Ilustracja przedstawia kariatydy podtrzymujące gzyms starożytnej budowli. Tytuł lekcji: Postać w starożytności - ludzie i bogowie
Ilustracja przedstawia kariatydy podtrzymujące gzyms starożytnej budowli. Tytuł lekcji: Postać w starożytności - ludzie i bogowie
Postać w starożytności - ludzie i bogowie
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
Ważne daty
XXIX w. p.n.e. - IV w. p.n.e. – rozwój sztuki staroegipskiej,
XIV w. p.n.e. – powstają Kolosy Memnona,
XII w. p.n.e. - I w. p.n.e. – rozwój kultury starożytnej Grecji,
V w. p.n.e. – powstaje Zeus Olimpijski dłuta Fidiasza,
V w. p.n.e. – Myron rzeźbi Dyskobola,
V w. p.n.e. – powstaje świątynia Erechtejon z kariatydami,
II w. n.e. – uwieczniono Marka Aureliusza w pomniku konnym.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R1G0FuohtuNmg1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż)
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
7) wykazuje się znajomością najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki w Polsce i na świecie;
8) zna i stosuje zasady prezentacji i upowszechniania dzieł zgodnie z prawem i etyką.
Nauczysz się
rozróżniać wybrane kanony obrazowania postaci ludzkiej w starożytności;
wyjaśniać znaczenie słowa „kanon”;
opisywać sposób przedstawiania sylwetek bogów i ludzi w kulturze starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu;
określać uczucia, które towarzyszą mu przy odbiorze dzieła rzeźbiarskiego – ekspresja dzieła;
formułować samodzielne, przejrzyste i logiczne wypowiedzi na temat przedstawiania postaci ludzkich w starożytności;
tworzyć opisy wybranych przykładów dzieł rzeźbiarskich;
opisywać i analizować dzieła, uwzględniając ich cechy formalne (np. technika, faktura, ekspresja);
rozróżniać wybrane dzieła starożytne, przedstawiające sylwetki ludzkie.
Przedstawianie człowieka w starożytności
W starożytności wszystkie przedstawienia człowieka w sztuce podlegały ścisłym zasadom obrazowania. Oznacza to, że w plastyce (malarstwie, rzeźbie, oraz będącej częścią architektury płaskorzeźbie) obowiązywały zasady, którym twórcy musieli się podporządkować i nie mogli pozwolić sobie na dowolność.
Ciekawym przykładem kanonuKanonkanonu w starożytności jest staroegipski sposób przedstawiania postaci. Był on ściśle związany z hierarchią społeczną – władców i kapłanów przedstawiano jako wyższych, a ludzie niższych stanów portretowani byli jako niewielcy, drobni. Faraonów i bogów ukazywano jako młodych, pełnych siły, najczęściej w pozycji siedzącej lub kroczącej. Postacie siedzące na tronie mają na głowie koronę i jedną nogę wysuniętą do przodu. Kapłani, w zależności od pełnionej funkcji, mieli zróżnicowany wzrost i najczęściej odprawiali obrzędy religijne. Zwykli Egipcjanie uwieczniani byli w pozycjach charakterystycznych dla rodzaju wykonywanej pracy. Dobrym przykładem kanonu egipskiego są imponujących rozmiarów Kolosy Memnona.
RST2OMVkYXItY
Ilustracja interaktywna przedstawia „Kolosy Memnona”. Ukazuje dwie figury faraona, zasiadającego na tronie. W przedniej części tronu, po bokach faraona, wyrzeźbiono dwie niewielkiej wysokości postacie kobiet: żonę faraona Teję i jego matkę Mutemuję. Na bokach tronu znajduje się relief, ukazujący dwa bóstwa Nilu. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Ilustracja interaktywna przedstawia „Kolosy Memnona”. Ukazuje dwie figury faraona, zasiadającego na tronie. W przedniej części tronu, po bokach faraona, wyrzeźbiono dwie niewielkiej wysokości postacie kobiet: żonę faraona Teję i jego matkę Mutemuję. Na bokach tronu znajduje się relief, ukazujący dwa bóstwa Nilu. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Źródło: online-skills, Kolosy Memnona, licencja: CC BY 3.0.
Kultura grecka
W kolejnych wiekach rozwijała się niezwykle ważna dla Europy kultura grecka. W starożytnej Grecji artyści szczególną rolę przypisywali proporcjomProporcjeproporcjom. Antyczny kanon piękna zakładał, że w wysokości ciała ludzkiego głowa stanowi 1/8, dłoń 1/10 a stopa 1/6. Dzięki zachowaniu odpowiednich zasad wielkości uzyskiwano efekt harmonii, doskonałości. Rzeźba grecka, przedstawiająca ludzi, herosów i mitologicznych bogów opierała się na idealizmieIdealizmidealizmie. Dążono do przedstawienia piękna ciała ludzkiego, zgodnie z zasadami anatomii. Niezwykle ważna dla starożytnych Greków była kalokagatiaKalokagatiakalokagatia; piękno utożsamiano z dobrem, a deformacja odczytywana była jako zło. Dlatego też dużą wagę przykładano do wysportowanego, umięśnionego ciała. Fascynację antycznym ideałem sylwetki możemy odnaleźć w niemal każdej rzeźbie tego okresu. Wybitnym artystą starożytności był Fidiasz, który stworzył sławną rzeźbę Zeusa Olimpijskiego.
R9NyItOgq5cRX
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę ukazującą rzeźbę „Zeusa Olimpijskiego”, autorstwa Fidiasza. Ukazuje posąg brodatego boga, siedzącego na tronie we wnętrzu świątyni z dwoma kondygnacjami kolumn. Głowę postaci dekoruje wieniec, nogi okrywa kwiecista draperia, w prawej ręce trzyma statuę Nike, a lewą trzyma laskę z umieszczonym na szczycie ptakiem. Stopy wsparte są na podnóżku. Poniżej potężnego posągu widoczne są małe postacie ubrane w togi. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę ukazującą rzeźbę „Zeusa Olimpijskiego”, autorstwa Fidiasza. Ukazuje posąg brodatego boga, siedzącego na tronie we wnętrzu świątyni z dwoma kondygnacjami kolumn. Głowę postaci dekoruje wieniec, nogi okrywa kwiecista draperia, w prawej ręce trzyma statuę Nike, a lewą trzyma laskę z umieszczonym na szczycie ptakiem. Stopy wsparte są na podnóżku. Poniżej potężnego posągu widoczne są małe postacie ubrane w togi. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Źródło: online-skills.
Siedzący na tronie bóg grecki miał poważne, majestatyczne, dostojne oblicze, w ręku trzymał zdobione berło, a na głowie wieniec z gałązek oliwnych. Jedną z najbardziej rozpoznawalnych rzeźb starogreckich jest przedstawienie sportowca, rzucającego dyskiem. Dyskobol dłuta Myrona, ukazuje doskonale uchwycony ruch i plastyczność mięśni młodzieńca.
R1RvyXrkvKk72
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Myrona „Dyskobol”. Ukazuje atletę rzucającego dyskiem. Sportowiec jest ukazany tuż przed wyrzuceniem dysku. Ramiona ma ułożone w taki sposób, że wydaje się, jakby tworzyły część okręgu. Głowa pochylona ku przodowi akcentuje oś symetrii ciała przebiegającą równolegle do lewej nogi zgiętej w kolanie, dotykającej dużym palcem ziemi. Postać jest umięśniona. Na twarzy dyskobola brakuje emocji, wyraża ona skupienie. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Myrona „Dyskobol”. Ukazuje atletę rzucającego dyskiem. Sportowiec jest ukazany tuż przed wyrzuceniem dysku. Ramiona ma ułożone w taki sposób, że wydaje się, jakby tworzyły część okręgu. Głowa pochylona ku przodowi akcentuje oś symetrii ciała przebiegającą równolegle do lewej nogi zgiętej w kolanie, dotykającej dużym palcem ziemi. Postać jest umięśniona. Na twarzy dyskobola brakuje emocji, wyraża ona skupienie. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Źródło: online-skills.
Innym rodzajem rzeźby antycznej, której tematem jest postać ludzka, to kariatydyKariatydakariatydy. Były to rzeźbiarskie przedstawienia kobiet, wykorzystywane jako kolumny w konstrukcji świątyń. Sylwetki dźwigały na swojej głowie ciężar stropu budowli.
R1apR78ASrNrh
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Erechtejonu z południowym portykiem, którego częścią jest kolumnada z kariatyd. Posągi podpierają strop, są to figury sztywno stojących kobiet z opuszczonymi wzdłuż ciała rękoma, ubrane w swobodne szaty. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Erechtejonu z południowym portykiem, którego częścią jest kolumnada z kariatyd. Posągi podpierają strop, są to figury sztywno stojących kobiet z opuszczonymi wzdłuż ciała rękoma, ubrane w swobodne szaty. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Źródło: online-skills.
Cesarstwo Rzymskie
Około II wieku p.n.e. wojownicze cesarstwo Rzymskie podbiło Grecję, wchłaniając państwo z długą historią i bogatym dorobkiem artystycznym w swoje granice. Rzymianie przejęli sporą część kultury starogreckiej, z religią, filozofią i sztuką włącznie. Bazując na antycznym kanonie piękna, tworzyli kopie greckich posągów oraz tworzyli pomniki ówczesnych władców. Wybitnym dziełem Rzymian jest portret konny Marka Aureliusza, przedstawiający pierwszego cesarza Imperium Rzymskiego.
Rc78LGcMEqYXE
Ilustracja interaktywna przedstawia pomnik Marka Aureliusza w Rzymie. Ukazuje rzymskiego cesarza z ręką uniesioną w geście dowodzenia, siedzącego na kroczącym koniu. Prawa przednia noga konia jest uniesiona. Cesarz ma kręcone, bujne włosy i wysokie czoło, brodę i wąsy. Ubrany jest w krótką tunikę, przewiązaną w pasie, na którą ma założony płaszcz, spięty na ramieniu klamrą. Na nogach ma założone wiązane sandały. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Ilustracja interaktywna przedstawia pomnik Marka Aureliusza w Rzymie. Ukazuje rzymskiego cesarza z ręką uniesioną w geście dowodzenia, siedzącego na kroczącym koniu. Prawa przednia noga konia jest uniesiona. Cesarz ma kręcone, bujne włosy i wysokie czoło, brodę i wąsy. Ubrany jest w krótką tunikę, przewiązaną w pasie, na którą ma założony płaszcz, spięty na ramieniu klamrą. Na nogach ma założone wiązane sandały. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”, wskazujący na znajdującą się na odwrocie ilustracji informację:
Źródło: online-skills.
Ponadnaturalnej wielości sylwetka jeźdźca budzi podziw i obrazuje autorytet władcy. Marek Aureliusz podnosi rękę w symbolicznym geście ukazującym - zwycięstwo wojenne. Pomnik, dzięki swojej majestatyczności i świetności, stał się wzorem do naśladowania wśród artystów późniejszych wieków, szczególnie w dobie renesansu i klasycyzmu. Rzeźba stanowiła inspirację do wykonania słynnego pomnika znajdującego się w Warszawie – pomnika konnego Józefa Poniatowskiego.
Zadania
R9zLPXWyXLxc9
Ćwiczenie 1
Według jakiego kanonu starożytnej kultury przedstawiono te postacie? Zaznacz poprawną odpowiedź.
Według jakiego kanonu starożytnej kultury przedstawiono te postacie? Zaznacz poprawną odpowiedź.
Źródło: Karolina Urbańska, licencja: CC BY 3.0. onlineskills.
R1X3gJfoJbISP
Ćwiczenie 2
Podaj kraj, jaki reprezentują rzeźby: Kolosy Memnona, pomnik Marka Aureliusza, Dyskobol.
Podaj kraj, jaki reprezentują rzeźby: Kolosy Memnona, pomnik Marka Aureliusza, Dyskobol.
Źródło: Karolina Urbańska, licencja: CC BY 3.0. onlineskills.
RAeDVQ2A4a0Ij
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Uzupełnij zdanie. Obowiązujące w starożytności zasady przedstawiania człowieka w sztuce, którym byli podporządkowani twórcy to Tu uzupełnij.
Wersja alternatywna ćwiczenia: Uzupełnij zdanie. Obowiązujące w starożytności zasady przedstawiania człowieka w sztuce, którym byli podporządkowani twórcy to Tu uzupełnij.
R11sA5K0mNF9B1
Ćwiczenie 3
Do terminów dopasuj definicje. Termin: kalokagatia, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki. Termin: kanon, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki. Termin: harmonia, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki.
Do terminów dopasuj definicje. Termin: kalokagatia, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki. Termin: kanon, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki. Termin: harmonia, Definicje do wyboru: 1. ład, dopełnianie się elementów jednej całości, 2. ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną, 3. zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki.
Dopasuj definicję do pojęcia.
ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną., zespół cech artystycznych charakterystycznych dla danej epoki., ład, dopełnianie się elementów jednej całości.
Harmonia
Kanon
Kalokagatia
Źródło: online-skills.
RDEod2QnPHBm1
Ćwiczenie 4
Zaznacz, jak nazywamy kolumnę, rzeźbioną na kształt kobiety.
Zaznacz, jak nazywamy kolumnę, rzeźbioną na kształt kobiety.
Źródło: Karolina Urbańska, licencja: CC BY 3.0. onlineskills.
RX2TzYo1BzwS51
Ćwiczenie 5
Jakie elementy są charakterystyczne dla rzeźby starożytnej Grecji? Wybierz z poniższych:
1 - poprawność anatomiczna sylwetki
2 - proporcjonalność
3 - idealizacja rysów twarzy
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RFuQYp3CVAf6b
Ćwiczenie 6
Dopasuj do wybranych fotografii informację o tym, gdzie powstały, z jakiego materiału zostały wykonane i kogo przedstawiają.
Dopasuj do wybranych fotografii informację o tym, gdzie powstały, z jakiego materiału zostały wykonane i kogo przedstawiają.
Źródło: Karolina Urbańska, licencja: CC BY 3.0. onlineskills.
R18AtUBFRuHnd
Ćwiczenie 6
Dopasuj dzieła do informacji o materiale, z którego zostały wykonane i o miejscu, gdzie powstały:
Dopasuj dzieła do informacji o materiale, z którego zostały wykonane i o miejscu, gdzie powstały:
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1CYg0Ni1ok4a
Ćwiczenie 7
Zaznacz, które z posągów przedstawiają kanon grecki.
Zaznacz, które z posągów przedstawiają kanon grecki.
Źródło: licencja: CC BY 3.0. online-skills sp. z o.o.
Rpx1tn94aO43Q
Ćwiczenie 7
Wersja alternatywna ćwiczenia: Wybierz spośród podanych te wartości, które odpowiadają kanonowi greckiemu. Możliwe odpowiedzi Możliwe odpowiedzi: 1. głowa stanowi jedną siódmą wysokości ciała ludzkiego, 2. głowa stanowi jedną ósmą wysokości ciała ludzkiego, 3. głowa stanowi jedną dziewiątą wysokości ciała ludzkiego.
Źródło: licencja: CC BY 3.0. online-skills sp. z o.o.
Polecenie 1
Wybierz dwa dzieła sztuki starożytnej, które nawiązują w tematyce do postaci. Dokonaj porównania prac, biorąc pod uwagę kulturę, z której pochodzą, okres historyczny, technikę.
Ro3CYugTlGAr9
Odpowiedz na pytanie: czym różnił się kanon egipski od greckiego?
Słownik pojęć
Chryzelefantyna
Chryzelefantyna
technika rzeźbiarska, polegająca na nakładaniu na drewnianą konstrukcję posągu głównie złota i kości słoniowej oraz kamieni szlachetnych.
Idealizm
Idealizm
W estetyce: pogląd, według którego warunkiem piękna dzieła jest idealizacja, gloryfikacja rzeczywistości.
Kalokagatia
Kalokagatia
Ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną.
Kanon
Kanon
reguła (wzorzec, miara, zasada) według której są tworzone dzieła plastyczne; obowiązująca w określonym kręgu kulturowym i czasie.
Kariatyda
Kariatyda
Podpora architektoniczna w kształcie postaci kobiecej dźwigającej na głowie strop, dach.
Proporcje
Proporcje
w sztuce: zależność między elementami a całością dzieła, określana liczbowo, współgranie poszczególnych części w całości.
Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
R5pqmh5w1cYEP1
Ilustracja interaktywna przedstawia „Kolosy Memnona”. Ukazuje dwie figury faraona, zasiadającego na tronie. W przedniej części tronu, po bokach faraona, wyrzeźbiono dwie niewielkiej wysokości postacie kobiet: żonę faraona Teję i jego matkę Mutemuję. Na bokach tronu znajduje się relief, ukazujący dwa bóstwa Nilu.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RLsSfVaidloON
Ilustracja przedstawia grafikę ukazującą rzeźbę „Zeusa Olimpijskiego”, autorstwa Fidiasza. Ukazuje posąg brodatego boga, siedzącego na tronie we wnętrzu świątyni z dwoma kondygnacjami kolumn. Głowę postaci dekoruje wieniec, nogi okrywa kwiecista draperia, w prawej ręce trzyma statuę Nike, a lewą trzyma laskę z umieszczonym na szczycie ptakiem. Stopy wsparte są na podnóżku. Poniżej potężnego posągu widoczne są małe postacie ubrane w togi.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RSIeoVgs2GhmZ1
Ilustracja przedstawia rzeźbę Myrona „Dyskobol”. Ukazuje atletę, rzucającego dyskiem. Sportowiec jest ukazany tuż przed wyrzuceniem dysku. Ramiona ma ułożone w taki sposób, że wydaje się, jakby tworzyły część okręgu. Głowa pochylona ku przodowi akcentuje oś symetrii ciała, przebiegającą równolegle do lewej nogi zgiętej w kolanie, dotykającej dużym palcem ziemi. Postać jest umięśniona. Na twarzy dyskobola brakuje emocji, wyraża ona skupienie.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RvWnVLpHDmNJd1
Ilustracja przedstawia fragment Erechtejonu z południowym portykiem, którego częścią jest kolumnada z kariatyd. Posągi podpierają strop, są to figury sztywno stojących kobiet z opuszczonymi wzdłuż ciała rękoma, ubrane w swobodne szaty.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RYJ2W3UXXxHw31
Ilustracja przedstawia pomnik Marka Aureliusza w Rzymie. Ukazuje rzymskiego cesarza z ręką uniesioną w geście dowodzenia, siedzącego na kroczącym koniu. Prawa przednia noga konia jest uniesiona. Cesarz ma kręcone, bujne włosy i wysokie czoło, brodę i wąsy. Ubrany jest w krótką tunikę, przewiązaną w pasie, na którą ma założony płaszcz, spięty na ramieniu klamrą. Na nogach ma założone wiązane sandały.
