Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RTQTq55WWMlMR
Widok z Placu Zamkowego na Krakowskie Przedmieście

Na łasce cara. Królestwo Polskie

Widok z Placu Zamkowego na Krakowskie Przedmieście
autor nieznany, domena publiczna[online], dostępny w internecie: wikimedia

Wielki książę Konstanty (1779–1831) — brat carów Aleksandra I i Mikołaja I — pełnił w Królestwie Polskim funkcję naczelnego wodza armii polskiej. Był także organizatorem własnej tajnej służby policyjnej.

R6evoiCg5nqUQ
Portret księcia Konstantego Pawłowicza Wielkiego
George Dawe, Thomas Wright, Portret księcia Konstantego Pawłowicza Wielkiego, 1834, olej na płótnie, Hermitage Museum, domena publiczna
Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższymi tekstami źródłowymi i zwróć uwagę, w jaki sposób Konstanty traktował podległe mu wojsko Królestwa Polskiego i jak postrzegali księcia Polacy.

R1Gd716tTkL391
RgzbIhq8NHO1e1
Ćwiczenie 1
R1e0K6C8zBevu1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Kiedy to było?

R1aeqBjMdLSuy11
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
j0000008U2B3v25_0000000X

Terytorium i ustrój Królestwa Polskiego

R13tLuQ2vrIli1
Podział ziem polskich w 1815 r.
Krystian Chariza i zespół, Podział ziem polskich, licencja: CC BY-SA 3.0
Polecenie 2

Przypomnij sobie, czy Królestwo Polskie różniło się obszarem od Księstwa Warszawskiego. Odszukaj na mapie Królestwo Polskie oraz tereny przyłączone w 1815 roku do pozostałych państw zaborczych: Cesarstwa Austriackiego i Królestwa Prus. Jakie nazwy im nadano? Odszukaj na mapie kresy dawnej Rzeczypospolitej (tzw. Ziemie Zabrane, czyli ziemie litewsko‑ruskie), przyłączone do Cesarstwa Rosyjskiego. Wskaż Wilno.

Królestwo Polskie zostało utworzone na kongresie wiedeńskim w 1815 roku, dlatego potocznie nazywano je Kongresówką. Stanowiło terytorialną kontynuację Księstwa Warszawskiego, jednak bez Krakowa (z którego wraz z okręgiem utworzono Rzeczpospolitą Krakowską) oraz bez regionu poznańskiego i ziemi chełmińskiej (które przyznano Prusom). Królestwo Polskie było monarchią konstytucyjną połączoną unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim, ze wspólną polityką zagraniczną. Każdy kolejny cesarz Rosji stawał się królem Polski. W 1820 roku liczyło blisko 3,5 miliona ludności. Na jego terenie zamieszkiwało około 40% wszystkich Polaków żyjących na ziemiach polskich pod zaborami. Było ono w tym czasie najbardziej wolnym terytorium dawnej Rzeczypospolitej i głównym ośrodkiem życia politycznego i gospodarczego, centrum polskiej kultury, nauki i oświaty. Polacy przyjęli wieści o nowym kształcie granic państwa z mieszanymi uczuciami, byli jednak wdzięczni za przywrócenie polskiej nazwy i za ustrój gwarantowany konstytucją. Oczekiwali też od Aleksandra przyłączenia Ziem Zabranych, wcielonych bezpośrednio do Cesarstwa Rosyjskiego.

Polecenie 3

Zapoznaj się z fragmentem tekstu źródłowego obrazującego nastroje panujące w społeczeństwie polskim tuż po utworzeniu Królestwa Polskiego.

  • Który fragment jest osobistą opinią Waleriana Łukasińskiego, a który fragment zawieraja plotki i obiegowe opinie przytoczone przez autora pamiętnikaj0000008U2B3v25_000tp001autora pamiętnika.

  • Jak sądzisz, w jakim celu car Aleksander wspominał o możliwości przyłączenia ziem litewsko‑ruskich (czyli zachodnich guberni Cesarstwa Rosyjskiego) do Królestwa Polskiego?

RlZH6ydTwMytw1

Wewnętrzny ustrój państwa regulowała Konstytucja Królestwa Polskiego, którą opracowano pod kierunkiem księcia Adama Jerzego Czartoryskiego na wzór francuski. Ustanawiała polskie władze na szczeblu centralnym i lokalnym, polską armię, pieniądze i oświatę. Językiem urzędowym był język polski, chociaż w korespondencji dyplomatycznej z Petersburgiem obowiązywał francuski. Wojska Królestwa Polskiego zachowały odrębne znaki wojskowe z Orłem Białym. Ustawa konstytucyjna gwarantowała zachowanie narodowego bytu Polaków, zgodnie z wolą mocarstw obradujących na kongresie. Ponieważ jednak została ona nadana przez króla, jej ważność zależała tylko od niego. Tymczasem w Rosji polityka polska cara Aleksandra I budziła duże obawy, gdyż uważano ją za zbyt ryzykowną dla rosyjskich interesów narodowych. Aleksander występował w dwóch rolach: był władcą konstytucyjnym państwa polskiego i carem despotą w Rosji. Nie pozostało to bez wpływu na skutki jego liberalnego eksperymentu, jak mawiano o nadaniu Polakom Konstytucji.

1
Ćwiczenie 2
Ru0zaqxDp6Xlt1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Monarcha był zwierzchnikiem władzy wykonawczej i sił zbrojnych, a także posiadał inicjatywę ustawodawczą, zwoływał i rozwiązywał sejm. Miał prawo weta wobec uchwał sejmowych i prawo wydawania dekretów z mocą ustawy (czyli według ówczesnej terminologii – statutów organicznych). Podczas nieobecności króla w kraju zastępował go namiestnik. Funkcje rządu pełniła Rada Stanu, która w rozszerzonym składzie (jako Ogólne Zgromadzenie) wraz z odpowiednimi ekspertami zajmowała się przygotowywaniem projektów ustaw. W węższym składzie — jako Rada Administracyjna — pracowała pod przewodnictwem namiestnika, któremu podlegali ministrowie stojący na czele pięciu ministerstw (komisji rządowych): oświaty, spraw wewnętrznych, sprawiedliwości, wojny i skarbu.

Sejm Królestwa Polskiego miał prawo dyskutować, uchwalać przepisy prawa oraz przedstawiać carowi petycje i wnioski. Jego domeną miały być podatki, ustawodawstwo cywilne i karne oraz budżet państwa. Ewenementem na skalę europejską było to, że prawa wyborcze przyznano względnie dużej liczbie obywateli (szlachcie, właścicielom nieruchomości w miastach, części chłopów i pewnym określonym grupom zawodowym: zamożnym kupcom i rzemieślnikom, inteligencji i klerowi). W liczącej ośmiokrotnie więcej mieszkańców Francji głosować mogła taka sama ich liczba jak w malutkim Królestwie Polskim. W porównaniu z Księstwem Warszawskim prawa wyborcze utracili wojskowi. Konstytucja Królestwa Polskiego gwarantowała wolność wyznania, swobodę druku oraz nietykalność osobistą i majątkową. W praktyce sejm nie mógł jednak wykorzystać konstytucyjnie przyznanych uprawnień.

j0000008U2B3v25_000tp001
j0000008U2B3v25_0000001X

Jak się żyło pod berłem carów?

Najbardziej liberalnej w Europie Konstytucji nie przestrzegał ani książę Konstanty, ani posłuszni Rosji politycy polscy, jak na przykład generał Józef Zajączek, namiestnik Królestwa. Działo się tak na życzenie samego cara Aleksandra I, który w ciągu kilku lat istnienia nowego państwa zmienił swój stosunek do polskich poddanych. Zaniepokojony nastrojami rewolucyjnymi, nasilającymi się w całej pokongresowej Europie, a także zniechęcony krytyką ze strony polskiej liberalnej opozycji sejmowej, od 1820 roku zaprzestał regularnego zwoływania sejmu. Od tego czasu zebrał się on jeszcze tylko dwukrotnie: w 1825 i 1830 roku. Aleksander I nakazał wprowadzić cenzurę prewencyjną, która opierała się na kontroli treści gazet jeszcze przed ich publikacją, a także zniósł jawność obrad. W społeczeństwie polskim zaczęto mawiać, że Konstytucja w Królestwie była na stole, a bat pod stołem, a wraz z pogłębianiem się niechęci cara — że bat jest na stole, a konstytucja pod nim.

Ćwiczenie 3
REvMiBcJVqkfn1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Brutalne poczynania księcia Konstantego, naruszanie swobód obywatelskich i narodowych przez władze rosyjskie budziło społeczny opór. Przez cały okres istnienia Królestwa Kongresowego, za rządów Aleksandra i jego następcy Mikołaja Ij0000008U2B3v25_000tp002Mikołaja I, manifestował się on na różny sposób i za każdym razem wywoływał ostrą reakcję władz rosyjskich. W Królestwie Polskim i na Ziemiach Zabranych zaczęły powstawać tajne organizacje tworzone przez studentów i wojskowychj0000008U2B3v25_000tp003tajne organizacje tworzone przez studentów i wojskowych. Młodzież gimnazjalna i studencka Warszawy i Wilna wprawiała się w opozycyjną działalność, dyskutując o nowych prądach literackich i kulturalnych.

Szczególną aktywnością w jej tropieniu i zwalczaniu wykazywał się nieformalny współrządca Królestwa Polskiego, rosyjski senator Mikołaj Nowosilcowj0000008U2B3v25_000tp004Mikołaj Nowosilcow. Doprowadził do likwidacji w 1823 roku samokształceniowych stowarzyszeń studenckich: Towarzystwa Filomatów (tj. miłośników nauki) i jego odłamu —Towarzystwa Filaretów (tj. miłośników cnoty moralnej). Drugie z nich miało charakter tajny, a jego członkowie dyskutowali o kwestiach społecznych i patriotycznych, ale Nowosilcow znacznie wyolbrzymił ich znaczenie, budując na tym swoją karierę polityczną. Inicjatorów wileńskich organizacji – Adama Mickiewiczaj0000008U2B3v25_000tp005Adama MickiewiczaTomasza Zanaj0000008U2B3v25_000tp006Tomasza Zana wraz z grupą kilkunastu pozostałych uczestników skazano w głośnym procesie na zesłanie w głąb Rosji. Spędzili oni na Syberii kilkanaście lat.

Ciekawostka

Filareci i … harcerze

R1QcDilUOmMaM
Lilijka Związku Harcerstwa Polskiego na męskiej rogatywce
Krzysztof Franek, Lilijka Związku Harcerstwa Polskiego na męskiej rogatywce, 2010, licencja: CC BY-SA 3.0

Hasło tajnego wileńskiego Towarzystwa Filaretów — Ojczyzna, Nauka, Cnoty — używane jest od czasów Drugiej Rzeczypospolitej po dziś dzień w harcerstwie. Inicjały tego hasła (ONC) znajdują się na lilijce Związku Harcerstwa Polskiego.

Terenem działalności politycznej legalnej opozycji był sejm, w tym zwłaszcza izba poselska. W obronie konstytucji, wolności słowa i swobód obywatelskich szczególnie aktywnie występowała grupa liberalnych polityków ziemiańskich, pochodzących w większości z kaliskiego (nazywana z tego powodu kaliszanami). Na ich czele stali Wincenty i Bonawentura Niemojowscy. Aleksander, chcąc ograniczyć wpływy opozycji sejmowej, uniemożliwił im uczestnictwo w obradach sejmowych i nakazał objąć Niemojowskich nadzorem policyjnym. Ustawa daną nam była przez Pana nie mającego pojęcia, co [to] są obrady wolnego narodu – zapisał w swoim pamiętniku jeden z posłów z kręgu kaliszan. Po objęciu rządów przez Mikołaja I przebywali oni w areszcie domowym. Cesarz kontynuował politykę antypolską: zwołał sejm tylko raz, na wiosnę 1830 roku.

Polecenie 4

Na podstawie fragmentu źródła określ stosunek naczelnego wodza wojsk polskich, księcia Konstantego, do Polaków i nadanej im konstytucji. O jakim cesarzu jest mowa w tekście?

Wielki Książę niespokojny, by posłowie kaliscy nie zanieśli skarg swoich na prześladowania najwięcej na ich województwie wymierzane, wezwał ich do siebie i zapytał, o czym w petycjach swoich mówić będą? O przywróceniu konstytucji do jej całości, odpowiedzieli. Cóż jest ta konstytucja? Cesarz ją nadał, cesarz odebrać ją może; pierwszą waszą powinnością posłuszeństwo, posłuszeństwo i jeszcze raz posłuszeństwo. Tak jest, odparł Ostrowskij0000008U2B3v25_000tp007Ostrowski, posłuszeństwo prawu, ale inaczej posłuszeństwo jest podłością.

j0000008U2B3v25_000tp002
j0000008U2B3v25_000tp003
j0000008U2B3v25_000tp004
j0000008U2B3v25_000tp005
j0000008U2B3v25_000tp006
j0000008U2B3v25_000tp007
j0000008U2B3v25_0000003B

Zerwana przyjaźń z władcą Rosji

Wieloletnia przyjaźń Adama Jerzego Czartoryskiego z Aleksandrem, wnukiem Katarzyny II, datowała się od 1796 roku. Wówczas to przebywający na dworze petersburskim 26‑letni książę Adam odbył słynną rozmowę z 17‑letnim Aleksandrem, w czasie której przyszły car zdecydowanie potępił politykę babki i dał upust liberalnym poglądom na temat metod rządzenia państwem. Wkrótce potem następca Katarzyny II, Paweł I, mianował Czartoryskiego adiutantem księcia Aleksandra. Nawet dyskretnie przeżywana miłość Adama do żony przyjaciela, Elżbiety Aleksiejewny (Aleksander przyzwalał na ten krótkotrwały związek!) nie podważyła ich relacji. Aleksander po objęciu władzy uczynił Czartoryskiego jednym z najważniejszych architektów dyplomacji Rosji (na stanowisku zastępcy ministra spraw zagranicznych) i reformatorów imperium, szczególnie w dziedzinie oświaty. Adam Jerzy, rzecznik orientacji prorosyjskiej w epoce napoleońskiej, miał wielkie zasługi w tworzeniu podstaw administracyjnych proklamowanego w czerwcu 1815 roku Królestwa Polskiego. Przyjaźń cara i zasługi polityczne pozwalały przypuszczać, że to on obejmie najwyższe urzędy w nowym państwie.

Stało się jednak inaczej. Car powierzył rządy w Królestwie Konstantemu, a namiestnikiem mianował generała Józefa Zajączka. Czartoryski na własne życzenie otrzymał urlop w 1818 roku i wyjechał w kilkuletnią podróż po Europie. Do końca panowania Aleksandra nie uczestniczył w życiu politycznym, ale uważnie śledził poczynania cara, protestując w wysyłanych do niego listach przeciw łamaniu konstytucji Królestwa. Kontynuował też pracę kuratora oświaty w guberni wileńskiej, starając się osłaniać tamtejszą młodzież przed represjami Mikołaja Nowosilcowa, gorliwego zausznika carskiego. Na dwa lata przed śmiercią cara — starając się dotrzeć do sumienia przyjaciela — Czartoryski po raz ostatni rozmawiał z nim w cztery oczy pierwszej listopadowej nocy w 1823 roku, goszcząc go w Wołosowcach, w swoim majątku na Podolu. Aleksander usprawiedliwiał represje wobec młodzieży wileńskiej rzekomo szkodliwym nadmiarem ich polskiego patriotyzmu… Nie otrzymawszy odpowiedzi na pytanie, od kiedy patriotyzm polski jest przestępstwem, książę Adam wręczył carowi prośbę o dymisję. Aleksander zmarł w 1825 roku. Czartoryski przeżył go o 36 lat. Chociaż przestał być kuratorem wileńskim (zastąpił go Mikołaj Nowosilcow), ale nadal pozostał na liście członków rosyjskiej rady państwa i senatu rządzącego. Skreślił go z niej dopiero w 1830 roku następca Aleksandra, Mikołaj I, karząc go za udział w powstaniu listopadowym.

Ćwiczenie 4
R1d1XisB0UvMj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008U2B3v25_000EX001

Kultura i edukacja

W epoce po kongresie wiedeńskim nastąpił czas ożywienia w życiu kulturalnym kraju. Kierunek w sztuce i literaturze, zwany klasycyzmem, zaczął ustępować nowemu zjawisku, jakim był romantyzm. Narodził się on w Wilnie, lecz stopniowo ogarnął cały naród. Jego najsłynniejsi przedstawiciele to poeta Adam Mickiewicz i pianista Fryderyk Chopinj0000008U2B3v25_000tp008poeta Adam Mickiewicz i pianista Fryderyk Chopin. Warszawa przez długi czas pozostała jednak ostoją klasycyzmu. Ważną rolę w życiu umysłowym stolicy Królestwa Polskiego pełniło założone jeszcze w 1800 roku Towarzystwo Przyjaciół Nauk, rodzaj klubu nauki i rozrywki uczonych i amatorów. Życie towarzyskie toczyło się w kawiarniach, salonach artystycznych, a także w modnych lożach masońskich, działających do początku lat 20. XIX wieku (gdy car zakazał ich działalności). Największe polskie miasta — Warszawa, Kraków, Lwów i Wilno — otwierały własne stałe teatry. Nowa warstwa społeczna, inteligencja, wyróżniała się własnym stylem obcowania z kulturą, stymulując jej rozwój po upadku Rzeczypospolitej i zniknięciu instytucji mecenatu królewskiego. Jej przedstawiciele cenili obcowanie z literaturą piękną, koncerty i wystawy dzieł sztuki.

Ciekawostka

W pokongresowej Warszawie decyzją namiestnika podniesiono drastycznie ceny za koncesję na prowadzenie szynków, restauracji i handel winem. Nasiliło to walkę o klienta. Jak donosił „Kurier Warszawski” z 1822 roku, pewien stołeczny restaurator zyskał rozgłos w mieście, umieszczając szyld: Jutro, kto chce, otrzyma darmo szklankę kawy i dwa rogaliki z masłem. Tłumom chętnych odpowiadał: Wszak dopiero jutro. Ten żart spowodował, że na wielu szynkach pojawiły się napisy Dziś za pieniądze, jutro za darmo.

Na płótnie, zatytułowanym Wystawa Sztuk Pięknych w Warszawie w 1828 roku malarz Wincenty Kasprzycki uwiecznił wystawę obrazów, którą latem 1828 roku urządzono w gabinecie mineralogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Malarz namalował swój obraz na tyle szybko, że dzieło doczekało się umieszczenia na tej samej wystawie, którą przedstawia.

R1JMzStZ4dLpR1
Wystawa Sztuk Pięknych w Warszawie w 1828 roku
Wincenty Kasprzycki, Wystawa Sztuk Pięknych w Warszawie w 1828 roku, 1828, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna
Polecenie 5.1

Wśród obrazów umieszczonych na wystawie znalazło się — uznane dziś za zaginione — dzieło Antoniego Brodowskiego, jednego z głównych przedstawicieli klasycyzmu w malarstwie polskim, zatytułowane Car Aleksander I wręczający dyplom Uniwersytetowi Warszawskiemu. Dowiedz się, z jakiej okazji namalował on ten obraz.

Polecenie 5.2

Przyjrzyj się zwiedzającym przedstawionym na obrazie W. Kasprzyckiego i scharakteryzuj modę doby klasycyzmu i romantyzmu.

Przełomowym wydarzeniem w dziejach Królestwa Polskiego było otwarcie w 1816 roku Uniwersytetu Warszawskiego, który szybko zyskał rangę jednej z najlepszych polskich uczelni. Rosja godziła się na jego istnienie, bo w ten sposób zyskiwała kadry urzędników potrzebnych do administrowania ziemiami polskimi. Za sprawą energicznego ministra oświaty, Stanisława Kostki Potockiegoj0000008U2B3v25_000tp009Stanisława Kostki Potockiego, nastąpił w Królestwie szybki wzrost liczby szkół elementarnych i średnich, szkółek niedzielnych i szkół zawodowych. Jednak w 1820 roku ministra, słynącego z liberalnych i wolnomyślicielskich poglądów, odwołano, a jego miejsce zajął polityk uległy wobec Rosji i katolickich biskupów Królestwa, niechętnych liberalnym poczynaniom w dziedzinie oświaty. Zniósł on wprowadzony przez Potockiego obowiązek szkolny na poziomie szkoły elementarnej, szkolnictwo średnie poddał kontroli policyjnej, a programy szkolne — cenzurze.

Polecenie 6

Przeanalizuj dane obrazujące stan szkolnictwa elementarnego w Królestwie Polskim. Oceń skutki zmian personalnych w ministerstwie oświaty, przeprowadzonych w 1820 roku.

Lata

Liczba szkół powszechnych

Liczba uczniów

1816

720

23 101

1819

1202

37 296

1823

711

18 620

Szkoły elementarne (dawniej nazywano tak szkoły podstawowe, o drastycznie niższym poziomie nauczania niż współczesne) oferowały podobną edukację dla uczniów obu płci i były przeznaczone dla warstw ludowych. Dzieci z warstw wyższych edukację elementarną otrzymywały w domu. W szkołach średnich, przeznaczonych dla dziewcząt z warstw mieszczańskich i szlacheckich (w przeciwieństwie do szkół dla chłopców), nie uczono przedmiotów ścisłych i przyrodniczych, łaciny ani greki, co uniemożliwiało dalszą naukę na wyższych szczeblach, a w przyszłości — podjęcie jakiejkolwiek pracy zawodowej. W szkole prowadzono lekcje języków obcych, tańca, elementów historii, literatury i geografii, dobrych manier i robótek ręcznych. W ten sposób przygotowywano dziewczęta do małżeństwa, jedynej możliwej wówczas drogi życiowej.

Nic zapewne nie zmieniłoby się w sposobie kształcenia dziewcząt, gdyby nie starania Klementyny z Tańskich Hoffmanowejj0000008U2B3v25_000tp00AKlementyny z Tańskich Hoffmanowej. Jako wizytatorka warszawskich szkół żeńskich podjęła ona starania o rozszerzenie programu kształcenia dziewcząt. Jej działalność przyczyniła się do zmiany poglądów na ich nauczanie i utworzenia instytucji kształcących nauczycielki. W 1828 roku powstał w Warszawie Instytut Guwernantek, który kilka lat później przeszedł pod nadzór Uniwersytetu Warszawskiego jako Instytut Rządowy Wychowania Płci Żeńskiej.

RheXck4nH2YsH1
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
autor nieznany, Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, XIX w., domena publiczna

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa była autorką poczytnych powieści i prac pedagogicznych, a przy tym pierwszą kobietą w Polsce utrzymującą się z pracy twórczej i pedagogicznej.

j0000008U2B3v25_000tp008
j0000008U2B3v25_000tp009
j0000008U2B3v25_000tp00A
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Kapsuła czasu

Posiadanie własnego, choć przez obcych kontrolowanego aparatu państwowego, począwszy od utworzenia Księstwa Warszawskiego po czasy Królestwa Polskiego, zmieniło świadomość Polaków. Jakie czynniki miały na to wpływ? Jak nazywamy kształtującą się wówczas nową warstwę społeczną?

Polecenie 7

Przeczytaj informacje dotyczące Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie wymień zawody, jakie mogli wykonywać jego absolwenci. Przeanalizuj materiał statystyczny i ustal, w którym roku uczelnia ta cieszyła się największym powodzeniem wśród studentów.

Uniwersytet Warszawski został utworzony w 1816 roku z połączenia powstałej w 1808 roku Szkoły Prawa, Szkoły Lekarskiej uruchomionej w 1809 roku oraz Szkoły Nauk Administracyjnych powstałej w 1811 roku. Miał on własne obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny i bibliotekę. Edukował w zakresie medycyny, filozofii, nauk i sztuk pięknych, teologii, prawa i administracji.

Studenci Uniwersytetu Warszawskiego w dobie Królestwa Kongresowego

Lata akademickie

Liczba studentów

1817/18

209

1819/20

404

1820/21

524

1821/22

568

1822/23

522

1823/24

602

1824/25

694

1825/26

779

1826/27

638

1827/28

653

1828/29

773

1829/30

964

RXMVaQLBnmWEV1
RFY3p4d4Pfy7B1
Ćwiczenie 5
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

Na podstawie uzyskanej wiedzy i informacji z lekcji odpowiedz na pytanie: co zmieniło się w myśleniu i działaniu szlachty w pierwszej połowie XIX wieku?

j0000008U2B3v25_0000007L

Przemiany gospodarcze

Wojna Napoleona z Rosją w 1812 roku i dwuletnia okupacja rosyjska po jego klęsce pod Moskwą przyczyniły się do zniszczenia kraju i osłabienia jego gospodarki. Marazm pogłębiała zła sytuacja finansowa społeczeństwa. Na chłopach ciążyła pańszczyzna i wysokie podatki. Szlachta była zadłużona, a zamożne mieszczaństwo w większości utraciło swoje majątki. Byt Królestwa był zagrożony wskutek dużego deficytu budżetowego państwa i roszczeń finansowych Austrii i Prus. Sytuację gospodarczą Królestwa uratował książę Franciszek Ksawery Lubecki‑Druckij0000008U2B3v25_000tp00BFranciszek Ksawery Lubecki‑Drucki. Stał na czele ministerstwa skarbu, nazywanego wówczas Komisją Rządową Przychodów i Skarbu. Wynegocjował korzystne umowy z sąsiednimi państwami w sprawie finansowych zobowiązań Królestwa. Nałożył wysokie podatki i zadbał o ich konsekwentne ściąganie (nawet drogą rekwizycji wojskowych).

Rząd Królestwa popierał sprowadzanie i osiedlanie rzemieślników. Aktywnie wspierał rozwój rodzimego przemysłu włókienniczego poprzez udzielanie kredytów na otwieranie nowych zakładów. Dbano też o rozwój górnictwa państwowego. Na terenie Królestwa Polskiego rozwijały się trzy ośrodki przemysłowe: Łódzki Okręg Przemysłowy, Zagłębie Staropolskie i Zagłębie Dąbrowskie. Ośrodek łódzki skupiał zakłady sukiennicze, a staropolski i dąbrowski były centrami górnictwa i hutnictwa. Inwestycje rządowe i prywatne w przemysł i modernizację gospodarki wiejskiej umożliwiły dwie nowe instytucje będące dziełem ministra: Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (dla właścicieli ziemskich) i Bank Polski, założony w 1828 roku.

Lubecki‑Drucki interesował się także usprawnieniami w dziedzinie transportu. Był pomysłodawcą budowy Kanału Augustowskiego, największej inwestycji Królestwa Kongresowego. Miał on rozwiązać problem eksportu towarów, spławianych Wisłą do Gdańska, po wprowadzeniu przez Prusy represyjnych ceł na polskie towary w 1823 roku. Droga wodna do Bałtyku miała prowadzić odtąd przez dopływy Wisły i Niemna, z pominięciem Pomorza. Pomysł ten zrealizowano tylko częściowo. Dziś stanowi on część Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Ciekawostka
R1Uz8FWl4INZn
Jedna ze śluz Kanału Augustowskiego
Mariusz Marczak, Jedna ze śluz Kanału Augustowskiego, licencja: CC BY-SA 3.0

Kanał Augustowski jest najbardziej atrakcyjnym szlakiem wodnym ziemi augustowskiej i województwa podlaskiego oraz jednym z najatrakcyjniejszych szlaków wodnych w Polsce. Obecnie jest wykorzystywany do turystyki kajakowej oraz rejsów „białej floty”. Łączy dorzecza Wisły i Niemna. Jest zasilany przez wody Czarnej Hańczy, Rospudy i jeziora Serwy. 

Polecenie 9

Przygotuj dla swoich bliskich plan podróży kajakiem, sprawdź ile czasu zajmie Wam przepłynięcie polskiej części trasy.

j0000008U2B3v25_000tp00B
j0000008U2B3v25_00000088

Zamiast podsumowania

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
1
Ćwiczenie 6
Rsa4hcUdDpXIW1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Ćwiczenie 7
RoX7ngurOZ5p21
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.