Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Historia, funkcje, systemy źródeł prawa

Funkcje prawa

RDzPYRkQLIjST
Regulacyjna i ochronna Zapewnienie ładu społecznego i bezpieczeństwa jednostek., Kontrolna Poddaje kontroli zachowania jednostek i władz, aby nie dochodziło do nadużyć oraz ograniczeń praw i wolności., Redystrybucyjna Określa zasady rozdziału dóbr społecznych (np. udzielenie pomocy społecznej)., Represyjna Polega na osądzaniu i wymierzaniu kar., Wychowawcza Kształtuje pożądane nawyki społeczne., Prewencyjna Ma na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw., Organizacyjna Wyznacza podstawy działania organów państwa oraz jego instytucji., Kulturotwórcza Kształtuje szacunek dla prawa i buduje kulturę prawną społeczeństwa.

Konstytucja

Konstytucja to najwyższy akt prawny państwa. W konstytucji:

  • reguluje się ustrój polityczny (określenie suwerena, jego organizacja i kompetencje, wyłanianie i odwoływanie władz);

  • określa się system społeczno‑gospodarczy (zakres swobody inicjatywy gospodarczej, dominujący system własności, zakres udziału państwa w kształtowaniu stosunków pracy);

  • wymienia się katalog podstawowych wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela oraz sposób legalnej nowelizacji (zmiany) samej konstytucji.

We współczesnych demokracjach istnieją materialne, instytucjonalne i proceduralne narzędzia gwarantujące nadrzędność ustawy zasadniczej nad wszystkimi innymi aktami prawnymi.

Ze względu na różne aspekty rozróżniamy różne rodzaje konstytucji.

Rodzaje konstytucji

RGAnRLP7pJX4p1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]klasyfikacja konstytucji[/]Elementy należące do kategorii [bold]klasyfikacja konstytucji[/]Nazwa kategorii: formaElementy należące do kategorii formaNazwa kategorii: [bold]konstytucja formalna[/], czyli spisana w postaci jednego dokumentu (np. Konstytucja RP).Nazwa kategorii: [bold]konstytucja materialna[/] (niespisana) w postaci wielu luźnych dokumentów i aktów prawnych (np. Wielka Brytania, Szwecja, Nowa Zelandia).Koniec elementów należących do kategorii formaNazwa kategorii: sposób zapisaniaElementy należące do kategorii sposób zapisaniaNazwa kategorii: [bold]akt normatywny[/], czyli konstytucja książkowa (Konstytucja USA).Nazwa kategorii: [bold]konstytucja rozproszona[/], niespisana, w postaci wielu odrębnych ustaw (Wielka Brytania).Koniec elementów należących do kategorii sposób zapisaniaNazwa kategorii: treść Elementy należące do kategorii treść Nazwa kategorii: [bold]konstytucja pełna[/], która reguluje wszystkie kwestie dotyczące ustroju państwa (Konstytucja RFN).Nazwa kategorii: [bold]konstytucja niepełna[/], mała konstytucja, która ma charakter fragmentaryczny, tzn. reguluje wybrane kwestie ustrojowe; reguluje na pewien czas ustrój naczelnych organów państwa; uchwala się ją czasowo do momentu uchwalenia konstytucji pełnej (Mała konstytucja z 1992 roku w Polsce).Koniec elementów należących do kategorii treść Nazwa kategorii: procedura powstawania Elementy należące do kategorii procedura powstawania Nazwa kategorii: [bold]konstytucja uchwalona przez kompetentny organ przedstawicielski, parlament lub konstytuantę[/] (większość współczesnych konstytucji).Nazwa kategorii: [bold]konstytucja oktrojowana[/], czyli nadana, narzucona przez panującego z pominięciem procedury ustawodawczej (Konstytucja Cesarstwa Austrii z 1849 r., Konstytucja Kataru, Konstytucja Kuwejtu).Koniec elementów należących do kategorii procedura powstawania Nazwa kategorii: sposób zmiany Elementy należące do kategorii sposób zmiany Nazwa kategorii: [bold]konstytucja sztywna[/], która wymaga specjalnej procedury zmiany (Belgia, Grecja, Polska).Nazwa kategorii: [bold]konstytucja elastyczna[/], giętka, która ma taką samą procedurę zmiany jak zwykła ustawa.Koniec elementów należących do kategorii sposób zmiany Nazwa kategorii: okres obowiązywania Elementy należące do kategorii okres obowiązywania Nazwa kategorii: [bold]konstytucja stała[/], która nie ma wyznaczonego terminu obowiązywania; jest to większość współczesnych konstytucji.Nazwa kategorii: [bold]konstytucja czasowa[/], której czas obowiązywania jest określony (konstytucje małe, dawna konstytucja Sudanu).Koniec elementów należących do kategorii okres obowiązywania Koniec elementów należących do kategorii [bold]klasyfikacja konstytucji[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ustawa

Jest to normatywny akt prawnynormatywny akt prawnynormatywny akt prawny uchwalany przez organ przedstawicielski – centralną władzę ustawodawczą (w państwach federalnych przez władze ustawodawcze podmiotów federacji). Normy ustawowe są nadrzędne wobec wszystkich aktów podstawowych, czyli wykonawczych.

Dekret

W niektórych systemach konstytucyjnych dekret to akt prawny równy ustawie, wydawany przez organy władzy wykonawczej. Ścieżka dekretowa pełni z reguły funkcję zastępczą w stosunku do zwykłego trybu ustawodawczego. Przewidziana jest w sytuacjach wymagających bezzwłocznego rozstrzygnięcia (np. stany nadzwyczajne). Materie regulowane dekretami są z reguły znacznie ograniczone przez ustawę zasadniczą. Wykluczona jest w tym trybie np. zmiana konstytucji, ordynacji wyborczej, budżetu. Dekrety podlegają zazwyczaj kontroli następczej ze strony parlamentu, który może je łatwo uchylić.

Akty podustawowe

Są to akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie ustawy i w granicach przez tę ustawę wskazanych, które z zasady uszczegóławiają rozwiązania ogólniej w niej sformułowane.

Prawo miejscowe

Są to akty normatywne wydawane przez władze lokalne/regionalne, obowiązujące wszystkich obywateli jedynie na terenie ich działania. Akty prawa miejscowego mogą być wydawane na podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w akcie rangi ustawowej (ustawie lub dekrecie).

Słownik

normatywny akt prawny
normatywny akt prawny

akt organu państwa, zawierający ogólne reguły postępowania (normy prawne) sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów