Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RJhulJ6lkPPCd1

Plemiona germańskie na gruzach Cesarstwa

Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Rządzić czy współpracować? Jak Germanie zmienili Zachód

Upadek Rzymu nie oznaczał zniszczenia wyższej kultury i cywilizacji przez barbarzyńców. Nie musiał też powodować powszechnego odrzucenia norm moralnych, które obowiązywały na Zachodzie w późnej starożytności. Najeźdźcy nie mogli i nie chcieli pogrzebać Rzymu. Ponadto byli mało liczną grupą, by narzucić swoją wizję świata wszystkim obywatelom Imperium. Musieli wybrać: czy chcą z nimi współpracować i tolerować ich, czy też z nimi walczyć. Władcy germańscy byli pragmatyczni: interesowało ich utrzymanie władzy. Stosowali jednak w tym celu różne strategie współżycia z miejscową ludnością. Przyjrzyjmy się, jakie były tego skutki dla każdej ze stron oraz całej Europy.

R13qHnqX51Stt1
Jak Germanie zmienili Zachód
R1X2AHhbwKmWL11
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
tYXo5u98Dk_000EX001

Germanie na ziemiach Cesarstwa

Choć w całej wędrówce ludówtYXo5u98Dk_000tp001wędrówce ludów brały udział plemiona o różnych kulturach, językach i pochodzeniu, jednak to Germanie w największym stopniu zadecydowali o losach Europy. To oni, jako sojusznicy Rzymu, umożliwili Cesarstwu przetrwanie w IV–V wieku. Oni także doprowadzili do gruntownej – politycznej, społecznej i kulturowej – zmiany Zachodu. Zmianę tę uznano za początek kolejnej epoki w dziejach Europy – średniowiecza. Ostatecznym wynikiem działań germańskich wodzów i wojowników V–VI wieku była Europa, w której dziś żyjemy.

tYXo5u98Dk_000tp001
tYXo5u98Dk_000tp002
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Angielski malarz, J.N. Sylvestre, ukazał na swoim obrazie z 1890 roku zachowanie WizygotówtYXo5u98Dk_000tp002Wizygotów w zdobytym Rzymie

R1KpkSFxvzoy0
Zachowanie Wizygotów w zdobytym Rzymie
Joseph-Noël Sylvestre, Zachowanie Wizygotów w zdobytym Rzymie, Musée Paul Valéry, licencja: CC 0
Polecenie 1

Czym różnią się postacie zdobywców i posągowe przedstawienie rzymskiego cesarza? Dlaczego Wizygoci oplątują posąg sznurem?

R11WJNCV36fxh1
Ćwiczenie 1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Weź pod uwagę uzyskane informacje i przyjrzyj się uważnie ilustracji. Zwróć uwagę na sposób, w jaki przedstawiono wygląd i zachowanie Wizygotów.

RbbjsdLpNQbQ11
Ćwiczenie 2
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Przypomnij sobie z lekcji o schyłku starożytności, czy symboliczne znaczenie upadku Rzymu jest wciąż podobnie odczytywane we współczesnym świecie.

Rzymianie różnie postrzegali Germanów. Dla jednych byli nieustraszonymi, dzikimi wojownikami. To w obawie przed nimi zbudowano mur nad Renem, by zapobiec łupieżczym atakom w głąb Galii. Dla innych byli szlachetnymi dzikusami. Ich surowe obyczaje miały przypominać Rzymianom, jak bardzo oni sami oddalili się od cnót przodków. Oba uczucia, lęk i fascynacja, widoczne są w polityce cesarzy wobec Germanów, z których tworzono najlepsze oddziały cesarskie. To ich wodzowie byli najważniejszymi dowódcami wojsk rzymskich. Ale też to ich nienawidzili Rzymianie, zazdroszcząc im przywilejów i gardząc ich zwyczajami.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Germanie w służbie Rzymu zachowywali swoje zwyczaje i tradycje. Powoli przyjmowali również elementy kultury łacińskiej. Przedstawienie nagrobne germańskiego wojownika Reburrusa w służbie Cesarstwa jest tego świetnym przykładem.

RaHvh4bZV694j1
Ćwiczenie 3
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1bSYOKxAc0z71
Stela nagrobna germańskiego wojownika
Ad Meskens, licencja: CC BY-SA 3.0
R1OoDFswEA0zQ1
Ćwiczenie 4
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1dWRs6ZnJ3Io1
Pomnik nagrobny wojownika rzymskiego
MrPanyGoff, licencja: CC BY-SA 3.0

Sentencje informujące o osobach zmarłych zostały spisane w obu tych przypadkach, po łacinie.

Ćwiczenie 5
R19jEFTbpMS3z1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Germanie nigdy nie tworzyli politycznej jedności. Ba! – plemiona nie były zwartymi społecznościami, jakimi dziś są narody. Były to luźne związki mniejszych wspólnot, rodów i rodzin. Zmieniła to dopiero wielka wędrówka ludów. Konieczność współpracy wojskowej wzmacniała więzi między poszczególnymi grupami tworzącymi plemię. W tym samym czasie wzrosło również znaczenie królów, których honorowe przywództwo uznawali wszyscy członkowie plemienia. Początkowo królów wybierali wojownicy. Z upływem czasu władzę można było odziedziczyć. Członków rodziny królewskiej zaczęto uważać za posiadających szczególną, nadprzyrodzoną moc (tzw. charyzmętYXo5u98Dk_000tp003charyzmę).

Wybór króla Germanów, XIX‑wieczna interpretacja W XIX wieku Niemcy postrzegali wczesnośredniowiecznych Germanów jako swoich bezpośrednich przodków. Ich dzieje miały być źródłem dumy narodowej. Współcześni Niemcy szukali wszystkiego, co łączyło ich z wielkimi poprzednikami. Na rycinie z 1852 roku, przedstawiającej wyobrażenie o wyborze germańskiego króla, zawarto tęsknotę za udziałem wszystkich wolnych ludzi w wyborze władcy. Było to ważne, zwłaszcza po 1848 roku, w czasach wprowadzania w Niemczech głosowań na posłów do parlamentów poszczególnych państw niemieckich.

R10pdut09IJzT
Wybór króla Germanów, XIX-wieczna interpretacja
Wybór króla Germanów, XIX-wieczna interpretacja, licencja: CC 0

Kapsuła czasu

Zmieniała się także kultura Germanów. Pod wpływem kontaktów z Cesarstwem część z nich przyjęła chrześcijaństwo. Stało się to w IV wieku, gdy wśród chrześcijan dominowało nauczanie tak zwanych ariantYXo5u98Dk_000tp004arian. Na skutek tego zdecydowana większość Germanów – chrześcijan wkraczających w IV–V wieku w granice Cesarstwa – była arianami. A tych prawowierni chrześcijanie postrzegali wówczas jako schizmatyków, odszczepieńców od prawdziwego Kościoła. Religia, która mogła łączyć, zaczęła dzielić przybyszów i lokalną ludność. Odmienna była też kultura materialna Germanów i Rzymian. Ci pierwsi, choć czasami przejmowali technikę wyrobu ozdób oraz narzędzi, zdobili je zgodnie z własnymi tradycjami. W przypadku rzeczy osobistych, w tym biżuterii, przez wieki trzymali się własnych, tradycyjnych wzorów.

tYXo5u98Dk_000tp003
tYXo5u98Dk_000tp004
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Tak, jak w przypadku cesarzy, podatki od obywateli rzymskich były bardzo ważnym źródłem dochodów królów germańskich. Zamożność obywateli żyjących pod panowaniem nowych germańskich władców gwarantowała stały dopływ pieniądza. Władca, rozdając je, mógł nie tylko zjednać sobie własnych wojowników, ale też przekonać sąsiadów o swojej potędze. Nie oznacza to jednak, że wszyscy korzystali z tej możliwości. Jak zobaczymy, Germanie na różne sposoby układali sobie życie w otoczeniu obywateli rzymskich. A eksperymentować można było w szerokim zakresie, wpływy polityczne i osadnictwo germańskie objęły bowiem niemal całą zachodnią część Imperium.

Świat się zmienia... Nowe państwa

Polecenie 4

Spójrz na zasięg geograficzny germańskich państw powstałych w V–VII wieku. Czy któreś od początku zdecydowanie dominowało wielkością nad pozostałymi?

tYXo5u98Dk_000EX005

Ostrogoci w Italii

Wiele lat przed rokiem 476, gdy miejsce zdetronizowanego Romulusa Augustulusa zajął król Odoaker, germańscy wodzowie odgrywali decydującą rolę w polityce Rzymu. Oficjalnie jednak władcami pozostawali cesarze. Odoaker zostawszy królem Italii podjął decyzję o usunięciu cesarza z Rzymu. Oznaczało to, że Germanin może sam sprawować władzę nad stolicą Cesarstwa. Dla władców bizantyńskich była to niebezpieczna sytuacja. Odoaker chciał jednak uniknąć wojny z cesarzem Wschodu. Wystąpił więc z prośbą o uznanie go za rządzącego Zachodem w imieniu cesarza wschodniorzymskiego. Ten jednak nie ufał Odoakerowi i porozumiał się z Teodorykiem, przywódcą Ostrogotów.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Germańska (względna) jedność kultury

R1Qiqq0LmL3rb
Biżuteria ostrogocka
Sailko, licencja: CC BY-SA 3.0

Ostrogotami nazywamy Germanów zamieszkujących w V wieku Półwysep Bałkański po opiszczeniu go przez Wizygotów. Choć uważali się oni za Gotów, to początkowo niewiele mieli z nimi wspólnego. Idea „gockości” jednoczyła po prostu różne grupy Germanów na Bałkanach.

Porównaj biżuterię ostrogocką z VI wieku z biżuterią wizygocką.

R1d9khKwfXgpS1
Ćwiczenie 7
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ich król, TeodoryktYXo5u98Dk_000tp005Teodoryk, zgodził się wyruszyć wraz ze swoim ludem do Italii, by obalić rządy Odoakera. W latach 488–493 Teodoryk zajął całą Italię, ale nie zamierzał oddać władzy cesarzowi Konstantynopola. Przeciwnie, otrzymał od niego niemal pełnię praw rzymskiego cesarza na Zachodzie i tytuł augusta (augustus z łaciny – dostojny, boski). Teodoryk zorganizował państwo, w którym grupą wyraźnie uprzywilejowaną i oddzieloną od dawnych obywateli rzymskich stali się Ostrogoci. Każda z tych społeczności miała własne odrębne prawo. Ariańscy Germanie pozostali też przy swoich przekonaniach religijnych, tolerując ortodoksyjne chrześcijaństwo rzymskich poddanych.

R1ONud2bdDfhg11
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
RVhxqwiz60Xow1
Zachowane szczątki realnego pałacu
O.Mustafin, Zachowane szczątki realnego pałacu, licencja: CC 0

Przyjrzyj się uważnie zachowanemu fragmentowi pałacu Teodoryka Wielkiego w Rawennie, oraz jego plastycznemu, wykonanemu za życia władcy, przedstawieniu na ścianie katedry w tym mieście.

Wskaż właściwe dokończenia zdań:

RRr0Y1oyHMlEP1
Ćwiczenie 8
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RLMBdr0s3eBpJ1
Ćwiczenie 9
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Z biegiem czasu, zwłaszcza wśród elit, wyraźniejsze stawały się przejawy łączenia obu tradycji kulturowych. Otoczenie króla w większym niż dotąd stopniu przejmowało rzymskie obyczaje. Teodoryk zezwalał członkom elit rzymskich na wejście do grona uprzywilejowanych w swoim państwie. Starał się, by jego stolica, Rawenna, nie różniła się od siedzib cesarzy rzymskich.
Wywołało to sprzeciw wojska germańskiego odrzucającego możliwość współpracy z Rzymianami. Podziały i konflikty wewnątrz Ostrogotów, ale także spory tych ostatnich z elitami rzymskimi, ułatwiły zadanie Bizantyńczykom. Odzyskali oni kontrolę nad Italią w wyniku dwudziestoletniej wojny (535–555).

Upamiętnienie germańskiego władcy

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
R1G1eWhBgIzsM1
Mauzoleum Teodoryka
Lanfranch, licencja: CC BY-SA 3.0
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Pod koniec panowania Teodoryka narastała niechęć Ostrogotów do Rzymian.

Polecenie 5

Porównaj architekturę mauzoleum Teodoryka z klasycznymi grobowcami antycznych Rzymian.

R1e2CCpUWVgpD1
Ćwiczenie 10
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tYXo5u98Dk_000EX006

Wizygoci w Galii i na Półwyspie Iberyjskim

Goci w 1. połowie V wieku na południu Galii stworzyli własne państwo ze stolicą w Tuluzie. Lojalnie wspierając legalne władze Rzymu, rozszerzyli swoje wpływy na część Półwyspu Iberyjskiego. Usunęli wówczas z niego wrogich Rzymianom Wandalów i podporządkowali sobie lokalną ludność. Ramię w ramię z Rzymianami walczyli przeciw Hunom. Sytuacja zmieniła się radykalnie w 2. połowie V wieku. Słabi władcy Rzymu utracili resztki autorytetu w oczach władców Wizygotów. Jeden z nich opanował Galię po Rodan i Loarę, zajął też niemal cały Półwysep Iberyjski. Ani on, ani jego następcy nie uznawali władzy cesarzy.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
RR1vcX8wWNM1b11
Ćwiczenie 11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Symbole władzy

RoEqbzqNDsojr
Solid cesarza Petroniusza Maksymusa, 455 r.
Classical Numismatic Group, licencja: CC BY-SA 3.0
RhFUn3ex8k9aH
Solid wizygocki, 425–430
Classical Numismatic Group, Solid wizygocki, 425–430, licencja: CC BY-SA 2.5

Widoczne na ilustracji monety były bite w V wieku. Pierwsza powstała na zlecenie cesarza Petroniusza Maksymusa, druga – na polecenie nieznanego króla wizygockiego w Galii. Litery na otoku monety wskazują, że miała ona przedstawiać cesarza, w którego imieniu wybijał ją nieznany władca germański.

Polecenie 6

Jak myślisz, jaki efekt chciał osiągnąć władca germański, ozdabiając swoją monetę rzymskimi symbolami?

Początkowo królowie wizygoccy nie starali się współpracować z lokalną, rzymską ludnością na szerszą skalę. Zachowywali odrębność swojego plemienia od Rzymian. Sytuacja zmieniła się, gdy na początku VI wieku Frankowie, poszerzając granice swojego państwa w Galii, pokonali Wizygotów. Gdyby nie interwencja Teodoryka WielkiegotYXo5u98Dk_000tp005Teodoryka Wielkiego, króla Ostrogotów, państwo wizygockie zostałoby wówczas zniszczone. Ziemie w środkowej części Galii zajęli Frankowie, a Prowansję (na południu prowincji) – Ostrogoci. Od tego momentu władcy wizygoccy podjęli starania o zacieśnienie współpracy ze swoimi rzymskimi poddanymi. Ariańscy Wizygoci unikali prześladowania Kościoła ortodoksyjnego. Ostatecznie król RekkaredtYXo5u98Dk_000tp006Rekkared w latach 587–589 doprowadził do uznania za oficjalne nauczanie Kościoła ortodoksyjnego i porzucenia nauki Ariusza.

tYXo5u98Dk_000tp005
tYXo5u98Dk_000tp006
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Źródło reform Kościoła

Król Rekkared wyrzekł się ariańskiej wiary przodków już w 587 roku. Jednak dopiero na synodzie w Toledo w 589 roku oficjalnie ogłoszono przyjęcie nauczania ortodoksyjnego przez cały Kościół w jego państwie. Ilustracja wykonana w X‑wiecznej Hiszpanii przedstawia wizję tego wydarzenia.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
RtUBduoCiv4UM1
Król Rekkared wyrzekł się ariańskiej wiary przodków
Palacio del Senado de España , licencja: CC 0
RSrgak5eNnQA81
Ćwiczenie 12
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7

Jak sądzisz, czy po zamianie króla na prezydenta lub premiera tak mogłaby wyglądać reforma Kościoła w dzisiejszej Europie?

Z kolei w połowie VII wieku król RecceswinttYXo5u98Dk_000tp007Recceswint wydał nowy kodeks praw (654), który miał obowiązywać wszystkich poddanych w równym stopniu. Otwierało to przed władcami wizygockimi możliwość zbudowania silnego państwa opartego na spójnej społeczności poddanych, identyfikujących się z jedną – rzymsko‑wizygocką – tradycją. Proces ten był jednak zapoczątkowany dopiero, gdy w pierwszych latach VIII wieku rozpoczęła się inwazja arabska. Przypadła ona na okres osłabienia władzy centralnej. Królowie nie mogli zmobilizować odpowiednich sił do obrony swojej władzy. Około 716 roku armia muzułmańska położyła kres istnieniu państwa Wizygotów.

tYXo5u98Dk_000tp007
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Gest pobożności, gest władzy

R1E7WuoDyTPph
Wotywna korona Recceswinta
Manuel Parada López de Corselas., licencja: CC 0

Widoczna na obrazie korona wotywna, wykonana na polecenie króla Recceswinta, prawdopodobnie nigdy nie była przeznaczona do noszenia przez władcę. Przypominała kształtem prawdziwe insygnium władzy królów wizygockich. Ale miała służyć przede wszystkim do celów religijnych i propagandowych. Była zbyt mała, by mogła zdobić czyjąś głowę. Miała natomiast specjalne łańcuchy, którymi podwieszano ją do sufitu kościoła, przed ołtarzem lub nad nim.

RXSmz4eH8CIdX1
Ćwiczenie 13
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

Jak sądzisz, czy napis ten skierowany był do odbiorcy daru – Boga, czy do oglądających koronę poddanych? Uzasadnij swoją opinię.

tYXo5u98Dk_000EX00A

Wandalowie w Hiszpanii i Afryce

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Wandalowie przybyli do Afryki ze Skandynawii. Zajęło im to prawie 800 lat. Nie była to jednak podróż nieprzerwana. Osiedlali w jednym miejscu, by opuścić je później w poszukiwaniu lepszych terenów osadniczych.

Pierwsze państwo Wandalów na terenie Cesarstwa powstało w początkach V wieku na Półwyspie Iberyjskim. Jednak prawdziwy rozkwit zapewnił im dopiero podbój rzymskiej wówczas Afryki Północnej (429–439). W 2. połowie V wieku Wandalowie utracili swoje posiadłości w Hiszpanii na rzecz Wizygotów, ale sami zajęli Korsykę, Sardynię i Sycylię. Miarą ich siły było zajęcie i doszczętne splądrowanie Rzymu w 455 roku. Ostatecznie ich państwo zostało uznane przez władców Rzymu i Konstantynopola. W ten sposób cesarze gwarantowali sobie dostawy afrykańskiego zboża, bez którego nie byli w stanie wyżywić poddanych.

Kapsuła czasu

Wandalowie widziani okiem XIX‑wiecznego Europejczyka

R186GOBc611QL1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Dzisiejsze znaczenie słowa „wandal” – chuligan, niszczący bez celu czyjeś mienie – jest ściśle związane z nazwą germańskiego plemienia. Po złupieniu Rzymu w 455 roku Wandalowie dla Rzymian stali się synonimem bezwzględnych i niecywilizowanych rabusiów.

Polecenie 9

Spójrz na XIX‑wieczną angielską grafikę przedstawiającą działalność Wandalów na terenie Cesarstwa. Została ona przygotowana z myślą o dzieciach i młodzieży, by ułatwić im wyobrażenie sobie dziejów Rzymu. Ten i podobne mu obrazy kształtowały wyobraźnię Europejczyków od wczesnego dzieciństwa. Czy potrafisz wskazać związek pomiędzy treścią liczącego sobie ponad 100 lat przedstawienia, a dzisiejszym określeniem „wandalizm”?

Królowie Wandalów konsekwentnie stosowali zasadę rozdziału ludności germańskiej i rzymskiej. Rzymianie stali się obywatelami drugiej kategorii. Wandalowie mieszkali wyłącznie w warownych obozach, usytuowanych w miejscach strategicznych. Jakiekolwiek próby zawierania małżeństw mieszanych były karane, podobnie jak odstępstwa Germanów od rodzimej tradycji. Taka polityka osłabiała spójność wewnętrzną ich państwa. W rezultacie przeprowadzona przez wojska bizantyńskie inwazja na Afrykę w 1. połowie VI wieku zakończyła się bardzo szybkim zwycięstwem nad Germanami. Większość z nich wysiedlono na wschód, w głąb Cesarstwa. Na krótką chwilę w Afryce znów przywrócono pax Romana, czyli „pokój rzymski”.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Polecenie 10

Czy oba stroje bardzo różnią się od siebie? O jakim sposobie podejścia do rzymskiej kultury świadczy ubiór Wandalów zamieszkujących Afrykę?

Germańska Brytania

Brytania była sprawą szczególną w dziejach Cesarstwa. Wyspa nigdy nie została w całości podbita przez Rzymian. Południowa i środkowa Brytania, poddane wpływom kulturowym Rzymu, były przedzielone murem od wojowniczych i niezależnych Piktów, barbarzyńców z północy. Ich najazdów, podobnie jak łupieżczych wypraw celtyckich mieszkańców Walii i Kornwalii, obawiali się zromanizowani BrytowietYXo5u98Dk_000tp008Brytowie. Między 406 a 410 rokiem ostatnie legiony rzymskie, mające bronić mieszkańców, opuściły Brytanię. Brytowie zostali pozbawieni ochrony. Choć udało im się utrzymać struktury administracyjne i specyficzną, ukształtowaną pod wpływem rzymskim, kulturę, sami nie byli w stanie stawić czoła Piktom z północy ani Celtom (mówiącym językiem gaelickim) z Irlandii i zachodniej Szkocji.

Według przekazywanej od wczesnego średniowiecza tradycji, Brytowie wezwali wówczas na pomoc pokrewne plemiona, Germanów z kontynentu. Zaproszenie przyjęły trzy plemiona: Sasi, Anglowie i Jutowie. Dziś jednak przeważają opinie, że przybycie Germanów na wyspę było jeszcze jednym przejawem ich ekspansji na terytorium Cesarstwa. Sasi osiedlili się w większej liczbie w południowej części wyspy (stąd nazwy królestw, a dzisiaj hrabstw – Sussex, Wessex). Anglowie zajęli głównie środkowe i północne krańce Brytanii. W toku zażartych walk powstało kilkanaście drobnych królestw. Ich królowie walczyli o zwierzchnictwo nad sąsiadami, nie zwracając uwagi na przynależność plemienną mieszkańców. W ciągu VI–VII wieku walki doprowadziły do wykształcenia się kilku większych królestw.

Przybysze z kontynentu charakteryzowali się kulturą całkowicie odmienną od kultury zromanizowanych Brytów. Zwłaszcza, że ci ostatni byli chrześcijanami, a Germanie poganami. Anglowie, Sasi i Jutowie nie dążyli do współpracy z Kościołem. W niewielkim stopniu korzystali także z dotychczasowej, odziedziczonej po okresie rzymskim, administracji. Swoją władzę opierali na instytucjach germańskich z okresu plemiennego, a więc wojownikach i królu.

tYXo5u98Dk_000tp008

Na galerii zestawiono kartę zawierającą tekst starogermańskiego poematu Beowulf, spisany w języku anglosaskim w VI–VII wieku, oraz szkatułę anglosaską z VIII wieku z napisami w tym samym języku.

Polecenie 11

Powiedz, czy w obu przypadkach twórcy użyli tego samego alfabetu.
Czy był on (lub one) taki sam jak alfabet łaciński, używany powszechnie w Cesarstwie Rzymskim? Jak sądzisz, dlaczego akurat na wyspie stosunkowo często korzystano z własnego alfabetu, przypominającego skandynawskie runy - alfabetu używanego do zapisu przez ludy germańskie?

RkJhNOD2vrDOr1
Odczyt tekstu Beowulfa w języku anglosaskim Źródło: Gott wisst, Odczyt tekstu Beowulfa w języku anglosaskim, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 12

Wysłuchaj początku poematu Beowulf odczytywanego w języku anglosaskim. Tym samym, w którym spisano przedstawioną wyżej kartę z tekstem poematu. Powiedz, jaki współczesny język (lub języki) przypomina Ci ten fragment? Czy język anglosaski był zbliżony do współczesnego nam angielskiego?

R7PZ3aWHzfISh1
Ćwiczenie 14
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Frankowie w Galii

Początkowo Frankowie to były różne grupy etniczne zamieszkujące prawy brzeg dolnego biegu Renu. Utrzymywali się oni zarówno z rolnictwa, łupienia sąsiednich, rzymskich ziem, jak i piractwa. Już w 2. połowie IV wieku, gdy załamywała się zdolność Cesarstwa do obrony, sami Rzymianie poprosili wojowniczych Franków o osiedlenie się na lewym brzegu Renu. W zamian za możliwość zamieszkania na terytorium dzisiejszej Belgii Frankowie zobowiązali się do ochrony granicy Imperium. Wywiązywali się z tych zobowiązań wzorowo. A przy okazji powiększyli zasięg swoich wpływów o tereny sięgające rzeki Sommy. W połowie V wieku Galia utraciła łączność z Rzymem. Jednak Frankowie nadal wspierali EgidiuszatYXo5u98Dk_000tp009Egidiusza, wodza legionów walczącego w imieniu cesarza. Dopiero gdy zmarł, a jego syn SyagriusztYXo5u98Dk_000tp00ASyagriusz został okrzyknięty przez legionistów królem, podtrzymywanie sojuszu z Rzymem straciło sens. To król Franków, Childeryk ItYXo5u98Dk_000tp00BChilderyk I, a nie cesarz, był traktowany przez mieszkańców Galii jako władca gwarantujący stabilizację. Jego syn, ChlodwigtYXo5u98Dk_000tp00CChlodwig, pokonał ostatecznie Syagriusza (487 r.) i ustanowił granicę państwa Franków na Loarze.

tYXo5u98Dk_000tp009
tYXo5u98Dk_000tp00A
tYXo5u98Dk_000tp00B
tYXo5u98Dk_000tp00C
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}
R1YXTaPNQuQIP
Złoty solid frankijski z V w. z przedstawieniem cesarza Anastazjusza
licencja: CC 0

Po pokonaniu Wizygotów Chlodwig otrzymał od cesarza bizantyńskiego Anastazjusza I zaszczytny tytuł konsula. Królowie Franków, także Chlodwig, bili monety w imieniu cesarzy bizantyńskich (na ilustracji złoty solid frankijski z V wieku z przedstawieniem cesarza Anastazjusza).

Polecenie 13

Jak sądzisz, czy Chlodwig rzeczywiście uznawał zwierzchność polityczną cesarza? Jeśli nie, to dlaczego on i inni królowie bili takie monety? Formułując odpowiedź, weź pod uwagę sposób, w jaki królowie Franków chcieli ułożyć swoje stosunki z Rzymianami zamieszkującymi ich królestwo.

Frankowie, w przeciwieństwie do Wandalów i Gotów, wkraczając na ziemie Cesarstwa, byli poganami. Nie prześladowali chrześcijan z powodów religijnych. Od początku zabiegali o bliską współpracę z rzymskimi elitami. Te z kolei widziały we władcach frankijskich z dynastii MerowingówtYXo5u98Dk_000tp00DMerowingów opiekunów i sprawiedliwych władców. Władcy frankijscy świadomie dążyli do zjednoczenia społeczeństwa. Z biegiem czasu tak zwani GalorzymianietYXo5u98Dk_000tp00EGalorzymianie uznali się za dumnych z przynależności do tego ludu Franków. Ale i Frankowie, którzy osiedlili się na zachód od Renu szybko przejęli kulturę i język Galorzymian. Przełomowym wydarzeniem było przyjęcie chrztu przez Chlodwiga. W tradycji przyjęło się wskazywać dla tego wydarzenia datę 496, choć nie jest ona pewna. Najistotniejsze jest to, że od tego momentu, przy wszystkich różnicach kulturowych między Frankami i Galorzymianami, nic nie stało na przeszkodzie mieszaniu się obu społeczności.

tYXo5u98Dk_000tp00D
tYXo5u98Dk_000tp00E
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}
R1G3TeqiSYOKs11
Ćwiczenie 15
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R3MODT7l8Ze8N1
Ćwiczenie 16
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 14

Spójrz raz jeszcze na scenę chrztu króla Franków i powiedz, dlaczego takie przedstawienie pojawiło się we Francji akurat w IX wieku, w momencie słabości władzy królewskiej.

Władcy merowińscy nie bali się korzystać z potencjału wojskowego galorzymskich poddanych. Tymczasem uzbrajania Rzymian unikali wszyscy wodzowie nowych państw. Dzięki temu Chlodwig miał stałą przewagę militarną nad swoimi konkurentami. W rezultacie on i jego następcy pokonali swoich germańskich przeciwników. W połowie VI wieku państwo Franków nie miało już sobie równych na Zachodzie. Chlodwig zbudował państwo, które było przykładem sukcesu w stabilizowaniu sytuacji politycznej na Zachodzie. Zamiast dominacji nad podbitymi Frankowie zaproponowali Galorzymianom udział we władzy. Zamiast budować dwa systemy prawa, stopniowo obejmowali wszystkich poddanych jednym, frankijskim prawem. Zamiast walczyć z religią, opowiedzieli się za ścisłą współpracą z biskupami ortodoksyjnego Kościoła. Na koniec zamiast konfliktu władcy merowińscy wybrali współpracę. I w ten sposób zbudowali najpotężniejsze państwo germańskie na Zachodzie.

tYXo5u98Dk_000EX00F

Zamiast podsumowania

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
RAVtDLcLCbVt1
Wizygockie fibule w kształcie orłów
Walters Art Museum, Walters Art Museum, licencja: CC BY-SA 3.0

Powstałe w VI wieku na terenie hiszpańskiego państwa Wizygotów spinki do ubrań mają kształt orłów. Germanie przywiązywali wielką wagę do symbolicznego znaczenia tego ptaka – króla przestworzy.

R1Siw82Usf1171
Ćwiczenie 17
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Spinki wykonane zostały z zastosowaniem techniki emalii komórkowej (kolorowa masa i szlachetne kamienie wypełniały drobne komórki zrobione ze szlachetnego metalu), zaczerpniętej od rzymskich jubilerów.

R13wSzsa0YzOJ1
Ćwiczenie 18
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 15

Fibule w tym kształcie powstały w wyniku wymieszania się różnych kultur. Czy można powiedzieć, że Germanie zniszczyli kulturę antycznego Rzymu? Uzasadnij odpowiedź.

Ciekawostka

Sgraffito – technika zdobienia ścian polegająca na usuwaniu (zdrapywaniu) kolejnych warstw różnokolorowego tynku lub farby w celu odsłonięcia położonych głębiej kolorowych płaszczyzn

Graffiti – technika malarska polegająca na nakładaniu za pomocą farby krótkich tekstów lub prostych obrazów bezpośrednio na ściany.

Mozaika – technika zdobienia (podłóg, ścian, sufitów) polegająca na komponowaniu obrazów przez zestawienie ze sobą i trwałe osadzanie kolorowych kamieni, ale także fragmentów szkła lub ceramiki.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
RIt9j1uEM9HYF11
Ćwiczenie 19
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Dzięki temu spotkaniu z historią uzyskałem lub rozwinąłem:

  • umiejętność:

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
  • wiedzę:

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
  • zrozumienie:

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.