Aktem mowy nazywamy wypowiedzenie skierowane przez nadawcę do odbiorcy. Składają się na niego: lokucja, illokucja i perlokucja.

Lokucja to sformułowanie i wyrażenie komunikatu o określonym znaczeniu.

Illokucja to inaczej intencja wypowiedzi. Wyraża się ją za pomocą gestów, mimiki i czasowników performatywnych wpływających na odbiorcę, np. obiecywać, prosić, ostrzegać. Z kolei perlokucja to wpływanie na adresata i wywoływanie u niego określonego zachowania za pomocą słów lub gestów.

Twórcą teorii aktów mowy jest brytyjski filozof analityczny i językoznawca John Langshaw Austin. Wyróżnił on dwa rodzaje wypowiedzeń: konstatacje, orzekające o rzeczywistości oraz performatywy, zmieniające rzeczywistość.

Komunikaty językowe pełnią różne funkcje:

• informatywną - polega ona na przekazaniu informacji i opisie rzeczywistości, najczęściej spotyka się ją w programach informacyjnych, podręcznikach, słownikach;

• ekspresywną - jej celem jest wyrażenie uczuć, dominują w niej wykrzyknienia, pytania retoryczne, zwroty ekspresywne i emotywne, występuje w pamiętnikach, listach, reportażach;

• impresywną - służy ona nakłonieniu odbiorcy do wykonania czynności lub zajęcia określonej postawy czy zmiany poglądów, spotyka się ją w reklamach, poradnikach;

• metajęzykową - obejmuje ona wypowiedzi o języku, występuje np. w definicjach słownikowych;

• fatyczną - służy nawiązaniu, podtrzymaniu i zakończeniu kontaktu;

• poetycką, która uwypukla formę wypowiedzi, spotyka się ją w dziełach literackich, przemówieniach, dowcipach.