Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów, itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł.

Parlamentarne systemy wyborcze wybranych państw

Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii w wyborach do Izby GminIzba GminIzby Gmin obowiązuje system większości względnej. Kraj jest podzielony na tyle okręgów wyborczych, ile mandatów można zdobyć w Izbie Gmin (są to okręgi jednomandatowe). W każdym okręgu kandydat, na którego oddano największą liczbę głosów (wystarczy zwykła większość), uzyskuje miejsce w parlamencie. Dlatego system ten bywa określany jako „pierwszy na mecie”.

Przedstawiona poniżej tabela ukazuje, jak system większościowy kształtuje układ polityczny w parlamencie brytyjskim. Zestawia ona poparcie, jakie uzyskały poszczególne partie, z podziałem mandatów w Izbie Gmin w wyborach 2005 r.

tabela Źródło: Electronic Guide, UK Election Statistics: 1918-2019, dostępny w internecie: electionguide.org [dostęp 10.04.2020 r.].

To, że skład parlamentu utworzony na podstawie systemu większościowego nie odzwierciedla rzeczywistego poparcia społecznego dla partii politycznych, a tym samym nie ukazuje w pełni woli wyborców, najlepiej pokazały wybory w 1951 i 1983 r. Wówczas wygrali je konserwatyści, mimo że w całym kraju uzyskali oni mniejszą liczbę głosów niż Partia Pracy. Z kolei w 1974 r. sytuacja była odwrotna: w skali kraju wygrali konserwatyści, ale większą liczbę mandatów poselskich zdobyli laburzyści, czyli Partia Pracy.

Francja

We Francji w wyborach do Zgromadzenia Narodowego obowiązuje system większościowy, w którym wybory przeprowadza się w jednomandatowych okręgach wyborczych w dwóch turach. Aby wygrać, w pierwszej turze należy zdobyć ponad 50‑procentowe poparcie co najmniej 25 proc. uprawnionych do głosowania w danym okręgu. W przypadku gdy żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, przeprowadzana jest druga tura. Uczestniczą w niej tylko ci kandydaci, którzy w pierwszej turze zgromadzili minimum 12,5 proc. ważnie oddanych głosów. Między pierwszą a drugą turą wyborów partie zawierają porozumienia i koalicje: ugrupowania, które wycofają się z drugiej tury, przekazują poparcie swojego elektoratu partii bliskiej sobie programowo, a w zamian uzyskują obietnice realizacji części swoich postulatów. W drugiej turze wygrywa kandydat, który zgromadził zwykłą większość głosów.

tabela2 Źródło: Electonic Guide, Election for National Assembly of France, dostępny w internecie: electronicguide.org [dostęp 10.04.2020 r.].

Holandia (Niderlandy)

W Holandii (Niderlandach) stosuje się system pełnej reprezentacji proporcjonalnej według listy partyjnej, w którym deputowani są wybierani w jednym okręgu obejmującym cały kraj. Podział mandatów odbywa się po obliczeniu liczby głosów oddanych na daną partię i ustaleniu, jaki procent wyborców poparł daną partię. Istnieje finalny próg wyborczypróg wyborczypróg wyborczy wynoszący 1,5 proc. Liczba miejsc uzyskanych przez daną partię zależy więc bezpośrednio od siły jej elektoratu.

tabela3 Źródło: Electronic Guide, Election of Dutch Second Chamber, dostępny w internecie: electronicguide.org [dostęp 10.04.2020 r.].

Polska

W Polsce obowiązuje system ograniczonej reprezentacji proporcjonalnej. Ma on przeciwdziałać negatywnym skutkom oddziaływania systemu reprezentacji proporcjonalnej, przede wszystkim rozbiciu sił politycznych w parlamencie. Progi wyborcze (klauzule zaporowe) wyznaczają poziom wymaganej skali poparcia wyborców, aby partia mogła wziąć udział w podziale mandatów.

W Polsce obowiązują następujące progi wyborcze:

• dla partii politycznych – 5 proc.;

• dla koalicji wyborczych – 8 proc. (zob. art. 133 Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i Senatu RP).

Z konieczności uzyskania ustalonego poparcia zwolnione są partie mniejszości narodowych (zob. art. 134).

tabela4 Źródło: Wybory parlamentarne w Polsce w 2007 roku, dostępny w internecie: wikipedia.org [dostęp 13.05.2020 r.].

Niemcy

W RFN w wyborach do Bundestagu obowiązuje system mieszany dwóch głosów dla każdego wyborcy. Charakteryzuje się przewagą elementów proporcjonalnych, dlatego bywa nazywany systemem proporcjonalno‑większościowym.

W systemie tym połowa deputowanych wybierana jest w jednomandatowych okręgach wyborczych na zasadzie większości względnej. Druga połowa wyłaniana jest zgodnie z zasadą proporcjonalności liczonej na szczeblu krajów związkowych (landów). Wyborca ma do dyspozycji dwa głosy; pierwszy oddaje na kandydata umieszczonego na imiennej liście danego okręgu (jest on wybierany w systemie większościowym), drugi – na jedną z list partyjnych (tu podział mandatów następuje zgodnie z systemem proporcjonalnym). Drugi głos jest ważniejszy, ponieważ decyduje o tym, ilu deputowanych z danej partii zasiądzie w Bundestagu. W tym systemie wyborczym mogą się wyłonić mandaty nadwyżkowe dla partii, która uzyskała więcej mandatów większościowych, niż przysługuje jej według stosunku proporcjonalnego. Mandaty większościowe mają więc decydujący wpływ na ostateczną liczbę deputowanych zasiadających w Bundestagu. W niemieckiej ordynacji istnieje także próg wyborczy: partie muszą uzyskać 5 proc. ważnie oddanych drugich głosów lub trzy mandaty w systemie większościowym, aby mogły uczestniczyć w rozdziale mandatów.

tabela5 Źródło: Federal Republic of Germany. Elections To The Federal Parliament (Bundestag), dostępny w internecie: osce.org [dostęp 13.05.2020 r.].

Zestawienie systemów wyborczych różnych państw na świecie

Słownik