II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
m45e30780dedf5aae_0000000000030
Nauczysz się
wskazywać wpływ położenia geograficznego na prace tworzone przez Jana Steena;
określać tematykę malowanych przez Steena obrazów;
przyporządkowywać dzieła Jana Steena do muzeów;
definować pojęcie sceny rodzajowej, oraz sceny dydaktyczno‑moralizatorskiej w malarstwie oraz wskazywać konkretne obrazy zawierające wskazane sceny w pracach autorstwa Steena.
m45e30780dedf5aae_0000000000031
XVII wiek w Holandii to wyjątkowy czas w dziejach malarstwa europejskiego. Ówczesne czynniki polityczne, ekonomiczne i kulturalne wpłynęły na rozwój w zakresie: żeglugi, handlu międzykontynentalnego, rozwoju technologicznego jak i również szkół malarstwa, pracowni artystycznych i cechów (np. Gildii Świętego Łukasza). Ten okres w historii Holandii został nazwany złotym wiekiem.
RKYxjTuKZbn881
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia Mapę Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów z 1648 roku. Jest mapą polityczną i uwzględnia podział terytorialny XVII wiecznych Niderlandów na prowincje, oznaczone różnymi kolorami.
Mapa Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów z 1648 roku, reprodukcja za: C. Pescio, Malarstwo holenderskie. Złoty wiek, Warszawa 2017, s.12
W dziedzinie sztuk plastycznych jest to czas powstania oraz wielkiego rozkwitu odrębnych gatunków malarskich: scen rodzajowychScena rodzajowascen rodzajowych, martwych naturMartwa naturamartwych natur, pejzaży, portretów. Wskazane gatunki wcześniej wielokrotnie deprecjonowane, w tym okresie zdobyły ogromne uznanie. Malarstwo cieszyło się wielką popularnością wśród mieszczan, którzy stali się głównymi nabywcami dzieł sztuki. Ludność mieszczańską w Holandii stanowiły wówczas głównie rodziny wyznania kalwińskiego. To one przeżywały wówczas okres wielkiej prosperity. Korzystając z rozwoju malarstwa rodzajowego mieszkańcy miast holenderskich nabywali wiele obrazów od licznych artystów tworzących w ich gustach. Wśród nich należy wymienić Adriaena van Ostade, Gerrita van Honthorsta, Pietera de Hoocha oraz portrecistę Fransa Halsa, jak i najsłynniejszego malarza tego okresu – Jana Vermeera. Jednym z malarzy rodzajowych był również Jan Steen.
Omówienie twórczości Jana Steena – tematyka rodzajowa
Jan Havickszoon Steen urodził się w 1625 roku w Lejdzie (Holandia). Podstawowe wykształcenie zdobył w łacińskiej szkole. W 1647 roku zapisał się na uniwersytet w Lejdzie, jednak nigdy go nie ukończył. Choć niewiele wiemy na temat jego życia, to biografowie odnotowali, że odbył staż, jako malarz, a wśród jego nauczycieli znaleźli się Nicolaus Knupfer, Adriaen van Ostade i Jan van Goyen.
Prace Steena są wesołe, kolorowe i wykonywane z ogromnymi umiejętnościami technicznymi. Niektóre z jego kompozycji są z pozoru anegdotyczne, ale ukrywają moralizatorski przekaz ilustrujący popularne w Holandii powiedzenia. W takich przypadkach artysta często używał inskrypcji lub konkretnej symboliki. Biografowie wskazują chętnie jeden element z życiorysu Jana Steena. Aby zwiększyć swoje dochody założył browar w Delft i prowadził tawernę w swoim domu. Artyści holenderscy często wywodzili się z rodzin rzemieślników. Choć był synem piwowara, jego biznes nie rozwinął się, a Steen ostatecznie skupił się na malarstwie.
R10LnE5jfHGZi1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Autoportret z lutnią”. Ukazuje uśmiechniętego mężczyznę z lirą, siedzącego obok stołu, na którym stoi dzban i leżą książki oraz zapisane kartki. Mężczyzna jest ubrany w zielone spodnie i długą czerwoną pelerynę, na głowie ma czerwoną czapkę. Ma założoną nogę na nogę, siedzi swobodnie. Na ścianie za nim rozwieszona jest czarna kotara, upięta z lewej strony. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje:1. Humorystyczny ton malarstwa Steena, widoczny również na jego autoportrecie, kieruje nas w stronę wesołych opowieści z tawern, gospód. 2. Widoczne na stole kartki, książka oraz metalowy dzbanek wyraźnie nawiązują do tradycji umieszczania elementów martwej natury na obrazach.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Autoportret z lutnią”. Ukazuje uśmiechniętego mężczyznę z lirą, siedzącego obok stołu, na którym stoi dzban i leżą książki oraz zapisane kartki. Mężczyzna jest ubrany w zielone spodnie i długą czerwoną pelerynę, na głowie ma czerwoną czapkę. Ma założoną nogę na nogę, siedzi swobodnie. Na ścianie za nim rozwieszona jest czarna kotara, upięta z lewej strony. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje:1. Humorystyczny ton malarstwa Steena, widoczny również na jego autoportrecie, kieruje nas w stronę wesołych opowieści z tawern, gospód. 2. Widoczne na stole kartki, książka oraz metalowy dzbanek wyraźnie nawiązują do tradycji umieszczania elementów martwej natury na obrazach.
Wielu holenderskich malarzy w XVII wieku podejmowało nowe tematy malarskie by sprostać zainteresowaniom kupców. Artyści odnaleźli się w różnorodności stylistycznej oraz tematycznej i w wielości gatunków czy inspiracji. Upowszechniło się, między innymi, malarstwo martwych natur. Zarówno malarze jak i warsztaty szybko wyspecjalizowały się w przedstawieniach kompozycji kwiatowych, zastaw stołów, sprzętów kuchennych czy cennych przedmiotów. Często pod pozorem realistycznych przedstawień skomponowanych w grupy obiektów obrazy kryły treści moralizatorskie i aluzje do idei na przykład religijnych. Jan Steen wielokrotnie w swoich obrazach będzie przedstawiał właśnie takie elementy.
RVQAbd16WWdlZ1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Willema Claesza Hedy „Martwa natura ze złotym pucharem”. Ukazuje niedbale nakryty białym obrusem stół, na którym ustawione są szklane i metalowe naczynia. Jedno z nich, puchar jest przewrócone. Obok niego leży obrana cytryna z długą skórką zwisającą na tle zielonego aksamitnego obrusa. Po lewej stronie znajdują się talerze z resztkami jedzenia. Tło wypełnia szaro-brunatna ściana. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Wiele siedemnastowiecznych holenderskich martwych natur symbolizowało sprzeciw wobec materialnych bogactw. Jednocześnie dawało to artystom takim jak Claesz Heda możliwość zaprezentowania swoich umiejętności w zakresie wirtuozowskiego oddawania na płótnie różnych powierzchni. 2. Cytryna – egzotyczny i niezwykle drogi towar w XVII wieku; symbolizowała bogactwo.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Willema Claesza Hedy „Martwa natura ze złotym pucharem”. Ukazuje niedbale nakryty białym obrusem stół, na którym ustawione są szklane i metalowe naczynia. Jedno z nich, puchar jest przewrócone. Obok niego leży obrana cytryna z długą skórką zwisającą na tle zielonego aksamitnego obrusa. Po lewej stronie znajdują się talerze z resztkami jedzenia. Tło wypełnia szaro-brunatna ściana. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Wiele siedemnastowiecznych holenderskich martwych natur symbolizowało sprzeciw wobec materialnych bogactw. Jednocześnie dawało to artystom takim jak Claesz Heda możliwość zaprezentowania swoich umiejętności w zakresie wirtuozowskiego oddawania na płótnie różnych powierzchni. 2. Cytryna – egzotyczny i niezwykle drogi towar w XVII wieku; symbolizowała bogactwo.
Willem Claesz Heda, „Martwa natura ze złotym pucharem”, 1635, olej na desce, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
Podejmowanie przez malarzy tematów rodzajowych zostało uznane przez historyków sztuki, jako przykład gloryfikacji życia domowego. Przykładem są liczne przedstawienia takich scen. Ten gatunek malarski wyróżnia treści związane z mieszkańcami miast, ich obyczajami, obrzędami, pracą, wypoczynkiem i zabawą, jak również ich życiem towarzyskim. W scenach rodzajowych bohaterami często są anonimowe postacie podczas wykonywania różnych czynności. Przedstawienia ilustrujące rzeczywistość ukazywały często życie mieszczan w scenach mających wydźwięk symboliczny oraz alegoryczny.
Na obrazie Burmistrz Delftu z córką Jana Steena widzimy zestawienie bogactwa w postaci mężczyzny znajdującego się w centrum obrazu a biedą reprezentowaną przez żebraczkę z małym synem przy prawej krawędzi pola obrazowego. Komentowanie istniejących napięć w społeczeństwie i ich moralne konsekwencje stało się jednym z aspektów sztuki Steena.
R1NBax7iXXbis1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Burmistrz Delftu z córką”. Na ilustracji widoczny jest mężczyzna siedzący przed wejściem do domu. Ubrany jest w czarny strój z widocznym białym kołnierzem. Na głowie ma kapelusz z dużym rondem. Lewą ręką podpiera się o balustradę schodów, trzymając w dłoni kartkę papieru. Po lewej stronie mężczyzny stoi córka. Po prawej biedna kobieta prosi o jałmużnę. Na drugim planie widać rzekę, most, na którym znajduje się postać. W oddali rozciąga się miejski pejzaż z architekturą i elementami zieleni. Tłem jest błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji zamieszczono informacje: 1. W oddali, po prawej stronie, znajduje się wieża Oude Kerk w Delft. 2. Adolf Croeser, tytułowy burmistrz, siedzi na progu swojego domu na kanale Oude Delft w Delft. 3. Trzynastoletnia córka burmistrza, Catharina, patrzy w kierunku widza. 4. Artysta włączył do portretu element narracyjny: biedna kobieta i dziecko błagają o jałmużnę od bogatego mężczyzny.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Burmistrz Delftu z córką”. Na ilustracji widoczny jest mężczyzna siedzący przed wejściem do domu. Ubrany jest w czarny strój z widocznym białym kołnierzem. Na głowie ma kapelusz z dużym rondem. Lewą ręką podpiera się o balustradę schodów, trzymając w dłoni kartkę papieru. Po lewej stronie mężczyzny stoi córka. Po prawej biedna kobieta prosi o jałmużnę. Na drugim planie widać rzekę, most, na którym znajduje się postać. W oddali rozciąga się miejski pejzaż z architekturą i elementami zieleni. Tłem jest błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji zamieszczono informacje: 1. W oddali, po prawej stronie, znajduje się wieża Oude Kerk w Delft. 2. Adolf Croeser, tytułowy burmistrz, siedzi na progu swojego domu na kanale Oude Delft w Delft. 3. Trzynastoletnia córka burmistrza, Catharina, patrzy w kierunku widza. 4. Artysta włączył do portretu element narracyjny: biedna kobieta i dziecko błagają o jałmużnę od bogatego mężczyzny.
Jan Steen, „Burmistrz Delftu z córką”, 1655, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, wikimedia.org, domena publiczna
Jan Steen malując sceny rodzajowe wielokrotnie odnosił się również do pouczeń moralnych, które nacechowane były rubasznością. Na obrazie Wybór pomiędzy bogactwem a młodością podaje konkretne przesłanie dla odbiorcy. W centrum obrazu znajduje się młoda kobieta w towarzystwie dwóch mężczyzn, którzy zabiegają o jej uwagę. Jeden z nich, siedzący po jej lewej stronie obrazu, znaczącym wzrokiem wpatruje się w dziewczynę, jednocześnie delikatnie dotyka jej ciała. Po drugiej stronie zaś stoi starszy mężczyzna, który w skierowanej w kierunku dziewczyny ręce, trzyma pierścionek. Kobieta swoją postawą i gestem dłoni wyraźnie odtrąca starszego zalotnika i odchyla się w stronę młodzieńca.
Rozgrywająca się w pomieszczeniu scena to alegoriaAlegoriaalegoriażycia ludzkiego. Malarz prócz weselnego wieńca wiszącego pod sufitem z podpisem: Czego ty szukałeś, ja nie szukałam umieszcza rycinę na ścianie. Dotyczy ona zachowania młodej kobiety do starszego mężczyzny i przedstawia alegorię życia ludzkiego. Jej pełną wymowę można dostrzec w wizerunku starszej kobiety przy prawej krawędzi obrazu. We wszystkich tych elementach Steen zawiera moralne pouczenie, że każdy człowiek się kiedyś zestarzeje i żadne bogactwa świata tego nie zmienią.
RxiXwcedRlDZy1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością”. Ukazuje grupę osób. W centrum siedzi młoda kobieta w towarzystwie dwóch mężczyzn. Mężczyzna z lewej zaleca się do kobiety. Postać z prawej trzyma pierścionek i rozmawia z kobietą. Po lewej stronie obrazu, w lustrze odbija się postać starej kobiety. Pomieszczenie jest ciemne. Na tylnej ścianie ustawiona jest duża szafa. Po prawej stronie na ścianie wisi obraz. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Zawieszony pod sufitem wieniec weselny głosi: Dat ghij socht, socht ick nie (Czego ty szukałeś, ja nie szukałam). Świadczy on o stosunku kobiety do starszego mężczyzny. 2. Opadające z wieńca suche gałązki symbolizują starość. 3. Kobieta jest moralnym pouczeniem, że kiedyś każdy się zestarzeje. 4. Elementem symbolizującym bogactwa za życia, który tutaj ma przekonać kobietę do zamążpójścia, jest pierścionek.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością”. Ukazuje grupę osób. W centrum siedzi młoda kobieta w towarzystwie dwóch mężczyzn. Mężczyzna z lewej zaleca się do kobiety. Postać z prawej trzyma pierścionek i rozmawia z kobietą. Po lewej stronie obrazu, w lustrze odbija się postać starej kobiety. Pomieszczenie jest ciemne. Na tylnej ścianie ustawiona jest duża szafa. Po prawej stronie na ścianie wisi obraz. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Zawieszony pod sufitem wieniec weselny głosi: Dat ghij socht, socht ick nie (Czego ty szukałeś, ja nie szukałam). Świadczy on o stosunku kobiety do starszego mężczyzny. 2. Opadające z wieńca suche gałązki symbolizują starość. 3. Kobieta jest moralnym pouczeniem, że kiedyś każdy się zestarzeje. 4. Elementem symbolizującym bogactwa za życia, który tutaj ma przekonać kobietę do zamążpójścia, jest pierścionek.
Jan Steen, „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością”, 1661-1663, olej na desce, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
Tematyka moralizatorska w twórczości Steena
Ciekawym przykładem, który wpisuje się w treści moralizatorskie jest obraz Jana Steena noszący tytuł Świat stanął na głowie. Zaś jego podtytuł – przysłowie: W czasach pomyślności, miejcie się na baczności, zdradza nam alegoryczną wymowę przestawienia.
Na obrazie znalazło się wiele symboli, które naprowadzają widza do prawidłowego odczytania dzieła. Obraz przedstawia wnętrze zamożnego domu. W pomieszczeniu panuje bałagan, który tworzą między innymi porozrzucane po całym pomieszczeniu przedmioty. Prawdopodobnie gospodarzami są osoby znajdujące się na pierwszym planie, czyli kobieta w żółtej sukni siedząca na krześle w centrum obrazu, oraz mężczyzna, który w niedbałej pozie opiera swoją nogę na nodze kobiety. Ona trzymając w prawej ręce dzban zawierający prawdopodobnie alkohol, spogląda na widza wyzywająco. Para nie kontroluje wydarzeń dookoła. Naszą uwagę zwracają również goście, którzy są w trakcie zabawy.
Ważnym elementem odnoszącym się do treści przysłowia mówiącym o tym, by strzec się pomyślności i bogactwa, jest znajdujący się przy górnej krawędzi obrazu kosz. Wisi on na sznurku, który został przywiązany do sufitu. W nim rozpoznać można przedmioty, które stają się ostrzeżeniem dla wszystkich uczestników biesiady. Laska czy kula to przedmioty - symbole, które kojarzą się z żebrakami. Pomimo tego, że kosz jest poza zasięgiem wszystkich postaci to stanowi przestrogę. Kiedy wszyscy zajęci są zabawą, mogą nie zauważyć konsekwencji swojego zachowania i tym samym doprowadzić swoje życie do punktu, w którym znajdują się żebracy.
Alegoryczną wymowę dzieła należy dostrzec także w kilku postaciach przy lewej krawędzi obrazu. Opiekunka, która znajduje się w pobliżu dzieci, zasnęła w momencie upojenia alkoholowego, przez co nikt obecnie nad nimi nie sprawuje opieki. W drewnianej kołysce niemowlę bawi się sznurem pereł i wymachuje łyżką. Następnie wzrok widza kieruje się w stronę dziewczynki zaglądającej w skrytkę, w której znajduje się biżuteria. Klucz do owej skrytki widoczny na ścianie nawiązuje do kolejnej przestrogi o możliwości utraty całego majątku przez nieroztropność oraz hulaszczy tryb życia. Niewłaściwe zachowanie dorosłych jest również alegorycznym przedstawieniem zgubnego wpływu na dzieci.
Ciekawym motywem jest również pies, który stojąc na stole zjada resztki brudząc wszystko dookoła siebie. Symbolizuje on element przesady czy zamętu spowodowany zachowaniem mieszkańców.
Z kolei przedstawiona w górnym prawym narożniku obrazu mała małpa bawi się zegarem. Jej działanie można zinterpretować jakby chciała zatrzymać jego wskazówki. Jeśli pomyślimy o małpie jak o symbolu inteligencji zauważymy, że w momencie, w którym ludzie tracą nad sobą kontrolę, ona decyduje o upływającym czasie. Zatem niekończący się czas biesiadowania może mieć w przyszłości fatalne skutki.
RIrKe83tKnmOr1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Świat stanął na głowie”. Ukazuje wnętrze zamożnego domu. W pomieszczeniu panuje bałagan, który tworzą między innymi porozrzucane po całym pomieszczeniu przedmioty. Na pierwszym planie znajdują się gospodarze: kobieta w żółtej sukni, siedząca na krześle w centrum obrazu oraz mężczyzna, który w niedbałej pozie opiera swoją nogę na nodze kobiety. Za bohaterką mężczyzna gra na skrzypcach. Kobieta, trzymając w prawej ręce dzban, kieruje wzrok w stronę widza. Przez wejścia widać palące się w pomieszczeniu dalej ognisko. Tło stanowi jasna ściana, na której wiszą różne przedmioty. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Istotne jest także umiejscowienie przez artystę w koszu szpady. To ona może ukrócić czas beztroski, tak jak może podczas walki zakończyć czyjeś życie. 2. Dziecko teatralnym gestem sięga ręką po kosztowności właścicieli. 3. Pies kończy posiłek za biesiadników stojąc na stole. 4. Najmłodsze dziecko beztrosko bawi się sznurem pereł. 5. Małpa spogląda na uczestników zabawy i wysyła kolejne ostrzeżenie dla nich. 6. Jego obrazy cechuje swoisty nieporządek.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Świat stanął na głowie”. Ukazuje wnętrze zamożnego domu. W pomieszczeniu panuje bałagan, który tworzą między innymi porozrzucane po całym pomieszczeniu przedmioty. Na pierwszym planie znajdują się gospodarze: kobieta w żółtej sukni, siedząca na krześle w centrum obrazu oraz mężczyzna, który w niedbałej pozie opiera swoją nogę na nodze kobiety. Za bohaterką mężczyzna gra na skrzypcach. Kobieta, trzymając w prawej ręce dzban, kieruje wzrok w stronę widza. Przez wejścia widać palące się w pomieszczeniu dalej ognisko. Tło stanowi jasna ściana, na której wiszą różne przedmioty. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Istotne jest także umiejscowienie przez artystę w koszu szpady. To ona może ukrócić czas beztroski, tak jak może podczas walki zakończyć czyjeś życie. 2. Dziecko teatralnym gestem sięga ręką po kosztowności właścicieli. 3. Pies kończy posiłek za biesiadników stojąc na stole. 4. Najmłodsze dziecko beztrosko bawi się sznurem pereł. 5. Małpa spogląda na uczestników zabawy i wysyła kolejne ostrzeżenie dla nich. 6. Jego obrazy cechuje swoisty nieporządek.
Jan Steen, „Świat stanął na głowie” („W czasach pomyślności, miejcie się na baczności”), 1663, olej na płótnie, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
Jan Steen swoją popularność zawdzięcza obrazom satyrycznym i pełnym humoru. Większość z nich wykonał w technice olejnej na płótnie. Należały do nich przedstawienia ilustrujące życie codzienne w XVII wiecznej Holandii. Często malarza określa się bałaganiarzem, ponieważ w jego kompozycjach pojawia się widok wnętrz w wielkim nieporządku. Powiedzenie „domostwo Jana Steena” jest w Holandii synonimem bałaganu. Malarz był obdarzony zdolnością obserwacji społeczeństwa. Tworzył przedstawienia pijaków, kurtyzan, ludzi prostych, którzy znajdowali się w różnych pomieszczeniach.
Na obrazie Wesoła rodzina widzimy jadalnię oraz grupę osób. W centrum kompozycji znajduje się wielki stół, przy którym zasiada cała rodzina. Towarzystwo zdaje się być niezwykle hałaśliwe. Wszyscy dorośli piją, jedzą i palą fajki, jednocześnie spędzając miło czas. Towarzyszące im dzieci również sięgają po fajki oraz napoje.
Kluczem do zrozumienia obrazu jest jednak kartka znajdująca się na gzymsie kominka. Widnieje na niej tekst holenderskiego przysłowia: Kiedy starzy śpiewają, młodzi ćwierkają. Obraz Steena jest przykładem sceny dydaktyczno‑moralizatorskiej, w której malarz zadaje widzom pytanie czy zachowanie rodziców będzie miało wpływ na dorosłość ich dzieci.
RM332Dxp6A5Bg1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wesoła rodzina”. Ukazuje scenę zbiorową w jadalni. W centrum przy stole siedzi rodzina. Wszyscy dorośli piją, jedzą i palą fajki. Towarzyszące im dzieci również sięgają po fajki oraz napoje. Z przodu scenie przypatruje się pies. Na tle ściany znajduje się szafa z ustawionymi na niej: moździerzem, butelką, talerzem i szklanym naczyniem. Po lewej stronie znajduje się otwarte okno, przez które zagląda młodzieniec. Za oknem widoczny jest fragment pejzażu z budynkiem. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Kartka głosi Soo de ouden songen, pijpen de jongen, czyli Kiedy starzy śpiewają, młodzi ćwierkają 2.
Starszy mężczyzna śpiewa głośno, unosząc szklankę, kobiety śpiewają z kartki nie bacząc na działania dzieci. 3. Steen stosuje szybkie pociągnięcia pędzla, kładzie nacisk na światłocień. 4. Mężczyzna grający na dudach to autoportret artysty.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wesoła rodzina”. Ukazuje scenę zbiorową w jadalni. W centrum przy stole siedzi rodzina. Wszyscy dorośli piją, jedzą i palą fajki. Towarzyszące im dzieci również sięgają po fajki oraz napoje. Z przodu scenie przypatruje się pies. Na tle ściany znajduje się szafa z ustawionymi na niej: moździerzem, butelką, talerzem i szklanym naczyniem. Po lewej stronie znajduje się otwarte okno, przez które zagląda młodzieniec. Za oknem widoczny jest fragment pejzażu z budynkiem. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Kartka głosi Soo de ouden songen, pijpen de jongen, czyli Kiedy starzy śpiewają, młodzi ćwierkają 2.
Starszy mężczyzna śpiewa głośno, unosząc szklankę, kobiety śpiewają z kartki nie bacząc na działania dzieci. 3. Steen stosuje szybkie pociągnięcia pędzla, kładzie nacisk na światłocień. 4. Mężczyzna grający na dudach to autoportret artysty.
Jan Steen, „Wesoła rodzina”, 1668, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
Spoglądając na kolejny obraz Steena noszący tytuł Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają widzimy ponownie wnętrze, w którym znajduje się wiele osób na małej przestrzeni. Każdy uczestnik sceny został obdarzony cechami charakterystycznymi dla jego wieku oraz płci. Na obrazie znaleźli się: mężczyźni i kobiety zajmujący się dziećmi, pijący, czytający czy grający na instrumentach. Wprowadzony pozorny chaos prowadzi do przekazania nauki dla widza.
Sformułowanie, które zostało użyte w tytule swoją treść prezentuje we fragmencie obrazu, który znajduje się w prawej części pola obrazowego. Malarz przedstawił tam dorosłego mężczyznę, który pozwala dziecku palić fajkę. Powiedzenie oznacza, że każde nieodpowiedzialne działanie dorosłego staje się złym przykładem dla dzieci. Steen swoje moralizatorskie intencje nie zawiera na powierzchni obrazu w sposób ostentacyjny. W całym zamieszaniu panującym w pomieszczeniu przekaz może zostać przez widza niezauważony. Malarz wypełnia swoje sceny rodzajowe ciekawymi detalami, przedstawiając je w bezpośredni i w pewnym stopniu, zabawny sposób.
R1OiYmRw4ogHS1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Jana Steena „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”. Ukazuje wnętrze z grupą osób. Każdy uczestnik sceny został obdarzony cechami charakterystycznymi dla jego wieku oraz płci. Na obrazie znaleźli się: mężczyźni i kobiety zajmujący się dziećmi, pijący, czytający czy grający na instrumentach. Z przodu scenie przypatruje się pies. Po lewej stronie, w rogu obok okna widać siedzącą na drążku papugę. Na podłodze po lewej stoi dzban. Tłem jest jasna, szara ściana, na której wisi klatka z kanarkami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Oprócz swojego talentu do opowiadania humorystycznych historii, Steen był także utalentowanym malarzem, który z dokładnością potrafił odzwierciedlić różnorodne materiały, takie jak gliniany dzbanek na podłodze, liliową spódnicę i musujące wino. 2. Roześmiany ojciec odpala fajkę swojemu synowi. Jan Steen umieścił w tym miejscu swój autoportret.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Jana Steena „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”. Ukazuje wnętrze z grupą osób. Każdy uczestnik sceny został obdarzony cechami charakterystycznymi dla jego wieku oraz płci. Na obrazie znaleźli się: mężczyźni i kobiety zajmujący się dziećmi, pijący, czytający czy grający na instrumentach. Z przodu scenie przypatruje się pies. Po lewej stronie, w rogu obok okna widać siedzącą na drążku papugę. Na podłodze po lewej stoi dzban. Tłem jest jasna, szara ściana, na której wisi klatka z kanarkami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Oprócz swojego talentu do opowiadania humorystycznych historii, Steen był także utalentowanym malarzem, który z dokładnością potrafił odzwierciedlić różnorodne materiały, takie jak gliniany dzbanek na podłodze, liliową spódnicę i musujące wino. 2. Roześmiany ojciec odpala fajkę swojemu synowi. Jan Steen umieścił w tym miejscu swój autoportret.
Jan Steen, „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”, 1668-1670, olej na płótnie, Mauritshuis, Haga, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
Niektóre źródła podają, że Jan Steen namalował ponad 800 obrazów, z czego ocalało około 300. Został uznany za jednego z najbardziej płodnych malarzy holenderskich w XVII wieku, a jego prace okazały się inspiracją dla wielu artystów. W 1679 roku Jan Steen został pochowany w kościele św. Pietera w Lejdzie.
m45e30780dedf5aae_0000000000194
Rg7237F14l0ut
Ćwiczenie 1
Wskaż miasto, w którym urodził się Jan Steen. Możliwe odpowiedzi: 1. Lejda, 2. Amsterdam, 3. Utrecht
Wskaż miasto, w którym urodził się Jan Steen. Możliwe odpowiedzi: 1. Lejda, 2. Amsterdam, 3. Utrecht
Wskaż miasto, w którym urodził się Jan Steen.
Lejda
Amsterdam
Utrecht
Źródło: online-skills.
R1Xoj4UYZBIVf
Ćwiczenie 2
Jaki rodzaj tematyki głównie podejmuje Jan Steen w swoich dziełach?
Jaki rodzaj tematyki głównie podejmuje Jan Steen w swoich dziełach?
Do obrazu przyporządkuj temat malarski.
martwa natura, scena rodzajowa
.................
.................
R1E26WtIoD9lV
Ćwiczenie 3
Odpowiedz, jaką rolę pełnią przedmioty (laska, kule, szpada), zamieszczone w obrazie Jana Steena Świat stanął na głowie (W czasach pomyślności, miejcie się na baczności).
Odpowiedz, jaką rolę pełnią przedmioty (laska, kule, szpada), zamieszczone w obrazie Jana Steena Świat stanął na głowie (W czasach pomyślności, miejcie się na baczności).
Wskaż powód zamieszczenia w koszu przedmiotów przedstawionych we fragmencie obrazu Świat stanął na głowie (W czasach pomyślności, miejcie się na baczności).
Przedmioty zostały tam schowane, ponieważ nie są już potrzebne.
Przedmioty służą biesiadnikom do odganiania much.
Przedmioty to symbole – przestroga dla biesiadników.
RRotr2laPpG19
Ćwiczenie 4
Wskaż, jakie znaczenie ma tytuł obrazu Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają, autorstwa Jana Steena. Możliwe odpowiedzi: 1.dzieci muszą prosić dorosłych o zakup instrumentów muzycznych, 2.każde nieodpowiednie działanie dorosłego staje się złym przykładem dla dzieci, 3. dorośli uczą dzieci śpiewu.
Wskaż, jakie znaczenie ma tytuł obrazu Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają, autorstwa Jana Steena. Możliwe odpowiedzi: 1.dzieci muszą prosić dorosłych o zakup instrumentów muzycznych, 2.każde nieodpowiednie działanie dorosłego staje się złym przykładem dla dzieci, 3. dorośli uczą dzieci śpiewu.
Wskaż, jakie znaczenie ma tytuł obrazu Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają, autorstwa Jana Steena.
dorośli uczą dzieci śpiewu
dzieci muszą prosić dorosłych o zakup instrumentów muzycznych
każde nieodpowiedzialne działanie dorosłego staje się złym przykładem dla dzieci
RSVn4z3Hdbone
Ćwiczenie 5
Określ, z jakim motywem barokowym kojarzą się szklane naczynia w martwej naturze Willema Claesza Hedy.
Określ, z jakim motywem barokowym kojarzą się szklane naczynia w martwej naturze Willema Claesza Hedy.
Dobierz do dzieł sztuki właściwe muzea.
Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Rijksmuseum, Amsterdam, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
Świat stanął na głowie (W czasach pomyślności, miejcie się na baczności): ..............................................................
Wybór pomiędzy bogactwem a młodością: ..............................................................
Wesoła rodzina: ..............................................................
R1B6yf6WKh8Hd
Ćwiczenie 6
Wybierz określenia, które opisują znaczenie pojęcia ALEGORIA. Możliwe odpowiedzi: 1. przedstawienie abstrakcyjnego pojęcia, ukazanego pod postacią ludzką (personifikacja), 2. z założenia ma zawsze ściśle ustalone, konwencjonalne, czytelne znaczenie, 3. może mieć różne znaczenia, 4. znak umowny posługujący się przedstawieniem konkretnego przedmiotu
Wybierz określenia, które opisują znaczenie pojęcia ALEGORIA. Możliwe odpowiedzi: 1. przedstawienie abstrakcyjnego pojęcia, ukazanego pod postacią ludzką (personifikacja), 2. z założenia ma zawsze ściśle ustalone, konwencjonalne, czytelne znaczenie, 3. może mieć różne znaczenia, 4. znak umowny posługujący się przedstawieniem konkretnego przedmiotu
Wybierz określenia, które opisują znaczenie pojęcia ALEGORIA.
przedstawienie abstrakcyjnego pojęcia, ukazanego pod postacią ludzką (personifikacja)
z założenia ma zawsze ściśle ustalone, konwencjonalne, czytelne znaczenie
może mieć różne znaczenia
znak umowny posługujący się przedstawieniem konkretnego przedmiotu
R1MksHPNWN7SE
Ćwiczenie 7
Jaka tematyka dominuje w obrazach Steena: wiejska, miejska, czy pejzażowa?
Jaka tematyka dominuje w obrazach Steena: wiejska, miejska, czy pejzażowa?
Ułóż obrazy według kolejności ich powstania.
Polecenie 1
Przyjrzyj się elementom na obrazie Jana Steena Świat stanął na głowie (W czasach pomyślności, miejcie się na baczności) i znajdź jedno zwierzę. Opisz jego symbolikę.
R1GrQ5VG6uBaB1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Świat stanął na głowie”. Ukazuje wnętrze zamożnego domu. W pomieszczeniu panuje bałagan, który tworzą między innymi porozrzucane po całym pomieszczeniu przedmioty. Na pierwszym planie znajdują się gospodarze: kobieta w żółtej sukni, siedząca na krześle w centrum obrazu oraz mężczyzna, który w niedbałej pozie opiera swoją nogę na nodze kobiety. Za bohaterką mężczyzna gra na skrzypcach. Kobieta, trzymając w prawej ręce dzban, kieruje wzrok w stronę widza. Przez wejścia widać palące się w pomieszczeniu dalej ognisko. Tło stanowi jasna ściana, na której wiszą różne przedmioty.
Jan Steen, „Świat stanął na głowie” („W czasach pomyślności, miejcie się na baczności”), 1663, olej na płótnie, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
R1IWFvN7ihrgA
W oparciu o definicję alegorii oraz opisy obazów Jana Steena napisz, na czym polega alegoryczny charakter jego dzieł.
W oparciu o definicję alegorii oraz opisy obazów Jana Steena napisz, na czym polega alegoryczny charakter jego dzieł.
Inna wersja zadania
Wypowiedz się na temat: miejski obraz XVII wiecznej Holandii. Oceń społeczeństwo ukazane przez Steena.
Słownik pojęć
Alegoria
Alegoria
W sztukach plastycznych obrazowe przedstawienie abstrakcyjnego pojęcia, ukazanego pod postacią ludzką (personifikacja), zwierzęcą bądź w formie grupy figuralnej. Postacie przez swoje cechy, atrybuty, stroje, pozy, gesty i zachowania mogą oznaczać określoną sytuację, będącą tematem uogólnienia. W odróżnieniu od symbolu, alegoria z założenia ma zawsze ściśle ustalone, konwencjonalne, czytelne znaczenie. Alegoria jest zawsze jednoznaczna. Służyła do wyrażania pojęć i koncepcji, między innymi, moralnych, społecznych czy cech ludzkich. Występowały już w sztuce antycznej.
Martwa natura
Martwa natura
Przedstawienie plastyczne (gatunek malarski), głównie malarskie, wszelkiego rodzaju przedmiotów, przeważnie użytkowych (naczyń kuchennych i stołowych, owoców, kwiatów, broni, artykułów spożywczych) skomponowanych w grupy dające możliwość efektownych zestawień kolorystycznych i gry świateł. Niekiedy występuje jako motyw uzupełniający większe kompozycje rodzajowe. Martwa natura ma niekiedy znaczenie symboliczne. Jako odrębny gatunek malarski rozwinął się najpełniej w XVII wieku we Flandrii i Holandii. Pod pozorem realistycznych przedstawień kryły treści moralizatorskie i aluzje do idei np. religijnych. W Holandii wykształciły się ustalone typy martwych natur (np. Amsterdam – martwe natury śniadaniowe, Utrecht – kwiaty).
Scena rodzajowa
Scena rodzajowa
Przedstawienie plastyczne – odrębny gatunek malarski, który wyróżnia tematyka związana z życiem codziennym, obyczajami, obrzędami, pracą, wypoczynkiem i zabawą, życiem towarzyskim. W scenach rodzajowych bohaterami są zwykle anonimowe osoby, przedstawiane bez upiększeń i idealizacji, podczas wykonywania zwykłych czynności. Przedstawienia ilustrujące rzeczywistość ukazywały często życie mieszczan w scenach mających wydźwięk symboliczny oraz alegoryczny. Nazywany również sceną z życia codziennego. Gatunek stał się niezwykle popularny w XVII w. w Holandii.
Sceny dydaktyczno‑moralizatorskie w malarstwie
Sceny dydaktyczno‑moralizatorskie w malarstwie
Przedstawienia malarskie mające w sobie treści symboliczne bądź alegoryczne, których zadaniem było umoralniać oglądających obrazy. Występowały w kontekście pouczającym np. poprzez podkreślenie czyjegoś zachowania przy jednoczesnym potępieniu ludzkiej głupoty, grzeszności (także formach przestrogi).
Symbol
Symbol
W sztukach plastycznych znak umowny posługujący się przedstawieniem przedmiotu konkretnego jako rzeczy zawierającej w sobie wartość innej rzeczy (ekwiwalentu). Symbole mogą być wieloznaczne, co odróżnia je od alegorii. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia.
Technika olejna
Technika olejna
Technika malarska polegająca na posługiwaniu się farbami olejnymi, w których spoiwem jest głównie olej lniany. Za podłoże malarskie służą najczęściej: płótno, drewno, blacha, rzadziej papier. Farby miesza się i rozrabia z olejem na palecie i następnie nakłada na płótno różnego rodzaju pędzlami i szpachlami. Zaletą techniki olejnej jest jej trwałość. Jest ona jednak zależna od prawidłowego zastosowania techniki. Pozwala ona na łatwe uzyskanie intensywnych, nasyconych barw oraz daje możliwość wprowadzania zmian i poprawek. W XVII wieku w Holandii technika olejna na płótnie stała się niezwykle popularna. Rozpropagowywana była również przez malarzy martwych natur, scen rodzajowych, portretów oraz pejzaży.
Złoty wiek Holandii
Złoty wiek Holandii
Złotym wiekiem nazywany jest okres w historii Holandii przypadający na XVII wiek. Ówczesne czynniki polityczne, ekonomiczne i kulturalne wpłynęły na rozwój w zakresie: żeglugi, handlu międzykontynentalnego, rozwoju technologicznego jak i również szkół malarstwa, pracowni artystycznych i cechów (np. Gildii Świętego Łukasza). W dziedzinie sztuk plastycznych jest to czas powstania i wielkiego rozkwitu odrębnych gatunków malarskich: scen rodzajowych, martwych natur, pejzaży, portretów. Malarstwo cieszyło się wielką popularnością wśród mieszczan, którzy stali się głównymi nabywcami dzieł sztuki.
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017
Galeria dzieł sztuki
R1Y8WGpAgXE1i1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Autoportret z lutnią”. Ukazuje uśmiechniętego mężczyznę z lirą, siedzącego obok stołu, na którym stoi dzban i leżą książki oraz zapisane kartki. Mężczyzna jest ubrany w zielone spodnie i długą czerwoną pelerynę, na głowie ma czerwoną czapkę. Ma założoną nogę na nogę, siedzi swobodnie. Na ścianie za nim rozwieszona jest czarna kotara, upięta z lewej strony.
Źródło: online-skills.
R18dWLgGePZ92
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Willema Claesza Hedy „Martwa natura ze złotym pucharem”. Ukazuje niedbale nakryty białym obrusem stół, na którym ustawione są szklane i metalowe naczynia. Jedno z nich, puchar jest przewrócone. Obok niego leży obrana cytryna z długą skórką zwisającą na tle zielonego aksamitnego obrusa. Po lewej stronie znajdują się talerze z resztkami jedzenia. Tło wypełnia szaro-brunatna ściana.
Willem Claesz Heda, „Martwa natura ze złotym pucharem”, 1635, olej na desce, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
Ru9NftjCedf5q1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Burmistrz Delftu z córką”. Na ilustracji widoczny jest mężczyzna siedzący przed wejściem do domu. Ubrany jest w czarny strój z widocznym białym kołnierzem. Na głowie ma kapelusz z dużym rondem. Lewą ręką podpiera się o balustradę schodów, trzymając w dłoni kartkę papieru. Po lewej stronie mężczyzny stoi córka. Po prawej biedna kobieta prosi o jałmużnę. Na drugim planie widać rzekę, most, na którym znajduje się postać. W oddali rozciąga się miejski pejzaż z architekturą i elementami zieleni. Tłem jest błękitne niebo z chmurami.
Jan Steen, „Burmistrz Delftu z córką”, 1655, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, wikimedia.org, domena publiczna
RIOleivaJiX401
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością”. Ukazuje grupę osób. W centrum siedzi młoda kobieta w towarzystwie dwóch mężczyzn. Mężczyzna z lewej zaleca się do kobiety. Postać z prawej trzyma pierścionek i rozmawia z kobietą. Po lewej stronie obrazu, w lustrze odbija się postać starej kobiety. Pomieszczenie jest ciemne. Na tylnej ścianie ustawiona jest duża szafa. Po prawej stronie na ścianie wisi obraz.
Jan Steen, „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością”, 1661-1663, olej na desce, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
R1GrQ5VG6uBaB1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Świat stanął na głowie”. Ukazuje wnętrze zamożnego domu. W pomieszczeniu panuje bałagan, który tworzą między innymi porozrzucane po całym pomieszczeniu przedmioty. Na pierwszym planie znajdują się gospodarze: kobieta w żółtej sukni, siedząca na krześle w centrum obrazu oraz mężczyzna, który w niedbałej pozie opiera swoją nogę na nodze kobiety. Za bohaterką mężczyzna gra na skrzypcach. Kobieta, trzymając w prawej ręce dzban, kieruje wzrok w stronę widza. Przez wejścia widać palące się w pomieszczeniu dalej ognisko. Tło stanowi jasna ściana, na której wiszą różne przedmioty.
Jan Steen, „Świat stanął na głowie” („W czasach pomyślności, miejcie się na baczności”), 1663, olej na płótnie, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
RWvFFvcX7Tzr01
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Steena „Wesoła rodzina”. Ukazuje scenę zbiorową w jadalni. W centrum przy stole siedzi rodzina. Wszyscy dorośli piją, jedzą i palą fajki. Towarzyszące im dzieci również sięgają po fajki oraz napoje. Z przodu scenie przypatruje się pies. Na tle ściany znajduje się szafa z ustawionymi na niej: moździerzem, butelką, talerzem i szklanym naczyniem. Po lewej stronie znajduje się otwarte okno, przez które zagląda młodzieniec. Za oknem widoczny jest fragment pejzażu z budynkiem.
Jan Steen, „Wesoła rodzina”, 1668, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
RZSYvbYvelBu31
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dzieło Jana Steena „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”. Ukazuje wnętrze z grupą osób. Każdy uczestnik sceny został obdarzony cechami charakterystycznymi dla jego wieku oraz płci. Na obrazie znaleźli się: mężczyźni i kobiety zajmujący się dziećmi, pijący, czytający czy grający na instrumentach. Z przodu scenie przypatruje się pies. Po lewej stronie, w rogu obok okna widać siedzącą na drążku papugę. Na podłodze po lewej stoi dzban. Tłem jest jasna, szara ściana, na której wisi klatka z kanarkami.
Jan Steen, „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”, 1668-1670, olej na płótnie, Mauritshuis, Haga, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
m45e30780dedf5aae_0000000000244
Bibliografia
Faggin, Giorgio T., Muzea Świata. Rijksmuseum Amsterdam, Warszawa 1985
Pescio C., Malarstwo holenderskie. Złoty wiek, Warszawa 2017
http://www.abcgallery.com/s/steen/steenbio.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://www.rijksmuseum.nl/en/rijksstudio/artists/jan‑havicksz‑steen (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://www.rijksmuseum.nl/en/rijksstudio/artists/jan‑havicksz‑steen/objects#/SK‑A-4981,1 (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://artsandculture.google.com/exhibit/rAJysGBRfCkcIA (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://pl.khanacademy.org/humanities/monarchy‑enlightenment/baroque‑art1/holland/a/jan‑steen‑feast‑of‑st‑nicholas (dostęp z dnia 31.03.2018)
