Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Każdego dnia możemy śledzić „na żywo” zawody sportowe, notowania giełdowe, imprezy kulturalne czy wydarzenia polityczne niezależnie od miejsca, w którym się znajdujemy. Na lekcji będziemy analizować i oceniać zmiany w gospodarce i życiu codziennym wynikające z rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

RgdWGsyxEJVJp1
Indie to najlepsze państwo dla outsourcingu i punkt odniesienia przy ocenie potencjału innych państw w tej dziedzinie
Już wiesz
  • jak wygląda współczesna mapa polityczna świata;

  • które regiony świata są słabo rozwinięte, a które wysoko;

  • jak struktura zatrudnienia pozwala ocenić poziom rozwoju ekonomicznego.

Nauczysz się
  • wyjaśniać, czym jest czwarty sektor gospodarki;

  • opisywać zróżnicowanie dostępu do technologii informacyjno‑komunikacyjnych na świecie;

  • wyjaśniać, jak zmienia się rynek pracy wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych;

  • omawiać zmiany zachodzące w życiu codziennym wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych;

  • wymieniać zyski i straty wynikające z rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

iawHclW12N_d5e196

1. Współczesne zmiany struktury zatrudnienia

Tradycyjnie wyróżnia się 3 działy gospodarki: rolnictwo, przemysł i usługi. Udział usług w zatrudnieniu ogółu pracujących rośnie wraz z poziomem rozwoju kraju. W państwach wysoko rozwiniętych często jest to ponad 75%.

RI0IdkhWew85K1
Im kraj słabiej rozwinięty tym więcej ludzi pracuje w rolnictwie, a im bardziej rozwinięty tym więcej jest pracowników sektora usług

Taka struktura zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki wynika z rozwoju techniki i technologii. Automatyzacja ograniczyła zapotrzebowanie na pracowników wykonujących powtarzalne czynności. Tworzywa sztuczne, miniaturyzacja i recykling materiałów zmniejszyły popyt na surowce potrzebne do wyprodukowania wielu wyrobów. Jednocześnie okazało się, że wytworzenie czegoś jest dużo prostsze niż późniejsza sprzedaż towaru. Stąd wzrost zapotrzebowania na przykład na informacje o wielkości spodziewanego rynku, zróżnicowaniu zamożności ludzi, ich zwyczajach (nie tylko zakupowych) czy chociażby o wzroście i wadze potencjalnych klientów (szczególnie istotne dla przemysłu odzieżowego). Banki i instytucje ubezpieczeniowe potrzebowały wiedzy o sytuacji finansowej kredytobiorców. Dla firm transportowych kluczowe były informacje o towarach do przewiezienia, a także o spodziewanych warunkach atmosferycznych w konkretnym miejscu i czasie. Aby gospodarka mogła sprawnie funkcjonować, niezbędny był rozwój usług umożliwiający szybkie i bezpieczne kontakty, czyli łącznościłącznośćłączności.
Ponieważ coraz większą rolę odgrywało zbieranie i przetwarzanie informacji, wydzielono je z usług jako osobny sektor – technologie informacyjno‑komunikacyjne (TIK).

RojfinyB1Mz1s1
W ostatnich latach technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK) zostały wyodrębnione z usług jako osobny sektor
iawHclW12N_d5e241

2. Technologie informacyjno‑komunikacyjne a rynek pracy

Rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych spowodował wiele znaczących zmian na rynkach pracy. Podstawowym narzędziem w wielu miejscach stał się komputer, stąd powszechna konieczność opanowania jego obsługi. Ogromna ilość różnego rodzaju aplikacji użytkowych wymusza posiadanie szerokiej wiedzy ogólnej, specjalizacja następuje najczęściej dopiero na stanowisku pracy. Jednocześnie rośnie zapotrzebowanie na kreatywne osoby do tworzenia coraz to bardziej zaawansowanego oprogramowania komputerowego.

Kolejna zmiana to możliwość pracy poza siedzibą firmy – dzięki łączom internetowym informacje docierają do adresatów praktycznie natychmiast. Przemianie uległy także formy pracy: bardzo często są to zadania, nad którymi pracuje się grupowo niezależnie od lokalizacji współpracowników. Uelastycznieniu uległ czas pracy – istotny jest efekt w oczekiwanym terminie, a nie regularny czas spędzony nad zadaniem.

Polecenie 1

Porównaj zalety i wady pracy w ustalonych godzinach w siedzibie firmy z pracą zadaniową wykonywaną poza nią.

RFQWZnGOz9CHE1
Źródło: Erik Refsdal (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 2.0.

Nie wszystkie zmiany przynoszone przez rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych są jednoznacznie pozytywne. Rozdzielenie pracy i miejsca jej wykonywania skutkuje rozmywaniem granicy między życiem zawodowym i prywatnym, najczęściej kosztem prywatnego. Łatwość przeniesienia firmy stwarza większą presję na pracowników związaną z możliwością utraty przez nich pracy. Z kolei płace w krajach, do których przenoszona jest działalność, bywają niskie nawet według miejscowych standardów.

iawHclW12N_d5e294

3. Geograficzne aspekty rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych

Zniesienie technologicznych ograniczeń czasowych i przestrzennych doprowadziło do nowych zjawisk: offshoringuoffshoringoffshoringuoutsourcinguoutsourcingoutsourcingu. Oba terminy nie mają polskich odpowiedników.

Offshoring to przeniesienie części firmy za granicę. Korzysta się wówczas na przykład z tańszej siły roboczej lub łagodniejszych norm ochrony środowiska. Dzięki internetowi fizyczna odległość staje się nieistotna.

Outsourcing z kolei to rezygnacja z samodzielnego wykonywania części procesu produkcyjnego i wynajęcie wyspecjalizowanego podwykonawcy, który zrobi to lepiej, szybciej lub taniej. Miejsce wykonywania outsourcingu też nie jest ważne, zwłaszcza gdy chodzi o usługi niematerialne, jak projektowanie, obsługa finansowa, marketing.

RgdWGsyxEJVJp1
Indie to najlepsze państwo dla outsourcingu i punkt odniesienia przy ocenie potencjału innych państw w tej dziedzinie

Mapa wskazuje, że najlepsze warunki do outsourcingu są w Azji Wschodniej i Południowej oraz Europie Środkowo‑Wschodniej. Pierwsze państwo spoza tych regionów jest dopiero na 11. miejscu. Obecność jedynie 6 państw afrykańskich w tym zestawieniu wskazuje, że niskie koszty pracy to niewystarczający warunek, by przyciągnąć inwestorów. Ważny jest poziom wykształcenia, znajomość języków obcych, rozwinięta infrastruktura, bezpieczeństwo inwestycji.

iawHclW12N_d5e343

4. Pozytywny wpływ technologii informacyjno‑komunikacyjnych na życie codzienne

Technologia informacyjno‑komunikacyjna poza wpływem na formy pracy w coraz większym stopniu oddziałuje na pozostałe aspekty życia ludzi. Internet pozwala być na bieżąco (w czasie rzeczywistym) z różnymi wydarzeniami mającymi miejsce niemalże w każdym zakątku świata. Dzięki portalom społecznościowym możemy dowiadywać się, co dzieje się u znajomych czy rodziny oraz informować ich o swoim życiu.

By oddzielić informacje dla nas nieistotne od tych ważnych, używamy filtrów, korzystamy z odpowiednich kanałów RSS. Porównywarki cen pozwalają nam wybrać optymalne oferty, a fora dyskusyjne ocenić wiarygodność oferentów. Opublikowane własne prace czy opinie stają się dostępne dla całego świata, uczestniczymy więc w globalnej wymianie myśli i idei. Internet pozwala uczyć się na odległość, aplikacje mogą przekazać dźwięk i obraz, modele i symulacje. Możemy wirtualnie wędrować po ulicach lub zwiedzać obiekty od wewnątrz. Dzięki temu wiemy prawie wszystko o prawie wszystkim. Dzisiejszy stan rzeczy bardzo dobrze opisuje termin globalna wioska wprowadzony już w 1962 roku przez kanadyjskiego teoretyka komunikacji Marshalla McLuhana.

Technologie informacyjno‑komunikacyjne pomagają nam także w wielu dziedzinach życia: m.in. umożliwiają lepszą diagnostykę medyczną i skuteczniejsze leczenie. Aplikacje na smartfony pozwalają na dokonywanie płatności, mogą informować nas o okazjach handlowych, jeśli znajdziemy się w pobliżu odpowiednich sklepów, mogą także przypomnieć o zaplanowanych przez nas działaniach. Inteligentne systemy potrafią się uczyć i zwalniają nas z części obowiązków. Ograniczeniem jest tylko wyobraźnia i trudności w napisaniu odpowiedniego oprogramowania.

R3Z1C24JJCTwX1
Pacjentowi wprowadza się do krwi bezpieczny dla zdrowia promieniotwórczy znacznik, a komputer, rejestrując natężenie promieniowania, tworzy przestrzenny obraz organów wewnętrznych
Ciekawostka

W 2010 roku we wrocławskim szpitalu rozpoczął pracę pierwszy w Polsce robot medyczny da Vinci. Chirurg operuje wewnątrz ciała pacjenta poprzez jedynie dwucentymetrowe nacięcia skóry. Zdalnie kieruje ramionami robota, obserwując obraz pola operacyjnego w 3D (Ośrodek Chirurgii Robotowej)

R1U8XDzcm932M1
Źródło: Cmglee (https://commons.wikimedia.org), edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
iawHclW12N_d5e395

5. Negatywny wpływ technologii informacyjno‑komunikacyjnych na życie codzienne

Technologie informacyjno‑komunikacyjne mają też swoje drugie, gorsze oblicze. Każda nasza działalność w Internecie pozostawia ślad, dzięki czemu można zebrać ogromną ilość informacji o nas bez naszej wiedzy i zgody, np. ile czasu spędzamy przy komputerze, które słowa wpisujemy do wyszukiwarki, kim i gdzie są nasi znajomi, co i gdzie kupujemy.

Logowanie telefonów komórkowych do stacji bazowych, dokonywanie transakcji kartą płatniczą, korzystanie z bankomatów pozwalają śledzić trasy naszego przemieszczania się.

Trzeba pamiętać, że w Internecie praktycznie nic nie ginie – informacja, zdjęcie, opinia itp. umieszczona w sieci pozostaje tam na zawsze i może być powielana poza jakąkolwiek naszą kontrolą. Ponadto zawsze jest do odzyskania, nawet jeśli wydaje nam się, że ją skasowaliśmy.

Kolejnym aspektem związanym z nowoczesnymi technologiami informacyjnymi jest działalność przestępcza. Kradzież tożsamości, informacji lub danych, umieszczanie wirusów, pranie brudnych pieniędzy, nielegalne powielanie prac, filmów i programów (piractwo komputerowe), włamania na konta portali społecznościowych, przemoc internetowa (cyberbullying), kradzieże pieniędzy z kont bankowych, handel nielegalnymi towarami, rozpowszechnianie zakazanych treści to tylko wybrane przykłady.

Technologie informacyjno‑komunikacyjne jak każde narzędzie przynoszą dużo pożytku, ale także sporo zagrożeń. Trzeba pamiętać, że ich możliwości mogą być wykorzystane przeciwko nam, nawet jeśli sami nie mieliśmy złych intencji.

RazrR181hXOIi1
Roczne straty wynikające z przestępstw komputerowych w wybranych krajach. Skala pionowa jest skalą logarytmiczną
iawHclW12N_d5e450

6. Wykluczenie cyfrowe

Technologie informacyjno‑komunikacyjne rozwijają się bardzo szybko. Według szacunków w połowie 2014 roku dostęp do Internetu miało już prawie 3 mld ludzi, czyli ok. 40% ludności świata. Jednocześnie oznacza to, że 4 mld ludzi takiego dostępu nadal nie ma. W Europie jest to ok. 25% ludności, ale w Afryce Subsaharyjskiej aż ok. 80%. Brak możliwości korzystania z TIK oznacza wykluczenie cyfrowewykluczenie cyfrowewykluczenie cyfrowe. Z tego powodu ludzie nie mogą znaleźć ofert pracy, poznać cen produktów w okolicy, mają ograniczone możliwości kształcenia – przez to ich dochody są nadal niskie i ubóstwo się utrwala. W ten sposób podział na bogatych i biednych pogłębia się zarówno wewnątrz poszczególnych państw, jak i pomiędzy kontynentami i regionami na świecie.

Państwa o wysokim i niskim odsetku osób z dostępem do Internetu

Państwo

Odsetek osób z dostępem do Internetu (%)

Państwo

Odsetek osób z dostępem do Internetu (%)

Katar

97

Timor Wschodni

1

Islandia

97

Niger

2

Holandia

96

Malezja

2

Korea Południowa

92

Burkina Faso

4

Niemcy

87

Lesotho

5

źródło: [Internet live stats](http://www.internetlivestats.com/)

Dość niespodziewanie nieocenioną pomocą dla krajów słabo rozwiniętych okazała się telefonia komórkowa, obecnie rozwijająca się tam najszybciej.
Sprawne aparaty telefoniczne, z których zrezygnowali mieszkańcy państw wysoko rozwiniętych, trafiają do Azji czy Afryki i zmieniają tam życie wielu ludzi, zmniejszając cyfrowe wykluczenie i stymulując rozwój. Jest to szczególnie ważne dla rozproszonych społeczności wiejskich. Telefonia komórkowa nie wymaga połączeń kablowych, stacje bazowe i aparaty mogą być łatwo zasilane dzięki bateriom słonecznym, impulsy kupuje się w systemie pre‑paid.
Z tych powodów różnice odsetka abonentów w skali regionów są mniejsze niż w przypadku Internetu.

iawHclW12N_d5e499

Podsumowanie

  • Technologie informacyjno‑komunikacyjne (TIK) stanowią wydzielony z usług czwarty sektor gospodarki.

  • Wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych zmienił się rynek pracy, stając się w dużej mierze niezależny od lokalizacji firmy i pracownika.

  • Przykładami zmian wynikających z rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych są outsourcing i offshoring.

  • Wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych zmieniły się wymagania wobec pracowników.

  • Rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych znacząco wpływa na życie codzienne zarówno w pozytywny, jak i negatywny sposób.

  • Osoby niemające dostępu do technologii informacyjno‑komunikacyjnych stają się wykluczone cyfrowo.

  • Obecnie sieć telefonii komórkowych rozwija się głównie w państwach słabo rozwiniętych.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Wypisz po 5 pozytywnych i negatywnych skutków rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych. Uszereguj je według ważności i przygotuj się do uzasadnienia swojego rankingu.

Dowiedz się więcej

Przeczytaj artkuł Komórka po afrykańsku

iawHclW12N_d5e733

Słowniczek

łączność
łączność

dziedzina komunikacji dotycząca przesyłania i przekazywania na odległość informacji (w jakiejkolwiek postaci)

offshoring
offshoring

przeniesienie części firmy za granicę w celu ograniczenia kosztów i podniesienia jej efektywności

outsourcing
outsourcing

wynajęcie wyspecjalizowanego podwykonawcy do realizacji części procesu produkcyjnego

wykluczenie cyfrowe
wykluczenie cyfrowe

brak dostępu do technologii informacyjno‑komunikacyjnych; przyczyną może być miejsce zamieszkania, brak infrastruktury, nieumiejętność obsługi urządzenia, względy kulturowe

iawHclW12N_d5e825

Zadania

Ćwiczenie 1
RcVNN2tHZBlsv1
zadanie interaktywne
Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Rq3XS7zMiC1ob1
zadanie interaktywne
Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1Rlfzh4flOUL1
zadanie interaktywne
Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RvI3sbxVo2PTH1
zadanie interaktywne
Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R140XiLGK4t9y1
zadanie interaktywne
Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.