Ważne daty

Dlaczego prymitywiści?

Termin prymitywiści flamandzcy używany był już pod koniec XVIII i na początku XIX wieku i nie posiadał nacechowania pejoratywnego - słowo „prymityw” oznaczało sentyment i chrześcijańską wrażliwość, która była cechą obrazów. Pojęcie odnosiło się do twórczości późnośredniowiecznych malarzy działających w latach ok. 1420‑1523, głównie w Brugii i Gandawie (miast znajdujących się w hrabstwie Flandrii), na terenie miasta Tournai oraz w księstwie Brabancji (Bruksela, Louvain). Artystów tych określa się często mianem twórców realizmu północnego XV wieku lub malarzami niderlandzkimi XV wieku. Pamiętać jednak należy, że Holandia i Flandria nie mają dziś takich samych granic geograficznych, jak w XV wieku. Sztuka niderlandzka obejmuje większy obszar niż sztuka flamandzka. Tereny należące do Księstwa Flandrii stanowiły do 1477 część Księstwa Burgundii. Artyści określani jako burgundzcy tworzyli więc na obszarze geograficznym, obejmującym Niderlandy, czyli obecną Belgię, Holandię i Luksemburg oraz północną Francję. Do prymitywistów flamandzkich zaliczani są między innymi: Robert Campin, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Petrus Christus, Dirk Bouts, Hugo van der Goes, Hans Memling, Quentin Massys oraz Gerard David.

RRy5MjlIAlYG41

Audiobook „Prymitywiści - nowi malarze flamandzcy”. Gdzie i kiedy rodzi się styl flamandzki? Kto go stworzył? Dziś nie można jeszcze dać pewnej odpowiedzi na te pytania. Czy początek daje mu Ołtarz Baranka Mistycznego Huberta i Jana van Eycków, ukończony w 1432 w Gandawie? Czy też jego kolebką jest Liege, gdzie uformował swe oblicze artystyczne Jan van Eyck? A może Haga, gdzie ok. 1417 Jan van Eyck miał wykonać iluminacje Godzinek Turyńskich? A może raczej Tournai, gdzie pracuje Mistrz z Flemalle, twórca Narodzin z Dijon? Czy Hubert van Eyck w ogóle istniał? Kim był Mistrz z Flemalle? Czy Godzinki Turyńskie powstały rzeczywiście w 1417 r. i jaki w istocie udział w tym dziele Jan van Eyck? Brak dokumentów i niepodważalnych dowodów powoduje nieustające spory historyków sztuki. Jednak dziś, nieco jaśniej niż w 1902 roku - słynnej wystawy „Prymitywów" – zdajemy sobie sprawę, w czym się przejawia nowatorstwo w malarstwie. Nie polega ono mianowicie na realizmie lecz raczej na oddaniu się od tego, co realne. Nie chodzi tu też o wprowadzenie techniki olejnej. W dużej mierze zasadza się ono jednak na całkowicie nowej i cudownej umiejętności precyzyjnego a jednocześnie swobodnego nakładania pięknie dobranych farb łączonych zręcznie za pomocą oliwy, jajka i werniksów schnących, które dają efekt przezroczystości emalii, tworząc w najpiękniejszych malowidłach tego czasu przepyszną, połyskliwą materię barwną o cechach niezniszczalnej doskonałości. Nie zawsze można na podstawie zachowanych obiektów przeniknąć sekrety ich technicznej perfekcji, ponieważ często aktualny stan zachowania niewiele ma już wspólnego z pierwotnym. Podstawową okazała się umiejętność ujmowania form w świetle bezpośrednim i odbitym, oddawania głębi przestrzennej i miękkości przedmiotów pogrążonych w cieniu, stwarzania za pomocą gry światła wrażenia realnej obecności rzeczy na obrazie, ich trójwymiarowości i ciężaru. Dokonał się na tej drodze proces maIarskiego podboju przestrzeni. Jest to jednak przestrzeń bardzo szczególnego rodzaju. Świat pojmowany jako zewnętrzny w stosunku do człowieka, który go obserwuje, stał się poznawalny, dzięki aktowi spekulacji umysłowej. Odkrycie to miało pewien związek z nawrotem do kultury antyku. Malarze flamandzcy XV wieku nie poddali się jednak wpływom myśli greckiej, lecz wywodom teologów, intuicji mistyków. Czuli się integralną częścią świata widzialnego, rozumianego w całości jako obraz Stworzyciela, jako odzwierciedlenie innej rzeczywistości, z którą człowiek może się połączyć dzięki egzaltacji religijnej i kontemplacji. W ciągu całego wieku - z natury swej religijnego - o wyborze tematu decydowała wrażliwość artysty, środowisko z jakiego pochodził, czas, w którym tworzył i wreszcie przeznaczenie obrazu; tematem dzieł największych twórców była symboliczna transpozycja jakiegoś dogmatu, dzieje Chrystusa i życie świętych, liturgia, a także idee mistyczne. W obrazach takich łączą się w jedność, cudowną i logiczną, postacie i przedmioty świata widzialnego i świata wyobrażonego, postacie i rzeczy imaginacyjne. Warstwa wierzeń potocznych i akty żarliwej egzaltacji religijnej. Malarze żyją w dwóch światach: w świecie dostrzegalnym zmysłami, który stanowi źródło ich realizmu i w świecie magicznym, stworzonym przez religię, który to świat wyjaśnia istnienie tego pierwszego. Oba te światy stanowią w pojęciu malarzy nierozerwalną jedność, co sprawia, że całkowicie naturalna jest rozmowa Madonny z donatorami we wnętrzu mieszczańskim, naturalne jest to, że św. Józef majstruje pułapki na myszy, i to, że święci przejmują od osób, których są patronami, pewne cechy ludzkie. Istotą malarstwa pozostaje ukazywanie dwóch światów złączonych religijną żarliwością, wychwalanie piękności świata realnego za pomocą gry światła. Artysta daje tu przykład nowego ujęcia przestrzeni i światła, symboliczną wizję świata, burzy schemat ikonograficzny tematu, by zademonstrować idąc za myślą mistyków – obraz raju na ziemi, stworzonego dzięki boskiej mocy Chrystusa i cudownym skutkom wiary. Obraz zdaje się głosić zmierzch jednego stylu i początek drugiego, nowego stylu flamandzkiego.

Audiobook „Prymitywiści - nowi malarze flamandzcy”. Gdzie i kiedy rodzi się styl flamandzki? Kto go stworzył? Dziś nie można jeszcze dać pewnej odpowiedzi na te pytania. Czy początek daje mu Ołtarz Baranka Mistycznego Huberta i Jana van Eycków, ukończony w 1432 w Gandawie? Czy też jego kolebką jest Liege, gdzie uformował swe oblicze artystyczne Jan van Eyck? A może Haga, gdzie ok. 1417 Jan van Eyck miał wykonać iluminacje Godzinek Turyńskich? A może raczej Tournai, gdzie pracuje Mistrz z Flemalle, twórca Narodzin z Dijon? Czy Hubert van Eyck w ogóle istniał? Kim był Mistrz z Flemalle? Czy Godzinki Turyńskie powstały rzeczywiście w 1417 r. i jaki w istocie udział w tym dziele Jan van Eyck? Brak dokumentów i niepodważalnych dowodów powoduje nieustające spory historyków sztuki. Jednak dziś, nieco jaśniej niż w 1902 roku - słynnej wystawy „Prymitywów" – zdajemy sobie sprawę, w czym się przejawia nowatorstwo w malarstwie. Nie polega ono mianowicie na realizmie lecz raczej na oddaniu się od tego, co realne. Nie chodzi tu też o wprowadzenie techniki olejnej. W dużej mierze zasadza się ono jednak na całkowicie nowej i cudownej umiejętności precyzyjnego a jednocześnie swobodnego nakładania pięknie dobranych farb łączonych zręcznie za pomocą oliwy, jajka i werniksów schnących, które dają efekt przezroczystości emalii, tworząc w najpiękniejszych malowidłach tego czasu przepyszną, połyskliwą materię barwną o cechach niezniszczalnej doskonałości. Nie zawsze można na podstawie zachowanych obiektów przeniknąć sekrety ich technicznej perfekcji, ponieważ często aktualny stan zachowania niewiele ma już wspólnego z pierwotnym. Podstawową okazała się umiejętność ujmowania form w świetle bezpośrednim i odbitym, oddawania głębi przestrzennej i miękkości przedmiotów pogrążonych w cieniu, stwarzania za pomocą gry światła wrażenia realnej obecności rzeczy na obrazie, ich trójwymiarowości i ciężaru. Dokonał się na tej drodze proces maIarskiego podboju przestrzeni. Jest to jednak przestrzeń bardzo szczególnego rodzaju. Świat pojmowany jako zewnętrzny w stosunku do człowieka, który go obserwuje, stał się poznawalny, dzięki aktowi spekulacji umysłowej. Odkrycie to miało pewien związek z nawrotem do kultury antyku. Malarze flamandzcy XV wieku nie poddali się jednak wpływom myśli greckiej, lecz wywodom teologów, intuicji mistyków. Czuli się integralną częścią świata widzialnego, rozumianego w całości jako obraz Stworzyciela, jako odzwierciedlenie innej rzeczywistości, z którą człowiek może się połączyć dzięki egzaltacji religijnej i kontemplacji. W ciągu całego wieku - z natury swej religijnego - o wyborze tematu decydowała wrażliwość artysty, środowisko z jakiego pochodził, czas, w którym tworzył i wreszcie przeznaczenie obrazu; tematem dzieł największych twórców była symboliczna transpozycja jakiegoś dogmatu, dzieje Chrystusa i życie świętych, liturgia, a także idee mistyczne. W obrazach takich łączą się w jedność, cudowną i logiczną, postacie i przedmioty świata widzialnego i świata wyobrażonego, postacie i rzeczy imaginacyjne. Warstwa wierzeń potocznych i akty żarliwej egzaltacji religijnej. Malarze żyją w dwóch światach: w świecie dostrzegalnym zmysłami, który stanowi źródło ich realizmu i w świecie magicznym, stworzonym przez religię, który to świat wyjaśnia istnienie tego pierwszego. Oba te światy stanowią w pojęciu malarzy nierozerwalną jedność, co sprawia, że całkowicie naturalna jest rozmowa Madonny z donatorami we wnętrzu mieszczańskim, naturalne jest to, że św. Józef majstruje pułapki na myszy, i to, że święci przejmują od osób, których są patronami, pewne cechy ludzkie. Istotą malarstwa pozostaje ukazywanie dwóch światów złączonych religijną żarliwością, wychwalanie piękności świata realnego za pomocą gry światła. Artysta daje tu przykład nowego ujęcia przestrzeni i światła, symboliczną wizję świata, burzy schemat ikonograficzny tematu, by zademonstrować idąc za myślą mistyków – obraz raju na ziemi, stworzonego dzięki boskiej mocy Chrystusa i cudownym skutkom wiary. Obraz zdaje się głosić zmierzch jednego stylu i początek drugiego, nowego stylu flamandzkiego.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D8XoHlzPw

Twórczość prymitywistów flamandzkich

Rober Campin, określany jest często jako Mistrz z Flémalle (nazwa wzięta od opactwa, dla którego miał tworzyć malarz, a które w rzeczywistości nie istniało) lub Mistrz z Mérode (od tryptyku Zwiastowania, który przechowywany był dawnej w zbiorach książąt de Mérode w Westerloo). Jego malarstwo charakteryzuje się połączeniem elementów świata ludzkiego i boskiego – sceny o tematyce religijnej ukazane są w ujętych trójwymiarowo wnętrzach świeckich i mają charakter scen rodzajowych. Ich przestrzeń jest dokładnie zdefiniowana – pomieszczenia posiadają belkowany strop, często za ich oknami rozciąga się pejzaż oraz wyposażone są w codzienne sprzęty. Pozbawione świętości są także postacie, którym malarz nadał pospolite rysy i pozbawił aureol oraz często ukazywał je podczas wykonywania zwykłych czynności. Malarz uczynił w ten sposób ziemię miejscem błogosławionym, w którym każdy element przepełniony jest obecnością Boga. Cechą techniki Campina jest posługiwanie się barwami nasyconymi i nieprzezroczystymi, łączenie barw zimnych z ciepłymi oraz stosowanie efektów świetlnych poprzez użycie bieli. Malarz korzystał także z techniki en grisailleen grisailleen grisaille, a jego dzieła przepełnione są znaczeniami symbolicznymi. W jego pracowni nauki pobierał między innymi Rogier van der Weyden.

Jan van Eyck urodził się ok. 1390/95 roku, prawdopodobnie w Maaseik. W1425 roku został nadwornym malarzem księcia burgundzkiego Filipa Dobrego i osiadł na pięć lat w Lille. W tym czasie odbył wiele podróży: w 1426 roku przebywał w Hiszpanii, w 1427 – w Tournai, a w latach 1428‑1429 udał się do Hiszpanii, gdzie portretował narzeczoną księcia, infantkę Izabelę oraz rok później wziął udział w ceremonii zaślubin pary książęcej. Od 1430 roku osiadł w Brugii, prowadząc tam warsztat. Jako jeden z pierwszych malarzy europejskich stosował technikę olejną, nakładając laserunki. Dzieła van Eycka posiadają nasyconą kolorystykę i głębię oraz głęboką symbolikę religijną. Cechą twórczości artysty jest oddanie przestrzeni za pomocą perspektywy intuicyjnej i trików optycznych (np. odbicia w lustrze) oraz dążenie do realistycznego ujęcia postaci i przedmiotów. Przedstawieniom religijnym często towarzyszył zamieszczony w tle rozbudowany pejzaż, a postacie przybierały monumentalny wymiar. Oprócz scen religijnych van Eyck uprawiał także malarstwo portretowe, którego bohaterowie cechowały się niezwykłą plastycznością i  realizmem rysów. Oprócz popiersi jest też autorem jednego z najsłynniejszych w malarstwie portretu całopostaciowego, ukazującego Giovanniego Arnolfiniego i Giovanny Cenami.

RgMBXLJLKRtvV1

Prezentacja 3D przedstawia „Ołtarz Gandawski” Jana van Eycka. Po uruchomieniu prezentacji pierwszy slajd zawiera ołtarz zamknięty, przedstawia trzy rzędy figur namalowanych w półokrągłych niszach. Osoby ukazują Sybille i Proroków w górnej części, scenę Zwiastowania w środkowej oraz fundatorów i świętych w dolnej. Dwie sceny wykonane są techniką en grisaille, pozostałe są barwne. Ołtarz składa się z 12 tablic w dwóch rzędach, osiem z nich jest malowanych po obu stronach. Przedstawiono na nich łącznie ponad 250 postaci. Górny frontowy rząd pokazuje Chrystusa Króla w otoczeniu Najświętszej Maryi Panny i Jana Chrzciciela. Wnętrza skrzydeł przedstawiają grające i śpiewające anioły, a na zewnątrz Adama i Ewę. Dolna część frontowej tablicy pokazuje adorację Baranka Bożego z ludźmi płynącymi ku uwielbieniu, nadzorowanymi przez gołębicę symbolizującą Ducha Świętego. Dodatkowo do prezentacji zostały dodane informacje: : 1. Sybilla Erytrejska 2. Sybilla Kumańska 3. Prorok Zachariasz 4. Prorok Michaesz 5. scena Zwiastowania 6. Fundator – Josse Vijd (Vydt) 7. Fundator – Izabela Borluut 8. Święty Jan Chrzciciel (technika en grisaille) 9. Święty Jan Ewangelista (technika en grisaille).

Prezentacja 3D przedstawia „Ołtarz Gandawski” Jana van Eycka. Po uruchomieniu prezentacji pierwszy slajd zawiera ołtarz zamknięty, przedstawia trzy rzędy figur namalowanych w półokrągłych niszach. Osoby ukazują Sybille i Proroków w górnej części, scenę Zwiastowania w środkowej oraz fundatorów i świętych w dolnej. Dwie sceny wykonane są techniką en grisaille, pozostałe są barwne. Ołtarz składa się z 12 tablic w dwóch rzędach, osiem z nich jest malowanych po obu stronach. Przedstawiono na nich łącznie ponad 250 postaci. Górny frontowy rząd pokazuje Chrystusa Króla w otoczeniu Najświętszej Maryi Panny i Jana Chrzciciela. Wnętrza skrzydeł przedstawiają grające i śpiewające anioły, a na zewnątrz Adama i Ewę. Dolna część frontowej tablicy pokazuje adorację Baranka Bożego z ludźmi płynącymi ku uwielbieniu, nadzorowanymi przez gołębicę symbolizującą Ducha Świętego. Dodatkowo do prezentacji zostały dodane informacje: : 1. Sybilla Erytrejska 2. Sybilla Kumańska 3. Prorok Zachariasz 4. Prorok Michaesz 5. scena Zwiastowania 6. Fundator – Josse Vijd (Vydt) 7. Fundator – Izabela Borluut 8. Święty Jan Chrzciciel (technika en grisaille) 9. Święty Jan Ewangelista (technika en grisaille).

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D8XoHlzPw

Rogier van der Weyden urodził się około 1400 roku w Tournai. Uczył się u Roberta Campina, a od 1435 roku został mistrzem cechu w Brukseli i działał samodzielnie. W 1450 roku udał się podróż do Rzymu, pracował w Ferrarze dla Lionella d’Este oraz realizował zamówienia dla książąt Mediolanu. Po powrocie wykonywał prace dla zamożnych mieszkańców i dostojników burgundzkich, między innymi dla skarbnika Filipa Dobrego. Jego malarski kunszt oparty jest na idei światopoglądu średniowiecznego, stawiającego świat boski ponad ziemskim, dlatego w dziełach malarza na pierwszym planie znajduje się przeżywanie dramatu Pasji oraz tematy poświęcone Zbawieniu i opiekuńczej roli Marii. Charakterystyczną cechą twórczości van der Weydena jest ograniczony modelunek światłocieniowy na rzecz kreski, określającej kontury plam malarskich. Jego malarstwo jest syntezą międzynarodowego gotyku, połączonego z innowacjami wprowadzonymi między innymi przez van Eycka.

Data narodzin Petrusa Christusa jest nieznana – prawdopodobnie było to około 1410 roku w Baarle lub okolicach Gandawy. Przypuszcza się, że był uczniem Jana van Eycka, po którego śmierci w 1441 roku przejął pracownię mistrza i kontynuował jego prace, często także je kopiując. Tytuł mistrza uzyskał w wieku trzydziestu czterech lat. Wiele podróżował: zwiedził muzea i pracownie malarskie Wenecji, Genui, Mediolanu, realizując zamówienia kupieckie i kościelne. Własny styl wypracował po roku 1444 - opierając się na doświadczeniach włoskich i flamandzkich. Jako jeden z pierwszych w malarstwie flamandzkim używał osi geometrycznej oraz stosował efekt dalekiego zamglenia i rozmycia walorowego, stonowaną, subtelną kolorystykę, lekkość i liryczny nastrój. W obrazach łączył tematykę religijną ze scenami rodzajowymi, wprowadzając często elementy o znaczeniu symbolicznym.

Urodził się między 1415 a 1420 rokiem w Haarlemie, zmarł w roku 1475. Uważany jest za kontynuatora stylu malarstwa Rogiera van der Weydena. Tworzył głównie obrazy o tematyce religijnej oraz portrety. Był jednym z pierwszych malarzy północnoeuropejskich stosujących perspektywę linearną. Styl malarski Boutsa charakteryzuje się harmonią oraz bogactwem kolorystycznym i dominacją ciepłej palety barw. Jego smukłe, sztywne postacie zwrócone są ku środkowi, przybierają zastygłe, posągowe pozy i posiadają wysokie czoła. Malarz nie indywidualizuje swoich bohaterów, jest powściągliwy w uzewnętrznianiu ich emocji, dlatego bywa określany „malarzem ciszy”. Styl malarski Boutsa oddziałał na twórczość między innymi na twórczość Hansa Memlinga.

Spośród artystów należących do drugiej generacji prymitywistów flamandzkich, Hugo van der Goes uważany jest za malarza najwybitniejszego. Połączył w swoich dziełach dramatyzm charakterystyczny dla Rogiera van der Weydena z wnikliwością analityczną Jana van Eycka. Urodził się w Gandawie około 1440 roku, gdzie pracował do roku 1478. Wstąpił do klasztoru w Soignes i tam zmarł w roku 1482. Dzieła artysty utrzymane są w chłodnej tonacji barwnej, cechuje je realizm w znajdującym się pejzażowym tle oraz odzwierciedleniu postaci, którym nadawał naturalne rozmiary. Obrazy z późnego okresu twórczości Goesa cechuje niepokój i dynamika oraz kompozycje oparte na przekątnej.

Hans Memling to malarz niderlandzki niemieckiego pochodzenia, urodzony między 1433 a 1440 rokiem. Od 1465 roku mieszkał w Brugii, gdzie posiadał pracownię. Pierwsze dzieła wykazywały wpływ Rogiera van der Weydena, u którego pobierał nauki. Tworzył dzieła o rozbudowanej kompozycji, wielopostaciowej narracji i  silnej ekspresji. W późniejszym okresie malarstwo Memlinga zdominowała odmienna tendencja – artysta podążył ku liryzmowi, harmonii, tworzył obrazy o czystym kolorycie i miękkim modelunku światłocieniowym. Oprócz malarstwa religijnego uprawiał także tematy świeckie, głównie portrety, cechujące się psychologiczną wyrazistością i realizmem. Często, zwłaszcza we wczesnym okresie, stosował także jednolite ciemne tło. Twórczość Memlinga wywarła wielki wpływ na malarstwo niderlandzkie, zwłaszcza brugijskie. Zmarł 11 VIII 1494, w Brugii. Najsłynniejszym jego dziełem jest Sąd Ostateczny.

David Gerard to malarz, który kontynuował osiągnięcia mistrzów XV wieku, przede wszystkim Hansa Memlinga. Urodził się w 1460 roku w Oudewater koło Goudy, zmarł w 1523 roku w Brugii. W 1484 roku wstąpił do cechu a po śmierci Memlinga stał się „pierwszym malarzem miasta”. Tradycję malarstwa brugijskiego wzbogacił o rozbudowany pejzaż, wśród którego rozgrywały się wydarzenia. Jego dzieła zyskały na nastrojowości dzięki stosowaniu perspektywy powietrznej. W dojrzałym okresie twórczości nastąpił zwrot ku monumentalizmowi i powściągliwości uczuć.

Polecenie 1

Uzasadnij, dlaczego Robert Campin, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Petrus Christus, Dirk Bouts, Hugo van der Goes, Hans Memling, Quentin Massys oraz Gerard David są nazywani „prymitywistami”.

Uzasadnij, dlaczego Robert Campin, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Petrus Christus, Dirk Bouts, Hugo van der Goes, Hans Memling, Quentin Massys oraz Gerard David są nazywani „prymitywistami”.

Uzasadnij, dlaczego Robert Campin, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Petrus Christus, Dirk Bouts, Hugo van der Goes, Hans Memling, Quentin Massys oraz Gerard David są nazywani „prymitywistami”.

Dokonaj analizy poniższego dzieła według podanych punktów.

R7m8JxxikHTeh1

A.      Temat środkowej sceny.

B.      Źródło ikonograficzne środkowej sceny.

C.      Kompozycja i relacje przestrzenne. Podaj cztery cechy.

D.     Światło i modelunek światłocieniowy. Podaj trzy cechy.

E.      Kolorystyka. Podaj cztery cechy

F.       Sposób obrazowania i ekspresja. Podaj cztery cechy.

R1R92L9V0nzyX

---

Słownik pojęć

Źródło: https://sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RZplyDSiAqw6t1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Roberta Campina „Ołtarz Mérode” („Tryptyk Zwiastowania”). Środkowa część ukazuje tytułowe Zwiastowanie. Przed modlącą się Marią, klęczy Anioł Gabriel, prawą dłoń ma podniesioną - pozdrawia kobietę. Na okrągłym stoliku znajduje się otwarta księga, zgaszona świeczka i lilia w wazonie. Na czołowej ścianie wisi ręcznik i naczynie na wodę. Przez okno z okiennicami widać chmur na niebie. Na prawej stronie jest kominek, przed którym stoi ławka. Prawy panel przedstawia św. Józefa podczas pracy. Siedzi za stołem, na którym lezą narzędzia. Niektóre z narzędzi znajdują się także na podłodze. Przez otwarte okno widać tętniące życiem miasto z zabudową architektoniczną. Lewy panel przedstawia donatorów, którzy przyglądają się Zwiastowaniu przez otwarte drzwi. Za nimi znajduje się brama, przed którą stoi mężczyzna. Przez otwarta furtkę widać fragment miasta. Poszczególne panele oprawione są w drewniana ramę.

RLXuwuaOlLieF1

Ilustracja o kształcie kwadratu przedstawia środkowy panel „Ołtarza Mérode” („Tryptyku Zwiastowania”) Roberta Campina. Środkowa część ukazuje tytułowe Zwiastowanie. Przed modlącą się Marią, klęczy Anioł Gabriel, prawą dłoń ma podniesioną - pozdrawia kobietę. Na okrągłym stoliku znajduje się otwarta księga, zgaszona świeczka i lilia w wazonie. Na czołowej ścianie wisi ręcznik i naczynie na wodę. Przez okno z okiennicami widać chmury na niebie.

R14ml4TtIttAu1

Ilustracja przedstawia dwa panele „Ołtarza Werla” Roberta Campina. Lewa część jest prostokątem pionowym z obrazem zakończonym półkoliście. Przedstawia wnętrze, w którym znajdują się dwie postacie. Z lewej strony ścianę wypełniają okna z witrażami w górnych częściach. Wąski pokój z parawanem zastawiającym wejście posiada półokrągły strop z belką. Na ścianie znajduje się szara figurka Madonny w koronie z Dzieciątkiem na ręku. Obraz po prawej stronie posiada kształt pionowego prostokąta. Ukazuje wnętrze wypełnione sprzętami. Po prawej znajduje się kominek z palącym się drewnem. Przed nim na ławce siedzi św. Barbara i czyta modlitewnik. Okno w frontowej ścianie jest otwarte. Widać przez nie pejzaż z kościołem w tle.

Rp096daXUqJ7G1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Jana van Eycka „Tryptyk Drezdeński”. Składa się z trzech części. W centralnej znajduje się Madonna z Dzieciątkiem na kolanach. Ukazana jest we ujętym perspektywicznie wnętrzu świątyni. Lewy panel przedstawia stłoczone postacie we wnętrzu z arkadową ścianą. Wszystkie skierowane są w lewo, w stronę Tronującej Madonny z Dzieciątkiem. W prawym panelu stoi zwrócona w lewą stronę kobieta w długiej, niebieskiej szacie z mieczem w prawej i księgą w lewej dłoni. Przed nią leży koło.

RFs4axlhVmxRQ1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Jana van Eycka „Madonna w kościele". Obraz ukazuje Matkę Boską z Dzieciątkiem na ręku. Stoi we wnętrzu kościoła, ubrana w czerwoną suknie i ciemnogranatowy płaszcz. Na głowie ma koronę. Jej głowa jest lekko pochylona, a postać skierowana wprawą stronę. W tle znajduje się gotyckie wnętrze świątyni.

R44mUrZzGl24A1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Rogiera van der Weydena „Tryptyk z Miraflores”, zwane także „Tryptykiem Madonny”. Ukazuje trzy panele zakończone półkoliście. Każdy z nich jest obramowany i dodatkowo wstawiony z prostokątną ramę. Wszystkie oprawy są złocone. Obrazy wewnątrz ukazują sceny w trzech różnych wnętrzach architektonicznych: kościele, loggii i bogatym domu. Wspólnym elementem dla wszystkich kwater jest krajobraz Jerozolimy. Lewa kwatera zawiera scenę Adoracji. Środkowy panel to Opłakiwanie Prawa kwatera ukazuje Objawienie Chrystusa Marii.

RfgakjHfSKa1t1

Ilustracja przedstawia dzieło Rogiera van der Weydena „Ołtarz Siedmiu Sakramentów”. Ukazuje tryptyk, w którego skład wchodzi scena główna z obrazem większych rozmiarów, ukazującym Ukrzyżowanie oraz dwa mniejsze po bokach, nawiązujących do sakramentów. Wszystkie sceny zamieszczone są na architektonicznym tle w stylu gotyckim, na które składają się ostre łuki filarów, podtrzymujące sklepienia. Obrazy otaczają złote ramy zwieńczone łukiem.

RfQvzLkP3vM791

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia dzieło Petrusa Christusa „Boże Narodzenie”. Ukazuje scenę z Nowego testamentu zamieszczoną na tle pejzażu, obramowana w dekoracyjną ramę zwieńczona półkoliście i dekorowaną w górnej części motywami biblijnymi. Oprócz św. Rodziny na obrazie znajdują się dwie pary klęczących aniołów – jedna z przodu po lewej stronie, druga z tyłu, pomiędzy Józefem i Marią. Za murem przypatrują się scenie dwie postacie.

R1UEEEr8wCX2A

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia dzieło Petrusa Christusa „Święty Eligiusz w swojej pracowni”, określane także jako „Złotnik w warsztacie”. Ukazuje wnętrze pracowni złotniczej, w której znajduje się złotnik podczas obsługi pary klientów. Przed nim widoczna jest sklepowa lada z drewna. Za nim po lewej stoi para – kobieta w bogatym stroju z nakryciem głowy oraz mężczyzna w kapeluszu, obejmujący narzeczoną. Na ścianie z prawej stoją na półkach metalowe naczynia oraz inne przedmioty. W tle wisi zielona kotara i znajduje się okno z otwartymi okiennicami.

RDfkOEx9CIjP71

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Dirka Boutsa „Ołtarz Eucharystii”. Ukazuje pięć obrazów. W środku największy, kwadratowy przedstawia wnętrze z nowotestamentową sceną Ostatniej Wieczerzy, a cztery prostokątne boczne i mniejsze (dwa z prawej i dwa z lewej strony, ułożone jeden nad drugim), nawiązują do Starego Testamentu. Pierwszy po lewej, u góry przedstawia króla Szalemu podającego Abrahamowi chleb i naczynie z winem. W tle w krętej dolinie czeka Armia Melchizedeka. Drugi obraz ukazuje Jahwe polecającego Żydom, spożycie baranka przed odbyciem drogi. Wszyscy siedzą za zastawionym stołem. Po prawej u góry przedstawiona jest scena zbierania manny. Postacie ukazane są na tle pejzażu, a u góry między chmurami został przedstawiony Jahwe. Dolna, prawa scena przedstawia anioła, który budzi Eliasza, aby spożył posiłek.

RCcrDeHE4y9a71

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Hugona van der Goesa „Tryptyk Portinarich”. Składa się z trzech paneli. Centralny ukazuje scenę adoracji Jezusa przed stajni. Lewe skrzydło przedstawia świętych i donatorów stojących przy stajni. Prawa scena ukazuje grupę, na którą składają się dwie adorujące i dwie stojące kobiety. Tłem wszystkich scen jest ten sam pejzaż.

R2RIGmbviMvLB1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Hansa Memlinga „Sąd Ostateczny”. Centralny panel przedstawia Chrystusa siedzącego na tęczy i trzymającego stopy na złotym globie. Po bokach aniołowie trzymają symbole Męki Pańskiej. Poniżej stoi Michał Archanioł, trzyma szale ogromnej wagi. Po bokach znajdują się tłumy nagich osób. Lewy panel przedstawia św. Piotra przed bramą Raju, do której po schodach zmierzają postacie. Brama wykonana jest w stylu gotyckim. Prawe skrzydło przedstawia piekło. Są w nim upadające w czeluści ognia postacie, diabły, a także anioł.

Rsg3Hby6tlhiN1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Gerarda Davida „Madonna wśród świętych dziewic”. Ukazuje scenę zbiorową z Madonną i Jezusem oraz towarzyszącymi jej postaciami i aniołami. Madonna siedzi pośrodku, wszystkie postacie ustawione są symetrycznie i skierowane w jej stronę. Scena ukazana jest na ciemnym tle.

Bibliografia

Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, PWN, Warszawa 1963

Jan van Eyck, Poznań Oxford Educational, 2006, Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy, nr 60

Przemysław Trzeciak, Jan van Eyck, [w:] Sztuka świata, t. 5, Arkady, Warszawa 1992

Dork Zabunyan, Jan van Eyck, Wielcy Malarze , 1999, nr 51

Patrick de Rynck, Jak czytać malarstwo, wyd. Universitas Kraków 2005

Robert Campin, Poznań Oxford Educational, Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy,  2006, nr 149