Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Organizm człowieka składa się z głowy, szyi, tułowia i dwóch par kończyn. Nasze ciało budują komórki, które tworzą narządy. Współpracujące ze sobą narządy tworzą układy narządów. Ich rolą jest utrzymanie takich czynności życiowych jak : oddychanie, odżywianie, rozmnażanie, wydalanie, ruch, reagowanie na czynniki środowiska.

iXJAI2v5iq_d5e462

1. Twoje ciało

Komórka to podstawowy element budujący każdy żywy organizm. Zbudowana z komórek część ciała pełniąca określoną rolę w organizmie to narząd. Zbiór narządów połączonych ze względu na funkcję, jaką pełnią tworzą układ narządów. Organizm składa się z wielu układów. Komórki podobne do siebie, które pełnią te same funkcję tworzą zespoły nazywanę tkankami.

Układy narządów człowieka i ich rola

Układ narządów

Narządy budujące układ

Funkcje układu

ruchu

kości tworzące szkielet, mięśnie

rusztowanie ciała, ochrona niektórych narządów, wykonywanie ruchów i przemieszczanie się

oddechowy

jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, płuca

dostarczanie organizmowi tlenu, usuwanie dwutlenku węgla

pokarmowy

jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, ślinianki, wątroba, trzustka

pobieranie, rozdrabnianie, trawienie pokarmu, usuwanie niestrawionych resztek pokarmu

krwionośny

serce, naczynia krwionośne

rozprowadzanie po organizmie tlenu i substancji pokarmowych, obrona przed zakażeniami

rozrodczy

żeński: pochwa, macica, dwa jajowody, dwa jajniki,

męski: prącie, dwa nasieniowody, dwa jądra

wykształcenie męskich i żeńskich cech płciowych, wydawanie na świat potomstwa

R1MmCNnorAuCn1
Ilustracja przedstawia budowę ciała człowieka. Widoczny jest kontur ciała, obok niego znajdują się tabliczki z nazwami układów. ludzkiego, a w nim
Ludzki organizm zbudowany jest z układów narządów wzajemnie ze sobą współdziałających
iXJAI2v5iq_d5e506

2. Jak się poruszamy?

Poruszanie się jest możliwe dzięki układowi ruchu. Tworzą go szkieletmięśnie.

  • Szkielet budują kościstawy.

  • Kości to twarde narządy zbudowane z białek i soli mineralnych.

  • Stawy to ruchome połączenia kości, umożliwiające wykonywanie ruchów.

Funkcje układu szkieletowego:

  • Czaszka – chroni mózg i narządy zmysłu oraz przednie odcinki przewodów pokarmowego i oddechowego.

  • Kręgosłup – jest oparciem dla czaszki, klatki piersiowej i szkieletu kończyn.

  • Klatka piersiowa – chroni serce i płuca.

  • Szkielet kończyn – tworzy rusztowanie dla rąk i nóg.

Mięśnie są zbudowane z komórek, które są zdolne do kurczenia się.

R1DPdQ17mvqM71
Podstawowe elementy szkieletu człowieka
iXJAI2v5iq_d5e569

3. Jak się odżywiamy?

Układ pokarmowy służy do pobierania, rozdrabiania i trawienia pokarmu. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu przez odbyt w postaci kału.
Trawienie to rozkład pokarmu na drobiny za pomocą substancji trawiących (enzymów trawiennych). Strawiony pokarm jest rozprowadzany do komórek ciała za pomocą krwi.
Narządy budujące układ pokarmowy i ich rola:

  • jama ustna – rozdrabnianie pokarmu za pomocą zębów, mieszanie rozdrobnionego pokarmu ze śliną i formowanie kęsów;

  • przełyk – przesuwanie kęsów pokarmu do żołądka;

  • żołądek – trawienie pokarmu;

  • jelito cienkie – dalsze trawienie pokarmu, przenikanie drobin pokarmu do krwi (wchłanianie);

  • jelito grube – wchłanianie wody, formowanie kału z niestrawionych resztek pokarmu i usuwanie na zewnętrz przez odbyt.

W trawieniu pokarmu ważną rolę pełnią ślinianki, wątroba i trzustka. Narządy te produkują substancje, które pomagają w trawieniu pokarmu. Ślinianki produkują ślinę, która zmiękcza i częściowo trawi pokarm. Wątroba i trzustka wytwarzają substancje, które dostają się do części jelita cienkiego znajdującego się tuż za żołądkiem. Wątroba produkuje żółć, która rozbija tłuszcz na kropelki, dzięki czemu tłuszcz jest szybciej rozkładany przez substancje trawiące. Trzustka wytwarza substancje rozkładające białka, cukry i tłuszcze.

RVf6BgWmbYuzh1
Animacja przestawia budowę układu pokarmowego człowieka, w którym wyróżniamy: jamę ustną z językiem, przełyk, żołądek, jelito cienkie do którego uchodzą przewody trzustki i wątroby, jelito grube, odbyt. Na ilustracji opisano funkcję każdego z elementów układu pokarmowego.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e690

4. Jak oddychamy?

Układ oddechowy służy do pobierania z otoczenia powietrza i usuwania zużytego. Zawarty w powietrzu wdychanym tlen jest rozprowadzany przez krew do komórek. Z komórek krew zabiera dwutlenek węgla i przenosi go do puc.
Rytmiczne ruchy klatki piersiowej umożliwiają wykonywanie wdechów i wydechów. Są one możliwe dzięki skurczom i rozkurczom mięśni międzyżebrowychprzepony. Podczas wdechu mięśnie te się kurczą, klatka piersiowa się rozszerza i powietrze jest zasysane do płuc. Podczas wydechu mięśnie się rozkurczają, klatka piersiowa opada i powietrze wydostaje się z płuc.
Narządy budujące układ oddechowy i ich rola:

  • jama nosowa – nawilżanie, ogrzewanie i oczyszczanie wdychanego powietrza;

  • krtań – podczas wydechu struny głosowe są wprawiane w drgania i powstają dźwięki;

  • tchawica i oskrzela – oczyszczanie powietrza i doprowadzenie go do płuc;

  • płuca – wymiana gazowa, która polega na przenikaniu do krwi tlenu a z krwi do płuc dwutlenku węgla.

RG3mIjPyxf8wE1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e744

5. Na czym polega oddychanie?

Oddychanie wewnętrzne polega na uwolnieniu energii z pokarmu w obecności tlenu. Powstała podczas oddychania komórkowego energia jest magazynowana i wykorzystywana do wykonywania różnych czynności życiowych. Produktami ubocznymi oddychania są dwutlenek węgla i woda, które są usuwane z organizmu. Oddychaniu komórkowemu zawsze towarzyszy wymiana gazowa.
Skład powietrza wdychanego i wydychanego różni się ilością tlenu, dwutlenku węgla i pary wodnej. Powietrze wdychane zawiera więcej tlenu oraz mniej dwutlenku węgla i pary wodnej niż powietrze wydychane.

R9QGCcnbqb5mZ1
Animacja prezentuje komórkę zwierzęcą, do której z lewej strony wnikają pokarm i tlen. W komórce pokarm jest rozkładany w obecności tlenu. W wyniku czego powstaje: energia, woda i dwutlenek węgla. Dwa ostatnie produkty wydostają się po prawej stronie z komórki.
iXJAI2v5iq_d5e786

6. Układ krwionośny

Układ krwionośny odpowiada za transport substancji po organizmie:

  • transportuje tlen z płuc do komórek;

  • transportuje składniki pokarmowe z jelita cienkiego do komórek ciała;

  • zabiera z komórek niepotrzebne substancje i przenosi je do narządów, których zadaniem jest usunięcie ich z organizmu.

Narządy budujące układ krwionośny i ich rola:

  • serce – kurcząc się i rozkurczając umożliwia szybki przepływ krwi w naczyniach krwionośnych;

  • tętnice – naczynia krwionośne, które wyprowadzają krew z serca do tkanek; mają grube, elastyczne ściany; w tętnicach krew płynie szybko i ma wysokie ciśnienie;

  • żyły – naczynia krwionośne, które doprowadzają krew z tkanek do serca; mają cienkie ściany; krew w żyłach płynie wolno i ma niskie ciśnienie.

W narządach układu krwionośnego płynie krew. Składa się ona z komórek, zwanych krwinkami oraz płynnej substancji  - osocza.

R19haoa5fvyJ31
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e845

7. Co to znaczy być kobietą mężczyzną?

Rozmnażanie to wydawanie na świat potomstwa. Człowiek rozmnaża się płciowo, czyli nowy organizm powstaje z połączenia się komórek rozrodczych żeńskiej (komórki jajowej) i męskiej (plemnika).
Do rozmnażania służą układy rozrodcze: żeński i męski.
Narządy budujące żeński układ rozrodczy i ich rola:

  • parzyste jajniki – wytwarzają komórki jajowe, czyli żeńskie komórki rozrodcze;

  • parzyste jajowody – miejsce połączenia się komórki jajowej i plemnika;

  • macica – miejsce rozwoju zarodka;

  • pochwa – kanał, przez który wydostaje się krew menstruacyjna, a podczas porodu dziecko.

RyGWcCBcCdcev1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Narządy budujące męski układ rozrodczy i ich rola:

  • parzyste jądra – wytwarzają plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze;

  • parzyste nasieniowody – wprowadzają plemniki z jąder do cewki moczowej;

  • penis – narząd przez który wydostaje się nasienie sperma (płyn zawierający plemniki).

RJFoMWQusZUR91
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e917

8. Rozwój człowieka

Zapłodnienie to połączenie się komórki jajowej z plemnikiem – w ten sposób powstaje zarodek. Odżywia się on i oddycha dzięki łożysku, które się tworzy w macicy. Łącznikiem między łożyskiem a zarodkiem jest pępowina.
Ciąża rozpoczyna się zapłodnieniem i kończy porodem. U ludzi ciąża trwa około 9 miesięcy i zazwyczaj rodzi się jedno dziecko. Poród to proces, podczas którego dziecko wydostaje się z macicy przez pochwę.

Etapy rozwoju człowieka – od poczęcia do starości

Etap rozwoju

Czas trwania

Typowe cechy

zarodkowy

od zapłodnienia do końca 2 miesiąca ciąży

zaczynają tworzyć się części ciała i narządy

płodowy

od 3 miesiąca ciąży do porodu

wzrost i rozwój części ciała i narządów wewnętrznych.

noworodkowy

od urodzenia do końca pierwszego miesiąca życia

dziecko większą część doby przesypia

niemowlęcy

do końca pierwszego roku życia

dziecko raczkuje, siada, gaworzy, wyrastają mu pierwsze zęby mleczne, pod koniec tego okresu próbuje stać i chodzić

poniemowlęcy

1‑3 lata

dziecko uczy się chodzić, wyrastają mu wszystkie zęby mleczne, pod koniec buduje proste zdania

przedszkolny

3‑6 lat

dziecko bawi się z rówieśnikami, szybko nabywa nowe umiejętności

szkolny

7‑10 dziewczęta7‑12 chłopcy

dziecku wypadają zęby mleczne i wyrastają stałe, wzrasta sprawność fizyczna i zdolności intelektualne

dojrzewania

do ok. 20 lat

osiągnięcie wyglądu osoby dorosłej (dojrzałość fizyczna), przygotowanie do pełnienia ról społecznych (dojrzałość społeczna), zdolność do panowania nad emocjami (dojrzałość psychiczna)

dorosłości

do około 65 lat

osoby dorosłe podejmują decyzje dotyczące pracy, miejsca zamieszkania, małżeństwa, posiadania dzieci

starości

do śmierci

osoby w tym wieku są mniej aktywne, mogą częściej chorować, skóra staje się mniej elastyczna, ruchy są wolniejsze

Dojrzewanie to okres, w którym dziewczynka staje się kobietą a chłopiec mężczyzną. Zmiany w okresie dojrzewania dotyczą:

  • budowy i wyglądu – jest to dojrzewanie płciowe;

  • postaw, zachowania – jest to dojrzewanie psychiczne;

  • stosunku do innych ludzi, przestrzegania reguł w społeczeństwie – jest to dojrzewanie społeczne.

R31SEczJUupQj1
Animacja przedstawia rozwój człowieka od zapłodnienia do narodzin (bez porodu). Prezentowane są zmianach w wyglądzie, zmiany wielkości dziecka w poszczególnych miesiącach. Przedstawiony zostaje rozwój dziecka z podziałem na etapy.
iXJAI2v5iq_d5e974

9. Jak widzimy?

Narządem zmysłu wzrokuoczy. Za ich pomocą widzimy przedmioty i odróżniamy kolory.
Kiedy światło dociera do oka, przedostaje się przez źrenicę i przez soczewkę jest skupiane na siatkówce. Tam bodźce świetlne są przekształcane w impulsy nerwowe i przesyłane do mózgu. Obraz powstający na siatkówce jest pomniejszony i odwrócony. Położenie oczu blisko siebie i z przodu głowy pozwala na widzenie przestrzenne.

R1cRfGWXbAfoB
Animacja przedstawia budowę oka człowieka. Kolejne slajdy pokazują budowę gałki ocznej oglądanej z profilu. Gałka umieszczona jest w oczodole i ma kształt kulisty. Z przodu gałki znajduje się przezroczysta rogówka, następnie kolorowa tęczówka z otworem w środku – źrenicą. Następnie wypukła przezroczysta soczewka, która skupia promienie świetlne na siatkówce pokrywającej tylna część gałki ocznej. Od siatkówki odchodzi nerw wzrokowy.
RXknWFFPgmtuJ
Powstawanie obrazu w oku
Źródło: Dariusz Adryan.
iXJAI2v5iq_d5e1019

10. Jak słyszymy?

Człowiek odbiera dźwięki za pomocą zmysłu słuchu, którego narządem są uszy.
Źródłem dźwięku są drgania ciał. Drgania te przenoszą się przez ośrodek złożony z drobin, dlatego dźwięki rozchodzą się w ciałach stałych, cieczach i gazach, lecz nie rozchodzą się w próżni. Im bliżej siebie leżą drobiny, tym szybciej rozchodzi się dźwięk. Dlatego ciała stałe lepiej przewodzą dźwięki niż ciecze, a ciecze lepiej niż gazy.
Kiedy ciało zostanie wprawione w drgania, wprawia w ruch drobiny powietrza, które przekazują drgania kolejnym drobinom. Drgania te są przenoszone do uszu i tam zamieniane na impulsy nerwowe. Impulsy nerwowe docierają do mózgu.

R1aRXwR5CwnIe1
Animacja przedstawia drogę fali dźwiękowej w uchu. Fala dźwiękowa docierająca do ucha przechodzi kolejno przez: małżowinę, przewód słuchowy, wprawia w drgania błonę bębenkową. Następnie drgania zostają wzmocnione prze kosteczki słuchowe i przeniesione na ślimak, w którym zostają zamienione na impulsy nerwowe. Pojawia się wskazanie z opisem.
iXJAI2v5iq_d5e1060

11. Światło i dźwięk

Dźwięki różnią się wysokością i głośnością.
Wysokość dźwięku zależy od częstotliwości, czyli ilości drgań na sekundę obiektu wydającego dźwięk. Dorosły, zdrowy człowiek słyszy dźwięki o częstotliwości od 16 do około 20000 drgań na sekundę. Głośność dźwięku zależy od siły drgań – im silniejsze, tym dźwięk jest głośniejszy. Głośność dźwięku mierzy się decybelach (dB).
Dźwięk rozchodzi się we wszystkich kierunkach od źródła dźwięku. Prędkość dźwięku zależy od budowy ciała, w którym się rozchodzi. Najszybciej dźwięk rozchodzi się w ciałach stałych. Dźwięk nie rozchodzi się w próżni, ponieważ nie ma drobin, które przenosiłyby drgania.
Światło rozchodzi się po liniach prostych od źródła światła. Gdy światło przechodzi z powietrza do wody, ulega załamaniu. Światło najszybciej rozchodzi się w próżni.
Światło rozchodzi się szybciej od dźwięku, dlatego podczas burzy z piorunami najpierw widzimy błyskawicę a potem słyszymy grzmot. Nic nie może poruszać się szybciej od światła.

RAU0er597jBjh1
Źródło: Dariusz Adryan, The cat (https://commons.wikimedia.org), Skwanem (https://commons.wikimedia.org), Ellywa (https://commons.wikimedia.org), CHG (https://commons.wikimedia.org), Rafael.lcw0120 (https://commons.wikimedia.org), Σπάρτακος (https://commons.wikimedia.org), Arcturus (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e1106

12. Inne zmysły też są ważne

Narządy zmysłów służą do odbierania informacji ze środowiska, takich jak: światło, dźwięk, zapach, smak, dotyk, ciepło, zimno. Najważniejszą rolę w codziennym życiu odgrywają wzrok i słuch, ale inne zmysły są też ważne.
Zmysł węchu znajduje się w nosie. Odbiera informacje o zapachach unoszących się w powietrzu. Za pomocą tego zmysłu odróżniamy zapachy. Zmysł węchu ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, np. ulatniającym się gazem. Zmysł węchu szybko się „męczy” – tzn. że po chwili zapach może nawet przestać być wyczuwalny.
Zmysł smaku znajduje się na języku. Odbiera informacje o substancjach zawartych w pokarmach. Pozwala na ocenę, czy potrawa jest smaczna, jadalna i świeża. Człowiek odróżnia smaki: słodki, słony, kwaśny, gorzki i mięsny. Zmysł smaku ostrzega przed zjedzeniem nieświeżej potrawy lub niejadalnej substancji. Zmysły smaku i węchu są ze sobą powiązane, dlatego podczas kataru smak potraw jest słabo wyczuwalny.
Zmysł dotyku znajduje się w skórze. Odbiera informacje o temperaturze otoczenia oraz sile uścisku, dotyku i bólu. Najbardziej wrażliwa jest skóra na wargach i opuszkach palców.

iXJAI2v5iq_d5e1160

Test

Rs4saKFMWqHxw1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
iXJAI2v5iq_d5e1194

Zadania

Ćwiczenie 1
Rn5oFljwBEoob1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RxXvNRFG4Gq1N1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R9pGVXBLn8JcP1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RaTi9cibUErGJ1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RlMX1KlMW6sQj1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1Paaks32VqhQ1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
RBC2mSR8ZgQEo1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
RKXXFqpFC2m7b1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RPpMKqpWQbllu1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
RjNgB4XJ8fGXZ1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
R19GT7myJOStA1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
RiNvMi5qftMVm1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13
RdYcRCL2s0DOa1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 14
R1S3DuiuoeTaX1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 15
R1QdgQgVkumfN1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 16
RtuOovgRYid101
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17
R16l6mvShkO9p1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18
RrqjO9l5zH8hk1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 19
R18iHoJhTn2rE1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 20
R1FezH1yBsRuB1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 21
R18INUVybXRxK1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 22
R1DAZiRR2fBiJ1
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 23
R1aJ94PKHpC1t1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
R1YcIdfDMMU1c
Ćwiczenie 24
Wstaw odpowiednie wyrażenia. Michał siedzi w szkolnej ławce w ostatnim rzędzie. Od jakiegoś czasu zauważył, że ma kłopot z przeczytaniem, co jest napisane na tablicy. Z bliska widzi dobrze. Korzystając z tej wiedzy, uzupełnij zdania.
Michał ma prawdopodobnie 1. wypukłymi, 2. krótkowzroczność, 3. dalekowzroczność, 4. wklęsłymi, 5. astygmatyzm. Osoby takie jak Michał powinny nosić okulary z soczewkami 1. wypukłymi, 2. krótkowzroczność, 3. dalekowzroczność, 4. wklęsłymi, 5. astygmatyzm
Ćwiczenie 25
RuJGzbaEQCsjz1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 26
RqhJoXFtiHb0i1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 27
R1eIgwnwntbE41
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.