57 p.n.e. – Katullus wyruszył w podróż do Bitynii i odwiedził grób swojego brata
38 p.n.e. – Horacy został przedstawiony Mecenasowi, który niebawem przyjął go do swego kręgu
ok. 250‑184 p.n.e. – lata życia Titusa Macciusa Plautusa
ok. 195‑ok. 159 p.n.e. – lata życia Pūbliusa Terentiusa Aferusa
pomiędzy 87‑82‑ok. 54? p.n.e. – lata życia Gāiusa Valeriusa Catullusa
106‑43 p.n.e. – lata życia Mārcusa Tulliusa Cicerō
65‑8 p.n.e. – lata życia Quīntus Horātius Flaccus
70‑19 p.n.e. – lata życia Pūblius Vergilius Marō
43 p.n.e.-17/18 n.e. – lata życia Pūblius Ovidius Nāsō
4 p.n.e.-65 n.e. – lata życia Lūcius Annaeus Seneca
60‑130 n.e. – lata życia Decimus Iūnius Iuvenālis
2017 n.e. – władze Miasta Rzym odwołują wygnanie Owidiusza 2000 lat po jego śmierci
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1CIiXl5bCbiO
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego a) szyk zdania łacińskiego, 3. zna i rozpoznaje formy morfologiczne i strukturę składniową tłumaczonego tekstu, 7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski.
Nauczysz się
pozyskiwać informacje na temat wybitnych pisarzy tworzących w języku łacińskim;
rozwijać umiejętności czytania ze zrozumieniem w języku łacińskim;
odróżniać dzieła sztuki związane z poznanymi sentencjami i ich autorami;
rozwiązywać zadania związane ze znaczeniem poznanych sentencji i odróżnianiem ich twórców.
Titus Maccius Plautus cōmoediās multās Latīnē scrīpsit. Opera eius, ē.g. Aululāria, Mīles Glōriōsus vel Menaechmī exempla Cōmoediae palliātae sunt. Molière, scrīptor cōmoediārum ex Franciā, scrīpta Plautī lēgit et sibi exempla prōposuit.
Źródło i tłumaczenie sentencji: C. Michalunio, Dicta. Zbiór łacińskich sentencji, przysłów, zwrotów, powiedzeń, Kraków 2014.
Autor tekstu łacińskiego: Joanna Lisiecka – Kabat
Autor tłumaczenia tekstu łacińskiego: Zdzisław Koczarski
Tłumaczenie1
Zakochani są jak szaleńcy.
Człowiek człowiekowi wilkiem.
Mądrej głowie dość dwie słowie.
Tytus Makcjusz Plaut napisał wiele komedii po łacinie. Jego dzieła, takie jak: Garnek złota (Aululāria), Żołnierz samochwał (Mīles Glōriōsus) czy Bracia (Menaechmī), są przykładami tzw. komedii palliaty. Molier, francuski komediopisarz, czytał utwory Plauta i stawiał je sobie za wzór.
1
Plaut (Titus Maccius Plautus) z Sarsiny (Umbria), żył w latach ok. 250–184 p.n.e.; największy komediopisarz rzymski, z którego twórczości zachowało się 20 sztuk, ponad 30 tytułów i szereg luźnych fragmentów. Wzorem swych poprzedników, Andronikosa i Newiusza, przekładał na łacinę greckie komedie Filemona, Difilosa, Menandra, przerabiając je twórczo i adaptując do upodobań ówczesnego społeczeństwa rzymskiego. Uprawiał również kontaminacjęKontaminacjakontaminację, podobnie jak Terencjusz. Zasadniczym motywem komedii Plauta jest zazwyczaj gwałtowna miłość młodzieńca do hetery, pozostającej w mocy stręczyciela. W akcji udział bierze zwykle sprytny niewolnik, który oszukuje rajfura, okpiwa ojca lub matkę panicza i w końcu zdobywa dlań ukochaną. Sztuka kończy się wspólną ucztą z heterą, a nawet - małżeństwem, jeżeli w końcu hetera zostaje rozpoznana jako wolnourodzona, zaginiona przed laty dziewczyna.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.
Publiusz Terencjusz Afer pisał komedie greckie w języku łacińskim. Dzisiaj możemy czytać sześć jego utworów, m.in.: Eunucha (Eunūchus) lub Teściową (Hecyra).
m58e1f5962cd119b4_0000000000008
Terencjusz (Pūblius Terentius Afer) - II w. p.n.e.; komediopisarz rzymski z rzymskiej prowincji w Afryce, stąd przydomek „Afer”. Do Rzymu dostał się zapewne jako niewolnik nabyty przez senatora Terencjusza Lukana, który go wykształcił i wyzwolił, ujęty jego zdolnościami i urodą. Zdolności zapewniły mu także wstęp do literackiego koła Scypionów. W latach 166‑160 Terencjusz wystawił 6 komedii, po czym w 160 r. udał się w podróż na Wschód i odtąd słuch po nim zaginął. Możliwe, że zmarł w drodze powrotnej z Grecji w 159 r. p.n.e. Sztuki Terencjusza, zaliczane do gatunku palliataPalliatapalliata, noszą greckie tytuły. Najsłynniejsze z nich to Eunuch i Hecyra.
Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000009
fābula, - ae f. - tragoedia vel cōmoedia; sztuka teatralna
R14AXKMNGyRqh
m58e1f5962cd119b4_0000000000010
Quot ……. tot - ile…tyle
m58e1f5962cd119b4_0000000000011
aliēnus, - a, - um - nōn nōtus, nōn amīcus; obcy
Gāius Valerius Catullusm58e1f5962cd119b4_0000000000012Gāius Valerius Catullus (pomiędzy 87‑82 – ok. 54? p.n.e.)
Ōtium et rēgēsm58e1f5962cd119b4_0000000000014rēgēs et beātās perdiditm58e1f5962cd119b4_0000000000015perdidit urbēs.
Vīvāmus, mēa Lesbia, atque amēmus.
Gāius Valerius Catullus poēta Rōmānus erat, quī Vērōnae nātus est. Poēmata Catullī saepe ad amōrem pertinent, quia poēta Lesbiam, fēminam pulchram amābat.
Gajusz Waleriusz Katullus był rzymskim poetą, który urodził się w Weronie. Wiersze Katullusa często dotyczą miłości, ponieważ kochał on piękną kobietę Lesbię.
m58e1f5962cd119b4_0000000000012
Katullus (Caius Valerius Catullus) rodem z Werony, ostatni wielki poeta okresu republikańskiego (ok. 87‑54 p.n.e.). Należał do kręgu tzw. neoteryków, czyli nowych poetów, naśladujących Kallimacha i innych poetów hellenistycznych; byli wśród nich Valerius Cato, Licinius Calvus, Helvius Cinna. W roku 57 odbył podróż do Bitynii w orszaku namiestnika, propretora Gajusza Menuniusza, prawdopodobnie tego samego, któremu Lukrecjusz zadedykował swój poemat. Przyjaźnił się z historykiem Korneliuszem Neposem, któremu ofiarował zbiór swoich utworów, natomiast złośliwie i krytycznie odnosił się do Cycerona i Cezara, czynił ich celem swych satyrycznych pocisków w epigramach. Bohaterką jego drobnych utworów miłosnych jest Lesbia; za tym imieniem kryje się Klodia, siostra sławnego trybuna ludowego, Klodiusza. Najbardziej oryginalne są drobne utwory Katullusa zwane przez niego nugae (błachostki), epigramy, elegie pełne szczerego uczucia, temperamentu i wdzięku, natomiast większe utwory wykazują silne wpływy uczonej poezji aleksandryjskiej, są mniej bezpośrednie, nieco przeładowane erudycją.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000013
ōdī, ōdisse - aliquis vel aliquid mihi abhorrēns est, nōn amō, sed odiō in aliquem feror; nienawidzieć
m58e1f5962cd119b4_0000000000014
rēx, -gis m. - król
R1JNt1gdkT40Y
m58e1f5962cd119b4_0000000000015
perdō, -ere, -didī, -ditum – aliquid invenīre nōn possum et nesciō, ubi sit.; zgubić
Mārcus Tullius Cicerō homō nōtissimus Rōmae erat. Cōnsul, rhētor et ōrātor philosophiam amābat et epistolās venustās amīcīs suīs et familiae mīsit. Patriae amōre ductus numquam eam relīquit.
Marek Tuliusz Cyceron był bardzo znanym w Rzymie człowiekiem. Ten konsul, retor i mówca kochał filozofię oraz wysyłał kunsztowne listy do swoich przyjaciół i rodziny. Wiedziony miłością wobec ojczyzny, nigdy jej nie opuścił.
Kwintus Horacjusz Flakkus był bardzo sławnym poetą. Ten przyjaciel Mecenasa uwielbiał “złoty środek”, a za pomocą swoich pieśni “wybudował pomnik trwalszy niż ze spiżu”.
Varium et mūtābilem58e1f5962cd119b4_0000000000027mūtābile semper fēmina.
Pūblius Vergilius Marō nōtissimus poēta Rōmae antīquae erat. Eius Aeneis dē orīginibus Imperiī Romāniī nārrābat. Vergilius nōn modo dē Aenēā, sed etiam dē vītā rūstica opera sua scrīpsit.
Publiusz Wergiliusz Maro był bardzo znanym poetą starożytnego Rzymu. Jego Eneida (Aeneis) opowiadała o początkach cesarstwa rzymskiego. Wergiliusz pisał swoje utwory nie tylko o Eneaszu, ale także o wiejskim życiu.
m58e1f5962cd119b4_0000000000016
Cicero - Marcus Tullius C. (106‑43 p.n.e.) najsławniejszy mówca rzymski. Urodzony w Arpinum, ojczyźnie Mariusza, kształcił się w Rzymie, ucząc się prawa u słynnych prawników Mucjuszów i filozofii pod kierunkiem Filona z Larissy (Nowa Akademia), Fedrusa (epikureizm) i Diodota (stoicyzm). Studia uzupełniał w latach 79‑77 p.n.e. w Grecji i w Azji. Retoryki uczył się u Demetriosa Syrusa w Atenach i u słynnego Molona na Rodos, filozofii zaś u Antiocha z Askalonu (akademik) i Zenona (epikurejczyk). Po powrocie ze studiów, jako pierwszy ze swego rodu, homo novus, rozpoczyna w roku 75 karierę urzędniczą od urzędu kwestora. W roku 69 jest edylem kurulnym, w 66 pretorem, w 63 zostaje wybrany na konsula i tłumi sprzysiężenie Katyliny, wykonując uchwałę senatu o skazaniu na śmierć ujętych uczestników spisku. Postąpił niezgodnie z prawem, ponieważ do skazania na śmierć obywatela rzymskiego potrzeba było wyroku sądowego. Toteż w kilka lat później, w roku 58, wskutek starań swego największego wroga, trybuna ludowego, Publiusza Klodiusza, C. zostaje skazany na wygnanie. Przebywa głównie w Tessalonice; w roku następnym, dzięki staraniom przyjaciół powraca do Rzymu. W roku 53 sprawuje urząd augura, w latach 51‑50 jest prokonsulem w prowincji Cylicji. W czasie wojny domowej Pompejusza z Cezarem, po pewnych wahaniach, staje po stronie Pompejusza, potem jednak godzi się z Cezarem, który okazuje mu wielkie względy. Po zabójstwie Cezara występuje ostro przeciw Antoniuszowi i przez pewien czas popiera młodego Oktawiana. Po zawarciu drugiego triumwiratu przez Oktawiana, Antoniusza i Lepidusa w roku 43, C. pada ofiarą proskrypcji i w dniu 7 grudnia tegoż roku zostaje zamordowany przez zbirów Antoniusza, w swej willi w Formianum.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000017
Charta, -ae f. - charta necessāria ad scrībendum est. In chartā vocābula et sententiās scrībis.
R1CfBif0kVnqu
m58e1f5962cd119b4_0000000000018
ērubēscō, -ere, ērubuī - Quī pudet, ērubēscit et faciēs eius rubra fit.
R1LcbwaZhXCnE1
m58e1f5962cd119b4_0000000000019
mōs, mōris m. - cōnsuētūdō, rītus, ūsus, modus ; obyczaj
m58e1f5962cd119b4_0000000000020
Horacy (Ouintus Horatius Flaccus) ur. 8 grudnia 65 p.n.e. w Wenuzji, zmarł 27 listopada 8 p.n.e.; jeden z największych poetów rzymskich. Był synem wyzwoleńca, uczęszczał najpierw do niższej szkoły w Rzymie, po czym wyjechał na studia do Aten. W roku 44 p.n.e., po śmierci Juliusza Cezara, przyłączył się do szeregów Brutusa i jako trybun wojskowy otrzymał dowództwo legionu w wojskach republikańskich. Po klęsce pod Filippi w roku 42 wrócił do Rzymu, gdzie zastał majątek ojca skonfiskowany na rzecz weteranów zwycięskiego Oktawiana; zaczął więc zarabiać na życie jako scriba quaestorius (sekretarz kwestora). Równocześnie dał się poznać jako poeta i został wprowadzony przez poetów Wergiliusza i Wariusza do domu Mecenasa, który mu utorował drogę do Oktawiana i ułatwił oddanie się wyłącznie pracy literackiej. Od Mecenasa H. otrzymał posiadłość wiejską w Sabinum (33 p.n.e.), gdzie najchętniej przebywał i którą opiewał w swoich poezjach.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
morior, morī, mortuus sum - dē vītā dēcēdō, fīnis vītae ēvenit.
m58e1f5962cd119b4_0000000000024
Wergiliusz (Publius Vergilius Maro) z wioski Andes pod Mantuą, największy epik rzymski (70 -19 p.n.e.). Życie Wergiliusza przypada na okres rozkładu ustroju republikańskiego w Rzymie i na pierwsze lata cesarstwa. Mała posiadłość ziemska ojca Wergiliusza została skonfiskowana przez triumwirów Oktawiana i Antoniusza na rzecz ich żołnierzy‑weteranów, toteż Wergiliusz, zmuszony do opuszczenia ojcowizny, udał się do Rzymu. Już przedtem pisał, na wzór Katulla, drobne wiersze, zachowane w zbiorku Katalepton (Drobiazgi, Pozostałości). Wprawdzie po pierwszych próbach poetyckich postanowił poświecić się filozofii, wkrótce jednak wrócił do poezji. W Rzymie ogłosił w roku 39 p.n.e. zbiór dziesięciu sielanek (Bucolica, Eclogae) wzorowanych na Teokrycie. Sielanki Teokryta były realistyczne, sielanki Wergiliusza - konwencjonalne, zawierały jednak aluzje do współczesnych wydarzeń politycznych. W roku 30 p.n.e. ukazał się poemat Wergiliusza pt.Georgica(Ziemiaństwo) w 4 księgach. W dziele tym, propagując dążenia Augusta do przywrócenia starorzymskich obyczajów, poeta opiewa uroki rolnictwa i zachęca do pracy na roli. Odrębnie potraktowano tam: rolnictwo, ogrodnictwo, hodowlę bydła i bartnictwo. Ostatnie i największe, choć niezupełnie wykończone, dzieło Wergiliusza to Aeneis (Eneida), epos w 12 księgach, oparty na motywach homerowych, a zarazem narodowa epopeja rzymska. Poeta wykorzystuje tu rozpowszechnioną już legendę głoszącą, że Rzymianie wywodzili się od Trojan, którzy pod dowództwem Eneasza uszli ze zdobytej przez Greków Troi i w Italii założyli nową siedzibę i nowe państwo.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Pūblius Ovidius Nāsō poēta Rōmānus, quī dē arte amātōriā prīmum scrīpsit, deinde dē metamorphōsibus deōrum poēmata creāvit. Carmen et error causae eius exsiliī erant et Rōmam revertī nōn potuit. Ovidius in exsiliō trīstis erat, quia patriam suam maximē amāvit.
Cokolwiek robisz, rób to z rozsądkiem i przewiduj koniec.
W pomyślnych chwilach policzysz wielu przyjaciół.
Widzę i pochwalam lepsze, idę za gorszym.
Publiusz Owidiusz Nazo to rzymski poeta, który najpierw pisał o sztuce kochania, a następnie tworzył poematy o metamorfozach bogów. “Pieśń i błąd” były przyczynami jego wygnania, więc nie mógł powrócić do Rzymu. Owidiusz był zrozpaczony na wygnaniu, ponieważ bardzo mocno kochał swoją ojczyznę.
m58e1f5962cd119b4_0000000000028
Owidiusz (Publius Ovidius Naso) ur. w Sulmonie (Sulmo) 20 marca 43 p.n.e., zmarł w Tomi nad Morzem Czarnym (dziś Konstanza w Rumunii) w 18 n.e.; najbardziej utalentowany elegik epoki Augusta, ostatni wielki poeta rzymski, o niezwykle bogatej i urozmaiconej twórczości. Owidiusz należał do młodszego pokolenia czasów augustowskich, które przystosowało się już do nowego ustroju. Uchylił się od udziału w życiu politycznym i od kariery urzędniczej, całe życie poświęcił twórczości poetyckiej. W 8 n.e. został skazany przez Oktawiana Augusta na wygnanie do Tomi nad Morzem Czarnym. Przyczyny wygnania nie znamy, mogła nią być w pewnym stopniu jego frywolna poezja miłosna, zwłaszcza Sztuka kochania, w której dawał rady młodym ludziom, jak zdobywać kobiety; temat ten daleki jest od tendencji moralizatorskich, które były wyrazem polityki Oktawiana. Prawdopodobniejsza jest hipoteza, że Owidiusz znał jakieś tajemnice czy skandale rodziny Oktawiana i został usunięty jako niewygodny świadek. Próśb Owidiusza o odwołanie go z wygnania nie wysłuchano i poeta został w Tomi do końca życia. Posiadał niezwykłą łatwość pisania, wielkie poczucie humoru, był bystrym obserwatorem, opisy jego są żywe i barwne. Doprowadził język łaciński do niebywałej doskonałości. Z twórczości jego zachowały się niemal wszystkie utwory (z wyjątkiem tragedii Medea): Amores (Miłostki), 3 księgi elegii miłosnych; Ars amatoria (Sztuka kochania) w 3 księgach; Remedia amoris (Wskazania przeciwko miłości); Heroidy - fikcyjne listy miłosne bohaterek mitycznych; De medicamine faciei (O kosmetyce). Do twórczości poważnej Owidiusza należą: Metamorfozy w 15 księgach, przedstawiające mity, w których za sprawą bóstw zachodzą przemiany bohaterów w drzewa, kwiaty, strumienie, skały itp.; Fasti (Kalendarz), poemat w 6 księgach, w których poeta wyjaśnia pochodzenia świąt i uroczystości rzymskich przypadających podczas pierwszych sześciu miesięcy roku (drugiej części nie wykończył). Na wygnaniu napisał dwa zbiory elegii: Tristia (Żale) w 5 księgach oraz Epistulae ex Ponto (Listy z Pontu) w 4 księgach, do żony i do znajomych.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000029
respiciō, -ere, -exī, -ectum – cōnsīderāre
m58e1f5962cd119b4_0000000000030
fēlīx - beātus, fortūnātus
m58e1f5962cd119b4_0000000000031
dēterior, -ius = peior, -us (comparātīvus: malus, -a –um)
Quod licetm58e1f5962cd119b4_0000000000033licet Iovī, nōn licet bovīm58e1f5962cd119b4_0000000000034bovī.
Imperārem58e1f5962cd119b4_0000000000035Imperāre sibi maximum est imperium.
Lūcius Annaeus Seneca fīlius Senecae Rhētoris erat. Senecā Minor quoque rhētoricam discēbat, philosophiam dīlēxit et scrīptor poētaque erat. Cuius discipulus imperātor Nerō Senecae mortem sponte sūmere iussit.
Lucjusz Anneusz Seneka był synem Seneki Retora. Seneka Młodszy również uczył się retoryki, umiłował filozofię i został pisarzem oraz poetą. Uczeń Seneki, cesarz Neron, kazał mu popełnić samobójstwo.
m58e1f5962cd119b4_0000000000032
Seneka (Lucius Annaeus Seneca) retor, pisarz, poeta i filozof rzymski z okresu ok. 5 p.n.e.- 65 n.e., syn Seneki Starszego, do roku 48 na wygnaniu, potem odwołany dzięki Agryppinie, został wychowawcą przyszłego cesarza, Nerona. W czasie konsulatu (rok 56) dorobił się wielkiego majątku. Uwikłany w spisek Pizona, odebrał sobie życie przez otwarcie żył. Z obfitej twórczości pisarskiej Seneki zachowały się m.in. utwory filozoficzne: De clementia (O łagodności). De vita beata (O szczęśliwym życiu). Dialogi, De ira (O gniewie), Epistularum moralium libri XX (20 ksiąg listów moralnych), z których pozostały 124 listy; naukowo‑przyrodnicze: Quaestiones naturales (Zagadnienia przyrodnicze) w 7 księgach; tragedie: Hercules furens (Herkules szalejący), Troades (Trojanki), Phoenissae (Fenicjanki) we fragmentach, Medea (Medea), Phaedra (Fedra), Oedipus (Edyp), Agamemno (Agamemnon), Thyestes (Tyestes), Hercules Oetaeus (Herkules Etejski). Sztuki Seneki oparte na wzorach greckich, były przeznaczone jedynie do czytania.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000033
licet, licuit, licitum est – wolno, jest dozwolone
m58e1f5962cd119b4_0000000000034
bōs, bovis m./f.
R1QSQd3T0HehL
m58e1f5962cd119b4_0000000000035
imperō, -āre, -āvī, -ātum – regere
Decimus Iūnius Iuvenālism58e1f5962cd119b4_0000000000036Decimus Iūnius Iuvenālis (60–130 r. n.e.)
RTGoUl6pAfaPU1
Pānemm58e1f5962cd119b4_0000000000037Pānem et circēnsēsm58e1f5962cd119b4_0000000000038circēnsēs.
Mēns sānam58e1f5962cd119b4_0000000000039sāna in corpore sānō
Decymus Juniusz Juwenalis uważał, że ciężko jest nie pisać satyr. Napisał ich aż szesnaście, jednak to jego sentencje, a nie satyry, są nam najbardziej znane.
m58e1f5962cd119b4_0000000000036
Iuwenalis to największy rzymski poeta satyryczny, rodem prawdopodobnie z Akwinum. Uczęszczał do szkół gramatyków i retorów. Iuwenalis w Rzymie był trybunem wojskowym, piastował urząd cenzora w Akwinum. W swoich satyrach krytykował rządy cesarza Domicjana, co przyczyniło się do wygnania niewygodnego satyryka. Zachowało się 16 satyr Iuwenalisa.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
m58e1f5962cd119b4_0000000000037
pānis, -is m.
R1XCQdClhErxK
m58e1f5962cd119b4_0000000000038
lūdī circēnsēs - Hominēs Rōmānī bīgās et quadrīgās in circō spectant.
RLY0yTaU7NZjD
RET61MazZxvfQ1
m58e1f5962cd119b4_0000000000039
sānus, -ā, -um - quī firmō corpore est, sine morbīs; nōn aegrōtus
m58e1f5962cd119b4_0000000000040
avis, - is f.
RPJ4ZcVtqi7QX
Zadania
R1BfIZviuf2mn
Ćwiczenie 1
Kto jest autorem przytoczonych sentencji? „Odi et amo”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut. .„Homo homini lupus est”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut. „Ubi bene ibi patria”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut.
Kto jest autorem przytoczonych sentencji? „Odi et amo”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut. .„Homo homini lupus est”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut. „Ubi bene ibi patria”. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron, 2. Katullus, 3. Plaut.
Po zapoznaniu się z e-materiałem dopasuj sentencje do ich autorów.
Molière, scrīptor cōmoediārum ex Franciā, scrīpta eius lēgit et sibi exempla prōposuit.
Hic scrīptor cōmoediās Graecās lingua Latīna scrīpsit.
Poēta, qui Lesbiam, fēminam pulchram amābat.
Cōnsul, rhētor et ōrātor, qui philosophiam amābat et epistolās venustās amīcīs suīs et familiae mīsit.
Amīcus Maecēnātis , qui "auream mediocritātem" admīrābat et carminibus suīs "monumentum aere perennius exēgit".
Eius Aeneis dē orīginibus Imperiī Romāniī nārrābat.
Poēta Rōmānus, quī dē arte amātōriā prīmum scrīpsit, deinde dē metamorphōsēs deōrum poēmata creāvit.
Eius discipulus imperātor Nerō fuit.
Eius sententiae, nōn satirae nōtissimae nōbīs sunt.
R1DxYSiJyM7J7
Ćwiczenie 3
RPmcDBzPnsNku
Ćwiczenie 4
R1MtIlnqcvI1M
Ćwiczenie 5
REcIQpXFqZc7e
Ćwiczenie 6
RqQKIsho4VgII
Ćwiczenie 7
Powiedzenia sławnych Rzymian
R1aV13Tee3Ffr
RUrLNTujjMCNO1
Ćwiczenie 8
RmbUX7A6pYMcV
Ćwiczenie 9
Klemens Janicki – Poeta Laureatus
RQhGiFBsDwQhP1
Najciekawszym poetą polsko‑łacińskim doby renesansu był Klemes Janicki (1516‑1542/43). Syn chłopa z Januszkowa, pierwsze lekcje łaciny odbierał w położonym nieopodal rodzinnej wioski Żninie. Później kształcił się w Poznaniu w Akademii Lubrańskiego. W murach tej uczelni debiutował w wieku zaledwie 15 lat, recytując podczas szkolnej uroczystości łaciński poemat, który napisał na cześć fundatora gimnazjum.
Plebejskie pochodzenie i związana z nim bieda uzależniały poetę od protekcji możnych mecenasów, których oczekiwania wywierały niejednokrotnie wpływ na jego twórczość. Gdy po studiach w Poznaniu znalazł się w otoczeniu arcybiskupa Krzyckiego, zapewne z jego inspiracji ułożył cykl łacińskich epigramów Vitae archiepiscoporum gnesnensium (Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich). Wzorowane na Marcjalisie, utwory te dalekie były jednak od „antykizowania”. Wynikało to z dydaktycznego charakteru zbiorku, który stał się poetyckim skrótem historii Polski. Podobnie zresztą jak Vitae Regum Polonorum elegiaco carmine descriptae (Żywoty Królów polskich wierszem elegijnym pisane), opublikowane w Antwerpii w 1563 r. i wielokrotnie wznawiane w ciągu XVI i XVII w.
Po śmierci Krzyckiego w 1537 r., nowym protektorem Janickiego stał się wojewoda krakowski Piotr Kmita. Dzięki niemu poeta mógł udać się w 1538 r. po naukę do padewskiej Alma Mater, gdzie studiował między innymi pod kierunkiem Łazarza Bonamico – znawcy literatury rzymskiej i znakomitego łacińskiego oratora. Po dwuletnim pobycie w Italii wracał do kraju z dyplomem doktorskim oraz laurem poetyckim na skroniach, którym przyozdobiła go humanistyczna Padwa.
Studia we Włoszech oraz bliski kontakt z dziedzictwem antyku rozbudziły poetycki geniusz Janickiego. Jego utwory zdumiewały teraz krystalicznością augustowskiej łaciny, która w jego poezji płynęła tak naturalnie i lekko, że zdawała się być wyssana z mlekiem matki. Pod jego piórem wiersz łaciński osiągnął swą metryczną doskonałość, o czym polscy czytelnicy mogli się przekonać biorąc do ręki wydany w 1542 r. w Krakowie tom jego poezji. Złożyły się nań trzy zbiory wierszy: - Tristium liber I (Żali księga I), - Variarum elegiarum liber I (Rozmaitych elegii księga I), - Epigrammatum liber I (Epigramatów ksiega I).
Był to niestety łabędzi śpiew młodego poety, który umarł w wieku zaledwie 26 lat. Janicki osiągnął w poezji nowołacińskiej to, co wydaje się w niej najtrudniejsze – naturalność wypowiedzi i szczerość uczuć, nadające wierszom ton osobistego wyznania:
Elegia VII
Ty, co pomyślisz o mnie i zapragniesz Kiedyś, w przyszłości, poznać moje życie Przeczytaj wiersze dyktowane śpiesznie, Gdy mnie puchlina spychała w toń Lete. (Przeł. I. Lewandowskim58e1f5962cd119b4_0000000000042Przeł. I. Lewandowski)
R1eCzl6CRBGNT1
Rh5HaxsdoYTL0
Ćwiczenie 10
m58e1f5962cd119b4_0000000000042
Aleksander Wojciech Mikołajczak, Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 2005.
Słowniki
Słownik pojęć
Herma
Herma
(łac. hermaHermaherma lub hermes, gr. hermes) wysoki czworoboczny słup zwieńczony głową lub krótkim popiersiem. Często poniżej popiersia znajdują się dwa wystające krótkie ramiona, służące do zawieszania girland. Forma ta, stosowana w Grecji początkowo (do V w. p.n.e.) tylko dla Hermesa (stąd nazwa), potem odnosiła się także do innych bogów i herosów, jak Atena, Dionizos, Hekate, Herakles. Hermy stawiano przy drogach, na rogach ulic, na rynkach, w gimnazjonach, na granicach posiadłości. Często są one przedstawione na czarnofigurowych wazach greckich. Od IV p.n.e. herm zaczęto używać również do przedstawień głów portretowych, przy czym często łączono dwie głowy tak, że stykały się tyłem czaszki, jak np. parzysta herma Herodota i Tukidydesa. Rzymianie przyjęli formę herm dla przedstawiania Jowisza Tenninalis i Silwanusa. Używali oni również małych herm jako elementu dekoracyjnego w architekturze wnętrz.
Kontaminacja
Kontaminacja
całość powstała z połączenia elementów różnego pochodzenia; też: łączenie takich elementów.
Palliata
Palliata
komedia tłumaczona lub przerobiona z komedii greckiej, jak sztuki Plauta i Terencjusza. Nazwa pochodzi od nazwy greckiego stroju pallium.
słownik łacińsko‑polski
RrJBpR2jGTPWL
Galeria dzieł sztuki
RUIuqFsy1PKXE1
RQ1Yx6pFJsKnp1
RGt6FNTMFwRFe1
R1LcbwaZhXCnE1
RUOz5IIzAk6XG1
RugiHyFuUBtgU1
R1ABbTeUoeTuv1
RO3RjaTI3LrWs1
RTGoUl6pAfaPU1
RLY0yTaU7NZjD1
RET61MazZxvfQ1
R5XJeIBjOdjyt1
m58e1f5962cd119b4_0000000000439
Bibliografia
C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988.
I. Grześczak, Ścieżki śródziemnomorskie, Warszawa 2002.
J. Korpanty, Mały słownik łacińsko‑polski, Warszawa 2012.
Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2014.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.
C. Michalunio, Dicta. Zbiór łacińskich sentencji, przysłów, zwrotów, powiedzeń, Kraków 2014.
A. W. Mikołajczak, Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 2005.
Słownik języka polskiego, www.sjp.pl.
Słownik pisarzy antycznych, pod red. Anny Świderkówny, Warszawa 1990.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2008.