R6NDuEXnd9fBb1

Ważne daty

V/IV w. p.n.e. – okres, w którym żył i tworzył Antimachos z Kolofonu, poeta i filolof grecki, którego epos Thebais o wyprawie siedmiu przeciw Tebom ceniony był przez Platona

427‑347 p.n.e. – lata życia Platona, słynnego filozofa ateńskiego

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RRhW315EmYsS11

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
j) formy imiesłowów: participium praesentis activi, participium perfecti passivi, participium futuri passivi (gerundivum).

Nauczysz się

konstruować formy gramatyczne imiesłowu przymiotnikowegoImiesłów przymiotnikowyimiesłowu przymiotnikowego czynnego;

wskazywać w tekście łacińskim imiesłowy przymiotnikoweImiesłów przymiotnikowyimiesłowy przymiotnikowe czynne i je tłumaczyć;

wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;

rozpoznawać motyw Platona w sztuce.

Zapoznanie z tekstem łacińskim

RzZT7xWQIhJBk

Raphael, „Szkoła ateńska”, 1511 r., Muzeum Watykańskie, wikipedia.org, domena publiczna

Zapoznaj się z tekstem łacińskim p.t. Platō ūnus est prō centum mīlibus, przedstawiającym anegdotę z udziałem Antymacha i Platona.

Antimachus, poēta clārus, multīs audientibus carmen suum recitābat. Sed carmen longius erat et praeter Platōnem omnēs audientēs poētam legentem relīquērunt. Tum poēta „Recitāre nōn dēsinam, - inquit - ūnus enim Platō mihi est prō centum mīlibus audientium.

Źródło:ma75152aaadccca08_0000000000004Źródło:

Antymachos (gr. Antimachos) z Kolofonu poeta i gramatyk grecki, (ur. ok. 440 p.n.e.); miał być przyjacielem Platona, nieco starszym od filozofa. Napisał obszerny epos mitologiczny Thebais (niezachowany), którego tematem są obie wojny tebańskie, oraz Lyde (również niezachowany), składający się z kilku ksiąg poemat elegijny, w którym pocieszał się po śmierci ukochanej rozpamiętywaniem nieszczęśliwych miłości znanych z mitu i legendy. Antymachos uchodzi za twórcę tzw. uczonej elegii, a tym samym za poprzednika poetów aleksandryjskich, dlatego był bardzo przez nich ceniony.

Prezentacja rzeźby Platon – Dionizos

RqLna9Zr01wwx1

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

ma75152aaadccca08_0000000000004

Zadania

RWVifHUEbpQVa

Ćwiczenie 1

RI7lv3ItXOpf5

Ćwiczenie 2

Wybierz zdanie, które najlepiej podsumowuje sens angdoty o Antimachosie i Platonie:

Platō carmen Antimachī audīre nōn voluit.
Antimachus Platōnem magnō aestimābat.
Antimachus recitāre dēsiit, quia sōlus Platō eum audīre voluit.

W anegdocie na temat Antimachosa i Platona pojawiły się przykłady użycia łacińskiego imiesłowu - participium praesentis āctīvī, czyli imiesłowu przymiotnikowego czynnego, który w języku polskim poznajemy po końcówce
–ący, -ąca, -ące. Innym odpowiednikiem ppa w języku polskim jest imiesłów przysłówkowy zakończony na –ąc.

Oto formy participium praesentis āctīvī dla wszystkich czterech koniugacji:


Koniugacja I	laudāns, laudantis (Gen.) chwaląc(y)
Koniugacja II	monēns, monentis (Gen.) napominając(y)
Koniugacja III	vincēns, vincentis (Gen.) zwyciężając(y)
Koniugacja IV	pūniēns, pūnientis (Gen.) karząc(y)

Participium praesentis activi odmienia się według deklinacji III.

Jeżeli używamy p.p.a. w znaczeniu przymiotnikowym stosujemy typ samogłoskowy, np. sagitta ardenti - rozżarzoną strzałą, w znaczeniu imiesłowowym używamy odmiany typu mieszanego, np. sagitta ardente - płonącą strzałą.

R5JCSPmKXUpK4

Ćwiczenie 3

Utwórz participium praesentis āctīvī od czasowników:

audiō, audīre - ..............
dēsinō, dēsinere - ................
recitō, recitāre - ................
relinquō, relinquere - ....................
videō, vidēre - ............
bibō, bibere - ............

R1PAirnN7J1uR

Ćwiczenie 4

Dopasuj formy participium praesentis āctīvī do rzeczowników tak, by zgadzały się z nimi pod względem liczby, przypadka i rodzaju:

nārrantium, cūrantibus, monentem, legentī, legente, sapientis, laudantia

magistrum
carmina
puellae
medicīs
philosophī
fābulārum
fēminā

RGl74vlP2H2ZB

Ćwiczenie 5

Uzupełnij tekst właściwymi formami participium praesentis āctīvī utworzonymi z czasowników w nawiasach. Używaj tylko małych liter.

Puer ................ ( vigilō, vigilāre)
in lectō ............ (iaceō, iacēre)
gallum ................ (canō, canere) audit.
Gallus ............ (canō, canere)
nōn audītur ā puerō .................. (dormiō, dormīre).
Puer ................ (dormiō, dormīre)
servum .................. (clāmō, clāmāre)
audit, nec ā gallō .............. (canō, canere),
sed ā servō ................ (clāmō, clāmāre) excitātur.
Nōn vōx gallī ................ (canō, canere),
sed vōx servī .................. (clāmō, clāmāre)
puerum .................... (dormiō, dormīre) excitat.
Puerī .................... (vigilō, vigilāre)
gallōs ................ (canō, canere) audiunt.
Gallī ................ (canō, canere)
ā puerīs ........................ (dormiō, dormīre) nōn audiuntur.
Puerī .................... (dormiō, dormīre)
servōs .................. (clāmō, clāmāre) audiunt,
nec ā gallīs .................... (canō, canere),
sed ā servīs ...................... (clāmō, clāmāre) excitantur.
Nōn vōcēs gallōrum .................. (canō, canere),
sed vōcēs servōrum .................... (clāmō, clāmāre)
puerōs .................... (dormiō, dormīre) excitant.
Caput ............ (valeō, valēre)
nōn dolet nec membra ................ (valeō, valēre).
Canis animal ............ (volō, volāre) nōn est;
animālia ................ (volō, volāre) sunt avēs.
Mīlitēs inter pila [#44|#45] (volō, volāre) pugnant.

Polecenie 1

Przetłumacz sentencje łacińskie zawierające participium praesentis āctīvī na język polski.

Nocentem quī dēfendit, sibi crīmen parit.
Incīdis in Scyllam cupiēns vītāre Charybdim.
Tardē venientibus ossa.
Amantēs - āmentēs.
Amantium īrae - amōris integrātiō.

R1BVwZS0Jwi10

REJDYGP7OfJU4

Ćwiczenie 6

RidZZoCrhc0Py

Ćwiczenie 7

Uzupełnij definicję.

Imiesłów ............................ to ............................ forma czasownika, posiadająca formę czynną i bierną; odmieniają się jak przymiotniki.

Słowniki

Słownik pojęć

Elegia

w starożytnej poezji greckiej gatunek wywodzący się z pieśni żałobnej, obejmujący utwory o różnorodnej tematyce i nastroju, ujęte w formę dystychu elegijnego.

Imiesłów przymiotnikowy

Przymiotnikowa forma czasownika, posiadająca formę czynną i bierną; odmieniają się jak przymiotniki.

Tenia

(łac. taenia, gr. tajnia) wstążka z frędzelkami stanowiąca zakończenie przepaski na głowę. Nazwą tą określa się także wstążkę, która łączyła dwa końce honorowych lub biesiadnych wieńców; w ten sposób przytrzymywano je na głowie. Niekiedy taenia oznacza opaskę na głowę, na którą nawijano włosy.

Słownik łacińsko‑polski

R1QjTeewak8LC1

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria dzieł sztuki

R1IYSyyLZJwnp1

Ilustracja przedstawia mozaikę „Akademia Platońska”. Mozaika ukazuje kilku starszych mężczyzn. Pięciu mężczyzn siedzi, a dwóch stoi obok nich. Postaci są odziane w lekkie płótna. Ich twarze sprawiają wrażenie zamyślonych. — „Akademia Platońska”, I w. p.n.e., Pompeje, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna

RAjpDCzZaFDp01

Ilustracja przedstawia malowidło „Szkoła Ateńska” autorstwa Rafaela Santi. Malowidło ukazuje spotkanie wielkich filozofów starożytności. Na głównym planie widoczny jest Platon i Arystoteles. Platon, z podobizną Leonarda da Vinci, wskazuje palcem prawej ręki w niebo, jako na źródło wszystkich inspiracji i idei, w lewej trzyma książkę. Arystoteles wskazuje ziemię, przyrodę, a na lewym udzie ma opartą książkę. Starzec leżący na schodach to Diogenes, postać opierająca się o blok kamienny to Heraklit. Na malowidle pojawiają się także inne postaci ważnych starożytnych filozofów i poetów. Postaci znajdują się w budynku ozdobionym licznymi malowidłami ściennymi i rzeźbami. — Raphael, „Szkoła ateńska”, 1511 r., Muzeum Watykańskie, wikipedia.org, domena publiczna

Ri7hyVClg2RId1

Ilustracja przedstawia wazę „Amphora przedstawiająca poetę”. Na wazie widnieje malowidło postaci. Jest to mężczyzna, ubrany w długi szaty. Postać idzie przed siebie, a w rękach trzyma instrument muzyczny, na którym gra. — „Amphora przedstawiająca poetę”, ok. 490 r. p.n.e., The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, metmuseum.org, CC BY 3.0

R1D1XszWJZBub1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Palton”. Rzeźba ukazuje głowę Platona. Postać ma krótkie, falowane włosy oraz bujny zarost na twarzy. Postać ma lekko otwarte usta, jakby chciała coś powiedzieć. Wzrok Platona skierowany jest na wprost. Rzeźba stanowi ona marmurową kopię portretu Platona wykonanego przez Silaniona. — „Platon”, marmurowa kopia portretu Platona wykonanego przez Silaniona ok. 370 r. p.n.e., Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, domena publiczna

Bibliografia

J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2012.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.

Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.