować odpowiednie instrumenty, podążać za pewnymi wskazówkami oraz przede wszystkim mieć otwartą głowę i słuchać tego, co grają inni.
Przypomnienie wiadomości o Carlu Orffie
W jednym z poprzednich materiałów pojawiła się postać Carla Orffa - niemieckiego kompozytora oraz pedagoga, który stworzył własny system nauczania muzyki - SchulwerkSchulwerkSchulwerk (z niemieckiego - „praca szkolna”). W jego metodzie bardzo ważną rolę odgrywał rytm. Mógł być on wykonywany za pomocą własnego ciała oraz za pośrednictwem improwizacji ruchowych - a więc tańca oraz klaskania, tupania, pstrykania i innych - ale także za pomocą prostych instrumentów perkusyjnych. Schulwerk zakładał wyrażanie własnych emocji i ekspresji za pomocą śpiewu, tańca lub gry na instrumentach.
Instrumentarium Orffa to zbiór prostych instrumentów perkusyjnych, za pomocą których można wykonywać, między innymi rytm w utworach. Grana z ich pomocą muzyka często jest prosta, naturalna dla muzyków, ponieważ Carl Orff uważał rytm za najbardziej pierwotną, intuicyjną dla człowieka część muzyki.
Poniżej możesz wysłuchać jednej z kompozycji Carla Orffa, napisanej specjalnie na potrzeby jego systemu edukacyjnego Schulwerk.
Polecenie 1
Zapoznaj się z nagraniem i zapisem nutowym utworu Gassenhauer Carla Orffa. Razem z kolegami i koleżankami spróbujcie wykonać utwór na dzwonkach chromatycznych. Jedna osoba może w tym czasie wykonywać improwizacje wokalne.
RxbsAWkVcBzu5
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego zapis nutowy - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego zapis nutowy - dokument w formacie pdf.
Nuty do utworu Gassenhauer, nbgc.org.uk, CC BY 3.0
RobEkohGaPVKe
Na ilustracji wizerunek Carla Orffa. Kompozytor przedstawiony jest jako starszy mężczyzna. Ma zaczesane do tyłu, siwe włosy, okulary w grubej oprawie, w ustach fajkę. Jest pochylony, jakby pisał lub czytał. Przedstawiona jest tylko górna część sylwetki. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis „Gassenhauer, autorstwa Carla Orffa, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Na ilustracji wizerunek Carla Orffa. Kompozytor przedstawiony jest jako starszy mężczyzna. Ma zaczesane do tyłu, siwe włosy, okulary w grubej oprawie, w ustach fajkę. Jest pochylony, jakby pisał lub czytał. Przedstawiona jest tylko górna część sylwetki. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis „Gassenhauer, autorstwa Carla Orffa, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Instrumentarium Orffa – kastaniety, tamburyn i klawesy
Kastaniety mogą przybierać wiele form. W swojej pierwotnej postaci, pochodzącej z Hiszpanii, była to para związanych ze sobą drewnianych muszelek. Przy odpowiednim chwycie, potrząsanie powodowało, iż muszelki uderzały o siebie, dając charakterystyczny, perkusyjny dźwięk. Istnieje także coraz bardziej popularna odmiana kastanietów, która zawiera dodatkowo drewnianą rękojeść; niektóre z tych instrumentów posiadają także dwie pary muszelek.
Rn8bkX45ALDHV1
Na ilustracji kastaniety, które wykonane są z drewna koloru jasnobrązowego, połączone ciemnym sznurkiem, kształtem przypominają muszle . Po naciśnięciu punktu aktywnego zostanie odtworzony dźwięk instrumentu, jest on połączeniem stukania drewno o drewno i grzechotania.
Na ilustracji kastaniety, które wykonane są z drewna koloru jasnobrązowego, połączone ciemnym sznurkiem, kształtem przypominają muszle . Po naciśnięciu punktu aktywnego zostanie odtworzony dźwięk instrumentu, jest on połączeniem stukania drewno o drewno i grzechotania.
„Kastaniety”, online-skills, CC BY 3.0
Tamburyn to kolejny z instrumentów, który występuje w wielu rodzajach. Bywa nazywany także bębenkiem baskijskimBębenek baskijskibębenkiem baskijskim. Wbrew nazwie, nie pochodzi od Basków, ale przywędrował do Europy z Azji. Składa się z obręczy (niegdyś drewnianej, obecnie także metalowej lub plastikowej) z wydrążonymi otworami, w których umieszczono ruchome, metalowe blaszki. Zdarza się także, iż zamiast blaszek montuje się dzwoneczki, a całą obręcz obleka z jednej strony skórą (tworząc membranę). Na takim instrumencie można grać, potrząsając nim, a także uderzając lub pocierając membranę.
RqqepZg3l4bED
Na zdjęciu kobieta w barwnym stroju ludowym , trzymająca w dłoni bębenek baskijski. Zdjęcie obejmuje tułów i ręce. Bębenek ma drewnianą okrągłą obręcz, na którą naciągnięta jest skóra. W obręczy zamontowane są podwójne metalowe kółeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: dźwięk tamburynu i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu rytm wykonany na tamburynie. Kiedy grający uderza w membranę, dźwięk jest mocniejszy, kiedy tylko potrząsa instrumentem, słychać brzęk metalowych kółek.
Na zdjęciu kobieta w barwnym stroju ludowym , trzymająca w dłoni bębenek baskijski. Zdjęcie obejmuje tułów i ręce. Bębenek ma drewnianą okrągłą obręcz, na którą naciągnięta jest skóra. W obręczy zamontowane są podwójne metalowe kółeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: dźwięk tamburynu i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu rytm wykonany na tamburynie. Kiedy grający uderza w membranę, dźwięk jest mocniejszy, kiedy tylko potrząsa instrumentem, słychać brzęk metalowych kółek.
Klawesy to dwa drewniane kołki lub podłużne klocki. Pochodzą z Kuby, a stosuje się je głównie do akompaniamentu podczas karaibskich tańców. Wyróżniamy dwa standardowe rodzaje klawesów. W pierwszym oba klocki są równej długości i grubości, a uderzenie ich o siebie daje bardzo mocny i przenikliwy dźwięk. Druga możliwość to zastosowanie jednego klawesa z otworem, dwa razy grubszego, co powoduje cieplejsze brzmienie instrumentu.
RR5oBsOFhu7i21
Na zdjęciu dwa ciemnobrązowe prostopadłościenne kawałki drewna - klawesy. Ich wielkość pozwala na swobodne trzymanie ich w dłoniach i uderzanie jednym o drugi. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawia się możliwość odtworzenia dźwięku. Na nagraniu rytm zagrany na klawesach. Dźwięk przypomina stukanie w drewno.
Na zdjęciu dwa ciemnobrązowe prostopadłościenne kawałki drewna - klawesy. Ich wielkość pozwala na swobodne trzymanie ich w dłoniach i uderzanie jednym o drugi. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawia się możliwość odtworzenia dźwięku. Na nagraniu rytm zagrany na klawesach. Dźwięk przypomina stukanie w drewno.
Źródło: online-skills.
Instrumentarium Orffa – bębenek, marakasy i pudełko akustyczne
Pudełko akustyczne to instrument, który może posiadać różne brzmienie, zależne od: rodzaju materiału, z którego został instrument wykonany; miejsca oraz siły, z jaką został uderzony. Prawdopodobnie jest to jeden z pierwszych instrumentów rytmicznych w historii całej muzyki - składa się z wydrążonego w środku klocka drewna (stąd nazwa) oraz pałeczki lub kawałka drewna, którymi uderza się w pudełko.
R10wGhKaIu52B1
Na zdjęciu pudełko akustyczne. Instrument to drewniany, wyżłobiony w środku prostopadłościan. Dołączona jest do niego drewniana pałeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na pudełku akustycznym. Dźwięk przypomina stukanie, ale jest bardziej głęboki niż dźwięk klawesów.
Na zdjęciu pudełko akustyczne. Instrument to drewniany, wyżłobiony w środku prostopadłościan. Dołączona jest do niego drewniana pałeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na pudełku akustycznym. Dźwięk przypomina stukanie, ale jest bardziej głęboki niż dźwięk klawesów.
„Pudełko akustyczne”, online-skills, CC BY 3.0
Bębenek, podobnie jak pudełko akustyczne, zaliczany jest do najstarszych instrumentów świata. W najprostszym wydaniu jest to drewniany, okrągły korpus oraz naciągnięta na niego skórzana membrana. Tak jak wiele innych instrumentów, współcześnie jest wykonywany z różnych materiałów, a także przyjmuje różne formy. Rozwój bębenków spowodował, iż powstał zestaw perkusyjny, który złożony jest między innymi z bębnów o różnych rozmiarach.
RJwFLFZ70DPfW1
Na ilustracji bębenek. Instrument jest zbudowany z drewnianej okrągłej obręczy i przymocowanej do niej skórzanej membrany. Do instrumentu dołączona jest drewniana pałka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na bębenku. Dźwięk zagrany na bębenku jest niski i dudniący.
Na ilustracji bębenek. Instrument jest zbudowany z drewnianej okrągłej obręczy i przymocowanej do niej skórzanej membrany. Do instrumentu dołączona jest drewniana pałka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na bębenku. Dźwięk zagrany na bębenku jest niski i dudniący.
Źródło: online-skills.
Marakasy są zbudowane z drewnianej rękojeści, korpusu (najczęściej zrobionego ze skorupy orzecha) oraz zawartości korpusu (nasion lub kamyczków), przez co przy potrząsaniu słychać szelest. To kolejny z instrumentów, który obecnie może być robiony z wielu materiałów, takich jak plastik, metal i inne tworzywa. Marakasy można określić jako grzechotki.
R1L4SwqyLTEeB
Na zdjęciu dwa marakasy. Instrumenty wykonane są z czarnego drewna, ozdobione afrykańskimi wzorami. Mają kształt jaja z rączką. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na marakasach. Marakasy grzechoczą, ponieważ w środku instrumentu znajduje się drobny, sypki materiał.
Na zdjęciu dwa marakasy. Instrumenty wykonane są z czarnego drewna, ozdobione afrykańskimi wzorami. Mają kształt jaja z rączką. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na marakasach. Marakasy grzechoczą, ponieważ w środku instrumentu znajduje się drobny, sypki materiał.
Źródło: online-skills.
Polecenie 2
Wymień, jakie instrumenty perkusyjne omówiono do tej pory i odpowiedz na pytanie: Z jakich materiałów wykonano te instrumenty?
Wymień, jakie instrumenty perkusyjne omówiono do tej pory i odpowiedz na pytanie: Z jakich materiałów wykonano te instrumenty?
Wymień, jakie instrumenty perkusyjne omówiono do tej pory i odpowiedz na pytanie: Z jakich materiałów wykonano te instrumenty?
Przygotuj instrument muzyczny (dzwonki, klawesy, bębenek, lub marakasy), a następnie wysłuchaj ponownie utworu „Gassenhauer”. Spróbuj zagrać usłyszany rytm na przygotowanym instrumencie.
R1FzwL5SIr69c
Nagranie utworu „Gassenhauer" Carla Orffa. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym, kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Nagranie utworu „Gassenhauer" Carla Orffa. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym, kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Nagranie utworu „Gassenhauer" Carla Orffa. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym, kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Instrumentarium Orffa – janczary, trójkąt i guiro
Janczary są zbudowane z drewnianej pałki oraz kilkunastu (czasem kilkudziesięciu), przytwierdzonych do niej metalowych dzwoneczków. Są bardzo popularne na Podhalu (są tam zwane turlikamiTurlikiturlikami), a w formie samych dzwoneczków mocowane do końskich uprzęży, co powoduje, iż cały zaprzęg generuje rytm zgodny z końskim chodem.
R1SWAYDL79mrn1
Na zdjęciu janczary. Do drewnianego korpusu z rączką przyczepiono po obu stronach trzynaście małych, metalowych dzwoneczków.
Źródło: Marcin Łukasiewicz.
Trójkąt to instrument wykonany z metalowego pręta, wygiętego na kształt trójkąta – stąd nazwa. Dźwięk wytwarza się, uderzając metalową pałeczką w pręt. By dźwięk nie został stłumiony należy pamiętać, aby nie dotykać instrumentu bezpośrednio rękami.
R13UO2madxtcB1
Na zdjęciu trójkąt. Metalowy pręt jest zwinięty w kształt trójkąta i powieszony na sznurku. Do instrumentu dołączona jest metalowa pałeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na trójkącie. Trójkąt ma dźwięk nośny, metaliczny, jasny, długo wybrzmiewający.
Na zdjęciu trójkąt. Metalowy pręt jest zwinięty w kształt trójkąta i powieszony na sznurku. Do instrumentu dołączona jest metalowa pałeczka. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na trójkącie. Trójkąt ma dźwięk nośny, metaliczny, jasny, długo wybrzmiewający.
Źródło: online-skills.
Guiro pierwotnie było robione z wysuszonej tykwy, na której wycinano równoległe względem siebie poprzeczne rowki, co dawało mu wygląd specyficznej tarki. Obecnie wykonuje się go z różnych tworzyw, a jego kształt bywa zaskakujący - zdarza się, że instrument jest rzeźbiony w kształt zwierzęcia (najczęściej żaby, co zostało przedstawione na zdjęciu poniżej). Gra na nim polega na użyciu pałeczki lub pręta i pocieraniu wyżłobień.
R1I2Lvvb9ZWWr
Na zdjęciu ozdobne guiro. Instrument ma kształt żaby. Grzbiet żaby ma rowki, po których w czasie gry przesuwa się pałeczkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na guiro. Brzmienie instrumentu przypomina trochę rechotanie żaby.
Na zdjęciu ozdobne guiro. Instrument ma kształt żaby. Grzbiet żaby ma rowki, po których w czasie gry przesuwa się pałeczkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na guiro. Brzmienie instrumentu przypomina trochę rechotanie żaby.
Źródło: online-skills.
Instrumentarium Orffa – inne instrumenty
Przedstawione instrumenty należą do najbardziej popularnych w metodzie Orffa. Do pozostałych, mniej znanych instrumentów, zaliczyć należy: dzwonki, małe marimby, ksylofony, metalofony oraz inne instrumenty ze sztabkami z różnych materiałów, w których dźwięk jest wzbudzany poprzez uderzenie.
Polecenie 3
Zapoznaj się z materiałami na temat utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets” i wymień instrumenty, na które skomponowany jest ten utwór.
Zapoznaj się z materiałami na temat utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets” i wymień instrumenty, na które skomponowany jest ten utwór.
Zapoznaj się z materiałami na temat utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets” i wymień instrumenty, na które skomponowany jest ten utwór.
Wysłuchaj teraz utworu Inventions for Bells and Mallets Carla Orffa. Zwróć uwagę na instrumenty, jakie występują w tym utworze. Czy potrafisz je wymienić?
R1LmUCdKoLQVH
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
RHD5nIYUpUyeM
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
Osobnym tematem oraz instrumentem używanym w instrumentarium Orffa jest ludzkie ciało. Nie chodzi tu tylko o zdolność człowieka do śpiewu, ale także perkusyjne wykorzystanie człowieka, czyli wszelkiego rodzaju (wspomniane już wcześniej) klaskanie, tupanie, pstrykanie, klepanie czy cmokanie.
Instrumenty perkusyjne
Instrumenty perkusyjne są wyjątkowo ważną częścią większości zespołów oraz orkiestr. W orkiestrze symfonicznej można wyróżnić wiele instrumentów perkusyjnych, a symbolicznie można podzielić je na dwa sposoby:
idiofonyIdiofonyidiofony (źródłem dźwięku jest drganie całego instrumentu) i membranofonyMembranofonymembranofony (źródłem dźwięku jest drganie membrany);
na instrumenty o określonej i nieokreślonej wysokości dźwięku.
W orkiestrze dętej możemy wyróżnić następujące instrumenty perkusyjne:
kotły (czyli wielkie bębny, nastrojone do konkretnego dźwięku);
marimba, ksylofon, wibrafon (instrumenty zbudowane ze sztabek z różnych materiałów, ułożonych na kształt klawiszy fortepianu);
dzwony (nastrojone do konkretnych dźwięków);
trójkąty;
talerze i gongi (zrobione z metalu);
bębny wielkie;
werble.
R1PNQVbYFWtxT
Na zdjęciu jeden kocioł. Na olbrzymiej „misie” wykonanej z miedzi rozpięta jest membrana. Membrana przypięta jest naciągami, które umożliwiają jej strojenie. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na przynajmniej dwóch kotłach. Słychać naprzemiennie dwie wysokości dźwięku. Dźwięk kotłów jest donośny i bardzo głęboki.
Na zdjęciu jeden kocioł. Na olbrzymiej „misie” wykonanej z miedzi rozpięta jest membrana. Membrana przypięta jest naciągami, które umożliwiają jej strojenie. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na przynajmniej dwóch kotłach. Słychać naprzemiennie dwie wysokości dźwięku. Dźwięk kotłów jest donośny i bardzo głęboki.
RJKxvWXHQZZZA1
Na zdjęciu prosty ksylofon. Do drewnianego korpusu przymocowano rząd drewnianych sztabek. Sztabki ułożone są od największych od najmniejszych. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się krótka melodia zagrana na ksylofonie.
Na zdjęciu prosty ksylofon. Do drewnianego korpusu przymocowano rząd drewnianych sztabek. Sztabki ułożone są od największych od najmniejszych. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się krótka melodia zagrana na ksylofonie.
„Ksylofon”, online-skills, CC BY 3.0
RdffTohVWE89w1
Na zdjęciu werbel. Werbel to bębenek z dwiema membranami (od góry i od dołu), z metalowymi naciągami. Do instrumentu dołączone są dwie drewniane pałki. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na werblu. Perkusista gra na przemian dość wolne dźwięki, grane jednocześnie obiema pałkami i tremolo (szybkie dźwięki, grane na przemian prawą i lewą pałką).
Na zdjęciu werbel. Werbel to bębenek z dwiema membranami (od góry i od dołu), z metalowymi naciągami. Do instrumentu dołączone są dwie drewniane pałki. Po naciśnięciu punktu aktywnego odtwarza się dźwięk. Na nagraniu rytm zagrany na werblu. Perkusista gra na przemian dość wolne dźwięki, grane jednocześnie obiema pałkami i tremolo (szybkie dźwięki, grane na przemian prawą i lewą pałką).
Źródło: online-skills.
Podsumowanie
Instrumenty perkusyjne są często określane jako „serce orkiestry”, bo potrafią dodać do utworu wyjątkowy kontekst oraz brzmienie i podkreślić frazy, motywy i części. Ciężko sobie także wyobrazić zespół rockowy, jazzowy czy metalowy, bez perkusji. To wszystko powoduje, że chociaż instrumenty perkusyjne mogą się wydawać proste (a przez to nieatrakcyjne), to ich użycie jest wyjątkowo istotne, a bez nich muzyka po prostu wiele by straciła. W 1928 roku Maurice Ravel skomponował utwór Bolero, który bywa określany jako poglądowa lekcja instrumentoznawstwa lub prezentacja instrumentów orkiestry symfonicznej. Werbel nadaje rytm całemu dziełu i ma wiodącą rolę. Melodia podkreślana jest przez wprowadzanie kolejnych instrumentów melodycznych.
Polecenie 4
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi nagrania „Bolera” Maurica Ravela i odpowiedz na pytanie: „Jaką rolę w tym utworze pełni werbel?”
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi nagrania „Bolera” Maurica Ravela i odpowiedz na pytanie: „Jaką rolę w tym utworze pełni werbel?”
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi nagrania „Bolera” Maurica Ravela i odpowiedz na pytanie: „Jaką rolę w tym utworze pełni werbel?”
Przygotuj instrument - klawesy i spróbuj się wbić w rytm werbla w utworze Bolero. Następnie wykonaj to samo z dłońmi - klaszcząc w rytmie werbla.
RfSYJG3L4kM7T
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Zadania
RsrSsRUw9iuzO
Ćwiczenie 1
Wskaż, który element muzyki odgrywa główną rolę w systemie edukacyjnym Orffa? Możliwe odpowiedzi: 1. frazowanie, 2. rytm, 3. dynamika.
Wskaż, który element muzyki odgrywa główną rolę w systemie edukacyjnym Orffa?
frazowanie
rytm
dynamika
RaimLLWNoOznH
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się system edukacyjny stworzony przez Carla Orffa? Możliwe odpowiedzi: 1. Schulwerk, 2. Praca szkolna, 3. eurytmia
Jak nazywa się system edukacyjny stworzony przez Carla Orffa?
Schulwerk
Praca szkolna
eurytmia
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj dźwięki do odpowiednich instrumentów.
RNdu9vdUQG8B4
Na ilustracji czerwone koło z dużym żółtym znakiem zapytania po środku. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Przykład 1 i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu próbki brzmień: ksylofonu, trójkąta i kotłów.
Na ilustracji czerwone koło z dużym żółtym znakiem zapytania po środku. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Przykład 1 i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu próbki brzmień: ksylofonu, trójkąta i kotłów.
Przykładowe dźwięki do ćwiczenia nr 3, online-skills, CC BY 3.0
R3f8LlK4G1O3L
Podziel wymienione instrumenty na membranofony i idiofony. Instrumenty: kotły, ksylofon, trójkąt.
Podziel wymienione instrumenty na membranofony i idiofony. Instrumenty: kotły, ksylofon, trójkąt.
Przykład nr 3, Przykład nr 2, Przykład nr 1
Ksylofon
Trójkąt
Kotły
RokszsRQSmoFD
Ćwiczenie 4
Wskaż nazwę popularnego na Podhalu instrumentu, mocowanego na końskiej uprzęży. Możliwe odpowiedzi: 1. guiro, 2. marakasy, 3. janczary.
Wskaż nazwę popularnego na Podhalu instrumentu, mocowanego na końskiej uprzęży.
guiro
marakasy
janczary
R3yEGV4Lw5lMQ
Ćwiczenie 5
Wskaż źródło dźwięku u idiofonów. Możliwe odpowiedzi: 1. drganie całego instrumentu, 2. drganie membrany, 3. drganie struny.
Wskaż źródło dźwięku u idiofonów.
drganie całego instrumentu
drganie membrany
drganie struny
R1WApAzUuiCHi
Ćwiczenie 6
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie: Na jakie grupy dzielimy instrumenty perkusyjne w orkiestrze symfonicznej? Możliwe odpowiedzi: 1. chordofony i aerofony, 2. idiofony i membranofony, 3. instrumenty o określonym i nieokreślonym dźwięku.
Instrumenty perkusyjne w orkiestrze symfonicznej dzielimy na:
chordofony i aerofony
idiofony i membranofony
instrumenty o określonym i nieokreślonym dźwięku
Ćwiczenie 7
Z którego instrumentu wymienionego poniżej można wydobyć określoną wysokość dźwięku?
REp9OELKC5ToB
Na ilustracji niebieska plama z dużym białym znakiem zapytania po środku. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Przykłady brzmień instrumentów perkusyjnych i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu próbki brzmień: tamburynu, guiro i kotłów.
Na ilustracji niebieska plama z dużym białym znakiem zapytania po środku. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Przykłady brzmień instrumentów perkusyjnych i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu próbki brzmień: tamburynu, guiro i kotłów.
Dźwięki instrumentów do ćwiczenia nr 7, online-skills, CC BY 3.0
RNqWl4pRJ1Lz6
Odpowiedz na pytanie: Z którego z wymienionych instrumentów można wydobyć określoną wysokość dźwięku? Możliwe odpowiedzi: 1. guiro, 2. tamburyn, 3. kocioł.
guiro
tamburyn
kocioł
REEhyTx9Mu68S
Ćwiczenie 8
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Turliki to instrumenty muzyczne, których źródłem dźwięku jest drganie membrany. 2. Bębenek baskijski to inaczej tamburyn. 3. Klawesy to cztery metalowe pręty.
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Turliki to instrumenty muzyczne, których źródłem dźwięku jest drganie membrany. 2. Bębenek baskijski to inaczej tamburyn. 3. Klawesy to cztery metalowe pręty.
Przyporządkuj stwierdzenia do odpowiedniej grupy.
Klawesy to cztery metalowe pręty., Turliki to instrumenty muzyczne, których źródłem dźwięku jest drganie membrany., Bębenek baskijski to inaczej tamburyn.
PRAWDA
FAŁSZ
Słownik pojęć
Bęben
Bęben
muz. instrument z grupy membranofonów składający się z korpusu i jednej lub dwóch membran. Instrument wydaje dźwięki o nieokreślonej wysokości; gra na bębnie polega na uderzaniu w membranę pałkami, dłonią, palcami lub też na pocieraniu membrany opuszkami palców
Bębenek baskijski
Bębenek baskijski
instrument perkusyjny, inna nazwa tamburyn.
Bolero
Bolero
hiszpański taniec ludowy, który może być wykonywany solo lub parami, ze śpiewem, przy wtórze kastanietów, gitary, tamburyna.
Idiofony
Idiofony
grupa instrumentów muzycznych, w których źródłem dźwięku jest sprężysty element drgający (np. płytka, sztabka, pręt, rura, blaszka — tzw. języczek, naczynie z metalu, kamienia, drewna, szkła); Przykładowymi instrumentami z grupy idiofonów są: klawesy, czy kastaniety.
Membranofony
Membranofony
grupa instrumentów muzycznych, w których źródłem dźwięku jest drgająca membrana, np. skóra lub błona napięta na korpusie instrumentu. Przykładem może być bębenek lub kocioł.
Schulwerk
Schulwerk
system nauczania muzyki stworzony przez Carla Orffa, a także jego największe osiągnięcie. Po polsku oznacza „pracę szkolną”. Schulwerk powstał w latach dwudziestych XX wieku i odniósł ogromny sukces na całym świecie. Schulwerk aktywizuje dzieci do zabawy z muzyką.
Turliki
Turliki
podhalańska nazwa janczarów.
Źródła:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RobEkohGaPVKe
Na ilustracji wizerunek Carla Orffa. Kompozytor przedstawiony jest jako starszy mężczyzna. Ma zaczesane do tyłu, siwe włosy, okulary w grubej oprawie, w ustach fajkę. Jest pochylony, jakby pisał lub czytał. Przedstawiona jest tylko górna część sylwetki. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis „Gassenhauer, autorstwa Carla Orffa, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
Na ilustracji wizerunek Carla Orffa. Kompozytor przedstawiony jest jako starszy mężczyzna. Ma zaczesane do tyłu, siwe włosy, okulary w grubej oprawie, w ustach fajkę. Jest pochylony, jakby pisał lub czytał. Przedstawiona jest tylko górna część sylwetki. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis „Gassenhauer, autorstwa Carla Orffa, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór wykonywany jest przez sześciu perkusistów. Główną rolę odgrywają w utworze marimby. Muzyka rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, który jako ostinato będzie powtarzał się w całym utworze. Z każdym kolejnym powtórzeniem dołącza kolejny instrument. Muzyka narasta i powstaje bogaty brzmieniowo, wesoły, skoczny utwór. W czwartym powtórzeniu dołączają kotły i podkreślają rytm i harmonię otworu. W piątym powtórzeniu, oprócz wymienionych instrumentów, dołączają janczary.
R1LmUCdKoLQVH
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
Nagranie utworu Carla Orffa „Inventions for Bells and Mallets”. Utwór rozpoczyna rytmicznym akompaniamentem, wykonywanym na ksylofonie. Na tle tego akompaniamentu po chwili pojawia się melodia grana na dzwonkach. Później akompaniament się zmienia, ksylofony grają rozłożone akordy, na tym tle znów melodię grają dzwonki.
RfSYJG3L4kM7T
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Na nagraniu Bolero, autorstwa Maurica Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera, granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: dwa flety, dwa oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, dwa saksofony, dwa fagoty, kontrafagot, cztery rogi, trąbka piccolo, trzy trąbki, trzy puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Bibliografia
Ardley Neil, Instrumenty muzyczne: [od pierwotnych bębnów do syntezatorów - historia, budowa, brzmienie], Arkady, Warszawa 1992.
Keith Spence, Encyklopedia muzyki, Podsiedlik‑Raniowski, Poznań 2000.
