Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów, itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła - błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł.
Socjaldemokracja
Do prekursorów współczesnej socjaldemokracji należą teoretycy socjalizmu demokratycznego z przełomu XIX i XX w.: Edward Bernstein (1850–1932) i Max Adler (1873–1937). Byli oni twórcami tzw. austromarksizmu, w którym próbowali połączyć marksizm z neokantyzmem. Kwestionowali nieuchronność rewolucji komunistycznej w wersji marksistowskiej wraz z zapowiedzią tzw. dyktatury proletariatu, a opowiadali się za ewolucyjną, pokojową i demokratyczną drogą reform społeczno‑politycznych. Ich przeciwnicy, a zwłaszcza Lenin i bolszewicy, oceniali te poglądy jako sprzeniewierzenie się teorii Marksa, uchodzącej za dogmat, i piętnowali ich jako rewizjonistów.
W dwudziestoleciu międzywojennym śladami rewizjonistów podążały, mniej lub bardziej konsekwentnie, europejskie partie socjalistyczne, które odrzuciły ultimatum Lenina żądającego bezwarunkowego podporządkowania się moskiewskiej centrali. W 1919 r. socjaliści reaktywowali II Międzynarodówkę Socjalistyczną, która stanowi do dziś luźną federację niezależnych organizacji narodowych ruchu robotniczego.
Do najwybitniejszych przedstawicieli polskiej myśli socjalistycznej w dwudziestoleciu międzywojennym zalicza się Mieczysława Niedziałkowskiego i Zygmunta Żuławskiego.
Po II wojnie światowej partie socjalistyczne mogły kontynuować działalność jedynie w warunkach zachodniej demokracji. Natomiast ich odpowiedniczki z państw Europy Środkowej, podporządkowanej ZSRS, zostały rozbite i/lub wchłonięte przez komunistów. Los taki spotkał m.in. w 1948 r. Polską Partię Socjalistyczną, którą wcielono do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej po gruntownej czystce obejmującej zwolenników zachowania odrębności.
Rządy dyktatur w bloku wschodnim przyczyniły się do tego, że socjaliści izolowali się lub dystansowali od komunistów. Podczas konferencji partii socjalistycznych (socjaldemokratycznych) w 1951 r. we Frankfurcie nad Menem ogłoszono deklarację otwarcia na różne światopoglądy, w tym także chrześcijański. Jedna z najsilniejszych socjaldemokracji zachodnich – Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) – oficjalnie zerwała w 1959 r. z doktryną marksizmu, opowiadając się za pluralistyczną demokracją parlamentarną i wolnym rynkiem. Społecznym ideałem socjaldemokracji stało się państwo dobrobytupaństwo dobrobytu, nazywane często państwem opiekuńczym. Państwo takie zmierzałoby do zagwarantowania jak najszerszym grupom obywateli nie tylko szans równego startu, ale również wysokiego standardu materialnego i kulturalnego. Ważną częścią programu były zapewnienia bezpłatnego systemu edukacyjnego na wszystkich szczeblach i profesjonalnej opieki zdrowotnej, zgodnej z najnowszymi zdobyczami medycyny. Problem bezrobocia zamierzano rozwiązywać zarówno przez celowe inwestycje państwa, jak i system ubezpieczenia na wypadek utraty zatrudnienia.
Dzięki nowej platformie politycznej socjaldemokraci zbliżyli się do ruchów chrześcijańsko‑demokratycznych, co ułatwiły jeszcze zmiany w Kościele katolickim, wywołane nauczaniem papieża Jana XXIII i II Soborem Watykańskim. Otwierało to drogę do zawierania koalicji rządowych socjaldemokratów i chadeków (Belgia, Holandia, Włochy, Austria). Społeczna doktryna socjaldemokracji umożliwiła też współrządzenie z liberałami (koalicje rządowe lat 70. XX w. w RFN).
Radykalne odłamy ruchu socjaldemokratycznego, np. hiszpański i francuski, włączają do swojej polityki elementy antyklerykalizmu; bardziej umiarkowane można spotkać w Niemczech i Wielkiej Brytanii.
Słownik
nazywane często państwem opiekuńczym; państwo zmierzające do zagwarantowania jak najszerszym grupom obywateli szans równego startu oraz wysokiego standardu materialnego i kulturalnego