Pod wpływem impresjonistów – przedfowistyczne realizacje Matisse’a
Ważne daty
31.12.1869 – narodziny Henriego Matisse’a w Le Cateau‑Cambrésis (Francja)
1894‑1895 – powstanie obrazu Czytająca kobieta
1896 – spotkanie z Johnem Peterem Russelem i inspiracja impresjonizmem w twórczości Matisse’a
1898– powstanie obrazu Wazon ze słonecznikami
1899 – powstanie obrazu Studium nagiej kobiety
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
rozróżniać cechy stylistyczne malarstwa Henriego Matisse’a z okresu przedfowistycznego;
opisywać tematykę dzieł;
analizować formalnie działa;
charakteryzować cechy twórczości artystycznej.
Początki twórczości Matise'a
Henri Matisse urodził się w 1869 roku w Le Cateau‑Cambrésis na północnym wschodzie Francji. Jego przygoda z malarstwem zaczęła się w 1889 roku, gdy w wyniku choroby zmuszony był przebywać w domu. Dwa lata później udał się do Paryża aby studiować malarstwo. Podążał tradycyjną, dziewiętnastowieczną ścieżką akademicką: najpierw trafił do prywatnej Académie Julian, a od 1892 roku studiował w prestiżowej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych pod okiem symbolisty Gustave’a Moreau. Nauczyciel ten nakłaniał swoich uczniów do głębokich przemyśleń nad dziełami, do korzystania z wyobraźni nawet kosztem wirtuozerii technicznej.
Wczesne obrazy Matisse’a, które wystawiał od 1895 roku, były bardzo tradycyjne, zakorzenione w suchej, akademickiej manierze, objawiającej się zwłaszcza w rysunku. Tworzył głównie martwe natury i pejzaże inspirowane sztuką Jeana Chardina, Nicolasa Poussina i innych klasyków malarstwa. Do wczesnych dzieł należy obraz Czytająca kobieta, przedstawiający ustawioną tyłem do widza, ubraną na czarno kobietę zanurzoną w lekturze.
1. Płótno charakteryzuje się spokojną, zrównoważoną kompozycją. Utrzymane jest w ziemistej kolorystyce, przełamanej jedynie przez butelkową zieleń wazonu stojącego na komodzie oraz świetliste akcenty żółtego.
1.
Kompozycja i sposób malowania nawiązują do tradycyjnego sposobu kształtowania martwych natur przez twórców niderlandzkich w XVII wieku.
2.
Inspirację sztuką Niderlandów zdradza także wzmiankowany w tytule holenderski gin.
3.
Matisse znakomicie oddał światło, w różny sposób odbijające się w białym obrusie, rączce noża, wypełnionej alkoholem szklance oraz cytrynach.
4.
Spokojna kompozycja zdynamizowana jest przez wyraźnie odcinający się z ciemnego tła diagonalnie ułożony nóż.
Latem 1896 roku Matisse udał się na wyspę Belle‑Île u wybrzeży Bretanii. Spotkał tam australijskiego malarza Johna Petera Russela, który zaznajomił go z impresjonizmem. Przez dwa kolejne lata Matisse pracował pod okiem Russsela, co doprowadziło do porzucenia ziemistych kolorów na rzecz jaśniejszej i bardziej intensywnej palety barwnej. Doskonałym przykładem jest pejzaż Domy w Kervilahouen na Belle‑Île. Pod wpływem inspiracji impresjonizmem Matisse zrezygnował z perspektywy linearnej: głębia kształtowana jest jedynie za pomocą barwy. Farby nakładane są małymi porcjami obok siebie, nieraz w kontrastujących zestawieniach.
Tematyka dzieł artysty
W kolejnych latach Matisse odkrywał inne aktualne nurty artystyczne oraz dzieła wybitnych malarzy, a wpływy te oddziaływały na jego sztukę. Powstała wówczas cała seria martwych natur. Aranżując na płótnie przedmioty codziennego użytku, artysta odwoływał się do doświadczeń swoich poprzedników, szukając przy tym swojego własnego stylu. Eksperymentował ze sposobem nakładania farby, ukazywaniem światła oraz kompozycją. Stopniowo coraz większe znaczenie zyskiwał w jego dziełach kolor.
Obrazem Francuza, który w owym czasie zapewnił mu pewien rozgłos był Stół obiadowy z 1897 roku. Dzieło przedstawia ustawiony po przekątnej od prawego dolnego narożnika kompozycji, syto zastawiony stół. Stojąca przy nim służąca, ubrana w ciemnoczerwoną bluzkę oraz kontrastujące z nią, białe czepek i fartuch, poprawia ułożenie kwiatów w wazonie. Malowidło charakteryzuje się migotliwością spowodowaną przez światło odbijające się w elementach zastawy stołowej i butelkach oraz kieliszkach ustawionych na białym obrusie. Intensywność barw przedstawionych przedmiotów jest stonowana, podporządkowuje się oświetleniu, co współgra ze statycznością dzieła. Zwracano uwagę na podobieństwa do twórczości Pierre’a‑Auguste’a Renoira oraz tradycyjny, klasyczny sposób zakomponowania płótna.
Dalsze eksperymenty i różne kierunki inspiracji
Podczas pobytu na Korsyce w 1898 roku Matisse wykonał ponad 50 pejzaży inspirowanych impresjonizmem, postimpresjonizmem oraz malarstwem Josepha Mallorda Williama Turnera, które poznał odwiedzając Londyn. Francuski artysta zachwycił się południowym słońcem i jego wpływem na kolorystykę. Korsykański krajobraz oddziałuje na widza spokojną, uporządkowana kompozycją. Wypełniony jest całą gamą różów, błękitów i fioletów, nakładanych grubymi, impastowymiimpastowymi warstwami. Przedstawione obiekty są mocno uproszczone, zredukowane, co przywodzi na myśl malarstwo postimpresjonistów. Wiadomo, że Matisse posiadał obrazy między innymi Vincenta van Gogha, Paula Cézanne’a i Paula Gauguina
W 1899 roku artysta zainspirowany lekturą traktatu Paula Signaca Od Eugene’a Dalacroix do postimpresjonizmu zaczął stosować technikę dywizjonistycznądywizjonistyczną, charakterystyczną dla neoimpresjonizmu. Najsłynniejszym dziełem z tego czasu jest Studium nagiej kobiety.
Wczesne obrazy Matisse’a stanowią dopiero grunt dla późniejszych eksperymentów, które wprowadziły nazwisko francuskiego malarza do światowej historii sztuki. Około 1900 roku był on uformowanym twórcą, znającym wszystkie aktualne nurty artystyczne oraz najważniejszych przedstawicieli rodzącej się awangardyawangardy. Gotowy był już, aby wznieść swoją sztukę na wyższy poziom i z naśladowcy stać się kreatorem nowych trendów jako lider fowistów.
Zadania
Który ze znanych malarzy był nauczycielem Henriego Matisse’a w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych?
- Georges Seurat
- Gustave Moreau
- Paul Signac
Twórczością, którego wybitnego angielskiego malarza zachwycił się Matisse podczas pobytu w Londynie?
| Prawda | Fałsz | |
| Johna Constable’a | □ | □ |
| Johna Everetta Millaisa | □ | □ |
| Josepha Mallorda Williama Turnera | □ | □ |
Wczesna twórczość Henriego Matisse'a rozwijała się poprzez odkrywanie przez niego różnych nurtów malarskich. Który wywarł na niego największy wpływ?
- Impresjonizm
- Symbolizm
- Realizm
Inna wersja zadania
Słownik pojęć
nowatorskie ruchy artystyczne XX wieku odcinające się od realizmu.
metoda malarska stosowana przez reprezentantów neoimpresjonizmu, jako rezultat scjentystycznego, analitycznego podejścia do spraw budowy obrazu w oparciu o prawa fizjologii i psychologii widzenia, a także teorii barwy. Zainteresowanie morfologią formy dzieła malarskiego doprowadziło do potraktowania w odrębnych kategoriach zagadnień koloru: kolory lokalnego, refleksów barwnych i światła, a także do analizy przemian, jakim podlegają one zależnie od odległości dzielącej barwny przedmiot od widza.
śmiałe nałożenie gęstej farby olejnej lub akrylowej grubą warstwą na powierzchnię obrazu. Wzbogaca fakturę malowidła, pozwala uzyskać charakterystyczne efekty światła.
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
G. Crepaldi, Matisse, Warszawa 1998.
W. Guadagnini, Matisse: życie i twórczość, Warszawa 2000.
https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital‑collection/01.+paintings/28363
https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital‑collection/01.+paintings/28365