Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym
System bezpieczeństwa narodowego tworzą podmioty, środki i zasoby, które zostały wyznaczone przez państwo do realizacji różnorodnych zadań w dziedzinie bezpieczeństwa. Profesjonalne przygotowanie, odpowiednie zorganizowanie pracy i właściwa koordynacja są niezbędne dla zapewnienia ich skutecznego działania.
w jaki sposób Rzeczpospolita Polska realizuje ochronę obywateli przed zagrożeniami w czasie pokoju i w czasie wojny;
z jakich podsystemów składa się system bezpieczeństwa narodowego RP;
że podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym odgrywa istotną rolę w realizacji zadań RP w obszarze bezpieczeństwa narodowego.
charakteryzować specyfikę podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym;
wymieniać kompetencje najwyższych organów państwa w zakresie bezpieczeństwa narodowego;
przedstawiać zależności najwyższych władz RP uczestniczących w kierowaniu bezpieczeństwem państwa;
wymieniać organy doradcze instytucji tworzących podsystem kierowania.
1. Ogólna charakterystyka
Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz procedurami i stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełnią: Parlament RP, Prezydent RP i Rada Ministrów.
Podsystem kierowania ma fundamentalne znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i w czasie wojny. Zapewnia on uzyskiwanie informacji o zagrożeniach i ich analizę, planowanie przygotowania i działania pozostałych podsystemów oraz zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.
W związku z tym można zidentyfikować 4 strategiczne obszary zadań podsystemu kierowania:
monitorowanie zagrożeń (z uwzględnieniem ich skali, rodzaju i miejsca występowania),
zapobieganie powstawaniu zagrożeń (zarówno na terytorium kraju, jak i poza jego granicami),
działania związane z usuwaniem skutków katastrof (gdy nie udało się im zapobiec),
kierowanie obroną państwa w razie bezpośredniej agresji militarnej.
2. Obowiązki i kompetencje najwyższych władz RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego
Konstytucyjna zasada podziału i równowagi władz stanowi, że władzę ustawodawczą pełnią w Polsce Sejm i Senat, władzę wykonawczą sprawują Prezydent RP i Rada Ministrów, zaś władzę sądowniczą – niezależne i niezawisłe sądy oraz trybunały. Podstawowe znaczenie w kwestii kształtowania rozwiązań w systemie bezpieczeństwa mają organy władzy ustawodawczej i wykonawczej.
2.1. Sejm
Kompetencje Sejmu w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP (ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej). Najważniejsze z nich prezentuje poniższa grafika interaktywna.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D8ALlpS4h
2.2. Senat
Podobnie jak w przypadku Sejmu, kompetencje Senatu w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP. Są one tożsame z funkcjami Sejmu i dotyczą aktywności ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej.
Wypełniając funkcję ustawodawczą, Senat RP ma możliwość wpływania na ustrój państwa i dokonywania zmian w obowiązującej konstytucji. Nie uchwala on jednak ustaw, lecz jedynie inicjuje proces ustawodawczy i opiniuje ustawy uchwalone przez Sejm. Ponadto Senat RP wyraża zgodę na zarządzenie przez prezydenta referendów ogólnokrajowych w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, które mogą dotyczyć również kwestii związanych z bezpieczeństwem narodowym.
Funkcja kontrolna Senatu nie ma charakteru bezpośredniego. Może on wykonywać czynności sprawdzające lub też formułować wnioski na temat uchybień i potrzebnych zmian. W tym zakresie marszałek Senatu lub 30 senatorów mogą wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie), zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami oraz zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Pełniąc funkcję kreacyjną, Senat RP uczestniczy w powoływaniu i ewentualnie odwoływaniu organów państwa stojących na straży praw i wolności obywatelskich oraz dbających o inne istotne sfery bezpieczeństwa. Należą do nich: Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Dziecka, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej oraz Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Ponadto Ponadto Senat powołuje jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.
2.3. Prezydent RP
Pozycję Prezydenta w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi:
pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej,
czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP,
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Większość kompetencji głowy państwa jest ściśle związana z Radą Ministrów, która wnioskuje o podjęcie konkretnych czynności przez prezydenta. Funkcje i kompetencje Prezydenta RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego zostały ujęte poniżej.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D8ALlpS4h
Po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r. urząd prezydenta RP sprawowały 4 osoby: Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski i Andrzej Duda. Odszukaj w Internecie lub w innych źródłach informacje na temat podejmowanych przez nich inicjatyw w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i opisz wybrane z nich.
Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Pełni ona funkcje doradcze, zatem nie ma prawa podejmowania jakichkolwiek decyzji. Jednak w zakresie swoich kompetencji może rozpatrywać i opiniować założenia polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i projektów jego strategii, doktryny obronnej, kierunki rozwoju sił zbrojnych, a także problemy pozamilitarne dotyczące przygotowania systemu bezpieczeństwa narodowego.
2.4. Rada Ministrów
Zdecydowanie najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością. Taką szczególna pozycję nadają Radzie Ministrów przepisy Konstytucji, zgodnie z którymi odpowiada ona za prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju. Zgodnie z ustawą zasadniczą Rada Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa:
zapewnia wewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz porządek publiczny,
zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.
Na czele Rady Ministrów stoi prezes (premier). Odszukaj w Internecie i w innych źródłach (np. Konstytucji RP) informacje na temat realizowanych przez niego zadań związanych z pełnioną funkcją.
W Radzie Ministrów szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych i administracji. Pierwszy z nich stoi na czele Ministerstwa Obrony Narodowej (które zapewnia jego obsługę), a jego główne zadania zostały przedstawione poniżej.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D8ALlpS4h
Zgodnie z przepisami ustawy o działach administracji rządowej, dział kierowany przez ministra spraw wewnętrznych i administracji obejmuje sprawy m.in.:
ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,
ochrony granicy państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziemców oraz koordynacji działań związanych z polityką migracyjną państwa,
zarządzania kryzysowego,
obrony cywilnej,
ochrony przeciwpożarowej,
nadzoru nad ratownictwem górskim i wodnym.
Ponadto organami podległymi ministrowi spraw wewnętrznych lub nadzorowanymi przez niego są:
Dyrektor Zakładu Emerytalno‑Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,
Komendant Główny Policji,
Komendant Główny Straży Granicznej,
Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,
Szef Obrony Cywilnej Kraju,
Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.
Podsumowanie
Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym ma duże znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i wojny.
Podsystem kierowania zapewnia uzyskiwanie informacji o zagrożeniach oraz ich analizę, planowanie przygotowania i działania podsystemów operacyjnych oraz wsparcia, a także zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.
Szczególna rola w kierowaniu bezpieczeństwem narodowym przypada Parlamentowi RP, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Radzie Ministrów.
Pozycję Prezydenta RP w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa również nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która w systemie politycznym RP jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością.
Szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych.
Przygotuj krótką wypowiedź pisemną, w której odpowiesz na następujące pytanie: W jaki sposób podsystem kierowania bezpieczeństwem państwa zapewnia odpowiednie funkcjonowanie systemu bezpieczeństwa narodowego RP?
Słowniczek
podsystem systemu bezpieczeństwa narodowego RP zapewniający uzyskiwanie wiedzy o zagrożeniach i ich analizę, planowanie przygotowania i działania podsystemów operacyjnych oraz wsparcia, a także zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań
Zadania
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Do podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym nie zalicza się aparatu administracyjnego oraz kierowników jednostek organizacyjnych wykonujących zadania związane z bezpieczeństwem narodowym. | □ | □ |
| Strategiczne obszary zadań podsystemu kierowania to m.in. monitorowanie zagrożeń, zapobieganie powstawaniu zagrożeń oraz działania związane z usuwaniem skutków zagrożeń. | □ | □ |
| Władzę ustawodawczą pełnią w Polsce Sejm i Senat, władzę wykonawczą – Prezydent RP i Rada Ministrów, zaś władzę sądowniczą – niezależne i niezawisłe sądy i trybunały. | □ | □ |
| Dla kształtowania rozwiązań w systemie bezpieczeństwa podstawowe znaczenie mają organy władzy wykonawczej i sądowniczej. | □ | □ |
| Funkcje i kompetencje instytucji władzy publicznej w odniesieniu do sfery bezpieczeństwa określane są przez Konstytucję RP oraz odpowiednie ustawy. | □ | □ |
Połącz nazwy organów z pasującymi do nich opisami.
Kompetencje tego organu w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych w systemie politycznym RP., Odpowiada za prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju., Jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej., Opiniuje m.in. założenia polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i doktryny obronnej., Podlega mu Szef Obrony Cywilnej Kraju., Kieruje Siłami Zbrojnymi RP w czasie pokoju.
| Sejm | |
| Prezydent RP | |
| Rada Bezpieczeństwa Narodowego | |
| Rada Ministrów | |
| minister obrony narodowej | |
| minister spraw wewnętrznych |
Zaznacz zadania Prezydenta RP w dziedzinie bezpieczeństwa.
- Stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
- Pełnienie funkcji najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych RP.
- Wprowadzanie stanu wojennego i wyjątkowego.
- Zatwierdzanie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP.
- Wydawanie (w drodze postanowienia) Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP.
- Wydawanie postanowienia o użyciu polskich kontyngentów wojskowych w operacjach poza granicami kraju.
- Określanie głównych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych RP.
- Ustanawianie prawa.
- Kierowanie w czasie pokoju całokształtem działalności Sił Zbrojnych RP.
- Sprawowanie ogólnego nadzoru nad realizacją zadań obronnych.
- Zawieranie umów międzynarodowych.
- Sprawowanie ogólnego kierownictwa w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony.
- Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju.
- Decydowanie w imieniu Rzeczypospolitej o stanie wojny i zawarciu pokoju.
Zaznacz zadania Sejmu RP w dziedzinie bezpieczeństwa.
- Ustanawianie prawa.
- Decydowanie o stanie wojny i zawarciu pokoju.
- Wyrażanie zgody na przedłużenie stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej.
- Akceptacja rozporządzenia Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego.
- Wyrażanie zgody na zarządzenie przez Prezydenta referendów ogólnokrajowych.
- Przygotowywanie założeń obronnych państwa.
- Nadzorowanie działalności Komendanta Głównego Policji.
- Zapewnianie porządku publicznego.
- Nadzór nad ratownictwem górskim i wodnym.
- Wprowadzanie stanu wojennego i wyjątkowego.
- Sprawowanie ogólnego nadzoru nad realizacją zadań obronnych przez organy administracji rządowej.