O twórczym rozwiązywaniu problemów
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, zajęcia z wychowawcą
Temat: O twórczym rozwiązywaniu problemów
Treści kształcenia:
Uczeń:
Rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań – wiedza o społeczeństwie (II),
Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie – język polski (I.1.1),
Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska) – język polski (III.2.11),
Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie – język polski (I.1.3),
Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi – język polski (III.1.5),
Współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich – wiedza o społeczeństwie (III),
Stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji – wiedza o społeczeństwie (1.2).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Rozwija twórcze myślenie,
Słucha ze zrozumieniem,
Podejmuje dyskusję na temat słuchowiska oraz na tematy bliskie jego codzienności (uczenia się),
Formułuje wnioski,
Rozpoznaje i rozwiązuje problemy,
Współpracuje w grupie – potrafi podejmować wspólne decyzje.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Słucha ze zrozumieniem,
Uczestniczy w dyskusji, a swoje wypowiedzi potrafi odpowiednio uargumentować,
Dostrzega i poddaje refleksji nurtujące go problemy,
Potrafi twórczo rozwiązywać problemy,
Współpracuje w grupach różnego rodzaju.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: słuchowisko pt. Jajko Kolumba, karty pracy (Połącz kropki oraz Style uczenia się),
Komputer z głośnikami i projektor multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
Podająca: pogadanka,
Problemowe: aktywizujące – gra dydaktyczna, dyskusja, inscenizacja,
Eksponująca: słuchowisko,
Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
Indywidualna jednolita,
Grupowa zróżnicowana,
Grupowa jednolita,
Zbiorowa jednolita.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita się z uczniami, zapoznaje ich z tematem zajęć, a następnie rozdaje karty pracy Połącz kropki i prosi o indywidualne wykonanie zadania. Polega ono na połączeniu dziewięciu punktów linią ciągłą złożoną z czterech odcinków: punktu 1 z punktem x, łączącego się z kolei z punktem y, który znów łączy się z punktem 1, a następnie biegnie ku punktowi 9 (zob. rys. poniżej). Uczniowie mają do dyspozycji około czterech minut na wykonanie ćwiczenia. Po upływie tego czasu konsultują z prowadzącym zajęcia swoje pomysły na rozwiązanie zadania.
1* 2* 3* y*
4* 5* 6*
7* 8* 9*
x*
Aby wykonać to ćwiczenie, należało zatem uwzględnić dwa punkty pomocnicze – wyjść niejako poza dane i twórczo rozwiązać problem. Nauczyciel podkreśla wagę kreatywności przy wykonaniu tego zadania.
2. Słuchowisko Jajko Kolumba oraz dyskusja.
Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się można wręczyć wydruk z tekstem słuchowiska, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić jego treść.
Po wysłuchaniu nagrania nauczyciel zaprasza uczniów do dyskusji na temat słuchowiska.
W razie potrzeby zadaje pytania:
Z czego wynikał problem po powrocie Kolumba z wyprawy do Nowego Świata?
Jak Kolumb poradził sobie z biesiadnikami umniejszającymi jego zasługi?
Co zyskał?
W jaki sposób obłaskawił zazdrośników i co im uświadomił?
Następnie nauczyciel prosi ucznia uzdolnionego lingwistycznie, który zarazem odznacza się łatwością logicznego rozumowania, aby sformułował wniosek będący odpowiedzią na pytanie: „Dlaczego Kolumbowi udało się odkrycie drogi do Nowego Świata?”.
3. Prowadzący zajęcia dzieli uczniów na trzy grupy (np. pierwsza grupa to pierwszy rząd, druga grupa – drugi rząd, trzecia grupa – trzeci rząd). Uczniowie, pracując w parach (wewnątrz dużych grup), mają obmyślić jak najwięcej zastosowań wskazanych przez nauczyciela przedmiotów: w grupie pierwszej – kawałka papieru, w drugiej – długopisu, a w trzeciej – krzesła. Po wykonaniu zadania uczniowie demonstrują swoje propozycje.
4. Nauczyciel prosi uczniów, aby wymienili swoje problemy związane z nauką. Mogą to być np.: brak czasu, za dużo lekcji, zmęczenie, problemy z koncentracją.
Następnie prowadzący zajęcia rozdaje karty pracy pt. Style uczenia się i dzieli uczniów na pięć grup. Każda z nich ma przedyskutować sposoby radzenia sobie z brakiem koncentracji, biorąc pod uwagę najwłaściwszy dla każdego członka grupy styl uczenia się ze względu na dominujący u niego typ percepcji (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny, typy mieszane). Każda grupa wyłania spośród swoich członków lidera – ucznia odznaczającego się zdolnościami przywódczymi i mającego wysokie kompetencje organizacyjne. Będzie on zawiadywał pracami zespołu. Spośród omówionych metod uczniowie wybierają jedną, np. tę, która wydaje im się najbardziej odkrywcza, i wspólnie opracowują sposób zainscenizowania jej. Na przygotowanie scenek grupy mają 10 minut.
Zespoły prezentują swoje inscenizacje. Następnie uczniowie oceniają, która z drużyn cechowała się największą kreatywnością.
5. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel podkreśla wagę twórczego myślenia. Zauważa, że dzięki nieschematycznym, innowacyjnym pomysłom bardzo często można rozwiązać problemy, które wydają się niemożliwe do pokonania.
Prowadzący poleca uczniom wykonać w domu zadanie: „Zaproponuj nieszablonowe sposoby powrotu do domu”.
Dodatkowo uczniom zdolnym lub chętnym nauczyciel może zlecić następujące zadanie:
Zaplanuj lekcję na godzinę wychowawczą tak, aby zainteresować swoich kolegów i koleżanki, a w trakcie zajęć zaktywizować osoby, które charakteryzują się różnymi stylami uczenia się.
Uwagi:
Bibliografia do zajęć – strony internetowe:
http://www.cdr.gov.pl/pol/o_poznan/metodyka/rozw_zadan_7_2.pdf (dostęp z dnia 8.12.2014),
http://kreatywnosc.witryna.org (dostęp z dnia 8.12.2014).
Uczniowie uzdolnieni matematycznie mogą przed zajęciami zostać zobowiązani do przygotowania kilku zadań rozwijających umiejętność twórczego myślenia; można je dodatkowo wykorzystać na zajęciach.
Tekst słuchowiska pt. Jajko Kolumba do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się:
Słuchowisko Jajko Kolumba
Przecież to nic trudnego! Ile razy to słyszymy, gdy uda nam się coś zrobić. A ile razy sami to komuś powiedzieliśmy? Wiele problemów wydaje się banalnie prostych, ale dopiero po ich rozwiązaniu. W podobnej sytuacji został postawiony również Krzysztof Kolumb.
Według anegdoty po powrocie z wielkiej wyprawy do Nowego Świata na cześć żeglarza wydano ucztę. Pośród gości znalazło się wielu zazdrosnych o sukces Kolumba i nadany mu tytuł admirała. Głośno wyrażali opinię, że jego wyczyn nie jest niczym wielkim. Przecież każdy może przepłynąć ocean. Odkrywca postanowił bronić się sposobem. Zadał uczestnikom biesiady zagadkę, która na pierwszy rzut oka nie miała rozwiązania.
– Kto z was, szlachetnie urodzeni, potrafi postawić jajko na sztorc?
Większość obecnych potraktowała to wyzwanie jako żart. Próbowali wielokrotnie, ale nikomu nie udało się ustawić jajka w pionie.
– To niemożliwe! To jest niewykonalne! – wykrzykiwali zagniewani za każdym razem, gdy jajko się przewracało.
Wtedy Kolumb delikatnie nadtłukł skorupkę z jednego końca i jajko stanęło na baczność. Zaskoczeni goście zaczęli klaskać, ale żeglarz uciszył ich aplauz:
– Cel mojej wyprawy był znacznie trudniejszy do osiągnięcia, a przygotowania trwały wiele lat. Dziś każdy potrafiłby to zrobić, ale dopiero gdy pokazałem wszystkim, w jaki sposób.