Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła - błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Repetytorium – Role, podziały i struktury społeczne

Role społeczne

Człowieka można poznać w pełni tylko poprzez role, jakie odgrywa w relacjach społecznych. Podobnie jak aktor, człowiek może być postrzegany jedynie z zewnątrz, przede wszystkim w relacji z innymi aktorami. Funkcję reżysera zaś sprawuje pewna część środowiska społecznego otaczającego jednostkę.

Każdy człowiek należy do różnych grup społecznych i w ich ramach pełni rozmaite funkcje, których charakter może się od siebie różnić tak, jak zakres obowiązków czy swobód. Jako członek wielu grup człowiek może znaleźć się w sytuacji konfliktu ról, jeśli różne role będą wymagały od niego sprzecznych zachowań. Tego typu konflikty nie są niczym niezwykłym.

W rozumieniu ról społecznychrola społecznaról społecznych możemy wyodrębnić co najmniej dwa podejścia.

To, jaką rolę ma odgrywać jednostka w danej grupie społecznej, zależne jest od „jaźni społecznej”, czyli obrazu tego, czym winna być dla innych i dla siebie. Tak rozumiana rola wyznacza też jednostce określoną funkcję społeczną, czyli zespół praw i obowiązków, których dana grupa społeczna może od niej oczekiwać. Z kolei funkcja społeczna związana jest z zajmowanym przez jednostkę miejscem w strukturze społecznejstruktura społecznastrukturze społecznej.

Podziały społeczne

Zróżnicowanie i podziały społeczne występują we wszystkich zbiorowościach. Naturalne są jednak pytania o ich przyczyny, stopień trwałości podziałów, sztywność granic pomiędzy nimi, a także o ruchliwość społeczną, czyli możliwości przekroczenia podziałów społecznych przez jednostki. W miarę trwałe podziały społeczne tworzą strukturę społeczną.

Struktury społeczne

Struktura społeczna to wewnętrzna budowa społeczeństwa oraz relacje między jego elementami.

W tradycji socjologii struktury społeczne dzielą się na:

• makrostruktury – tworzą je wielkie grupy, klasy, warstwywarstwa społecznawarstwy, grupy społeczno‑zawodowe oraz relacje między nimi;

• mikrostruktury – tworzą je relacje w obrębie małych grup społecznych, jak np. rodziny, społeczności lokalne, kręgi rówieśnicze.

Klasyczne spojrzenie na podziały społeczne

Różnorodność ujęcia problemu struktury i podziałów społecznych

Obecnie odchodzi się od postrzegania struktury społecznej jedynie poprzez społeczny podział pracy (na klasy panujące i uciskane). Zamiast niego we współczesnym społeczeństwie demokratycznym w ramach gospodarki rynkowej wprowadzany jest np. podział wynikający z:

• posiadania (własności) środków produkcji (i ich skali) lub utrzymywania się z pracy najemnej;

• miejsca w strukturze zarządzania;

• dysponowania kwalifikacjami zawodowymi niezbędnymi na rynku pracy.

Stosuje się również podział na klasy, nieco inny od tradycyjnego marksowskiego. Wyróżnia się tu:

• klasę wyższą – wielkich właścicieli środków produkcji;

• klasę średnią – drobnych właścicieli środków produkcji i wykwalifikowanych pracowników umysłowych;

• klasę niższą – pracowników fizycznych.

W ujęciu Maurice’a Halbwachsa hierarchiczny podział klasowy istnieje przede wszystkim w świadomości społecznej. W każdym społeczeństwie występuje jednak również wspólny zespół wartości, do których dostęp nie jest w jednakowym stopniu możliwy, pewne potrzeby nie są więc zaspokajane. Grupa pozbawiona możliwości realizacji tych potrzeb staje się klasą upośledzoną, wyobcowaną czy, inaczej mówiąc, wyalienowaną.

W ujęciu Charlesa Cooleya klasą jest każda trwała grupa społeczna odrębna od rodziny. Wyróżnił on klasy otwarte i klasy zamknięte, które nazwał kastami; te pierwsze powstają na podstawie indywidualnych cech jednostek i ich przydatności do określonej funkcji, z kolei przynależność do drugich oparta jest na dziedziczeniu. Każda klasa wytwarza właściwą sobie świadomość. Jednostka może być członkiem wielu klas, ale tylko jednej kasty.

Słownik