Nieograniczona wolność twórcy - Marcel Duchamp i inni przedstawiciele Dadaizmu
Ważne daty
1887‑1968 – lata życia Marcela Duchampa
1915 lub 1917 – Fontanna Marcela Duchampa
1917‑1923 – Panna młoda rozbierana przez swych kawalerów jednak Marcela Duchampa
1919 – L.H.O.O.Q. Marcela Duchampa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
g) sztuki 1 połowy XX wieku (fowizm, ekspresjonizm, kubizm, futuryzm, formizm, koloryzm, abstrakcjonizm geometryczny i niegeometryczny, dadaizm, surrealizm, konstruktywizm, École de Paris, styl art déco,
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
9. analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
3. definiuje terminy i pojęcia związane z dziełami współczesnymi, które wymykają się klasyfikacjom i przyporządkowaniu do tradycyjnych dyscyplin artystycznych, jak: collage, instalacja, asamblaż, ambalaż, ready made, dekalkomania, fotomontaż, frotaż, happenning i performance;
7. rozpoznaje i nazywa technikę artystyczną zastosowaną przy wykonywaniu dzieła;
V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
określać ideologię ruchu dada;
opisywać wskazane dzieła i ich przesłanie;
identyfikować dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych;
wiązać dzieła z miejscami, w których się znajdują;
rozpoznawać podstawowe techniki plastyczne i określać ich cechy charakterystyczne;
definiować dadaizm i ready made.
Geneza i założenia dadaizmu
Nazwa dadaistycznego ruchu zrodziła się w środowisku poetów, malarzy i muzyków, którzy w czasie pierwszej wojny światowej schronili się w neutralnej Szwajcarii. Nazwa dadaizm została nadana przypadkowo – pochodzi od słowa dada, które wybrano, po otwarciu słownika na przypadkowej stronie przez Tristana Tzarę. Według Giacomo Balli dada znaczy po rumuńsku tak‑tak, po francusku oznacza dziecinnego konika, a w Niemczech jest symbolem niedorzecznej naiwności. We wszystkich tych sformułowaniach zawarta jest właściwa dadaistom ironia i przekora. Słowo dada stało się szyldem dla całego ruchu, najpierw w Szwajcarii, a następnie także w Niemczech i we Francji. Dadaizm to przede wszystkim światopogląd i sposób życia, który cechował się buntem przeciwko wszelkim zastanym i ustalonym wartościom. Ruch nie miał jednolitego, określonego programu, przeciwnie, programowo przeciwstawiał się właśnie programom. Ta absolutna negacja wszystkiego stanowiła wspólną platformę, na której spotkali się artyści z Zurychu, Berlina, Paryża, Nowego Jorku, choć pierwotne motywy ich działania były zgoła odmienne. Jeśli grupa nowojorska - Marcel Duchamp, Francis Picabia, Man Ray - działała w sposób spontaniczny przede wszystkim na płaszczyźnie artystycznej czy antyartystycznej, to dadaistyczny ruch w Zurychu i w Niemczech zrodził się w dużej mierze z protestu przeciwko wojnie. Międzynarodowy ruch dadaistyczny występował otwarcie przeciwko najświętszym dobrom ludzkości, takim jak ojczyzna, religia i moralność. Działalność dadaistów była przepojona autoironią i zdawała się dążyć do autodestrukcji, do zanegowania sensu twórczości artystycznej.
Nikt z nas nie cenił zbytnio tego rodzaju odwagi, jakiej trzeba, by dać się zastrzelić w imię idei narodu, który w najlepszym przypadku jest kartelem handlarzy futer i spekulantów skórą, a w najgorszym - kulturalnym stowarzyszeniem psychopatów, którzy, jak na przykład Niemcy, maszerują z tomem Goethego w plecaku i nakłuwają na swoje bagnety Francuzów i Rosjan
Tristan Tzara
Źródło: http://www.sofijon.pl/module/article/one/164 (dostęp: 31.03.2018)
Grupa szwajcarska zawiązała się na początku 1916 roku w stolicy państwa stanowiącego neutralną wyspę pośród szalejącej wokół wojny. W Zurychu dada związany był z literacko‑artystycznym klubem Cabaret Voltaire, otwartym w 1916 przez Hugo Balla. W kabarecie, oprócz Balla, działali Richard Huelsenbeck, Hans Arp,Hans Richter, Tristan Tzara i Marcel Janco. Jean Arp opowiadał, że zamiast malować czy rzeźbić po akademicku, robiono sztukę posługując się nożycami, piłami, młotkami i obcęgami, klejem, gwoździami, sznurem i drutem. Oprócz niewielu organicznych reliefów z drewna, nie zachowały się niestety żadne rzeźby Arpa z tego okresu. Znamy jedynie montowane na deskach reliefowe kompozycje, które artysta już po okresie zuryskim tworzył z pomalowanych odpadków drewna, np. Podręczne przybory rozbitków. W początkach działalności dadaistycznej Rumun Marcel Janco uprawiał malarstwo określane przez Arpa mianem zygzakowatego naturalizmu. W 1917 roku zwrócił się ku abstrakcji. Zasłynął ponadto jako twórca masek do tańców dadaistycznych i pantomim wystawianych w Cabaret Voltaire. Uczestnicy tych spektakli wspominali jego budzące grozę maski lesbijskich sardynek i ekstatycznych myszy.
Ready‑made Marcela Duchampa
Marcel Duchamp (1887‑1968) w ciągu kilku lat, między rokiem 1908 a 1913, konfrontuje swą sztukę z prądami artystycznymi epoki: postimpresjonizmem, fowizmem czy kubizmem. Około roku 1910 jego uwagę przyciąga fotograficzna analiza i rejestracja ruchu — tzw. chronofotografia, stosowana głównie przez fizjologa francuskiego Etienne'a Julesa Mareya (1830‑1904). Efektem tych studiów i rozważań będą dwie wersje Aktu schodzącego po schodach. Druga z nich została wystawiona na Salonie Niezależnych w Paryżu w roku 1912 roku.
Moim zamiarem było statyczne oddanie ruchu – statycznej kompozycji, która została zbudowana na statycznym oznaczeniu różnych położeń, jakie forma przyjmuje podczas ruchu – bez próby osiągnięcia efektów kinematograficznych na obrazie (…).W „Akcie schodzącym po schodach nr 2” chciałem stworzyć statyczny obraz ruchu: ruch to abstrakcja, dedukcja wyrażona w malarstwie, bez świadomości, czy rzeczywista postać schodzi lub nie po równie rzeczywistych schodach. Zasadniczo ruch istnieje w oku widza, który wciela go do obrazu
Marcel Duchamp
Źródło: http://www.2018.pomorskie.pl/d‑Akt_schodz%C4%85cy_po_schodach_nr_2.Html (31.03.2018)
Nazwisko Marcela Duchampa łączy się nierozerwalnie z charakterystyczną dla wieku XX historią sztuki przedmiotu (Object‑Art). Duchamp zapisał się w dziejach dwudziestowiecznej rzeźby jako ten, który ostatecznie zerwał z tradycyjnym dziełem plastycznym i stworzył pojęcia ready‑made – przedmiot gotowy i objet trouvé –przedmiot znaleziony. W latach 1912‑1914 wykonał swoje pierwsze dzieła, które zapoczątkować miały ogromny rozwój sztuki przedmiotu. Różnym przedmiotom codziennego użytku nadał wartość dzieła sztuki, przeciwstawiając się w ten sposób wszelkiej tradycyjnej i uznanej estetyce. Każdy przedmiot, również fabryczny, standardowy, może w wyniku przekwalifikowania go przez artystę otrzymać zupełnie nowe znaczenie, artystyczny sens i zacząć spełniać funkcję inną niż ta, do której pierwotnie był przeznaczony. Odnosi się to także do przedmiotów znalezionych przypadkowo i pozbawionych wartości użytkowej. W odniesieniu do przedmiotów fabrycznych Duchamp w tym przypadku używał określenia ready‑made. Uważał, że można przyjąć przeciwną zasadę postępowania, to znaczy z tradycyjnego dzieła sztuki zrobić przedmiot codziennego użytku, na przykład posłużyć się obrazem Rembrandta jako deską do prasowania. Mówiąc o dziełach Duchampa trudno mówić o rzeźbie we właściwym tego słowa znaczeniu - podobnie zresztą jak o malarstwie. Zrywając z wszelkimi uznanymi konwencjami artystycznymi i propagując antysztukęantysztukę, musiał automatycznie propagować antyrzeźbę. Jego kompozycje przestrzenne są artystycznymi przedmiotami, ale rozumianymi zupełnie inaczej niż dotychczas. Duchamp kładł wyraźnie akcent na sam moment twórczy, na stworzenie idei, koncepcji, a nie konkretnych, materialnych dzieł. Pierwsze prace – Koło rowerowe (1913) czy Suszarka do butelek (1914) są przykładami uzyskania rangi dzieła sztuki produkowanych masowo, fabrycznych przedmiotów. Artysta początkowo traktował to jako żart: Cisnąłem im w twarz suszarkę do butelek i pisuar, jako wyzwanie, a oni teraz podziwiają to jako coś pięknego (H. Richter, Dadaizm. Sztuka i antysztuka, przeł. J.S. Buras, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa)
Już w roku 1913 wpadłem na szczęśliwy pomysł umocowania koła od roweru na zydlu kuchennym, żeby patrzeć, jak się obraca. (...) Mniej więcej w tym samym czasie [tu mowa już o roku 1915] wpadło mi do głowy słowo ready‑made na określenie tego rodzaju manifestacji. Jedno chciałbym szczególnie podkreślić, to mianowicie, że wybór tych ready‑mades nigdy nie był podyktowany uczuciem estetycznej rozkoszy. Wynikał on z obojętności wobec postaci wizualnej przedmiotu i całkowitego braku podstaw oceny, czy jest on w dobrym czy złym tonie. Była to więc istotnie kompletna anestezja (nieobecność świadomości). Ważną cechą charakterystyczną była lapidarność tytułów (...). Tytuły te miały zadanie skierować myśli widza na inne, bardziej werbalne (literackie) tory. (...) Wkrótce powstało realne niebezpieczeństwo mechanicznego powielania tej formy wyrazu, dlatego postanowiłem ograniczyć produkcję ready‑mades do kilku sztuk rocznie. Zdawałem sobie sprawę z tego, że sztuka jest dla widza, większym nawet stopniu niż dla artysty, środkiem nałogotwórczym (jak opium), i chciałem moje ready‑mades uchronić przed podobnym zbezczeszczeniem. Inną cechą ready‑mades, jest to, że nie są niepowtarzalne... Reprodukcje ready‑mades zawierają identyczne przesłanie... W istocie, żadne z istniejących ready‑mades nie jest »oryginałem« w potocznym znaczeniu tego słowa. I jeszcze jedna uwaga na zakończenie tego błędnego koła: ponieważ wszystkie tubki do farb używanych przez artystę stanowią produkty pochodzenia przemysłowego, czyli ready‑made, stąd wniosek, że wszystkie obrazy na świecie to »robione ready‑mades«
Czytaj więcej: https://histmag.org/Sztuka‑czy‑antysztuka‑czyli‑Marcel‑Duchamp‑i-nowojorski‑dadaizm‑205 (dostęp: 31.03.2018)
Kiedy w roku 1914 wybucha wojna, Marcel Duchamp na skutek problemów zdrowotnych uznany został za niezdolnego do służby wojskowej. W rok później odpłynął do Stanów Zjednoczonych, gdzie u Louise’a i Waltera Arensbergów — bogatych kolekcjonerów zorganizował swoją pracownię. W 1917 roku uczestniczył w wystawie Society of Independent Artists, na którą wysłał słynną Fontannę. Podpisany fikcyjnym nazwiskiem „R. Mutt” pisuar został jednak usunięty z ekspozycji – jury potraktowało obiekt jako kpinę z idei wystawy.
Jedno chciałbym szczególnie mocno podkreślić, to mianowicie, że wybór tych ready‑mades nigdy nie był podyktowany uczuciem estetycznej rozkoszy. Wynikał on z obojętności wobec postaci wizualnej przedmiotu i całkowitego braku podstaw do oceny, czy jest on w dobrym czy w złym tonie. Była to więc istotnie kompletna anestezja (nieobecność świadomości)
Hans Richter, Dadaizm, Warszawa 1983 s.150
Duchamp we wszystkich swoich pracach ironizował, tytułował swoje dzieło kalamburem, żartobliwą metaforą, zagadką. Artysta zwracał uwagę na te związki i relacje, które mieszczą się poza wartościowaniem estetycznym, a które wywołują odpowiednie skojarzenia i myśli, budzą uczucia. Przedmiot stał się dla niego znakiem, fetyszem. W roku 1919 Duchamp na pocztówce z reprodukcją obrazu Leonarda da Vinci Mona Lisa domalowuje kobiecie wąsy i brodę, nadając tytuł L.H.O.O.Q. Obraz uważany bywa za akt wandalizmu. L.H.O.O.Q. odpowiada na zasadzie gry fonetycznej słowom zdania po francusku, co w prostym oznaczeniu oznacza ,,ma ogień między nogami” lub „jest jej gorąco w tyłek”. Transformując Giocondę w mężczyznę Duchamp odwołuje się do sformułowanej przez Freuda tezy o homoseksualizmie włoskiego mistrza. Jak powiedział: Nic nie jest warty obraz, który nie szokuje. Duchamp zaszokował nie tylko samym działaniem, ale też ideowym prześmianiem wyniesionej na piedestał Mony Lisy jako dzieła o wielkiej randze.
Kompozycją z pogranicza malarstwa i rzeźby była ogromna praca zatytułowana Panna młoda obnażona przez swych kawalerów, jednak (Wielka szyba), realizowana przez artystę w latach 1915‑1923. Ta enigmatyczna praca składa się z wykonanych z różnych tworzyw płaskich elementów umieszczonych pomiędzy dwiema taflami szklanymi. Niektóre z pojawiających się tu motywów są znane z wcześniejszych obrazów Duchampa, inne zrodziły się z mniej lub bardziej kontrolowanych przypadków. Tak na przykład nieforemna faktura widoczna w górnej partii kompozycji jest śladem hodowli prze artystę hodowli kurzu, a więc etapu, kiedy pozostawił szybę ułożoną na kozłach przez półtora roku na oddziaływanie nowojorskiego zabrudzenia. Następnie, po sfotografowaniu hodowli przez Man Raya, wyczyścił szybę, pozostawiając jedynie stożki kurzu utrwalone fiksatywą. Już po ukończeniu pracy nad Panną młodą ... dzieło uległo uszkodzeniu w trakcie transportu. Oglądając powstałą wskutek tego siatkę pęknięć, którymi pokryła się szyba, Marcel Duchamp zapewnił, że w ten sam sposób ujrzał uprzednio swą pracę we śnie, wobec czego w pełni akceptuje tę pozornie tylko przypadkową interwencję. Od czasu wystawienia Wielkiej szyby po raz pierwszy po dziś dzień pojawiają się liczne interpretacje, których autorzy starają się rozszyfrować przesłanie zawarte w tej pracy. Sam artysta zdawał się tym zafascynowany; w latach trzydziestych ogłosił autokomentarz pełen zawiłych schematów i rysunków technicznych, tym samym jeszcze bardziej komplikując wymowę pracy. Tematyką dzieła są erotyczne relacje pomiędzy panną młodą a kawalerami – problem wzajemnego postrzegania się bohaterów. Panna młoda i kawalerowie są bowiem od siebie oddzieleni, zamknięci w rozgraniczonych strefach, pozbawieni możliwości bezpośredniego kontaktu.
Relacja między nimi zachodzi poprzez przenikanie substancji, „miłosnej benzyny” Panny Młodej i „lotnej spermy” kawalerów. To one właśnie wprawiają w ruch skomplikowaną maszynerię, doprowadzając do tytułowego rozebrania Panny młodej. Oznacza to, iż ani Panna młoda, ani kawalerowie nie mogą postrzegać się bezpośrednio. „Widzenie siebie jako przedmiotu pożądania osiąga zatem Panna młoda na podstawie własnych wyobrażeń co do tego, jak postrzegana jest przez pożądających ją kawalerów. Całe jej rozkwitanie i erotyczne „wibracje” biorą się z tego właśnie źródła - świadomości bycia postrzeganą, a świadomość ta ma siłę kształtowania postępowania Panny młodej - wychylania się w kierunku owego postrzegania. Problem polega jednak na tym, że Panna młoda wychyla się i kieruje swoje zachęty i wibracje w kierunku nie rzeczywistych partnerów, ale w kierunku ich obrazów, nie mogąc przekroczyć bariery bezpośredniej komunikacji”.
Matylda Szewczyk, Przełom w sztuce? Problemy interpretacji oraz określenia znaczenia twórczości Marcela Duchampa.
Po ukończeniu Wielkiej szyby Duchamp manifestacyjnie porzucił działalność artystyczną i oświadczył, że jedyną dziedziną, która go odtąd interesuje, jest gra w szachy. Co pewien czas zaznaczał swoją obecność w świecie sztuki, współpracując z surrealistami przy urządzaniu wystaw bądź też prowadząc wraz z Man Ray'em eksperymenty z formami kinetycznymi, tak zwanymi rotoreliefami.
Artyści związani z ruchem dadaistycznym
Francis Picabia brał udział w ruchu dadaistycznym w Nowym Jorku. Tematem jego prac były schematy silników, koła, tłoki, tryby, samochodowe wentylatory itp. Przedstawił je w sposób bezosobowy, tworząc dokładne, wyliczone kompozycje oparte na wyliczeniach i rysunku technicznym. Jednak zaprezentowane w pracach maszyny są absurdalne, powstały jako wyobraźnia artysty, a tytuł zamieszczony na obrazie nie ma związku z tematem.
Dadaistyczny okres twórczości niemieckiego artysty, Maxa Ernsta opierał się przed wszystkim na eksperymentowaniu. Artysta specjalizował się w technice kolażukolażu. W 1925 roku wymyślił frotażfrotaż, tworzył asamblażeasamblaże. Dopracował tez wiele półautomatycznych: odcisków, zdrapywania, dekalkomaniidekalkomanii, fotomontażufotomontażu, drippingudrippingu. W pracach związanych z ugrupowaniem dadaistów sprowadza do zderzenia przeciwnych sobie rzeczywistości. Zestawia i nakłada formy będące sobie obcymi nadaje im tytuły o zawiłej treści. Często są to fragmenty dadaistycznych wierszy, receptury lub banalne, abstrakcyjne hasła o zabarwieniu humorystycznym, które często nie mają z dziełem nic wspólnego lub pozostawiał je pozbawione tytułu.
Dążenie do totalności sztuki znalazło swój najpełniejszy chyba wyraz w działalności Kurta Schwittersa i jego kompozycjach Merz, obejmujących swym zakresem malarstwo, rzeźbę i poezję, nazwanych tak od fragmentu słowa z nagłówka firmowego biletu bankowego Privat und Kommerzbank, którego znaleziony skrawek wykorzystał do jednego ze swych kolaży. Jego prace uderzają tym, że stosuje w nich wyłącznie materiały z odpadów, co wpisuje się w ideę dadaizmu i jego antyestetyzmu.
Z ruchem dadaistycznym w Nowym Jorku związany był oprócz Duchampa i Picabii Amerykanin, Man Ray. Do jego najbardziej znanych kompozycji utrzymanych w stylu ready made należy Podarunek z 1921 roku.
Zadania
Rozpoznaj autorów dzieł. Dopasuj nazwiska do dzieł.
Ernst, Picabia, Schwitters
Rozpoznaj dzieło.
Wpisz pełny tytuł: ..........................................................................................................
Zaznacz określenie oznaczające wykorzystanie gotowych przedmiotów i podniesione ich do rangi sztuki przez artystę, który pozbawia je zwykłej racjonalności i celowości przez umieszczenie w nowym kontekście.
- non finito
- ready made
- horror vacui
Połącz dzieła z ich autorami.
<i>Podarunek</i>, <i>Merz 50</i>, <i>Uniwersalna prostytucja</i>
| Francis Picabia | |
| Man Ray | |
| Kurt Schwitters |
Podaj autora oraz tytuł pierwowzóru dzieła Marcela Duchampa L.H.O.O.Q.
Autor: ..................................
Tytuł pierwowzoru: ..................
Wybierz termin stosowany dla określenia zjawisk i postaw w sztuce współczesnej, podważających klasyczną koncepcję dzieła sztuki.
- happening
- antysztuka
- asamblaż
Yale University, New Haven, Museo Nacional Thyssen-Bornemisza, Madryt, Museum of Fine Arts, Budapeszt, Philadelphia Museum of Art
| Marcel Duchamp, Akt schodzący po schodach nr 2 | |
| Francis Picabia, Uniwersalna prostytucja | |
| Max Ernst, Bez tytułu (Dada) | |
| Kurt Schwitters, Merz 50 |
Na podstawie wybranych trzech dzieł Marcela Duchampa uzasadnij, że był twórcą kontrowersyjnym.
Słownik pojęć
termin stosowany dla określenia zjawisk i postaw w sztuce współczesnej, podważających klasyczną koncepcję dzieła sztuki; początki koncepcji antysztuki tkwią w ruchu dadaistów, którzy przez hasła antysztuki chcieli zniwelować granicę między praktycznym życiem a sztucznym pięknem sztuki; na grunt artystyczny wprowadzili nowe formy ekspresji: protest, szok, ironię, absurd; w latach 60. pojęcie antysztuki odnoszono do niektórych konkretnych zjawisk, np. do akcjonizmu i environments; największymi propagatorami antysztuki byli M. Duchamp i J. Beuys.
zbiór gotowych lub stworzonych przez artystę form, materii lub fragmentów innych całości, stanowiący autonomiczną wartość (dzieło sztuki).
międzynarodowy ruch radykalnej rewolty artystycznej, zainicjowany ok. 1916 przez artystów i pisarzy. Jego cechą było nastawienie antyracjonalistyczne i antyestetyczne oraz wynikająca z poczucia rozpadu cywilizacji negacja obowiązujących form życia społecznego i kultury.
technika polegająca na odciskaniu lub rozgniataniu farb ręką albo prasą między dwiema powierzchniami papieru lub płótna.
technika malarska, polega na półautomatycznym wylewaniu farby na płótno i przez jego pochylanie tworzeniu ściekających, nieoczekiwanych form.
obraz fotograficzny otrzymywany przez kombinację 2 lub więcej obrazów, przez naklejanie na płaszczyźnie obrazów fragmentarycznych i ich reprodukcję lub rzutowanie na papier fot. dwóch lub więcej negatywów.
frottage, technika rysunkowa, polegająca na pocieraniu grafitem kartki papieru położonej na fakturalnie ukształtowanych powierzchniach różnych materiałów, w celu uzyskania dokładnego odwzorowania ich struktury (np. słojów drewna, żyłkowania liści, chropowatości kamienia lub splotu tkaniny).
technika polegająca na przyklejaniu na płaszczyznę różnych materiałów i tworzyw, np.: gazet, tkanin, fotografii i uzupełnianiu kompozycji farbami.
termin nadany przez M. Duchampa gotowym, fabrycznym przedmiotom podniesionym do rangi sztuki przez artystę, który pozbawia je zwykłej racjonalności i celowości przez umieszczenie w nowym, artystycznym kontekście. Pierwszym ready made było Koło rowerowe Duchampa z 1913. Rozpowszechnione w dadaizmie. Jako typ działania popularne w latach 60. w kręgu pop‑artu. (ang. przedmioty gotowe).
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. K. Kubalska‑Sulkiewicz (koordynator), M. Bielska‑Łach, A. Manteuffel‑Szarota, wyd. 4, Warszawa 2003
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
A. Kotula, P. Krakowski, Rzeźba współczesna, Warszawa 1985
B. Osińska, Sztuk i czas. Podręcznik dla Liceum Sztuk Plastycznych, cz. 4, Warszawa 1994
P. Szubert, Dadaizm. Duchamp i Switters, [w:] Sztuka Świata, t.9, Warszawa 1996, s. 101‑113