Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RrZwPzfZQDfh4
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodziło i dlaczego, scharakteryzuj podobnie jak powyżej należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, podając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy, porównaj twoim zadaniem jest zestawianie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp., zarówno pod kątem występujących różnic, jak i podobieństw, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” – oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen, rozważ tu natomiast trzeba sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów; każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji, udowodnij w poleceniu zawarta jest teza, a od osoby wykonującej to polecenie oczekuje się stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy, wykaż masz wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj (wymień, wskaż) – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których masz miejsce na odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętaj, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Repetytorium – Formy współpracy państw europejskich

Euroregiony

Euroregiony to najbardziej zinstytucjonalizowana forma współpracy przygranicznej sąsiadujących (również poprzez morze) jednostek samorządu terytorialnego co najmniej dwóch państw. Działają one w ramach współpracy transgranicznej w celu umocnienia i rozwoju sąsiedzkich kontaktów.

Już w latach 50. XX w. powstawały pierwsze euroregiony na granicy niemiecko‑holenderskiej (EUREGIO) oraz na granicy niemiecko‑francusko‑szwajcarskiej (REGIO). Trzeba jednak pamiętać, że współpraca transgraniczna miała formę zwykłych porozumień (m.in. na granicy RFN i Danii oraz między państwami skandynawskimi: Norwegią, Szwecją i Finlandią).

Prawne ramy tworzenia i zasad współpracy euroregionów ustala tzw. konwencja madrycka – Europejska konwencja ramowa o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi, sporządzona w Madrycie 21 maja 1980 r., uchwalona przez Radę Europy (w Polsce obowiązuje od 1993 r.). Inne ważne dokumenty dotyczące współpracy transgranicznej (w tym także euroregionów), przyjęte również przez Radę Europy, to Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych oraz Europejska Karta Samorządu Terytorialnego.

R4SArezDH1Yin1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]główne zadania euroregionów[/]Elementy należące do kategorii [bold]główne zadania euroregionów[/]Nazwa kategorii: ochrona środowiska naturalnegoNazwa kategorii: budowa transgranicznej infrastruktury komunikacyjnej, planowanie przestrzenneNazwa kategorii: współpraca w zakresie zapobiegania i zwalczania skutków klęsk żywiołowychNazwa kategorii: promocja i wymiana kulturalna, ochrona dziedzictwa narodowegoNazwa kategorii: rozwój turystykiNazwa kategorii: rozwój kontaktów międzyludzkichKoniec elementów należących do kategorii [bold]główne zadania euroregionów[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wspólnoty europejskie rozpoczęły częściowe finansowanie euroregionów od 1990 r. w ramach programów INTERREG oraz PHARE. W Polsce euroregiony powstawały od 1991 r.

Inne formy współpracy państw europejskich

Rada Nordycka

Rada Nordycka stanowi forum współpracy delegacji parlamentarnych Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji oraz terytoriów autonomicznych: Grenlandii, Wysp Alandzkich i Wysp Owczych. Została utworzona w 1952 r.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu zostało utworzone w 1960 r. w obawie przed gospodarczą przewagą EWG. Początkowo należały do niego: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Państwa te zniosły pomiędzy sobą cła na produkty przemysłowe i rozpoczęły działania na rzecz wzrostu produkcji, zapewnienia uczciwej konkurencji oraz rozwoju handlu światowego. Z czasem kolejne państwa należące do EFTA przystępowały do EWG. Formą integracji EFTA z EWG było utworzenie w 1991 r. Europejskiego Obszaru Gospodarczego (było to związane z ustanowieniem jednolitego rynku wewnętrznego we Wspólnotach). Obecnie do EFTA należą: Islandia, Liechtenstein, Norwegia oraz Szwajcaria.

Inicjatywa Środkowoeuropejska (ISE)

Historia Inicjatywy Środkowoeuropejskiej (ISE) sięga przełomu lat 70. i 80. XX w., kiedy to państwa regionu alpejsko‑dunajsko‑adriatyckiego zainicjowały współpracę transgraniczną. Państwa te były położone po dwóch stronach „żelaznej kurtyny”: Węgry (członek UW i RWPG), Austria (kraj neutralny), JugosławiaJugosławiaJugosławia (kraj niezaangażowany) i Włochy (członek Wspólnot Europejskich i NATO). Pierwszą formą organizacyjną było zawarcie przez te państwa w 1989 r. porozumienia Quadragonale, które po przystąpieniu Czechosłowacji w 1990 r. przemianowano na Pentagonale, a po przyjęciu Polski – na Heksagonale. Pod koniec 1992 r. przekształcono dotychczasową współpracę w Inicjatywę Środkowoeuropejską.

R1XEgLag8R5gj1
Mapa przedstawia proces rozszerzania się Inicjatywy Środkowoeuropejskiej. Poniżej podano nazwy krajów oraz rok dołączenia. Austria – państwo założycielskie, 1989 Węgry – państwo założycielskie, 1989 Włochy – państwo założycielskie, 1989 Chorwacja, 1992 Bośnia i Hercegowina, 1992 Słowenia, 1992 Słowacja (do 1992 jako Czechosłowacja), 1993 Czechy (do 1992 jako Czechosłowacja), 1993 Macedonia, 1993 Ukraina, 1996 Albania, 1996 Bułgaria, 1996 Rumunia, 1996 Białoruś, 1996 Mołdawia, 1996 Polska, 1991 Czarnogóra, 2006 Serbia, 2006
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Głównym zadaniem ISE jest wsparcie integracji państw byłego bloku socjalistycznego z państwami zachodnimi i ich strukturami organizacyjnymi (WE, NATO) oraz działania na rzecz bezpieczeństwa, demokracji i pokoju na obszarze państw członkowskich. Współpraca ta realizowana jest w takich dziedzinach, jak: życie społeczno‑gospodarcze, ochrona środowiska oraz rozwój przedsiębiorstw i kultury. Cele te osiągane są głównie poprzez wspólne projekty, finansowane również przez Bank Światowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny.

Zasadniczymi formami działania ISE są spotkania przedstawicieli państw członkowskich:

  • szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych – coroczne;

  • ministrów spraw zagranicznych – dwa razy w roku;

  • Komitetu Krajowych Koordynatorów – kilkakrotnie w ciągu roku;

  • przedstawicieli parlamentów.

Do największych sukcesów ISE należą: porozumienie o współpracy w zakresie zwalczania i likwidacji katastrof naturalnych z 1992 r. oraz deklaracja w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej z 1998 r.

Rada Bałtycka

Rada Bałtycka jest międzynarodową organizacją powstałą w 1993 r. Jej członkami są państwa regionu: Estonia, Litwa, Łotwa, główny cel stanowi zaś współpraca polityczna tych krajów.

Grupa Wyszehradzka

Po upadku komunizmu w Europie Środkowo‑Wschodniej kraje regionu dążyły do integracji z Unią Europejską. By jednak w ogóle rozpocząć rozmowy akcesyjne, kraje musiały udowodnić, że są skłonne współpracować w regionie i między sobą. Naciskały na to kraje członkowskie, niejako wymuszając utworzenie Grupy Wyszehradzkiej. Dlatego już w 1990 r. odbyły się spotkania przedstawicieli Czechosłowacji, Polski i Węgier w Bratysławie.

15 lutego 1991 r. w Wyszehradzie (Węgry) państwa te, tworzące Trójkąt Wyszehradzki, podpisały deklarację współpracy. Zapisano w niej poparcie dla rozwiązania zależnej od ZSRR Rady Współpracy i Pomocy Gospodarczej (RWPG) oraz Układu Warszawskiego (UW), a także główne cele współpracy:

  • dążenie do wspólnego stanowiska na arenie międzynarodowej;

  • poprawę stosunków z Zachodem i ZSRR;

  • zacieśnienie współpracy politycznej, gospodarczej i kontaktów społecznych.

Najbardziej intensywne współdziałanie na płaszczyźnie politycznej to okres 1990–1992; w latach 1993–1997 trwała przede wszystkim współpraca wojskowa, natomiast w kolejnych latach, 1997–1998, nastąpiło ożywienie wzajemnych kontaktów związane z zaproszeniem państw Grupy do NATO i rozpoczęciem negocjacji akcesyjnych z UE.

Do podpisania umów stowarzyszeniowych ze Wspólnotami doszło już w 1991 r. Mimo wielu sporów czechosłowacko‑węgierskich udało się utworzyć Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA), które stanowi największy sukces współpracy państw Grupy. Obecnie jej działalność polega głównie na wspieraniu kontaktów w dziedzinie edukacji, kultury, nauki i współpracy transgranicznej (są one finansowane z Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego). Grupa Wyszehradzka organizuje również coroczne Festiwale Wyszehradzkie mające promować kulturę państw członkowskich.

Współpraca państw Grupy opiera się na wzajemnych konsultacjach w zakresie polityki zagranicznej w celu wypracowania wspólnych stanowisk, zwłaszcza w kwestii integracji ze strukturami europejskimi.

R1JmYiqOmhvxg1
Szczyt Grupy Wyszehradzkiej (zwanej również V4), Praga 2015 r. Od lewej stoją: premier Słowacji Robert Fico, premier Polski Beata Szydło, premier Czech Bohuslav Sobotka, premier Węgier Wiktor Orban.
Źródło: P. Tracz/KPRM, domena publiczna.

Przez cały ten okres współpraca w ramach Grupy nie została ujęta w ramy instytucjonalne, w przeciwieństwie do Inicjatywy Środkowoeuropejskiej czy Rady Państw Morza Bałtyckiego.

Europejski Obszar Gospodarczy (EOG)

Europejski Obszar Gospodarczy jest organizacją międzynarodową skupiającą państwa UE i należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Dzięki temu jednolity rynek wewnętrzny UE (w którym stosuje się m.in. cztery swobody: przepływu towaru, osób, usług i kapitału) obejmuje również państwa EFTA.

EOG został utworzony w 1994 r. na podstawie umowy z 1991 r. Uchodzi za etap przejściowy dla państw, które ubiegają się o przystąpienie do UE. Do EOG należą obecnie wszystkie państwa UE (27 krajów) oraz państwa EFTA (Islandia, Liechtenstein oraz Norwegia) z wyjątkiem Szwajcarii, której mieszkańcy w referendum powszechnym sprzeciwili się członkostwu w tej organizacji.

Rada Państw Morza Bałtyckiego

Rada Państw Morza Bałtyckiego powstała dzięki inicjatywie rządów Polski i Szwecji z 1990 r. Jeszcze w tym samym roku przyjęto Deklarację Morza Bałtyckiego. Rada Państw została utworzona na konferencji w 1992 r. Obecnie należą do niej – oprócz państw‑założycieli – od 1992 r. Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia i Rosja, a od 1995 r. Islandia. W jej pracach uczestniczy również przedstawiciel Komisji Europejskiej.

Główne dziedziny współpracy w ramach Rady to:

  • rozwój instytucji demokratycznych;

  • pomoc gospodarcza;

  • ochrona środowiska naturalnego;

  • działania w zakresie transportu, telekomunikacji i energetyki;

  • współpraca kulturalna, wymiana informacji, rozwój turystyki;

  • współpraca małych i średnich przedsiębiorstw.

Współpraca regionalna na forum Rady umożliwiła podjęcie wspólnych działań w zakresie bezpieczeństwa cywilnego. Obejmuje ona m.in. zwalczanie przestępczości, zwłaszcza zorganizowanej, a także przeciwdziałanie nielegalnej emigracji i przemytowi. Strategicznym celem tego forum jest stworzenie obszaru wolnego handlu w regionie Morza Bałtyckiego.

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA)

W Europie Środkowo‑Wschodniej po przemianach politycznych na przełomie lat 80. i 90. XX w. doszło do szybkiej integracji państw – zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej. Stało się tak m.in. dzięki utworzeniu w 1991 r. Trójkąta Wyszehradzkiego (od 1993 r. zwanego Grupą Wyszehradzką) przez Czechosłowację, Polskę i Węgry.

R1bVvVPNjWpzG1
Flaga porozumienia CEFTA. Które elementy jej symboliki potrafisz rozszyfrować?
Źródło: domena publiczna.

Państwa te na spotkaniu w Krakowie w grudniu 1992 r. podpisały umowę, zawierając Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handluobszar wolnego handluWolnym Handlu. Zaczęło ono funkcjonować w 1993 r. i miało za zadanie redukcję stawek celnych na granicach wewnętrznych między państwami członkowskimi do roku 2001 (dotyczyło to zarówno produktów przemysłowych, jak i rolnych). Do CEFTA przyłączały się następnie inne państwa ze strefy postradzieckiej: Słowenia, Rumunia oraz Bułgaria. Wstąpienie danego państwa do UE jest równoznaczne z wypowiedzeniem CEFTA. Obecnie do Porozumienia należą: Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia, Mołdawia oraz Serbia.

Słownik

Jugosławia
Jugosławia

nazwa państwa narodów południowosłowiańskich, używana do 1918 r. jako koncepcja polityczna, od 1918 r. dla Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, następnie od 1929 r. już oficjalnie dla Królestwa Jugosławii, od 1945 r. Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, a po jej rozpadzie (w latach 1991–1992) dla Federalnej Republiki Jugosławii będącej federacją Serbii i Czarnogóry – do 2003 r., następnie w latach 2003–2006 Serbii i Czarnogóry jako konfederacji

kraje nordyckie
kraje nordyckie

kraje północne; kraje członkowskie Rady Nordyckiej, tj. trzy kraje skandynawskie (Dania, Norwegia i Szwecja) oraz Islandia i Finlandia; z Radą związane są też trzy terytoria autonomiczne: Grenlandia, Wyspy Owcze i Wyspy Alandzkie

obszar wolnego handlu
obszar wolnego handlu

obszar, wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary

Skandynawia
Skandynawia

region północnej Europy obejmujący Szwecję, Norwegię oraz Danię