Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1esYeldvMqiK

Ochrona praw i wolności w Polsce

Drut kolczasty
succo, Drut kolczasty, domena publiczna[online], dostępny w internecie: pixabay.com
Indeks Percepcji Korupcji 2014transparency.org
transparency.org Indeks Percepcji Korupcji 2014

Przygotowywany przez Transparency International (TI) rokrocznie od 1995 roku Indeks Percepcji Korupcji (CPI) jest głównym wyznacznikiem percepcji korupcji w sektorze publicznym. Od 2012 roku TI stosuje inną niż w latach poprzednich metodologię, w której przyznaje od 0 do 100 punktów, gdzie 0 oznacza największe skorumpowanie, a 100 najwyższą transparentnośćtNQ0HF2Re9_000tp001transparentność. Zmiana ta ma umożliwić dokładne obserwowanie tendencji i porównywanie wyników względem lat ubiegłych.

Indeks Percepcji Korupcji 2014

Ćwiczenie 1

Po zapoznaniu się z zamieszczonym materiałem źródłowym wykonaj ćwiczenia.

  • Wyjaśnij, na czym polega zjawisko korupcji.

  • Określ, jak na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zmieniał się w Polsce poziom percepcji korupcji w sektorze publicznym.

  • Porównaj poziom percepcji korupcji w sektorze publicznym w Polsce i w pozostałych państwach Unii Europejskiej w latach 1912–1914.
    Przydatny link - www. transparency.org

  • Określ, jak na przestrzeni ostatnich lat zmieniał się poziom wykrywalności przestępstw korupcyjnych w Polsce. Zastanów się, jakie czynniki mają wpływ na poziom wykrywalności tego typu przestępstw.

Zastanów się, jaki wpływ na przestrzeganie praw człowieka ma zjawisko korupcji. Odszukaj w Konstytucji RP prawa i wolności człowieka, które mogą być naruszane w wypadku wystąpienia zjawiska korupcji.

tNQ0HF2Re9_000tp001
tNQ0HF2Re9_0000000U

Ochrona praw i wolności w Polsce

RQds9f47fCMOb
Kodeks i młotek sędziowski 
licencja: CC 0[online], dostępny w internecie: www.pixabay.com
Co potrafię?
  • wymienić generacje praw człowieka i podać przykłady praw i wolności, które do nich należą;

  • wskazać przykłady ograniczania praw i wolności;

  • zdefiniować pojęcie obywatelstwa;

  • wymienić organizacje międzynarodowe, do których należy Polska, i wskazać dokumenty dotyczące praw człowieka przyjęte w ramach tych organizacji;

  • opisać strukturę wymiaru sprawiedliwości i administracji rządowej;

  • wymienić podstawowe kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka.

Nauczysz się
  • opisywać konstytucyjne i ustawowe gwarancje dotyczące praw człowieka;

  • opisywać zobowiązania międzynarodowe Polski w dziedzinie praw człowieka;

  • określać podmioty korzystające z praw i wolności;

  • wskazywać organy stojące na straży przestrzegania praw człowieka w Polsce.

tNQ0HF2Re9_0000001S

Konstytucyjne i ustawowe gwarancje praw i wolności

Katalog konstytucyjnych praw i wolności

R18VVwhcgTetm1
Strona tytułowa Ustawy rządowej z 1791 r. 
domena publiczna[online], dostępny w internecie: wikimedia

Katalog praw i wolności potwierdzony został przede wszystkim w rozdziale II Konstytucji RP z 1997 roku. Obejmuje on prawa i wolności osobiste i polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturowe oraz gwarancje dla cudzoziemców przebywających na terytorium naszego kraju. Zdecydowana większość praw i wolności zagwarantowanych w ustawie zasadniczej podlega ograniczeniom.

Prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji RP z 1997 roku

Zasady ogólne

Wolności i prawa osobiste

Wolności i prawa polityczne

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

R19fkTG8s32lO
Konstytucja 3 Maja 1791 roku
Jan Matejko, Konstytucja 3 Maja 1791 roku, 1891, Zamek Królewski w Warszawie, domena publiczna

Zasady ogólne

  • Poszanowanie i ochrona godności człowieka (art. 30).

  • Prawo do wolności (art. 31).

  • Równość wobec prawa (art. 32).

  • Zakaz dyskryminacji (art. 32).

  • Równość praw kobiet i mężczyzn (art. 33).

  • Prawna ochrona mniejszości narodowych (art. 35).

Wolności i prawa osobiste

  • Prawo do życia (art. 38).

  • Zakaz przeprowadzania na człowieku eksperymentów naukowych (art. 39).

  • Zakaz tortur, okrutnego nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania (art. 40).

  • Nietykalność osobista i wolność osobista (art. 41).

  • Prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania karnego (art. 42).

  • Zakaz działania prawa wstecz (art. 42).

  • Zasada domniemania niewinności (art. 42).

  • Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 45).

  • Prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia (art. 47).

  • Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48).

  • Wolność i ochrona tajemnicy komunikowania się (art. 49).

  • Nienaruszalność mieszkania (art. 50).

  • Ochrona danych osobowych (art. 51).

  • Wolność poruszania się po terytorium państwa oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu (art. 52).

  • Wolność opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 52).

  • Zakaz wydalenia obywatela z kraju (art. 52).

  • Prawo powrotu obywatela do kraju (art. 52).

  • Wolność sumienia i religii (art. 53).

  • Wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54).

Wolności i prawa polityczne

  • Wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich (art. 57).

  • Wolność zrzeszania się w partiach politycznych, związkach zawodowych, organizacjach pracodawców, stowarzyszeniach, fundacjach i innych dobrowolnych organizacjach (art. 11, 12, 58, 59).

  • Prawo dostępu obywateli do służby publicznej (art. 60).

  • Prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej i dotyczących osób pełniących funkcje publiczne (art. 61).

  • Prawo obywatela do wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego (art. 62).

  • Prawo obywatela do udziału w referendum (art. 62).

  • Prawo składania petycji, skarg i wniosków w interesie publicznym, własnym lub osoby trzeciej za jej zgodą (art. 63).

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

  • Prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo do dziedziczenia (art. 64).

  • Wolność działalności gospodarczej (art. 65).

  • Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy (art. 65).

  • Obowiązek państwa zwalczania bezrobocia (art. 65).

  • Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 66).

  • Prawo pracownika do wypoczynku (art. 66).

  • Prawo obywatela do zabezpieczenia społecznego (art. 67).

  • Prawo do ochrony zdrowia (art. 68).

  • Prawo osób niepełnosprawnych do pomocy władz publicznych (art. 69).

  • Prawo do nauki (art. 70).

  • Prawo do autonomii szkół wyższych (art. 70).

  • Obowiązek państwa pomocy rodzinie i ochrony macierzyństwa (art. 71).

  • Obowiązek państwa ochrony praw dziecka (art. 72).

  • Wolność twórczości artystycznej (art. 73).

  • Wolność badań naukowych (art. 73).

  • Wolność nauczania (art. 73).

  • Wolność korzystania z dóbr kultury (art. 73).

  • Prawo do ochrony środowiska (art. 74).

  • Obowiązek państwa zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli (art. 75).

  • Obowiązek państwa ochrony konsumentów, użytkowników, najemców (art. 76).

Polecenie 1

W trakcie pracy w grupie opracujcie plan debaty klasowej na temat wybranej wolności lub prawa. Przedstawcie w klasie swoje pomysły i w uzgodnieniu z nauczycielem dokonajcie wyboru jednego z tematów do przeprowadzenia debaty w klasie.

tNQ0HF2Re9_00000066

Środki ochrony praw i wolności

W rozdziale II Konstytucji RP zagwarantowano także środki ochrony praw i wolności.

Konstytucyjne środki ochrony praw i wolności:

  • prawo do wynagrodzenia szkody, w przypadku gdy została ona wyrządzona przez działanie organu władzy publicznej, które było niezgodne z prawem (art. 77)

  • prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (art. 78)

  • prawo wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego (art. 79)

  • prawo do wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie praw i wolności, w przypadku gdy zostały one naruszone przez organy władzy publicznej (art. 80)

  • prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45)

Z postanowień ustawy zasadniczej wynika, że jednostka ma prawo do odszkodowania, jeśli instytucje lub struktury organizacyjne władzy ustawodawczej, wykonawczej bądź sądowniczej (czyli organy władzy publicznej) działały niezgodnie z prawem. Przepis ten obejmuje także zaniechanie, czyli niepodjęcie działania. Zagwarantowana w art. 78 możliwość zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji jest jednym z elementów rzetelnego procesu sądowego i oznacza w praktyce konieczność zapewnienia dwuinstancyjności postępowania.

R1asScWpv6Kza
Siedziba Trybunału Konstytucyjnego
Lukas Plewnia, licencja: CC BY-SA 2.0[online], dostępny w internecie: Flickr

Skarga do Trybunału Konstytucyjnego jest instrumentem ochrony konstytucyjnych praw i wolności jednostki.

Kiedy możemy skorzystać ze skargi do Trybunatu Konstytucyjnego:

  • skargę może wnieść każdy, kogo konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone,

  • przedmiotem skargi musi być ustawa lub inny akt normatywny, który był dla sądu lub organu administracji podstawą do wydania rozstrzygnięcia,

  • przepisy aktu muszą zdaniem skarżącego naruszać konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki,

  • skarga musi być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (tzw. przymus adwokacki),

  • przed wniesieniem skargi skarżący musi wykorzystać wszystkie przysługujące mu sądowe i administracyjne środki zaskarżenia lub środki odwoławcze,

  • skarga musi być złożona w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

tNQ0HF2Re9_0000007D

Ustawowa ochrona praw i wolności

R114Ari7WrfL9
Od 1 stycznia 2012 r. Dziennik Ustaw (oraz Monitor Polski) wydawany jest w formie elektronicznej, z zachowaniem kolejności pozycji w danym roku kalendarzowym. W Dzienniku Ustaw ogłaszane są akty normatywne i inne akty prawne. Dniem ogłoszenia aktu jest dzień jego ogłoszenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego Dziennik Ustaw. Dzień ogłoszenia aktu w postaci elektronicznej umieszczony jest w obrębie nagłówka strony.
domena publiczna

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej stanowi jedyne oficjalne źródło informacji na temat powszechnie obowiązującego w Polsce prawa. Wydawcą periodyku jest Prezes Rady Ministrów. Pierwszy numer ukazał się 1 lutego 1918 roku. Obecnie Dziennik Ustaw (Dz.U.) jest publikowany tylko w wersji elektronicznej.

Uzupełnieniem przepisów konstytucyjnych są ustawy. W wielu miejscach konstytucja odwołuje się do konieczności przyjęcia ustawy, która będzie zawierała bardziej szczegółowe uregulowania. W ustawach zapisane są nie tylko gwarancje praw i wolności, ale też związane z nimi ograniczenia.

tNQ0HF2Re9_0000007O

Zobowiązania międzynarodowe Polski

Jak pamiętamy, Polska jest członkiem licznych organizacji międzynarodowych o charakterze globalnym i regionalnym. Ratyfikowała także wiele umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka. Najważniejsze z nich przyjęte zostały w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz Rady Europy.

RFoCdbDgIVqpb
Statua Wolności nosi oficjalna nazwę "Wolność opromieniająca świat”. Rzeźba przedstawia kobietę w todze, stojącą na pękniętych kajdanach. Na jej głowie spoczywa korona, z której wychodzi 7 promieni. W uniesionej prawej ręce trzyma pochodnię, w lewej – tablicę z wykutą cyframi rzymskimi datą uchwalenia Deklaracji Niepodległości, 4 lipca 1776.
Armelion, domena publiczna[online], dostępny w internecie: pixabay.com

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Nazwa dokumentu

Data ratyfikacji/przystąpienia/akcesji przez Polskę

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, 1948

14 listopada 1950

Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, 1966

5 grudnia 1968

Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, 1966

18 marca 1977

Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, 1966

18 marca 1977

Protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, 1966

7 listopada 1991

Drugi protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci, 1989

24 września 2013

Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości, 1968

14 lutego 1969

Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu, 1973

15 marca 1976

Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, 1979

30 lipca 1980

Protokół dodatkowy do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, 1999

22 grudnia 2003

Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, 1984

26 lipca 1989

Protokół dodatkowy do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, 2002

14 września 2004

Konwencja o prawach dziecka, 1989

7 czerwca 1991

Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne, 2000

7 kwietnia 2005

Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii, 2000

4 lutego 2005

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, 2006

25 września 2012

Konwencja dotycząca statusu uchodźców, 1951

27 września 1991

Konwencja o prawach politycznych kobiet, 1953

11 sierpnia 1954

Konwencja w sprawie zgody na zawarcie małżeństwa, najniższego wieku małżeńskiego i rejestracji małżeństw, 1962

17 grudnia 1962

Konwencja ONZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, 2000

12 listopada 2001

Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, 2000

4 października 2001

Rzymski statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, 1998

9 kwietnia 1999

Konwencja w sprawie niewolnictwa, 1926

17 września 1930

Konwencja o zakazie użycia, składowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu, 1997

27 grudnia 2012

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Konwencja dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych, 1948

25 lutego 1957

Konwencja dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych, 1949

25 lutego 1957

Konwencja dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej, 1930

30 lipca 1958

Konwencja dotycząca zniesienia pracy przymusowej, 1957

30 lipca 1958

Konwencja dotycząca najniższego wieku dopuszczenia do zatrudnienia, 1973

22 marca 1978

Konwencja dotycząca natychmiastowego zniesienia najgorszych form pracy dzieci, 1999

9 sierpnia 2002

Konwencja dotycząca jednakowego wynagrodzenia dla pracujących mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości, 1951

25 października 1954

Konwencja dotycząca polityki zatrudnienia, 1964

24 listopada 1966

Rada Europy

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, 1950

19 stycznia 1993

Protokół nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, 1952

10 października 1994

Protokół nr 6 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, 1983

30 października 2000

Protokół nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, 1984

4 grudnia 2002

Protokół nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, 2002

27 sierpnia 2013

Europejska karta socjalna, 1961

25 czerwca1997

Europejska konwencja o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, 1980

13 listopada 1995

Konwencja o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych, 1981

23 maja 2002

Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, 1987

10 października 1994

Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych, 1992

12 lutego 2009

Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995

20 grudnia 2000

Europejska konwencja o wykonywaniu praw dzieci, 1996

28 listopada 1997

Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, 2005

17 listopada 2008

Ważne!

Warto podkreślić, że niektóre z przyjętych przez Polskę konwencji miały zasadniczy wpływ na kształtowanie standardów praw człowieka. Wśród nich należy wymienić Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Konwencję o zapobieganiu torturom, nieludzkiemu, poniżającemu traktowaniu bądź karaniu czy Konwencję praw dziecka.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Jednak część ważnych międzynarodowych zobowiązań dotyczących praw człowieka nie została przez Polskę przyjęta. Należą do nich:

  • Międzynarodowa konwencja o ochronie praw migrujących pracowników i członków ich rodzin z 18 grudnia 1990 roku;

  • Międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem z 20 grudnia 2006 roku;

  • Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny z 4 kwietnia 1997 roku (podpisana przez Polskę 7 maja 1999 roku, ale dotychczas nieratyfikowana).

Ponadto Polska nie podpisała Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie procedury skargowej z 19 grudnia 2011 roku oraz Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 roku. Oznacza to, że nie istnieje możliwość złożenia do stosownych komitetów Praw Dziecka czy Praw Osób Niepełnosprawnych zawiadomienia o naruszeniu przez państwo polskie praw i wolności zagwarantowanych w tych konwencjach. Warto też przypomnieć, że Polska nie przyjęła Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

tNQ0HF2Re9_000EX003

Kto korzysta z praw i wolności, czyli podmiotowy zakres praw człowieka

Z praw i wolności mogą korzystać trzy grupy podmiotów:

  • obywatele polscy przebywający na terytorium RP,

  • Polonia i Polacy przebywający poza granicami RP,

  • cudzoziemcy przebywający na terytorium naszego państwa.

Ważne!

Pamiętamy już, że fundamentalne prawa i wolności przypisane są do każdej jednostki ludzkiej. Obejmują więc zarówno obywateli, jak i cudzoziemców przebywających na terytorium danego państwa. W Konstytucji RP z 1997 roku prawa te zapisywane są w formułach „każdy ma prawo do…”, „każdy ma wolność…”, „każdemu zapewnia się…”, „nikt nie może być poddany…”.

Niektóre z praw przysługują tylko obywatelom.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Prawa przysługujące tylko obywatelom:

  • zakaz wydalenia obywateli polskich z kraju i zakazania im powrotu do niego

  • prawo dostępu obywateli polskich do służby publicznej

  • prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne

  • prawo wybierania Prezydenta RP, posłów i senatorów oraz przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego

  • prawo udziału w referendum

Musimy także pamiętać, że niektóre przepisy prawne są kierowane do konkretnych grup, np.: kobiet, młodocianych, pracowników, pacjentów, osób niepełnosprawnych, podatników, dzieci i innych.

Ochroną praw i wolności Polonii i Polaków zagranicą zajmują się przede wszystkim polskie placówki konsularne. Zgodnie z art. 36 Konstytucji RP „Podczas pobytu zagranicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej”. Konsulowie sprawują opiekę nad obywatelami, udzielając im pomocy w sprawach prawnych i administracyjnych.

tNQ0HF2Re9_000000DK

Kto chroni prawa i wolności, czyli o podmiotach zobowiązanych do ochrony

R1Dzb4Ak0QlmC11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tNQ0HF2Re9_000000DO

Podsumowanie

Od 1989 roku Polska jest państwem demokratycznym, gwarantującym prawa i wolności. Na straży tych praw zarówno stoją organy władzy ustawodawczej i wykonawczej, organy administracji, organy wymiaru sprawiedliwości i trybunały, jak i wyspecjalizowane organy, takie jak: Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), Rzecznik Praw Dziecka (RPD), Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Najwyższa Izba Kontroli. Działają także instytucje inspekcyjne i organizacje pozarządowe. Mimo licznych instytucji powołanych do ochrony praw człowieka w Polsce, jak w każdym państwie demokratycznym, dochodzi do ich naruszeń. O skali naruszeń świadczy liczba skarg wnoszonych do RPO czy RPD. Dowodem na istnienie wielu naruszeń praw człowieka w naszym kraju jest nie tylko liczba skarg wnoszonych przeciwko Polsce do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC), ale też liczba spraw, które Polska przed nim przegrywa. Do 2013 roku ETPC wydał 1042 orzeczenia w sprawach wniesionych przeciwko Polsce, z czego w 885 orzekł naruszenie co najmniej jednego z praw lub wolności zagwarantowanych w Europejskiej konwencji praw człowieka. Te dane pokazują, że przed Polską jeszcze długa droga, aby w pełni wypełniać standardy ochrony praw człowieka.

Polecenie 2

Wyszukaj w dowolnych źródłach i przygotuj informację na czym polegają: prawo do informacji (w tym ochrona danych osobowych) i prawa obywatela w kontaktach z mediami.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie rozdział II Konstytucji RP. Odszukaj artykuły, w których zobowiązano ustawodawcę do przyjęcia szczegółowych ustaw dotyczących praw i wolności. Sporządź listę tych praw i wolności.

Ćwiczenie 3

Znajdź w rozdziale II Ustawy Zasadniczej RP prawa i wolności, które mogą być ograniczane ze względu na: bezpieczeństwo i porządek publiczny, ochronę środowiska, zdrowie i moralność publiczną, prawa i wolności innych osób.

Ograniczenia

bezpieczeństwo i porządek publiczny

ochrona środowiska

zdrowie i moralność publiczna

ochrona praw i wolności innych osób

nazwa prawa lub wolności

Ćwiczenie 4

Wybierz dowolną instytucję zajmującą się ochroną praw człowieka i opisz jej działalność.

1
Ćwiczenie 5
RhZC6rRf1XUKY1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 6
R1D9h2QKMs03G1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R6QWtNsDf69VH1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Napisz skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich (lub Rzecznika Praw Dziecka) na wybrane naruszenie wolności lub praw człowieka.

Literatura uzupełniająca

Barta J., Fajgielski P., Markiewicz R., Ochrona danych osobowych. Komentarz, Wolters Kluwer, Kraków 2007.
Malinowska I., Ochrona praw i wolności w Polsce, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2009.
Prawa człowieka w systemie prawa krajowego, A. Florczak, B. Bolechów (red.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006.
Rybczyńska J.A., Demczuk A., Ochrona praw człowieka w Polsce po 1989 roku na tle standardów międzynarodowych: wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2012.

Przydatne linki

www.sejm.gov.pl
www.giodo.gov.pl
www.edugiodo.giodo.gov.pl
www.brpd.gov.pl
www.brpo.gov.pl
www.trybunal.gov.pl

tNQ0HF2Re9_000EX004

Projekt edukacyjny: Jak bronić praw człowieka?

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
  1. Cel projektu: Rozwijanie umiejętności rozpoznawania instytucji i inicjatyw społecznych służących obronie praw człowieka; kształtowanie postawy zaangażowania w obronę praw człowieka.

  2. Zadanie: Jak wiecie, przekonanie, że każdemu człowiekowi przysługują określone prawa, nie jest powszechnie respektowane. W licznych państwa i kulturach na świecie nierzadko prawa człowieka nie tylko nie są przestrzegane, lecz nawet nie są uznawane za obowiązujące. Jednak nawet tam, gdzie stały się istotnym elementem prawodawstwa, w praktyce społecznej bywają łamane. Dlatego tak istotne jest funkcjonowanie i aktywność instytucji oraz organizacji, podejmowanie społecznych inicjatyw służących trosce o tych, wobec których te prawa są łamane. Zorganizujcie się w kilkuosobowe grupy a następnie podzielcie między nie obszary naruszania praw człowieka (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne). Następnie, w odniesieniu do wskazanego obszaru, niech poszczególne grupy poszukają informacji o instytucjach, organizacjach oraz inicjatywach społecznych w waszym mieście lub regionie, które zajmują się aktywnie pomocą ludziom, którzy doświadczyli lub są zagrożeni złamaniem tych praw.

  3. Realizacja:

    • praca w grupach,

    • czas trwania: 4 tygodnie,

    • prezentacja (w wybranej formie) na forum klasy.