Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R9VATVTpOWmFG
Debata Sokratesa i Aspazji
Nicolas-André Monsiau, Debata Sokratesa i Aspazji, ok. 1800, Musée Pouchkkine, domena publiczna

Argumentowanie, czyli uzasadnianie, dowodzenie, jest działaniem towarzyszącym człowiekowi od pierwszych lat życia. Dzieci w funkcji argumentu używają płaczu. Osoby, które choć w minimalnym stopniu opanowały jakiś język, właśnie nim posługują się w argumentowaniu. Wykorzystujemy je podczas namawiania i przekonywania kogoś do czegoś oraz odradzania komuś czegoś. Argumentowanie to działanie, którym posługujemy się zarówno w wypowiedziach pisemnych, jak i ustnych. Podczas tej lekcji nauczymy się różnych sposobów uzasadniania swojego zdania w mowie.

Już wiesz

1) Zastanów się, kto i do czego przekonywał cię w ostatnich kilku dniach. Czy jego działania okazały się skuteczne? Wyjaśnij, dlaczego taki był efekt tego przekonywania.

2) Zastanów się, kogo i do czego udało ci się przekonać w ostatnich dniach. Czy twoje działania przyniosły zamierzony efekt? Objaśnij, jaki był wpływ sposobu twojej argumentacji na uzyskany wynik.

j0000007VJB1v50_0000000F

Jak zredagować skuteczny argument?

Argumentacja polega na uzasadnianiu twierdzeń, a więc sprowadza się do dokumentowania lub popierania tezy, czyli naszego stanowiska, w taki sposób, by trafić do przekonania odbiorcy. Możemy więc powiedzieć, że argument to dowód, uzasadnienie jakiegoś sądu, opierające się na przesłankach (faktach, założeniach) prowadzących do określonego wniosku (konkluzji). Przyjrzyjmy się przykładowemu argumentowi i wyodrębnijmy w nim przesłankę i wniosek.

Każde dziecko najlepiej wychowywać w rodzinie,

zatem rząd musi inwestować w rodziny zastępcze.

przesłanka

wniosek

Czasami przesłanka i wniosek występują w odwrotnej kolejności, co jest widoczne na poniższym przykładzie.

Rząd musi inwestować w rodziny zastępcze,

ponieważ każde dziecko najlepiej wychowywać w rodzinie.

wniosek

przesłanka

Bardzo często argument zawiera więcej niż jedną przesłankę, przy czym niektóre z nich mogą być pominięte. W argumencie: „Wszystkie liczby parzyste są podzielne przez dwa, zatem 12 jest podzielne przez dwa”, pierwsza część zdania (do przecinka) to przesłanka, a druga – to wniosek. Przemilczano tu jedną oczywistą przesłankę, a mianowicie twierdzenie: „12 jest liczbą parzystą”. Bez tego założenia argument nie jest pełny, ale można je pominąć w tekście, ponieważ twierdzenie to jest powszechnie znane.

j0000007VJB1v50_0000001A

Etapy argumentowania i reguły przekonywania

Pierwszym etapem argumentowania jest uświadomienie sobie, do czego chcemy przekonać naszych rozmówców. Trzeba więc jasno sformułować temat, czyli tezę swojego wystąpienia. Następnie należy zebrać wszelkie argumenty, pozostawiając tylko te, które są bezsporne. Jeszcze przed wystąpieniem warto też się zastanowić, jakie zarzuty mogą się pojawiać pod adresem naszych argumentów i zaplanować odpowiednią odpowiedź. Inaczej mówiąc, trzeba się przygotować na krytykę ze strony słuchaczy w taki sposób, by w porę i odpowiednimi środkami na nią zareagować. Kolejny krok to skomponowanie wystąpienia, ważna jest kolejność prezentowanych argumentów. Nasze dowodzenie możemy uatrakcyjnić cytatami, anegdotami i ciekawostkami, które zazwyczaj dobrze wpływają na wyobraźnię odbiorców. Warto też skorzystać z różnych środków pomocniczych, np. audiowizualnych.

Aby przekonać rozmówców do swojego zdania, powinniśmy pamiętać o pewnych regułach. Oto one:

R1PQLyLtGwgXi1
ILUSTRACJA: Tekst w ozdobnej ramce
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
j0000007VJB1v50_0000001J

Rodzaje argumentów

Przekonując innych do swoich racji, możesz używać argumentów logicznych, rzeczowych i emocjonalnych.

Argumenty logiczne to wnioskowanie:

a) od ogółu do szczegółu (taki sposób nazywamy dedukcją),
b) od szczegółu do ogółu (jest to indukcja).

Pierwszy sposób polega na prezentowaniu zdań bardzo ogólnych i wyciąganiu na ich podstawie wniosków szczegółowych, odnoszących się do konkretnych spraw. Oto przykład: „Człowiek powinien spożywać produkty bogate w witaminę C” (przesłanka nr 1), „a świeże owoce zawierają jej bardzo dużo” (przesłanka nr 2), „zatem należy jeść świeże owoce” (wniosek). Natomiast w drugiej metodzie przesłanki dotyczące szczegółów traktowane są jako punkt wyjścia do wniosku mającego charakter ogólny. Przykładem może być wypowiedź: „Córka Marzeny osiąga sukcesy w grze na skrzypcach” (przesłanka nr 1), „a jej syn świetnie gra na pianinie” (przesłanka nr 2), „zatem Marzena ma uzdolnione muzycznie dzieci” (wniosek).

Argumenty rzeczowe polegają na:

1) opisywaniu faktów,
2) prezentowaniu danych liczbowych potwierdzających nasze opinie,
3) przytaczaniu zdań osób, które uznajemy za autorytety w danej sprawie. Używając zaś argumentów emocjonalnych, oddziałujemy na uczucia odbiorców, np. wywołujemy w nich strach, litość, wstyd, dumę itp. Większość tego typu argumentów jest jednak nieetyczna, ponieważ niemoralne jest np. zastraszanie i szantażowanie ludzi.

j0000007VJB1v50_0000001W

Zadaniowo

Ćwiczenie 1

W podanych niżej wypowiedziach wskaż przesłankę i wniosek.

a) Krzyś i Mateusz urodzili się w 1999 roku. Pierwszy z nich przyszedł na świat w styczniu, a drugi w marcu, więc Krzyś jest starszy od Mateusza.

b) Aby wyjechać do Chorwacji, nie potrzebujesz paszportu, ponieważ kraj ten znajduje się w Unii Europejskiej.

c) Weronika powinna reprezentować szkołę w powiatowym konkursie ortograficznym, dlatego że najlepiej napisała dyktando podczas eliminacji szkolnych.

d) Nauczyciel języka angielskiego jest na zwolnieniu lekarskim, zatem dziś wcześniej skończymy lekcje.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 2

Zamierzacie poprosić wychowawczynię/wychowawcę o zorganizowanie wycieczki szkolnej. Wybierzcie jej cel (np. Pieniny, Suwalszczyzna, Kraków, Międzyzdroje) i przedstawcie argumenty przemawiające za waszą propozycją.

Ćwiczenie 3

Zgromadź argumenty, których używają twoi rodzice/opiekunowie, by zachęcić cię do:

a) nauki,
b) uprawiania sportu,
c) zdrowego odżywania,
d) ograniczenia czasu spędzanego przed komputerem.

Następnie odpowiedz na pytania: Czy argumenty te są przekonujące? Jakich argumentów użyjesz, będąc na miejscu twoich rodziców/opiekunów?

Ćwiczenie 4

Pomyśl, do czego chcesz przekonać twoich rodziców/opiekunów. Zgromadź i zapisz jak najwięcej argumentów, a następnie do każdego z nich zredaguj zarzut, który mogą wysunąć twoi rodzice/opiekunowie.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 5

Korzystając z dostępnych ci źródeł, zgromadź dane liczbowe, które uwiarygodnią poniższe twierdzenia:

  • Bezrobocie w Polsce spada/wzrasta.

  • W Nigerii jest cieplej niż w Egipcie.

  • Brak ruchu niekorzystnie wpływa na zdrowie.

Ćwiczenie 6
R9dnNf2VfcFCO1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RFqAoBo4T0fXM1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.